Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā

    ౨౫. ఉపోసథపవారణావినిచ్ఛయకథా

    25. Uposathapavāraṇāvinicchayakathā

    ౧౬౮. ఏవం సీమావినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని ఉపోసథపవారణావినిచ్ఛయం కథేతుం ‘‘ఉపోసథపవారణాతి ఏత్థ’’త్యాదిమాహ. తత్థ ఉపోసథసద్దో తావ –

    168. Evaṃ sīmāvinicchayaṃ kathetvā idāni uposathapavāraṇāvinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘uposathapavāraṇāti ettha’’tyādimāha. Tattha uposathasaddo tāva –

    ‘‘ఉద్దేసే పాతిమోక్ఖస్స, పణ్ణత్తియముపోసథో;

    ‘‘Uddese pātimokkhassa, paṇṇattiyamuposatho;

    ఉపవాసే చ అట్ఠఙ్గే, ఉపోసథదినే సియా’’తి. –

    Upavāse ca aṭṭhaṅge, uposathadine siyā’’ti. –

    వచనతో పాతిమోక్ఖుద్దేసే పణ్ణత్తియం ఉపవాసే అట్ఠఙ్గసీలే ఉపోసథదినే చ వత్తతి. తథా హేస ‘‘ఆయామావుసో కప్పిన ఉపోసథం గమిస్సామా’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౫౦; మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౩.౮౫) పాతిమోక్ఖుద్దేసే ఆగతో, ‘‘ఉపోసథో నామ నాగరాజా’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౨.౨౪౬) పణ్ణత్తియం, ‘‘సుద్ధస్స వే సదా ఫేగ్గు, సుద్ధస్స ఉపోసథో సదా’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౭౯) ఉపవాసే, ‘‘ఏవం అట్ఠఙ్గసమన్నాగతో ఖో, విసాఖే, ఉపోసథో ఉపవుత్థో’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౮.౪౩) అట్ఠఙ్గసీలే. ‘‘న, భిక్ఖవే, ఉపోసథే సభిక్ఖుకాఆవాసా అభిక్ఖుకో ఆవాసో’’తిఆదీసు (పాచి॰ ౧౦౪౮) ఉపోసథదినే వత్తతి. ‘‘పారిసుద్ధిఉపోసథో అధిట్ఠానుపోసథో’’తిఆదీసు పారిసుద్ధిఅధిట్ఠానేసుపి వత్తతి. తే పన పాతిమోక్ఖుద్దేసే అన్తోగధాతి కత్వా విసుం న వుత్తా. ఇధ పన పాతిమోక్ఖుద్దేసే ఉపోసథదినే చ వత్తతి. తత్థ పాతిమోక్ఖుద్దేసే ఉపవసనం ఉపోసథో, సీలేన ఉపేతా హుత్వా వసనన్త్యత్థో. ఉపోసథదినే ఉపవసన్తి ఏత్థాతి ఉపోసథో, ఏతస్మిం దివసే సీలేన ఉపేతా హుత్వా వసన్తీత్యత్థో.

    Vacanato pātimokkhuddese paṇṇattiyaṃ upavāse aṭṭhaṅgasīle uposathadine ca vattati. Tathā hesa ‘‘āyāmāvuso kappina uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 1.150; ma. ni. aṭṭha. 3.85) pātimokkhuddese āgato, ‘‘uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246) paṇṇattiyaṃ, ‘‘suddhassa ve sadā pheggu, suddhassa uposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse, ‘‘evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho, visākhe, uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) aṭṭhaṅgasīle. ‘‘Na, bhikkhave, uposathe sabhikkhukāāvāsā abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (pāci. 1048) uposathadine vattati. ‘‘Pārisuddhiuposatho adhiṭṭhānuposatho’’tiādīsu pārisuddhiadhiṭṭhānesupi vattati. Te pana pātimokkhuddese antogadhāti katvā visuṃ na vuttā. Idha pana pātimokkhuddese uposathadine ca vattati. Tattha pātimokkhuddese upavasanaṃ uposatho, sīlena upetā hutvā vasanantyattho. Uposathadine upavasanti etthāti uposatho, etasmiṃ divase sīlena upetā hutvā vasantītyattho.

    పవారణా-సద్దో పన ‘‘పవారణా పటిక్ఖేపే, కథితాజ్ఝేసనాయ చా’’తి అభిధానప్పదీపికాయం వచనతో పటిక్ఖేపే అజ్ఝేసనే చ వత్తతి. తత్థ ‘‘యో పన భిక్ఖు భుత్తావీ పవారితో అనతిరిత్తం ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తిఆదీసు (పాచి॰ ౨౩౮) పటిక్ఖేపే, ‘‘సఙ్ఘో పవారేయ్యా’’తిఆదీసు (మహావ॰ ౨౧౦) అజ్ఝేసనే, ‘‘అజ్జపవారణా చాతుద్దసీ’’తిఆదీసు (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౨౧౨) పవారణాదివసే. సో పన అజ్ఝేసనదివసోయేవాతి విసుం న వుత్తో. ఇధ పన అజ్ఝేసనే వత్తతి, తస్మా పవారీయతే పవారణా, పకారేన ఇచ్ఛీయతేత్యత్థో. ప-పుబ్బ వరధాతు చురాదిగణికాయం.

    Pavāraṇā-saddo pana ‘‘pavāraṇā paṭikkhepe, kathitājjhesanāya cā’’ti abhidhānappadīpikāyaṃ vacanato paṭikkhepe ajjhesane ca vattati. Tattha ‘‘yo pana bhikkhu bhuttāvī pavārito anatirittaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādeyya vā bhuñjeyya vā, pācittiya’’ntiādīsu (pāci. 238) paṭikkhepe, ‘‘saṅgho pavāreyyā’’tiādīsu (mahāva. 210) ajjhesane, ‘‘ajjapavāraṇā cātuddasī’’tiādīsu (mahāva. aṭṭha. 212) pavāraṇādivase. So pana ajjhesanadivasoyevāti visuṃ na vutto. Idha pana ajjhesane vattati, tasmā pavārīyate pavāraṇā, pakārena icchīyatetyattho. Pa-pubba varadhātu curādigaṇikāyaṃ.

    ఏత్థ చ కిఞ్చాపి పాళియం ఉపోసథక్ఖన్ధకానన్తరం వస్సూపనాయికక్ఖన్ధకో, తదనన్తరం పవారణక్ఖన్ధకో సఙ్గీతో, తథాపి ఉపోసథపవారణకమ్మానం యేభుయ్యేన సమానత్తా యమకమివ భూతత్తా మిస్సేత్వా కథేన్తో సువిఞ్ఞేయ్యో హోతి సల్లహుకగన్థో చాతి మన్త్వా ఖన్ధకద్వయసఙ్గహితం అత్థం ఏకేనేవ పరిచ్ఛేదేన దస్సేతి ఆచరియో. తత్థ చాతుద్దసికో పన్నరసికో సామగ్గీఉపోసథోతి దివసవసేన తయో ఉపోసథా హోన్తీతి సమ్బన్ధో. చతుద్దసియం నియుత్తో చాతుద్దసికో, ఏవం పన్నరసికో. సామగ్గీఉపోసథో నామ సఙ్ఘసామగ్గికదివసే కాతబ్బఉపోసథో. హేమన్తగిమ్హవస్సానం తిణ్ణం ఉతూనన్తి ఏత్థ హేమన్తఉతు నామ అపరకత్తికకాళపక్ఖస్స పాటిపదతో పట్ఠాయ ఫగ్గునపుణ్ణమపరియోసానా చత్తారో మాసా. గిమ్హఉతు నామ ఫగ్గునస్స కాళపక్ఖపాటిపదతో పట్ఠాయ ఆసాళ్హిపుణ్ణమపరియోసానా చత్తారో మాసా. వస్సానఉతు నామ ఆసాళ్హస్స కాళపక్ఖపాటిపదతో పట్ఠాయ అపరకత్తికపుణ్ణమపరియోసానా చత్తారో మాసా. తతియసత్తమపక్ఖేసు ద్వే ద్వే కత్వా ఛ చాతుద్దసికాతి హేమన్తస్స ఉతునో తతియే చ సత్తమే చ పక్ఖే ద్వే చాతుద్దసికా, మిగసిరమాసస్స కాళపక్ఖే, మాఘమాసస్స కాళపక్ఖే చాతి అత్థో. ఏవం గిమ్హస్స ఉతునో తతియే చిత్తమాసస్స కాళపక్ఖే సత్తమే జేట్ఠమాసస్స కాళపక్ఖే చ, వస్సానస్స ఉతునో తతియే సావణస్స కాళపక్ఖే చ సత్తమే అస్సయుజమాసస్స కాళపక్ఖే చాతి అత్థో. సేసా పన్నరసికాతి సేసా అట్ఠారస పన్నరసికా.

    Ettha ca kiñcāpi pāḷiyaṃ uposathakkhandhakānantaraṃ vassūpanāyikakkhandhako, tadanantaraṃ pavāraṇakkhandhako saṅgīto, tathāpi uposathapavāraṇakammānaṃ yebhuyyena samānattā yamakamiva bhūtattā missetvā kathento suviññeyyo hoti sallahukagantho cāti mantvā khandhakadvayasaṅgahitaṃ atthaṃ ekeneva paricchedena dasseti ācariyo. Tattha cātuddasiko pannarasiko sāmaggīuposathoti divasavasena tayo uposathā hontīti sambandho. Catuddasiyaṃ niyutto cātuddasiko, evaṃ pannarasiko. Sāmaggīuposatho nāma saṅghasāmaggikadivase kātabbauposatho. Hemantagimhavassānaṃ tiṇṇaṃ utūnanti ettha hemantautu nāma aparakattikakāḷapakkhassa pāṭipadato paṭṭhāya phaggunapuṇṇamapariyosānā cattāro māsā. Gimhautu nāma phaggunassa kāḷapakkhapāṭipadato paṭṭhāya āsāḷhipuṇṇamapariyosānā cattāro māsā. Vassānautu nāma āsāḷhassa kāḷapakkhapāṭipadato paṭṭhāya aparakattikapuṇṇamapariyosānā cattāro māsā. Tatiyasattamapakkhesu dve dve katvā cha cātuddasikāti hemantassa utuno tatiye ca sattame ca pakkhe dve cātuddasikā, migasiramāsassa kāḷapakkhe, māghamāsassa kāḷapakkhe cāti attho. Evaṃ gimhassa utuno tatiye cittamāsassa kāḷapakkhe sattame jeṭṭhamāsassa kāḷapakkhe ca, vassānassa utuno tatiye sāvaṇassa kāḷapakkhe ca sattame assayujamāsassa kāḷapakkhe cāti attho. Sesā pannarasikāti sesā aṭṭhārasa pannarasikā.

    హోతి చేత్థ –

    Hoti cettha –

    ‘‘కత్తికస్స చ కాళమ్హా;

    ‘‘Kattikassa ca kāḷamhā;

    యావ ఫగ్గునపుణ్ణమా;

    Yāva phaggunapuṇṇamā;

    హేమన్తకాలోతి విఞ్ఞేయ్యో;

    Hemantakāloti viññeyyo;

    అట్ఠ హోన్తి ఉపోసథా.

    Aṭṭha honti uposathā.

    ‘‘ఫగ్గునస్స చ కాళమ్హా;

    ‘‘Phaggunassa ca kāḷamhā;

    యావ ఆసాళ్హిపుణ్ణమా;

    Yāva āsāḷhipuṇṇamā;

    గిమ్హకాలోతి విఞ్ఞేయ్యో;

    Gimhakāloti viññeyyo;

    అట్ఠ హోన్తి ఉపోసథా.

    Aṭṭha honti uposathā.

    ‘‘ఆసాళ్హస్స చ కాళమ్హా;

    ‘‘Āsāḷhassa ca kāḷamhā;

    యావ కత్తికపుణ్ణమా;

    Yāva kattikapuṇṇamā;

    వస్సకాలోతి విఞ్ఞేయ్యో;

    Vassakāloti viññeyyo;

    అట్ఠ హోన్తి ఉపోసథా.

    Aṭṭha honti uposathā.

    ‘‘ఉతూనం పన తిణ్ణన్నం, పక్ఖే తతియసత్తమే;

    ‘‘Utūnaṃ pana tiṇṇannaṃ, pakkhe tatiyasattame;

    చతుద్దసోతి పాతిమోక్ఖం, ఉద్దిసన్తి నయఞ్ఞునో’’తి. (కఙ్ఖా॰ అభి॰ టీ॰ నిదానవణ్ణనా);

    Catuddasoti pātimokkhaṃ, uddisanti nayaññuno’’ti. (kaṅkhā. abhi. ṭī. nidānavaṇṇanā);

    ఏవం ఏకసంవచ్ఛరే చతువీసతి ఉపోసథాతి ఏవం ఇమినా వుత్తనయేన హేమన్తాదీనం తిణ్ణం ఉతూనం ఏకేకస్మిం ఉతుమ్హి పచ్చేకం అట్ఠఅట్ఠఉపోసథత్తా ఉతుత్తయసమోధానభూతే ఏకస్మిం సంవచ్ఛరే చతువీసతి ఉపోసథా హోన్తీతి అత్థో. ఇదం తావ పకతిచారిత్తన్తి ఇదం ఏకస్మిం సంవచ్ఛరే ఛచాతుద్దసికఅట్ఠారసపన్నరసికఉపోసథకరణం తావ పఠమం పకతియా సభావేన చారిత్తం కాతబ్బం కమ్మం హోతి, న బహుతరావాసికాదినా కారణేన కాతబ్బన్తి అత్థో.

    Evaṃ ekasaṃvacchare catuvīsati uposathāti evaṃ iminā vuttanayena hemantādīnaṃ tiṇṇaṃ utūnaṃ ekekasmiṃ utumhi paccekaṃ aṭṭhaaṭṭhauposathattā ututtayasamodhānabhūte ekasmiṃ saṃvacchare catuvīsati uposathā hontīti attho. Idaṃ tāva pakaticārittanti idaṃ ekasmiṃ saṃvacchare chacātuddasikaaṭṭhārasapannarasikauposathakaraṇaṃ tāva paṭhamaṃ pakatiyā sabhāvena cārittaṃ kātabbaṃ kammaṃ hoti, na bahutarāvāsikādinā kāraṇena kātabbanti attho.

    తథారూపపచ్చయే సతి అఞ్ఞస్మిమ్పి చాతుద్దసే ఉపోసథం కాతుం వట్టతీతి ‘‘సకిం పక్ఖస్స చాతుద్దసే వా పన్నరసే వా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౩౬) వచనతో ‘‘యో పన ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బ’’న్తిఆదివచనతో (మహావ॰ ౧౭౮) చ తథారూపపచ్చయే సతి అఞ్ఞస్మిమ్పి చాతుద్దసే ఉపోసథం కాతుం వట్టతీతి అత్థో. తత్థ సకిన్తి ఏకవారం. ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బన్తి ఆవాసికేహి ‘‘అజ్జుపోసథో చాతుద్దసో’’తి పుబ్బకిచ్చే కరియమానే అనువత్తితబ్బం, న పటిక్కోసితబ్బం. ఆది-సద్దేన ‘‘ఆవాసికేహి ఆగన్తుకానం అనువత్తితబ్బ’’న్తి వచనం, ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తేహి భిక్ఖూహి ద్వే తయో ఉపోసథే చాతుద్దసికే కాతుం, కథం మయం తేహి భిక్ఖూహి పఠమతరం పవారేయ్యామా’’తి (మహావ॰ ౨౪౦) వచనఞ్చ సఙ్గణ్హాతి. ఏత్థ చ పఠమసుత్తస్స ఏకేకస్స ఉతునో తతియసత్తమపక్ఖస్స చాతుద్దసే వా అవసేసస్స పన్నరసే వా సకిం పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితబ్బన్తి. పకతిచారిత్తవసేనపి అత్థసమ్భవతో ‘‘ఆగన్తుకేహీ’’తిఆదీని సుత్తాని దస్సితానీతి వేదితబ్బం. తథారూపపచ్చయే సతీతి అఞ్ఞస్మిమ్పి చాతుద్దసే ఉపోసథం కాతుం అనురూపే ఆవాసికా బహుతరా హోన్తీతి ఏవమాదికే పచ్చయే సతి. అఞ్ఞస్మిమ్పి చాతుద్దసేతి తిణ్ణం ఉతూనం తతియసత్తమపక్ఖచాతుద్దసతో అఞ్ఞస్మిం చాతుద్దసే.

    Tathārūpapaccayesati aññasmimpi cātuddase uposathaṃ kātuṃ vaṭṭatīti ‘‘sakiṃ pakkhassa cātuddase vā pannarase vā pātimokkhaṃ uddisitu’’nti (mahāva. 136) vacanato ‘‘yo pana āgantukehi āvāsikānaṃ anuvattitabba’’ntiādivacanato (mahāva. 178) ca tathārūpapaccaye sati aññasmimpi cātuddase uposathaṃ kātuṃ vaṭṭatīti attho. Tattha sakinti ekavāraṃ. Āvāsikānaṃ anuvattitabbanti āvāsikehi ‘‘ajjuposatho cātuddaso’’ti pubbakicce kariyamāne anuvattitabbaṃ, na paṭikkositabbaṃ. Ādi-saddena ‘‘āvāsikehi āgantukānaṃ anuvattitabba’’nti vacanaṃ, ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tehi bhikkhūhi dve tayo uposathe cātuddasike kātuṃ, kathaṃ mayaṃ tehi bhikkhūhi paṭhamataraṃ pavāreyyāmā’’ti (mahāva. 240) vacanañca saṅgaṇhāti. Ettha ca paṭhamasuttassa ekekassa utuno tatiyasattamapakkhassa cātuddase vā avasesassa pannarase vā sakiṃ pātimokkhaṃ uddisitabbanti. Pakaticārittavasenapi atthasambhavato ‘‘āgantukehī’’tiādīni suttāni dassitānīti veditabbaṃ. Tathārūpapaccaye satīti aññasmimpi cātuddase uposathaṃ kātuṃ anurūpe āvāsikā bahutarā hontīti evamādike paccaye sati. Aññasmimpi cātuddaseti tiṇṇaṃ utūnaṃ tatiyasattamapakkhacātuddasato aññasmiṃ cātuddase.

    తత్రాయం పాళి (మహావ॰ ౧౭౮) –

    Tatrāyaṃ pāḷi (mahāva. 178) –

    ‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఆవాసికానం భిక్ఖూనం చాతుద్దసో హోతి, ఆగన్తుకానం పన్నరసో. సచే ఆవాసికా బహుతరా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బం. సచే సమసమా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బం. సచే ఆగన్తుకా బహుతరా హోన్తి, ఆవాసికేహి ఆగన్తుకానం అనువత్తితబ్బం.

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ cātuddaso hoti, āgantukānaṃ pannaraso. Sace āvāsikā bahutarā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ anuvattitabbaṃ. Sace samasamā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ anuvattitabbaṃ. Sace āgantukā bahutarā honti, āvāsikehi āgantukānaṃ anuvattitabbaṃ.

    ‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఆవాసికానం భిక్ఖూనం పన్నరసో హోతి, ఆగన్తుకానం చాతుద్దసో. సచే ఆవాసికా బహుతరా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బం. సచే సమసమా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బం. సచే ఆగన్తుకా బహుతరా హోన్తి, ఆవాసికేహి ఆగన్తుకానం అనువత్తితబ్బం.

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ pannaraso hoti, āgantukānaṃ cātuddaso. Sace āvāsikā bahutarā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ anuvattitabbaṃ. Sace samasamā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ anuvattitabbaṃ. Sace āgantukā bahutarā honti, āvāsikehi āgantukānaṃ anuvattitabbaṃ.

    ‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఆవాసికానం భిక్ఖూనం పాటిపదో హోతి, ఆగన్తుకానం పన్నరసో. సచే ఆవాసికా బహుతరా హోన్తి, ఆవాసికేహి ఆగన్తుకానం నాకామా దాతబ్బా సామగ్గీ, ఆగన్తుకేహి నిస్సీమం గన్త్వా ఉపోసథో కాతబ్బో. సచే సమసమా హోన్తి, ఆవాసికేహి ఆగన్తుకానం నాకామా దాతబ్బా సామగ్గీ, ఆగన్తుకేహి నిస్సీమం గన్త్వా ఉపోసథో కాతబ్బో. సచే ఆగన్తుకా బహుతరా హోన్తి, ఆవాసికేహి ఆగన్తుకానం సామగ్గీ వా దాతబ్బా, నిస్సీమం వా గన్తబ్బం.

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ pāṭipado hoti, āgantukānaṃ pannaraso. Sace āvāsikā bahutarā honti, āvāsikehi āgantukānaṃ nākāmā dātabbā sāmaggī, āgantukehi nissīmaṃ gantvā uposatho kātabbo. Sace samasamā honti, āvāsikehi āgantukānaṃ nākāmā dātabbā sāmaggī, āgantukehi nissīmaṃ gantvā uposatho kātabbo. Sace āgantukā bahutarā honti, āvāsikehi āgantukānaṃ sāmaggī vā dātabbā, nissīmaṃ vā gantabbaṃ.

    ‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఆవాసికానం భిక్ఖూనం పన్నరసో హోతి, ఆగన్తుకానం పాటిపదో. సచే ఆవాసికా బహుతరా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం సామగ్గీ వా దాతబ్బా, నిస్సీమం వా గన్తబ్బం. సచే సమసమా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం సామగ్గీ వా దాతబ్బా, నిస్సీమం వా గన్తబ్బం. సచే ఆగన్తుకా బహుతరా హోన్తి, ఆగన్తుకేహి ఆవాసికానం నాకామా దాతబ్బా సామగ్గీ, ఆవాసికేహి నిస్సీమం గన్త్వా ఉపోసథో కాతబ్బో’’తి.

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ pannaraso hoti, āgantukānaṃ pāṭipado. Sace āvāsikā bahutarā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ sāmaggī vā dātabbā, nissīmaṃ vā gantabbaṃ. Sace samasamā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ sāmaggī vā dātabbā, nissīmaṃ vā gantabbaṃ. Sace āgantukā bahutarā honti, āgantukehi āvāsikānaṃ nākāmā dātabbā sāmaggī, āvāsikehi nissīmaṃ gantvā uposatho kātabbo’’ti.

    తత్రాయం అట్ఠకథా (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౭౮) –

    Tatrāyaṃ aṭṭhakathā (mahāva. aṭṭha. 178) –

    ఆవాసికానం భిక్ఖూనం చాతుద్దసో హోతి, ఆగన్తుకానం పన్నరసోతి ఏత్థ యేసం పన్నరసో, తే తిరోరట్ఠతో వా ఆగతా, అతీతం వా ఉపోసథం చాతుద్దసికం అకంసూతి వేదితబ్బా. ఆవాసికానం అనువత్తితబ్బన్తి ఆవాసికేహి ‘‘అజ్జుపోసథో చాతుద్దసో’’తి పుబ్బకిచ్చే కరియమానే అనువత్తితబ్బం, న పటిక్కోసితబ్బం. నాకామా దాతబ్బాతి న అనిచ్ఛాయ దాతబ్బాతి.

    Āvāsikānaṃbhikkhūnaṃ cātuddaso hoti, āgantukānaṃ pannarasoti ettha yesaṃ pannaraso, te tiroraṭṭhato vā āgatā, atītaṃ vā uposathaṃ cātuddasikaṃ akaṃsūti veditabbā. Āvāsikānaṃ anuvattitabbanti āvāsikehi ‘‘ajjuposatho cātuddaso’’ti pubbakicce kariyamāne anuvattitabbaṃ, na paṭikkositabbaṃ. Nākāmā dātabbāti na anicchāya dātabbāti.

    ‘‘అనుజానామి భిక్ఖవే’’తిఆదిమ్హి అయం పవారణక్ఖన్ధకాగతా పాళి (మహావ॰ ౨౪౦) – ఇధ పన, భిక్ఖవే, సమ్బహులా సన్దిట్ఠా సమ్భత్తా భిక్ఖూ అఞ్ఞతరస్మిం ఆవాసే వస్సం ఉపగచ్ఛన్తి, తేసం సామన్తా అఞ్ఞే భిక్ఖూ భణ్డనకారకా కలహకారకా వివాదకారకా భస్సకారకా సఙ్ఘే అధికరణకారకా వస్సం ఉపగచ్ఛన్తి ‘‘మయం తేసం భిక్ఖూనం వస్సంవుత్థానం పవారణాయ పవారణం ఠపేస్సామా’’తి. అనుజానామి, భిక్ఖవే, తేహి భిక్ఖూహి ద్వే తయో ఉపోసథే చాతుద్దసికే కాతుం, కథం మయం తేహి భిక్ఖూహి పఠమతరం పవారేయ్యామాతి.

    ‘‘Anujānāmi bhikkhave’’tiādimhi ayaṃ pavāraṇakkhandhakāgatā pāḷi (mahāva. 240) – idha pana, bhikkhave, sambahulā sandiṭṭhā sambhattā bhikkhū aññatarasmiṃ āvāse vassaṃ upagacchanti, tesaṃ sāmantā aññe bhikkhū bhaṇḍanakārakā kalahakārakā vivādakārakā bhassakārakā saṅghe adhikaraṇakārakā vassaṃ upagacchanti ‘‘mayaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ vassaṃvutthānaṃ pavāraṇāya pavāraṇaṃ ṭhapessāmā’’ti. Anujānāmi, bhikkhave, tehi bhikkhūhi dve tayo uposathe cātuddasike kātuṃ, kathaṃ mayaṃ tehi bhikkhūhi paṭhamataraṃ pavāreyyāmāti.

    తత్రాయం అట్ఠకథా (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౨౪౦) – ద్వే తయో ఉపోసథే చాతుద్దసికే కాతున్తి ఏత్థ చతుత్థపఞ్చమా ద్వే, తతియో పన పకతియాపి చాతుద్దసికోయేవాతి, తస్మా తతియచతుత్థా వా తతియచతుత్థపఞ్చమా వా ద్వే తయో చాతుద్దసికా కాతబ్బా. అథ చతుత్థే కతే సుణన్తి, పఞ్చమో చాతుద్దసికో కాతబ్బో, ఏవమ్పి ద్వే చాతుద్దసికా హోన్తి. ఏవం కరోన్తా భణ్డనకారకానం తేరసే వా చాతుద్దసే వా ఇమే పన్నరసీపవారణం పవారేస్సన్తీతి.

    Tatrāyaṃ aṭṭhakathā (mahāva. aṭṭha. 240) – dve tayo uposathe cātuddasike kātunti ettha catutthapañcamā dve, tatiyo pana pakatiyāpi cātuddasikoyevāti, tasmā tatiyacatutthā vā tatiyacatutthapañcamā vā dve tayo cātuddasikā kātabbā. Atha catutthe kate suṇanti, pañcamo cātuddasiko kātabbo, evampi dve cātuddasikā honti. Evaṃ karontā bhaṇḍanakārakānaṃ terase vā cātuddase vā ime pannarasīpavāraṇaṃ pavāressantīti.

    తత్థ అయం సారత్థదీపనీపాఠో (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౨౪౦) – చతుత్థే కతే సుణన్తీతి చతుత్థే పన్నరసికుపోసథే కతే అమ్హాకం పవారణం ఠపేస్సన్తీతి సుణన్తి. ఏవమ్పి ద్వే చాతుద్దసికా హోన్తీతి తతియేన సద్ధిం ద్వే చాతుద్దసికా హోన్తీతి.

    Tattha ayaṃ sāratthadīpanīpāṭho (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.240) – catutthe kate suṇantīti catutthe pannarasikuposathe kate amhākaṃ pavāraṇaṃ ṭhapessantīti suṇanti. Evampi dve cātuddasikā hontīti tatiyena saddhiṃ dve cātuddasikā hontīti.

    తత్రాయం విమతివినోదనీపాఠో (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౨౪౦) – ద్వే చాతుద్దసికా హోన్తీతి తతియపక్ఖే చాతుద్దసియా సద్ధిం ద్వే చాతుద్దసికా హోన్తి. భణ్డనకారకానం తేరసే వా చాతుద్దసే వా ఇమే పన్నరసీపవారణం పవారేస్సన్తీతి ఇమినా యథాసకం ఉపోసథకరణదివసతో పట్ఠాయ భిక్ఖూనం చాతుద్దసీపన్నరసీవోహారో, న చన్దగతిసిద్ధియా తిథియా వసేనాతి దస్సేతి. కిఞ్చాపి ఏవం ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, రాజూనం అనువత్తితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౮౬) వచనతో పనేత్థ లోకియానం తిథిం అనువత్తన్తేహిపి అత్తనో ఉపోసథక్కమేన చాతుద్దసిం పన్నరసిం వా పన్నరసిం చాతుద్దసిం వా కరోన్తేహేవ అనువత్తితబ్బం, న పన సోళసమదివసం వా తేరసమదివసం వా ఉపోసథదివసం కరోన్తేహి. తేనేవ పాళియమ్పి (మహావ॰ ౨౪౦) ‘‘ద్వే తయో ఉపోసథే చాతుద్దసికే కాతు’’న్తి వుత్తం. అఞ్ఞథా ‘‘ద్వాదసియం, తేరసియం వా ఉపోసథో కాతబ్బో’’తి వత్తబ్బతో. ‘‘సకిం పక్ఖస్స చాతుద్దసే వా పన్నరసే వా’’తిఆదివచనమ్పి (మహావ॰ ౧౩౬) ఉపవుత్తక్కమేనేవ వుత్తం, న తిథిక్కమేనాతి గహేతబ్బన్తి.

    Tatrāyaṃ vimativinodanīpāṭho (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.240) – dve cātuddasikā hontīti tatiyapakkhe cātuddasiyā saddhiṃ dve cātuddasikā honti. Bhaṇḍanakārakānaṃ terase vā cātuddase vā ime pannarasīpavāraṇaṃ pavāressantīti iminā yathāsakaṃ uposathakaraṇadivasato paṭṭhāya bhikkhūnaṃ cātuddasīpannarasīvohāro, na candagatisiddhiyā tithiyā vasenāti dasseti. Kiñcāpi evaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, rājūnaṃ anuvattitu’’nti (mahāva. 186) vacanato panettha lokiyānaṃ tithiṃ anuvattantehipi attano uposathakkamena cātuddasiṃ pannarasiṃ vā pannarasiṃ cātuddasiṃ vā karonteheva anuvattitabbaṃ, na pana soḷasamadivasaṃ vā terasamadivasaṃ vā uposathadivasaṃ karontehi. Teneva pāḷiyampi (mahāva. 240) ‘‘dve tayo uposathe cātuddasike kātu’’nti vuttaṃ. Aññathā ‘‘dvādasiyaṃ, terasiyaṃ vā uposatho kātabbo’’ti vattabbato. ‘‘Sakiṃ pakkhassa cātuddase vā pannarase vā’’tiādivacanampi (mahāva. 136) upavuttakkameneva vuttaṃ, na tithikkamenāti gahetabbanti.

    న కేవలం ఉపోసథదివసాయేవ తయో హోన్తి, అథ ఖో పవారణాదివసాపీతి ఆహ ‘‘పురిమవస్సంవుత్థానం పనా’’తిఆది. మాఇతి చన్దో వుచ్చతి తస్స గతియా దివసస్స మినితబ్బతో, సో ఏత్థ సబ్బకలాపపారిపూరియా పుణ్ణోతి పుణ్ణమా. పుబ్బకత్తికాయ పుణ్ణమా పుబ్బకత్తికపుణ్ణమా, అస్సయుజపుణ్ణమా. సా హి పచ్ఛిమకత్తికం నివత్తేతుం ఏవం వుత్తా. తేసంయేవాతి పురిమవస్సంవుత్థానంయేవ. భణ్డనకారకేహీతి కలహకారకేహి. పచ్చుక్కడ్ఢన్తీతి ఉక్కడ్ఢన్తి, భణ్డనకారకే అనువాదవసేన అస్సయుజపుణ్ణమాదిం పరిచ్చజన్తా పవారణం కాళపక్ఖం జుణ్హపక్ఖన్తి ఉద్ధం కడ్ఢన్తీతి అత్థో, ‘‘సుణన్తు మే, ఆయస్మన్తో ఆవాసికా, యదాయస్మన్తానం పత్తకల్లం, ఇదాని ఉపోసథం కరేయ్యామ, పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసేయ్యామ, ఆగమే కాళే పవారేయ్యామా’’తి, ‘‘సుణన్తు మే, ఆయస్మన్తో ఆవాసికా, యదాయస్మన్తానం పత్తకల్లం, ఇదాని ఉపోసథం కరేయ్యామ, పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసేయ్యామ, ఆగమే జుణ్హే పవారేయ్యామా’’తి (మహావ॰ ౨౪౦) చ ఏవం ఞత్తియా పవారణం ఉద్ధం కడ్ఢన్తీతి వుత్తం హోతి.

    Na kevalaṃ uposathadivasāyeva tayo honti, atha kho pavāraṇādivasāpīti āha ‘‘purimavassaṃvutthānaṃ panā’’tiādi. iti cando vuccati tassa gatiyā divasassa minitabbato, so ettha sabbakalāpapāripūriyā puṇṇoti puṇṇamā. Pubbakattikāya puṇṇamā pubbakattikapuṇṇamā, assayujapuṇṇamā. Sā hi pacchimakattikaṃ nivattetuṃ evaṃ vuttā. Tesaṃyevāti purimavassaṃvutthānaṃyeva. Bhaṇḍanakārakehīti kalahakārakehi. Paccukkaḍḍhantīti ukkaḍḍhanti, bhaṇḍanakārake anuvādavasena assayujapuṇṇamādiṃ pariccajantā pavāraṇaṃ kāḷapakkhaṃ juṇhapakkhanti uddhaṃ kaḍḍhantīti attho, ‘‘suṇantu me, āyasmanto āvāsikā, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame kāḷe pavāreyyāmā’’ti, ‘‘suṇantu me, āyasmanto āvāsikā, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame juṇhe pavāreyyāmā’’ti (mahāva. 240) ca evaṃ ñattiyā pavāraṇaṃ uddhaṃ kaḍḍhantīti vuttaṃ hoti.

    అథాతి అనన్తరత్థే నిపాతో. చతుద్దసన్నం పూరణో చాతుద్దసో, దివసో. యం సన్ధాయ ‘‘ఆగమే కాళే పవారేయ్యామా’’తి ఞత్తిం ఠపయింసు. పచ్ఛిమకత్తికపుణ్ణమా వాతి కోముదిచాతుమాసినిపుణ్ణమదివసో వా. యం సన్ధాయ ‘‘ఆగమే జుణ్హే పవారేయ్యామా’’తి ఞత్తిం ఠపయింసు. తస్మిం పన ఆగమే జుణ్హే కోముదియా చాతుమాసినియా అవస్సం పవారేతబ్బం. న హి తం అతిక్కమిత్వా పవారేతుం లబ్భతి. వుత్తఞ్హేతం ‘‘తే చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ భణ్డనకారకా కలహకారకా వివాదకారకా భస్సకారకా సఙ్ఘే అధికరణకారకా తమ్పి జుణ్హం అనువసేయ్యుం. తేహి, భిక్ఖవే, భిక్ఖూహి సబ్బేహేవ ఆగమే జుణ్హే కోముదియా చాతుమాసినియా అకామా పవారేతబ్బ’’న్తి (మహావ॰ ౨౪౦). తేనేవాహ ‘‘పచ్ఛిమవస్సంవుత్థానఞ్చ పచ్ఛిమకత్తికపుణ్ణమా ఏవ వా’’తి. యది హి తం అతిక్కమిత్వా పవారేయ్య, దుక్కటాపత్తిం ఆపజ్జేయ్యుం. వుత్తఞ్హేతం ‘‘న చ, భిక్ఖవే, అపవారణాయ పవారేతబ్బం అఞ్ఞత్ర సఙ్ఘసామగ్గియా’’తి (మహావ॰ ౨౩౩). విసుద్ధిపవారణాయోగతో పవారణాదివసా. పి-సద్దేన న కేవలం పవారణాదివసావ , అథ ఖో తదఞ్ఞే ఉపోసథదివసాపి హోన్తీతి దస్సేతి. ఇదమ్పీతి పవారణత్తయమ్పి. తథారూపపచ్చయేతి బహుతరావాసికాదిపచ్చయే. ద్విన్నం కత్తికపుణ్ణమానన్తి పుబ్బకత్తికపచ్ఛిమకత్తికసఙ్ఖాతానం ద్విన్నం అస్సయుజకోముదిపుణ్ణమానం.

    Athāti anantaratthe nipāto. Catuddasannaṃ pūraṇo cātuddaso, divaso. Yaṃ sandhāya ‘‘āgame kāḷe pavāreyyāmā’’ti ñattiṃ ṭhapayiṃsu. Pacchimakattikapuṇṇamā vāti komudicātumāsinipuṇṇamadivaso vā. Yaṃ sandhāya ‘‘āgame juṇhe pavāreyyāmā’’ti ñattiṃ ṭhapayiṃsu. Tasmiṃ pana āgame juṇhe komudiyā cātumāsiniyā avassaṃ pavāretabbaṃ. Na hi taṃ atikkamitvā pavāretuṃ labbhati. Vuttañhetaṃ ‘‘te ce, bhikkhave, bhikkhū bhaṇḍanakārakā kalahakārakā vivādakārakā bhassakārakā saṅghe adhikaraṇakārakā tampi juṇhaṃ anuvaseyyuṃ. Tehi, bhikkhave, bhikkhūhi sabbeheva āgame juṇhe komudiyā cātumāsiniyā akāmā pavāretabba’’nti (mahāva. 240). Tenevāha ‘‘pacchimavassaṃvutthānañca pacchimakattikapuṇṇamā eva vā’’ti. Yadi hi taṃ atikkamitvā pavāreyya, dukkaṭāpattiṃ āpajjeyyuṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘na ca, bhikkhave, apavāraṇāya pavāretabbaṃ aññatra saṅghasāmaggiyā’’ti (mahāva. 233). Visuddhipavāraṇāyogato pavāraṇādivasā. Pi-saddena na kevalaṃ pavāraṇādivasāva , atha kho tadaññe uposathadivasāpi hontīti dasseti. Idampīti pavāraṇattayampi. Tathārūpapaccayeti bahutarāvāsikādipaccaye. Dvinnaṃ kattikapuṇṇamānanti pubbakattikapacchimakattikasaṅkhātānaṃ dvinnaṃ assayujakomudipuṇṇamānaṃ.

    ఇదాని యో సో సామగ్గిఉపోసథదివసో వుత్తో, తఞ్చ తప్పసఙ్గేన సామగ్గిపవారణాదివసఞ్చ దస్సేన్తో ‘‘యదా పనా’’తిఆదిమాహ. తత్థ ఓసారితే తస్మిం భిక్ఖుస్మిన్తి ఉక్ఖిత్తకే భిక్ఖుస్మిం ఓసారితే, తం గహేత్వా సీమం గన్త్వా ఆపత్తిం దేసాపేత్వా కమ్మవాచాయ కమ్మపటిప్పస్సద్ధివసేన పవేసితేతి వుత్తం హోతి. తస్స వత్థుస్సాతి తస్స అధికరణస్స. తదా ఠపేత్వా చుద్దసపన్నరసే అఞ్ఞో యో కోచి దివసో ఉపోసథదివసో నామ హోతీతి సమ్బన్ధో. కస్మాతి ఆహ ‘‘తావదేవ ఉపోసథో కాతబ్బో. ‘పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితబ్బ’న్తి వచనతో’’తి. తత్థ తావదేవాతి తం దివసమేవ. వచనతోతి కోసమ్బకక్ఖన్ధకే (మహావ॰ ౪౭౫) వుత్తత్తా. యత్ర పన పత్తచీవరాదీనం అత్థాయ అప్పమత్తకేన కారణేన వివదన్తా ఉపోసథం వా పవారణం వా ఠపేన్తి, తత్థ తస్మిం అధికరణే వినిచ్ఛితే ‘‘సమగ్గా జాతమ్హా’’తి అన్తరా సామగ్గిఉపోసథం కాతుం న లభన్తి, కరోన్తేహి అనుపోసథే ఉపోసథో కతో నామ హోతి.

    Idāni yo so sāmaggiuposathadivaso vutto, tañca tappasaṅgena sāmaggipavāraṇādivasañca dassento ‘‘yadā panā’’tiādimāha. Tattha osārite tasmiṃ bhikkhusminti ukkhittake bhikkhusmiṃ osārite, taṃ gahetvā sīmaṃ gantvā āpattiṃ desāpetvā kammavācāya kammapaṭippassaddhivasena pavesiteti vuttaṃ hoti. Tassa vatthussāti tassa adhikaraṇassa. Tadā ṭhapetvā cuddasapannarase añño yo koci divaso uposathadivaso nāma hotīti sambandho. Kasmāti āha ‘‘tāvadeva uposatho kātabbo. ‘Pātimokkhaṃ uddisitabba’nti vacanato’’ti. Tattha tāvadevāti taṃ divasameva. Vacanatoti kosambakakkhandhake (mahāva. 475) vuttattā. Yatra pana pattacīvarādīnaṃ atthāya appamattakena kāraṇena vivadantā uposathaṃ vā pavāraṇaṃ vā ṭhapenti, tattha tasmiṃ adhikaraṇe vinicchite ‘‘samaggā jātamhā’’ti antarā sāmaggiuposathaṃ kātuṃ na labhanti, karontehi anuposathe uposatho kato nāma hoti.

    కత్తికమాసబ్భన్తరేతి ఏత్థ కత్తికమాసో నామ పుబ్బకత్తికమాసస్స కాళపక్ఖపాటిపదతో పట్ఠాయ యావ అపరకత్తికపుణ్ణమా, తావ ఏకూనతింసరత్తిదివా, తస్స అబ్భన్తరే. తతో పురే వా పన పచ్ఛా వా వట్టతి. అయమేవాతి యో కోచి దివసోయేవ. ఇధాపి కోసమ్బకక్ఖన్ధకే సామగ్గియా సదిసావ సామగ్గీ వేదితబ్బా. యే పన కిస్మిఞ్చిదేవ అప్పమత్తకే పవారణం ఠపేత్వా సమగ్గా హోన్తి, తేహి పవారణాయమేవ పవారణా కాతబ్బా, తావదేవ న కాతబ్బా, కరోన్తేహి అపవారణాయ పవారణా కతా నామ హోతి, ‘‘న కాతబ్బాయేవా’’తి నియమేన యది కరోతి, దుక్కటన్తి దస్సేతి. తత్థ హి ఉపోసథకరణే దుక్కటం. వుత్తఞ్హేతం ‘‘న, భిక్ఖవే, అనుపోసథే ఉపోసథో కాతబ్బో అఞ్ఞత్ర సఙ్ఘసామగ్గియా’’తి (మహావ॰ ౧౮౩).

    Kattikamāsabbhantareti ettha kattikamāso nāma pubbakattikamāsassa kāḷapakkhapāṭipadato paṭṭhāya yāva aparakattikapuṇṇamā, tāva ekūnatiṃsarattidivā, tassa abbhantare. Tato pure vā pana pacchā vā vaṭṭati. Ayamevāti yo koci divasoyeva. Idhāpi kosambakakkhandhake sāmaggiyā sadisāva sāmaggī veditabbā. Ye pana kismiñcideva appamattake pavāraṇaṃ ṭhapetvā samaggā honti, tehi pavāraṇāyameva pavāraṇā kātabbā, tāvadeva na kātabbā, karontehi apavāraṇāya pavāraṇā katā nāma hoti, ‘‘na kātabbāyevā’’ti niyamena yadi karoti, dukkaṭanti dasseti. Tattha hi uposathakaraṇe dukkaṭaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo aññatra saṅghasāmaggiyā’’ti (mahāva. 183).

    ౧౬౯. సఙ్ఘే ఉపోసథో నామ ఏకసీమాయం సన్నిపతితేన చతువగ్గాదిసఙ్ఘేన కత్తబ్బో ఉపోసథో, సో చ పాతిమోక్ఖుద్దేసోయేవ. గణే ఉపోసథో నామ ఏకసీమాయం సన్నిపతితేహి ద్వీహి, తీహి వా భిక్ఖూహి కత్తబ్బో ఉపోసథో, సో చ పారిసుద్ధిఉపోసథోయేవ. పుగ్గలే ఉపోసథో నామ ఏకసీమాయం నిసిన్నేన ఏకేన భిక్ఖునా కత్తబ్బో ఉపోసథో, సో చ అధిట్ఠానుపోసథోయేవ. తేనాహ ‘‘కారకవసేన అపరేపి తయో ఉపోసథా’’తి. కత్తబ్బాకారవసేన వుత్తేసు తీసు ఉపోసథేసు సుత్తుద్దేసో నామ పాతిమోక్ఖుద్దేసో. సో దువిధో ఓవాదపాతిమోక్ఖుద్దేసో చ ఆణాపాతిమోక్ఖుద్దేసో చ. తత్ర ఓవాదోవ పాతిమోక్ఖం, తస్స ఉద్దేసో సరూపేన కథనం ఓవాదపాతిమోక్ఖుద్దేసో. ‘‘ఇమస్మిం వీతిక్కమే అయం నామ ఆపత్తీ’’తి ఏవం ఆపత్తివసేన ఆణాపనం పఞ్ఞాపనం ఆణా. సేసం అనన్తరసదిసమేవ.

    169.Saṅghe uposatho nāma ekasīmāyaṃ sannipatitena catuvaggādisaṅghena kattabbo uposatho, so ca pātimokkhuddesoyeva. Gaṇe uposatho nāma ekasīmāyaṃ sannipatitehi dvīhi, tīhi vā bhikkhūhi kattabbo uposatho, so ca pārisuddhiuposathoyeva. Puggale uposatho nāma ekasīmāyaṃ nisinnena ekena bhikkhunā kattabbo uposatho, so ca adhiṭṭhānuposathoyeva. Tenāha ‘‘kārakavasena aparepi tayo uposathā’’ti. Kattabbākāravasena vuttesu tīsu uposathesu suttuddeso nāma pātimokkhuddeso. So duvidho ovādapātimokkhuddeso ca āṇāpātimokkhuddeso ca. Tatra ovādova pātimokkhaṃ, tassa uddeso sarūpena kathanaṃ ovādapātimokkhuddeso. ‘‘Imasmiṃ vītikkame ayaṃ nāma āpattī’’ti evaṃ āpattivasena āṇāpanaṃ paññāpanaṃ āṇā. Sesaṃ anantarasadisameva.

    తత్థ ఓవాదపాతిమోక్ఖుద్దేసో నామ –

    Tattha ovādapātimokkhuddeso nāma –

    ‘‘ఖన్తి పరమం తపో తితిక్ఖా;

    ‘‘Khanti paramaṃ tapo titikkhā;

    నిబ్బానం పరమం వదన్తి బుద్ధా;

    Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā;

    న హి పబ్బజితో పరూపఘాతీ;

    Na hi pabbajito parūpaghātī;

    న సమణో హోతి పరం విహేఠయన్తో.

    Na samaṇo hoti paraṃ viheṭhayanto.

    ‘‘సబ్బపాపస్స అకరణం, కుసలస్స ఉపసమ్పదా;

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    సచిత్తపరియోదపనం, ఏతం బుద్ధాన సాసనం.

    Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsanaṃ.

    ‘‘అనుపవాదో అనుపఘాతో, పాతిమోక్ఖే చ సంవరో;

    ‘‘Anupavādo anupaghāto, pātimokkhe ca saṃvaro;

    మత్తఞ్ఞుతా చ భత్తస్మిం, పన్తఞ్చ సయనాసనం;

    Mattaññutā ca bhattasmiṃ, pantañca sayanāsanaṃ;

    అధిచిత్తే చ ఆయోగో, ఏతం బుద్ధాన సాసన’’న్తి. (దీ॰ ని॰ ౨.౯౦; ధ॰ ప॰ ౧౮౩-౧౮౫) –

    Adhicitte ca āyogo, etaṃ buddhāna sāsana’’nti. (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185) –

    ఇమా తిస్సో గాథా.

    Imā tisso gāthā.

    తత్థ ఖన్తి పరమం తపోతి అధివాసనఖన్తి నామ పరమం తపో. తితిక్ఖాతి ఖన్తియా ఏవ వేవచనం, తితిక్ఖాసఙ్ఖాతా అధివాసనఖన్తి ఉత్తమం తపోతి అత్థో. నిబ్బానం పరమం వదన్తీతి సబ్బాకారేన పన నిబ్బానం పరమన్తి వదన్తి బుద్ధా. న హి పబ్బజితో పరూపఘాతీతి యో అధివాసనఖన్తివిరహితత్తా పరం ఉపఘాతేతి బాధతి విహింసతి, సో పబ్బజితో నామ న హోతి . చతుత్థపాదో పన తస్సేవ వేవచనం. ‘‘న హి పబ్బజితో’’తి ఏతస్స హి న సమణో హోతీతి వేవచనం. ‘‘పరూపఘాతీ’’తి ఏతస్స పరం విహేఠయన్తోతి వేవచనం. అథ వా పరూపఘాతీతి సీలూపఘాతీ. సీలఞ్హి ఉత్తమట్ఠేన పరన్తి వుచ్చతి. యో చ సమణో పరం యం కఞ్చి సత్తం విహేఠయన్తో పరూపఘాతీ హోతి అత్తనో సీలవినాసకో, సో పబ్బజితో నామ న హోతీతి అత్థో. అథ వా యో అధివాసనఖన్తియా అభావా పరూపఘాతీ హోతి, పరం అన్తమసో డంసమకసమ్పి సఞ్చిచ్చ జీవితా వోరోపేతి, సో న హి పబ్బజితో. కిం కారణా? మలస్స అపబ్బజితత్తా. ‘‘పబ్బాజయమత్తనో మలం, తస్మా ‘పబ్బజితో’తి వుచ్చతీ’’తి (ధ॰ ప॰ ౩౮౮) ఇదఞ్హి పబ్బజితలక్ఖణం. యోపి న హేవ ఖో ఉపఘాతేతి న మారేతి, అపిచ దణ్డాదీహి విహేఠేతి, సోపి పరం విహేఠయన్తో న సమణో హోతి. కింకారణా? విహేసాయ అసమితత్తా. ‘‘సమితత్తా హి పాపానం, సమణోతి పవుచ్చతీ’’తి (ధ॰ ప॰ ౨౬౫) ఇదఞ్హి సమణలక్ఖణం.

    Tattha khanti paramaṃ tapoti adhivāsanakhanti nāma paramaṃ tapo. Titikkhāti khantiyā eva vevacanaṃ, titikkhāsaṅkhātā adhivāsanakhanti uttamaṃ tapoti attho. Nibbānaṃ paramaṃ vadantīti sabbākārena pana nibbānaṃ paramanti vadanti buddhā. Na hi pabbajito parūpaghātīti yo adhivāsanakhantivirahitattā paraṃ upaghāteti bādhati vihiṃsati, so pabbajito nāma na hoti . Catutthapādo pana tasseva vevacanaṃ. ‘‘Na hi pabbajito’’ti etassa hi na samaṇo hotīti vevacanaṃ. ‘‘Parūpaghātī’’ti etassa paraṃ viheṭhayantoti vevacanaṃ. Atha vā parūpaghātīti sīlūpaghātī. Sīlañhi uttamaṭṭhena paranti vuccati. Yo ca samaṇo paraṃ yaṃ kañci sattaṃ viheṭhayanto parūpaghātī hoti attano sīlavināsako, so pabbajito nāma na hotīti attho. Atha vā yo adhivāsanakhantiyā abhāvā parūpaghātī hoti, paraṃ antamaso ḍaṃsamakasampi sañcicca jīvitā voropeti, so na hi pabbajito. Kiṃ kāraṇā? Malassa apabbajitattā. ‘‘Pabbājayamattano malaṃ, tasmā ‘pabbajito’ti vuccatī’’ti (dha. pa. 388) idañhi pabbajitalakkhaṇaṃ. Yopi na heva kho upaghāteti na māreti, apica daṇḍādīhi viheṭheti, sopi paraṃ viheṭhayanto na samaṇo hoti. Kiṃkāraṇā? Vihesāya asamitattā. ‘‘Samitattā hi pāpānaṃ, samaṇoti pavuccatī’’ti (dha. pa. 265) idañhi samaṇalakkhaṇaṃ.

    దుతియగాథాయ సబ్బపాపస్సాతి సబ్బాకుసలస్స. అకరణన్తి అనుప్పాదనం. కుసలస్సాతి చతుభూమకకుసలస్స. ఉపసమ్పదాతి ఉపసమ్పాదనం పటిలాభో. సచిత్తపరియోదపనన్తి అత్తనో చిత్తస్స వోదాపనం పభస్సరభావకరణం సబ్బసో పరిసోధనం, తం పన అరహత్తేన హోతి, ఇతి సీలసంవరేన సబ్బపాపం పహాయ లోకియలోకుత్తరాహి సమథవిపస్సనాహి కుసలం సమ్పాదేత్వా అరహత్తఫలేన చిత్తం పరియోదపేతబ్బన్తి ఏతం బుద్ధాన సాసనం ఓవాదో అనుసిట్ఠి.

    Dutiyagāthāya sabbapāpassāti sabbākusalassa. Akaraṇanti anuppādanaṃ. Kusalassāti catubhūmakakusalassa. Upasampadāti upasampādanaṃ paṭilābho. Sacittapariyodapananti attano cittassa vodāpanaṃ pabhassarabhāvakaraṇaṃ sabbaso parisodhanaṃ, taṃ pana arahattena hoti, iti sīlasaṃvarena sabbapāpaṃ pahāya lokiyalokuttarāhi samathavipassanāhi kusalaṃ sampādetvā arahattaphalena cittaṃ pariyodapetabbanti etaṃ buddhāna sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhi.

    తతియగాథాయ అనుపవాదోతి వాచాయ కస్సచి అనుపవదనం. అనుపఘాతోతి కాయేన కస్సచి ఉపఘాతాకరణం. పాతిమోక్ఖేతి యం తం పాతిమోక్ఖం పఅతిమోక్ఖం అతిపమోక్ఖం ఉత్తమసీలం. పాతి వా అగతివిసేసేహి మోక్ఖేతి దుగ్గతిభయేహి, యో వా నం పాతి, తం మోక్ఖేతీతి పాతిమోక్ఖన్తి వుచ్చతి, తస్మిం పాతిమోక్ఖే చ. సంవరోతి సత్తన్నం ఆపత్తిక్ఖన్ధానం అవీతిక్కమలక్ఖణో సంవరో. మత్తఞ్ఞుతాతి పటిగ్గహణపరిభోగవసేన పమాణఞ్ఞుతా. పన్తఞ్చ సయనాసనన్తి జనసఙ్ఘట్టనవిరహితం నిజ్జనసమ్బాధం వివిత్తం సేనాసనఞ్చ. ఏత్థ చ ద్వీహియేవ పచ్చయేహి చతుపచ్చయసన్తోసో దీపితోతి వేదితబ్బో పచ్చయసన్తోససామఞ్ఞేన ఇతరద్వయస్సపి లక్ఖణహారనయేన జోతితత్తా. అధిచిత్తే చ ఆయోగోతి విపస్సనాపాదకం అట్ఠసమాపత్తిచిత్తం అధిచిత్తం, తతోపి మగ్గఫలచిత్తమేవ అధిచిత్తం, తస్మిం యథావుత్తే అధిచిత్తే ఆయోగో చ అనుయోగో చాతి అత్థో. ఏతం బుద్ధాన సాసనన్తి ఏతం పరస్స అనుపవదనం, అనుపఘాతనం , పాతిమోక్ఖసంవరో, పటిగ్గహణపరిభోగేసు మత్తఞ్ఞుతా , అట్ఠసమాపత్తివసిభావాయ వివిత్తసేనాసనసేవనఞ్చ బుద్ధానం సాసనం ఓవాదో అనుసిట్ఠీతి. ఇమా పన తిస్సో గాథాయో సబ్బబుద్ధానం పాతిమోక్ఖుద్దేసగాథా హోన్తీతి వేదితబ్బా, తం బుద్ధా ఏవ ఉద్దిసన్తి, న సావకా. ‘‘సుణాతు మే భన్తే సఙ్ఘో’’తిఆదినా (మహావ॰ ౧౩౪) నయేన వుత్తం ఆణాపాతిమోక్ఖం నామ, తం సావకా ఏవ ఉద్దిసన్తి, న బుద్ధా. ఇదమేవ చ ఇమస్మిం అత్థే పాతిమోక్ఖన్తి అధిప్పేతం.

    Tatiyagāthāya anupavādoti vācāya kassaci anupavadanaṃ. Anupaghātoti kāyena kassaci upaghātākaraṇaṃ. Pātimokkheti yaṃ taṃ pātimokkhaṃ paatimokkhaṃ atipamokkhaṃ uttamasīlaṃ. Pāti vā agativisesehi mokkheti duggatibhayehi, yo vā naṃ pāti, taṃ mokkhetīti pātimokkhanti vuccati, tasmiṃ pātimokkhe ca. Saṃvaroti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamalakkhaṇo saṃvaro. Mattaññutāti paṭiggahaṇaparibhogavasena pamāṇaññutā. Pantañca sayanāsananti janasaṅghaṭṭanavirahitaṃ nijjanasambādhaṃ vivittaṃ senāsanañca. Ettha ca dvīhiyeva paccayehi catupaccayasantoso dīpitoti veditabbo paccayasantosasāmaññena itaradvayassapi lakkhaṇahāranayena jotitattā. Adhicitte ca āyogoti vipassanāpādakaṃ aṭṭhasamāpatticittaṃ adhicittaṃ, tatopi maggaphalacittameva adhicittaṃ, tasmiṃ yathāvutte adhicitte āyogo ca anuyogo cāti attho. Etaṃ buddhāna sāsananti etaṃ parassa anupavadanaṃ, anupaghātanaṃ , pātimokkhasaṃvaro, paṭiggahaṇaparibhogesu mattaññutā , aṭṭhasamāpattivasibhāvāya vivittasenāsanasevanañca buddhānaṃ sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhīti. Imā pana tisso gāthāyo sabbabuddhānaṃ pātimokkhuddesagāthā hontīti veditabbā, taṃ buddhā eva uddisanti, na sāvakā. ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho’’tiādinā (mahāva. 134) nayena vuttaṃ āṇāpātimokkhaṃ nāma, taṃ sāvakā eva uddisanti, na buddhā. Idameva ca imasmiṃ atthe pātimokkhanti adhippetaṃ.

    అనుపగతో నామ తత్థేవ ఉపసమ్పన్నో, అసతియా పురిమికాయ అనుపగతో వా. చాతుమాసినియన్తి చతుమాసియం. సా హి చతున్నం మాసానం పారిపూరిభూతాతి చాతుమాసీ, సా ఏవ ‘‘చాతుమాసినీ’’తి వుచ్చతి, తస్సం చాతుమాసినియం, పచ్ఛిమకత్తికపుణ్ణమాసియన్తి అత్థో. కాయసామగ్గిన్తి కాయేన సమగ్గభావం, హత్థపాసూపగమనన్తి వుత్తం హోతి.

    Anupagato nāma tattheva upasampanno, asatiyā purimikāya anupagato vā. Cātumāsiniyanti catumāsiyaṃ. Sā hi catunnaṃ māsānaṃ pāripūribhūtāti cātumāsī, sā eva ‘‘cātumāsinī’’ti vuccati, tassaṃ cātumāsiniyaṃ, pacchimakattikapuṇṇamāsiyanti attho. Kāyasāmagginti kāyena samaggabhāvaṃ, hatthapāsūpagamananti vuttaṃ hoti.

    అయం పనేత్థ వినిచ్ఛయో – సచే పురిమికాయ పఞ్చ భిక్ఖూ వస్సం ఉపగతా పచ్ఛిమికాయపి పఞ్చ, పురిమేహి ఞత్తిం ఠపేత్వా పవారితే పచ్ఛిమేహి తేసం సన్తికే పారిసుద్ధిఉపోసథో కాతబ్బో, న ఏకస్మిం ఉపోసథగ్గే ద్వే ఞత్తియో ఠపేతబ్బా. సచే పచ్ఛిమికాయ ఉపగతా చత్తారో తయో ద్వే ఏకో వా హోతి, ఏసేవ నయో. అథ పురిమికాయ చత్తారో, పచ్ఛిమికాయపి చత్తారో తయో ద్వే ఏకో వా, ఏసేవ నయో. అథ పురిమికాయ తయో, పచ్ఛిమికాయ తయో ద్వే ఏకో వా, ఏసేవ నయో. ఇదఞ్హేత్థ లక్ఖణం – సచే పురిమికాయ ఉపగతేహి పచ్ఛిమికాయ ఉపగతా థోకతరా చేవ హోన్తి సమసమా చ, సఙ్ఘపవారణాయ చ గణం పూరేన్తి, సఙ్ఘపవారణావసేన ఞత్తి ఠపేతబ్బా. సచే పన పచ్ఛిమికాయ ఏకో హోతి, తేన సద్ధిం తే చత్తారో హోన్తి, చతున్నం సఙ్ఘఞత్తిం ఠపేత్వా పవారేతుం న వట్టతి. గణఞత్తియా పన సో గణపూరకో హోతి, తస్మా గణవసేన ఞత్తిం ఠపేత్వా పురిమేహి పవారేతబ్బం. ఇతరేన తేసం సన్తికే పారిసుద్ధిఉపోసథో కాతబ్బో. సచే పురిమికాయ ద్వే, పచ్ఛిమికాయ ద్వే వా ఏకో వా, ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. సచే పురిమికాయపి ఏకో, పచ్ఛిమికాయపి ఏకో, ఏకేన ఏకస్స సన్తికే పవారేతబ్బం, ఏకేన పారిసుద్ధిఉపోసథో కాతబ్బో. సచే పురిమేహి వస్సూపగతేహి పచ్ఛా వస్సూపగతా ఏకేనపి అధికతరా హోన్తి, పఠమం పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసిత్వా పచ్ఛా థోకతరేహి తేసం సన్తికే పవారేతబ్బం. కత్తికచాతుమాసినిపవారణాయ పన సచే పఠమవస్సూపగతేహి మహాపవారణాయ పవారితేహి పచ్ఛా ఉపగతా అధికతరా వా సమసమా వా హోన్తి, పవారణాఞత్తిం ఠపేత్వా పవారేతబ్బం, తేహి పవారితే పచ్ఛా ఇతరేహి పారిసుద్ధిఉపోసథో కాతబ్బో. అథ మహాపవారణాయ పవారితా బహూ హోన్తి, పచ్ఛా వస్సూపగతా థోకా వా ఏకో వా, పాతిమోక్ఖే ఉద్దిట్ఠే పచ్ఛా తేసం సన్తికే తేన పవారేతబ్బన్తి.

    Ayaṃ panettha vinicchayo – sace purimikāya pañca bhikkhū vassaṃ upagatā pacchimikāyapi pañca, purimehi ñattiṃ ṭhapetvā pavārite pacchimehi tesaṃ santike pārisuddhiuposatho kātabbo, na ekasmiṃ uposathagge dve ñattiyo ṭhapetabbā. Sace pacchimikāya upagatā cattāro tayo dve eko vā hoti, eseva nayo. Atha purimikāya cattāro, pacchimikāyapi cattāro tayo dve eko vā, eseva nayo. Atha purimikāya tayo, pacchimikāya tayo dve eko vā, eseva nayo. Idañhettha lakkhaṇaṃ – sace purimikāya upagatehi pacchimikāya upagatā thokatarā ceva honti samasamā ca, saṅghapavāraṇāya ca gaṇaṃ pūrenti, saṅghapavāraṇāvasena ñatti ṭhapetabbā. Sace pana pacchimikāya eko hoti, tena saddhiṃ te cattāro honti, catunnaṃ saṅghañattiṃ ṭhapetvā pavāretuṃ na vaṭṭati. Gaṇañattiyā pana so gaṇapūrako hoti, tasmā gaṇavasena ñattiṃ ṭhapetvā purimehi pavāretabbaṃ. Itarena tesaṃ santike pārisuddhiuposatho kātabbo. Sace purimikāya dve, pacchimikāya dve vā eko vā, etthāpi eseva nayo. Sace purimikāyapi eko, pacchimikāyapi eko, ekena ekassa santike pavāretabbaṃ, ekena pārisuddhiuposatho kātabbo. Sace purimehi vassūpagatehi pacchā vassūpagatā ekenapi adhikatarā honti, paṭhamaṃ pātimokkhaṃ uddisitvā pacchā thokatarehi tesaṃ santike pavāretabbaṃ. Kattikacātumāsinipavāraṇāya pana sace paṭhamavassūpagatehi mahāpavāraṇāya pavāritehi pacchā upagatā adhikatarā vā samasamā vā honti, pavāraṇāñattiṃ ṭhapetvā pavāretabbaṃ, tehi pavārite pacchā itarehi pārisuddhiuposatho kātabbo. Atha mahāpavāraṇāya pavāritā bahū honti, pacchā vassūpagatā thokā vā eko vā, pātimokkhe uddiṭṭhe pacchā tesaṃ santike tena pavāretabbanti.

    ఠపేత్వా పన పవారణాదివసం అఞ్ఞస్మిం కాలేతి అఞ్ఞస్మిం ఉపోసథదివసే. ఉద్దిట్ఠమత్తే పాతిమోక్ఖేతి ‘‘పరియోసితమత్తే ఉద్దిస్సమానే’’తి అపరియోసితే ఆగతే సతి అవసేసస్స పాతిమోక్ఖస్స సోతబ్బత్తా పారిసుద్ధిఉపోసథం కాతుం న వట్టతి. అవుట్ఠితాయాతిఆదీనిపి పాతిమోక్ఖస్స నిట్ఠితకాలమేవ పరిసాయ విసేసేత్వా వదతి. సమసమా వాతి పురిమేహి సమపరిమాణా. థోకతరా వాతి పురిమేహి థోకతరపరిమాణా. ఏతేన బహుతరేసు ఆగతేసు పున పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితబ్బం, న పారిసుద్ధిఉపోసథో కాతబ్బోతి దస్సేతి.

    Ṭhapetvā pana pavāraṇādivasaṃ aññasmiṃ kāleti aññasmiṃ uposathadivase. Uddiṭṭhamatte pātimokkheti ‘‘pariyositamatte uddissamāne’’ti apariyosite āgate sati avasesassa pātimokkhassa sotabbattā pārisuddhiuposathaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Avuṭṭhitāyātiādīnipi pātimokkhassa niṭṭhitakālameva parisāya visesetvā vadati. Samasamā vāti purimehi samaparimāṇā. Thokatarā vāti purimehi thokataraparimāṇā. Etena bahutaresu āgatesu puna pātimokkhaṃ uddisitabbaṃ, na pārisuddhiuposatho kātabboti dasseti.

    ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వాతి ఏకస్మిం అంసే సాధుకం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వాతి అత్థో. సుత్తనిపాతట్ఠకథాయం (సు॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౩౪౫) పన ‘‘ఏకంసం చీవరం కత్వాతి ఏత్థ పన పున సణ్ఠాపనేన ఏవం వుత్తం. ఏకంసన్తి చ వామంసం పారుపిత్వా ఠితస్సేతం అధివచనం. యతో యథా వామంసం పారుపిత్వా ఠితం హోతి, తథా చీవరం కత్వాతి ఏవమస్స అత్థో వేదితబ్బో’’తి వుత్తం. అఞ్జలిం పగ్గహేత్వాతి దసనఖసమోధానసముజ్జలం అఞ్జలిం ఉక్ఖిపిత్వా. సచే పన తత్థ పారివాసికోపి అత్థి, సఙ్ఘనవకట్ఠానే నిసీదిత్వా తత్థేవ నిసిన్నేన అత్తనో పాళియా పారిసుద్ధిఉపోసథో కాతబ్బో. పాతిమోక్ఖే పన ఉద్దిసియమానే పాళియా అనిసీదిత్వా పాళిం విహాయ హత్థపాసం అముఞ్చన్తేన నిసీదితబ్బం. పవారణాయపి ఏసేవ నయో.

    Ekaṃsaṃuttarāsaṅgaṃ karitvāti ekasmiṃ aṃse sādhukaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvāti attho. Suttanipātaṭṭhakathāyaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.345) pana ‘‘ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvāti ettha pana puna saṇṭhāpanena evaṃ vuttaṃ. Ekaṃsanti ca vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitassetaṃ adhivacanaṃ. Yato yathā vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitaṃ hoti, tathā cīvaraṃ katvāti evamassa attho veditabbo’’ti vuttaṃ. Añjaliṃ paggahetvāti dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ ukkhipitvā. Sace pana tattha pārivāsikopi atthi, saṅghanavakaṭṭhāne nisīditvā tattheva nisinnena attano pāḷiyā pārisuddhiuposatho kātabbo. Pātimokkhe pana uddisiyamāne pāḷiyā anisīditvā pāḷiṃ vihāya hatthapāsaṃ amuñcantena nisīditabbaṃ. Pavāraṇāyapi eseva nayo.

    సబ్బం పుబ్బకరణీయన్తి సమ్మజ్జనాదినవవిధం పుబ్బకిచ్చం. ఇమినా బహూనం వసనట్ఠానేయేవ ఉపోసథదివసే పుబ్బకిచ్చం కాతబ్బం న హోతి, అథ ఖో ఏకస్స వసనట్ఠానేపి కాతబ్బంయేవాతి దస్సేతి. యథా చ సబ్బో సఙ్ఘో సభాగాపత్తిం ఆపజ్జిత్వా ‘‘సుణాతు మే, భన్తే సఙ్ఘో…పే॰… పటికరిస్సతీ’’తి (మహావ॰ ౧౭౧) ఞత్తిం ఠపేత్వా ఉపోసథం కాతుం లభతి, ఏవమేత్థాపి తీహి ‘‘సుణన్తు మే, ఆయస్మన్తా, ఇమే భిక్ఖూ సభాగం ఆపత్తిం ఆపన్నా, యదా అఞ్ఞం భిక్ఖుం సుద్ధం అనాపత్తికం పస్సిస్సన్తి, తదా తస్స సన్తికే తం ఆపత్తిం పటికరిస్సన్తీ’’తి గణఞత్తిం ఠపేత్వా, ద్వీహిపి ‘‘అఞ్ఞం సుద్ధం పస్సిత్వా పటికరిస్సామా’’తి వత్వా ఉపోసథం కాతుం వట్టతి. ఏకేనపి ‘‘పరిసుద్ధం లభిత్వా పటికరిస్సామీ’’తి ఆభోగం కత్వా కాతుం వట్టతి.

    Sabbaṃ pubbakaraṇīyanti sammajjanādinavavidhaṃ pubbakiccaṃ. Iminā bahūnaṃ vasanaṭṭhāneyeva uposathadivase pubbakiccaṃ kātabbaṃ na hoti, atha kho ekassa vasanaṭṭhānepi kātabbaṃyevāti dasseti. Yathā ca sabbo saṅgho sabhāgāpattiṃ āpajjitvā ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho…pe… paṭikarissatī’’ti (mahāva. 171) ñattiṃ ṭhapetvā uposathaṃ kātuṃ labhati, evametthāpi tīhi ‘‘suṇantu me, āyasmantā, ime bhikkhū sabhāgaṃ āpattiṃ āpannā, yadā aññaṃ bhikkhuṃ suddhaṃ anāpattikaṃ passissanti, tadā tassa santike taṃ āpattiṃ paṭikarissantī’’ti gaṇañattiṃ ṭhapetvā, dvīhipi ‘‘aññaṃ suddhaṃ passitvā paṭikarissāmā’’ti vatvā uposathaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ekenapi ‘‘parisuddhaṃ labhitvā paṭikarissāmī’’ti ābhogaṃ katvā kātuṃ vaṭṭati.

    తదహూతి తస్మిం అహు, తస్మిం దివసేతి అత్థో. నానాసంవాసకేహీతి లద్ధినానాసంవాసకేహి. అనావాసో నామ నవకమ్మసాలాదికో యో కోచి పదేసో . అఞ్ఞత్ర సఙ్ఘేనాతి సఙ్ఘప్పహోనకేహి భిక్ఖూహి వినా. అఞ్ఞత్ర అన్తరాయాతి పుబ్బే వుత్తం దసవిధమన్తరాయం వినా. సబ్బన్తిమేన పన పరిచ్ఛేదేన అత్తచతుత్థే వా అన్తరాయే వా సతి గన్తుం వట్టతి. యథా చ ఆవాసాదయో న గన్తబ్బా, ఏవం సచే విహారే ఉపోసథం కరోన్తి, ఉపోసథాధిట్ఠానత్థం సీమాపి నదీపి న గన్తబ్బా. సచే పనేత్థ కోచి భిక్ఖు హోతి, తస్స సన్తికం గన్తుం వట్టతి, విస్సట్ఠఉపోసథాపి ఆవాసా గన్తుం వట్టతి. ఏవం గతో అధిట్ఠాతుమ్పి లభతి. ఆరఞ్ఞకేనపి భిక్ఖునా ఉపోసథదివసే గామే పిణ్డాయ చరిత్వా అత్తనో విహారమేవ ఆగన్తబ్బం. సచే అఞ్ఞం విహారం ఓక్కమతి, తత్థ ఉపోసథం కత్వావ ఆగన్తబ్బం, అకత్వా ఆగన్తుం న వట్టతి, యం జఞ్ఞా ‘‘అజ్జేవ తత్థ గన్తుం సక్కోమీ’’తి ఏవరూపో పన ఆవాసో గన్తబ్బో. తత్థ భిక్ఖూహి సద్ధిం ఉపోసథం కరోన్తేనపి హి ఇమినా నేవ ఉపోసథన్తరాయో కతో భవిస్సతీతి.

    Tadahūti tasmiṃ ahu, tasmiṃ divaseti attho. Nānāsaṃvāsakehīti laddhinānāsaṃvāsakehi. Anāvāso nāma navakammasālādiko yo koci padeso . Aññatra saṅghenāti saṅghappahonakehi bhikkhūhi vinā. Aññatra antarāyāti pubbe vuttaṃ dasavidhamantarāyaṃ vinā. Sabbantimena pana paricchedena attacatutthe vā antarāye vā sati gantuṃ vaṭṭati. Yathā ca āvāsādayo na gantabbā, evaṃ sace vihāre uposathaṃ karonti, uposathādhiṭṭhānatthaṃ sīmāpi nadīpi na gantabbā. Sace panettha koci bhikkhu hoti, tassa santikaṃ gantuṃ vaṭṭati, vissaṭṭhauposathāpi āvāsā gantuṃ vaṭṭati. Evaṃ gato adhiṭṭhātumpi labhati. Āraññakenapi bhikkhunā uposathadivase gāme piṇḍāya caritvā attano vihārameva āgantabbaṃ. Sace aññaṃ vihāraṃ okkamati, tattha uposathaṃ katvāva āgantabbaṃ, akatvā āgantuṃ na vaṭṭati, yaṃ jaññā ‘‘ajjeva tattha gantuṃ sakkomī’’ti evarūpo pana āvāso gantabbo. Tattha bhikkhūhi saddhiṃ uposathaṃ karontenapi hi iminā neva uposathantarāyo kato bhavissatīti.

    ౧౭౦. బహి ఉపోసథం కత్వా ఆగతేనాతి నదియా వా సీమాయ వా యత్థ కత్థచి ఉపోసథం కత్వా ఆగతేన ఛన్దో దాతబ్బో, ‘‘కతో మయా ఉపోసథో’’తి అచ్ఛితుం న లభతీతి అధిప్పాయో. కిచ్చపసుతో వాతి గిలానుపట్ఠానాదికిచ్చపసుతో వా. సఙ్ఘో నప్పహోతీతి ద్విన్నం ద్విన్నం అన్తరా హత్థపాసం అవిజహిత్వా పటిపాటియా ఠాతుం నప్పహోతి.

    170.Bahi uposathaṃ katvā āgatenāti nadiyā vā sīmāya vā yattha katthaci uposathaṃ katvā āgatena chando dātabbo, ‘‘kato mayā uposatho’’ti acchituṃ na labhatīti adhippāyo. Kiccapasuto vāti gilānupaṭṭhānādikiccapasuto vā. Saṅgho nappahotīti dvinnaṃ dvinnaṃ antarā hatthapāsaṃ avijahitvā paṭipāṭiyā ṭhātuṃ nappahoti.

    ‘‘అధమ్మేన వగ్గ’’న్తి ఏత్థ ఏకసీమాయ చతూసు భిక్ఖూసు విజ్జమానేసు పాతిమోక్ఖుద్దేసోవ అనుఞ్ఞాతో, తీసు ద్వీసు చ పారిసుద్ధిఉపోసథోవ, ఇధ పన తథా అకతత్తా ‘‘అధమ్మేనా’’తి వుత్తం. యస్మా పన ఛన్దపారిసుద్ధి సఙ్ఘే ఏవ ఆగచ్ఛతి, న గణే న పుగ్గలే, తస్మా ‘‘వగ్గ’’న్తి వుత్తం. సచే పన ద్వే సఙ్ఘా ఏకసీమాయం అఞ్ఞమఞ్ఞం ఛన్దం ఆహరిత్వా ఏకస్మిం ఖణే విసుం సఙ్ఘకమ్మం కరోన్తి, ఏత్థ కథన్తి? కేచి పన ‘‘తం వట్టతీ’’తి వదన్తి, తం న గహేతబ్బం వగ్గకమ్మత్తా. వగ్గకమ్మం కరోన్తానఞ్హి ఛన్దపారిసుద్ధి అఞ్ఞత్థ న గచ్ఛతి తథా వచనాభావా, విసుం విసుం కమ్మకరణత్థమేవ సీమాయ అనుఞ్ఞాతత్తా చాతి గహేతబ్బం. విహారసీమాయ పన సఙ్ఘే విజ్జమానేపి కేనచి పచ్చయేన ఖణ్డసీమాయ తీసు, ద్వీసు వా పారిసుద్ధిఉపోసథం కరోన్తేసు కమ్మం ధమ్మేన సమగ్గమేవ భిన్నసీమట్ఠత్తాతి దట్ఠబ్బం.

    ‘‘Adhammena vagga’’nti ettha ekasīmāya catūsu bhikkhūsu vijjamānesu pātimokkhuddesova anuññāto, tīsu dvīsu ca pārisuddhiuposathova, idha pana tathā akatattā ‘‘adhammenā’’ti vuttaṃ. Yasmā pana chandapārisuddhi saṅghe eva āgacchati, na gaṇe na puggale, tasmā ‘‘vagga’’nti vuttaṃ. Sace pana dve saṅghā ekasīmāyaṃ aññamaññaṃ chandaṃ āharitvā ekasmiṃ khaṇe visuṃ saṅghakammaṃ karonti, ettha kathanti? Keci pana ‘‘taṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ vaggakammattā. Vaggakammaṃ karontānañhi chandapārisuddhi aññattha na gacchati tathā vacanābhāvā, visuṃ visuṃ kammakaraṇatthameva sīmāya anuññātattā cāti gahetabbaṃ. Vihārasīmāya pana saṅghe vijjamānepi kenaci paccayena khaṇḍasīmāya tīsu, dvīsu vā pārisuddhiuposathaṃ karontesu kammaṃ dhammena samaggameva bhinnasīmaṭṭhattāti daṭṭhabbaṃ.

    ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తదహుపోసథే పారిసుద్ధిం దేన్తేన ఛన్దమ్పి దాతుం, సన్తి సఙ్ఘస్స కరణీయ’’న్తి (మహావ॰ ౧౬౫) వుత్తత్తా భగవతో ఆణం కరోన్తేన ‘‘ఛన్దం దమ్మీ’’తి వుత్తం. ‘‘ఛన్దహారకో చే, భిక్ఖవే, దిన్నే ఛన్దే తత్థేవ పక్కమతి, అఞ్ఞస్స దాతబ్బో ఛన్దో’’తిఆదివచనతో (మహావ॰ ౧౬౫) పున అత్తనో ఛన్దదానపరిస్సమవినోదనత్థం ‘‘ఛన్దం మే హరా’’తి వుత్తం. ‘‘ఛన్దహారకో చే, భిక్ఖవే, దిన్నే ఛన్దే సఙ్ఘప్పత్తో సఞ్చిచ్చ నారోచేతి, ఆహటో హోతి ఛన్దో, ఛన్దహారకస్స ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి వుత్తత్తా దుక్కటతో తం మోచేతుం ‘‘ఛన్దం మే ఆరోచేహీ’’తి వుత్తం. కాయేన వా వాచాయ వా ఉభయేన వా విఞ్ఞాపేతబ్బోతి మనసావ అచిన్తేత్వా కాయప్పయోగం కరోన్తేన యేన కేనచి అఙ్గపచ్చఙ్గేన వా, వాచం పన నిచ్ఛారేతుం సక్కోన్తేన తథేవ వాచాయ వా, ఉభయథాపి సక్కోన్తేన కాయవాచాహి వా విఞ్ఞాపేతబ్బో, జానాపేతబ్బోతి అత్థో. ‘‘అయమత్థో’’తివచనతో పన యాయ కాయచిపి భాసాయ విఞ్ఞాపేతుం వట్టతి.

    ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tadahuposathe pārisuddhiṃ dentena chandampi dātuṃ, santi saṅghassa karaṇīya’’nti (mahāva. 165) vuttattā bhagavato āṇaṃ karontena ‘‘chandaṃ dammī’’ti vuttaṃ. ‘‘Chandahārako ce, bhikkhave, dinne chande tattheva pakkamati, aññassa dātabbo chando’’tiādivacanato (mahāva. 165) puna attano chandadānaparissamavinodanatthaṃ ‘‘chandaṃ me harā’’ti vuttaṃ. ‘‘Chandahārako ce, bhikkhave, dinne chande saṅghappatto sañcicca nāroceti, āhaṭo hoti chando, chandahārakassa āpatti dukkaṭassā’’ti vuttattā dukkaṭato taṃ mocetuṃ ‘‘chandaṃ me ārocehī’’ti vuttaṃ. Kāyena vā vācāya vā ubhayena vā viññāpetabboti manasāva acintetvā kāyappayogaṃ karontena yena kenaci aṅgapaccaṅgena vā, vācaṃ pana nicchāretuṃ sakkontena tatheva vācāya vā, ubhayathāpi sakkontena kāyavācāhi vā viññāpetabbo, jānāpetabboti attho. ‘‘Ayamattho’’tivacanato pana yāya kāyacipi bhāsāya viññāpetuṃ vaṭṭati.

    పారిసుద్ధిదానేపి ఛన్దదానే వుత్తసదిసోవ వినిచ్ఛయో, తం పన దేన్తేన పఠమం సన్తీ ఆపత్తి దేసేతబ్బా. న హి సాపత్తికో సమానో ‘‘పారిసుద్ధిం దమ్మి, పారిసుద్ధిం మే హర, పారిసుద్ధిం మే ఆరోచేహీ’’తి వత్తుమరహతి. ‘‘సన్తి సఙ్ఘస్స కరణీయానీ’’తి వత్తబ్బే వచనవిపల్లాసేన ‘‘సన్తి సఙ్ఘస్స కరణీయ’’న్తి వుత్తం. తేసఞ్చ అత్తనో చ ఛన్దపారిసుద్ధిం దేతీతి ఏత్థ ఛన్దో చ పారిసుద్ధి చ ఛన్దపారిసుద్ధి చ ఛన్దపారిసుద్ధి, తం దేతీతి సరూపేకసేసేన అత్థో దట్ఠబ్బో. ఇతరాతి అఞ్ఞేసం ఛన్దపారిసుద్ధి. బిళాలసఙ్ఖలికా ఛన్దపారిసుద్ధీతి ఏత్థ బిళాలసఙ్ఖలికా నామ బిళాలబన్ధనం. తత్థ హి సఙ్ఖలికాయ పఠమవలయం దుతియవలయంయేవ పాపుణాతి, న తతియం, ఏవమయమ్పి ఛన్దపారిసుద్ధి దాయకేన యస్స దిన్నా, తతో అఞ్ఞత్థ న గచ్ఛతి, తస్మా సా బిళాలసఙ్ఖలికసదిసత్తా ‘‘బిళాలసఙ్ఖలికా’’తి వుత్తా. బిళాలసఙ్ఖలికాగ్గహణఞ్చేత్థ యాసం కాసఞ్చి సఙ్ఖలికానం ఉపలక్ఖణమత్తన్తి దట్ఠబ్బం.

    Pārisuddhidānepi chandadāne vuttasadisova vinicchayo, taṃ pana dentena paṭhamaṃ santī āpatti desetabbā. Na hi sāpattiko samāno ‘‘pārisuddhiṃ dammi, pārisuddhiṃ me hara, pārisuddhiṃ me ārocehī’’ti vattumarahati. ‘‘Santi saṅghassa karaṇīyānī’’ti vattabbe vacanavipallāsena ‘‘santi saṅghassa karaṇīya’’nti vuttaṃ. Tesañca attano ca chandapārisuddhiṃ detīti ettha chando ca pārisuddhi ca chandapārisuddhi ca chandapārisuddhi, taṃ detīti sarūpekasesena attho daṭṭhabbo. Itarāti aññesaṃ chandapārisuddhi. Biḷālasaṅkhalikā chandapārisuddhīti ettha biḷālasaṅkhalikā nāma biḷālabandhanaṃ. Tattha hi saṅkhalikāya paṭhamavalayaṃ dutiyavalayaṃyeva pāpuṇāti, na tatiyaṃ, evamayampi chandapārisuddhi dāyakena yassa dinnā, tato aññattha na gacchati, tasmā sā biḷālasaṅkhalikasadisattā ‘‘biḷālasaṅkhalikā’’ti vuttā. Biḷālasaṅkhalikāggahaṇañcettha yāsaṃ kāsañci saṅkhalikānaṃ upalakkhaṇamattanti daṭṭhabbaṃ.

    ౧౭౩. పవారణాదానేపి ఏసేవ నయో. అయం పన విసేసో – తత్థ ‘‘ఛన్దం మే ఆరోచేహీ’’తి, ఇధ పన ‘‘మమత్థాయ పవారేహీ’’తి. తత్థ ఛన్దహారకే సఙ్ఘస్స హత్థం ఉపగతమత్తేయేవ ఆగతా హోతి. ఇధ పన ఏవం దిన్నాయ పవారణాయ పవారణాహారకేన సఙ్ఘం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవం పవారేతబ్బం ‘‘తిస్సో, భన్తే, భిక్ఖు…పే॰… పటికరిస్సామీ’’తి. విమతివినోదనియం ‘‘ఏవమేతం ధారయామి, సుతా ఖో పనాయస్మన్తేహీతి ఏత్థ ‘ఏవమేతం ధారయామీ’తి వత్వా ఉద్దిట్ఠం ఖో ఆయస్మన్తో నిదానం, సుతా ఖో పనాయస్మన్తేహి చత్తారో పారాజికా ధమ్మా’’తిఆదినా వత్తబ్బం. మాతికాట్ఠకథాయఞ్హి ఏవమేవ వుత్తం. సుతేనాతి సుతపదేన.

    173. Pavāraṇādānepi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – tattha ‘‘chandaṃ me ārocehī’’ti, idha pana ‘‘mamatthāya pavārehī’’ti. Tattha chandahārake saṅghassa hatthaṃ upagatamatteyeva āgatā hoti. Idha pana evaṃ dinnāya pavāraṇāya pavāraṇāhārakena saṅghaṃ upasaṅkamitvā evaṃ pavāretabbaṃ ‘‘tisso, bhante, bhikkhu…pe… paṭikarissāmī’’ti. Vimativinodaniyaṃ ‘‘evametaṃ dhārayāmi, sutā kho panāyasmantehīti ettha ‘evametaṃ dhārayāmī’ti vatvā uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidānaṃ, sutā kho panāyasmantehi cattāro pārājikā dhammā’’tiādinā vattabbaṃ. Mātikāṭṭhakathāyañhi evameva vuttaṃ. Sutenāti sutapadena.

    ౧౭౪. నిదానుద్దేసే అనిట్ఠితే పాతిమోక్ఖం నిద్దిట్ఠం నామ న హోతీతి ఆహ ‘‘దుతియాదీసు ఉద్దేసేసూ’’తిఆది.

    174. Nidānuddese aniṭṭhite pātimokkhaṃ niddiṭṭhaṃ nāma na hotīti āha ‘‘dutiyādīsu uddesesū’’tiādi.

    ౧౭౫. తీహిపి విధీహీతి ఓసారణకథనసరభఞ్ఞేహి. ఏత్థ చ అత్థం భణితుకామతాయ వా భణాపేతుకామతాయ వా సుత్తస్స ఓతారణం ఓసారణం నామ. తస్సేవ అత్థప్పకాసనా కథనం నామ. కేవలం పాఠస్సేవ సరేన భణనం సరభఞ్ఞం నామ. సజ్ఝాయం అధిట్ఠహిత్వాతి ‘‘సజ్ఝాయం కరోమీ’’తి చిత్తం ఉప్పాదేత్వా. ఓసారేత్వా పన కథేన్తేనాతి సయమేవ పాఠం వత్వా పచ్ఛా అత్థం కథేన్తేన. నవవిధన్తి సఙ్ఘగణపుగ్గలేసు తయో, సుత్తుద్దేసపారిసుద్ధిఅధిట్ఠానవసేన తయో, చాతుద్దసీపన్నరసీసామగ్గివసేన తయోతి నవవిధం. చతుబ్బిధన్తి అధమ్మేనవగ్గాది చతుబ్బిధం. దువిధన్తి భిక్ఖుభిక్ఖునీనం పాతిమోక్ఖవసేన దువిధం పాతిమోక్ఖం. నవవిధన్తి భిక్ఖూనం పఞ్చ, భిక్ఖునీనం చత్తారోతి నవవిధం పాతిమోక్ఖుద్దేసం. కతిమీతి కతిసద్దాపేక్ఖం ఇత్థిలిఙ్గం దట్ఠబ్బం.

    175.Tīhipi vidhīhīti osāraṇakathanasarabhaññehi. Ettha ca atthaṃ bhaṇitukāmatāya vā bhaṇāpetukāmatāya vā suttassa otāraṇaṃ osāraṇaṃ nāma. Tasseva atthappakāsanā kathanaṃ nāma. Kevalaṃ pāṭhasseva sarena bhaṇanaṃ sarabhaññaṃ nāma. Sajjhāyaṃ adhiṭṭhahitvāti ‘‘sajjhāyaṃ karomī’’ti cittaṃ uppādetvā. Osāretvā pana kathentenāti sayameva pāṭhaṃ vatvā pacchā atthaṃ kathentena. Navavidhanti saṅghagaṇapuggalesu tayo, suttuddesapārisuddhiadhiṭṭhānavasena tayo, cātuddasīpannarasīsāmaggivasena tayoti navavidhaṃ. Catubbidhanti adhammenavaggādi catubbidhaṃ. Duvidhanti bhikkhubhikkhunīnaṃ pātimokkhavasena duvidhaṃ pātimokkhaṃ. Navavidhanti bhikkhūnaṃ pañca, bhikkhunīnaṃ cattāroti navavidhaṃ pātimokkhuddesaṃ. Katimīti katisaddāpekkhaṃ itthiliṅgaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ఉతువస్సేయేవాతి హేమన్తగిమ్హేసుయేవ. విఞ్ఞాపేతీతి ఏత్థ మనసా చిన్తేత్వా కాయవికారకరణమేవ విఞ్ఞాపనన్తి దట్ఠబ్బం. పాళియం అఞ్ఞస్స దాతబ్బా పారిసుద్ధీతి పారిసుద్ధిదాయకేన పున అఞ్ఞస్స భిక్ఖునో సన్తికే దాతబ్బా. ‘‘భూతం ఏవ సామణేరభావం ఆరోచేతీ’’తి వుత్తత్తా ఊనవీసతివస్సకాలే ఉపసమ్పన్నస్స, అన్తిమవత్థుఅజ్ఝాపన్నసిక్ఖాపచ్చక్ఖాతకాదీనం వా యావ భిక్ఖుపటిఞ్ఞా వట్టతి, తావ తేహి ఆహటాపి ఛన్దపారిసుద్ధి ఆగచ్ఛతి. యదా పన తే అత్తనో సామణేరాదిభావం పటిజానన్తి, తతో పట్ఠాయ నాగచ్ఛతీతి దస్సితన్తి దట్ఠబ్బం. పాళియమ్పి (మహావ॰ ౧౬౪) హి ‘‘దిన్నాయ పారిసుద్ధియా సఙ్ఘప్పత్తో విబ్భమతి…పే॰… పణ్డకో పటిజానాతి, తిరచ్ఛానగతో పటిజానాతి, ఉభతోబ్యఞ్జనకో పటిజానాతి, ఆహటా హోతి పారిసుద్ధీ’’తి వుత్తత్తా పణ్డకాదీనం భిక్ఖుపటిఞ్ఞాయ వత్తమానకాలేసు పన ఛన్దపారిసుద్ధియావ ఆగమనం సిద్ధమేవ. తేనాహ ‘‘ఏస నయో సబ్బత్థా’’తి. ఉమ్మత్తకఖిత్తచిత్తవేదనాట్టానం పన పకతత్తా అన్తరామగ్గే ఉమ్మత్తకాదిభావే పటిఞ్ఞాతేపి తేసం సఙ్ఘప్పత్తమత్తేనేవ ఛన్దాది ఆగచ్ఛతీతి దస్సేతి.

    Utuvasseyevāti hemantagimhesuyeva. Viññāpetīti ettha manasā cintetvā kāyavikārakaraṇameva viññāpananti daṭṭhabbaṃ. Pāḷiyaṃ aññassa dātabbā pārisuddhīti pārisuddhidāyakena puna aññassa bhikkhuno santike dātabbā. ‘‘Bhūtaṃ eva sāmaṇerabhāvaṃ ārocetī’’ti vuttattā ūnavīsativassakāle upasampannassa, antimavatthuajjhāpannasikkhāpaccakkhātakādīnaṃ vā yāva bhikkhupaṭiññā vaṭṭati, tāva tehi āhaṭāpi chandapārisuddhi āgacchati. Yadā pana te attano sāmaṇerādibhāvaṃ paṭijānanti, tato paṭṭhāya nāgacchatīti dassitanti daṭṭhabbaṃ. Pāḷiyampi (mahāva. 164) hi ‘‘dinnāya pārisuddhiyā saṅghappatto vibbhamati…pe… paṇḍako paṭijānāti, tiracchānagato paṭijānāti, ubhatobyañjanako paṭijānāti, āhaṭā hoti pārisuddhī’’ti vuttattā paṇḍakādīnaṃ bhikkhupaṭiññāya vattamānakālesu pana chandapārisuddhiyāva āgamanaṃ siddhameva. Tenāha ‘‘esa nayo sabbatthā’’ti. Ummattakakhittacittavedanāṭṭānaṃ pana pakatattā antarāmagge ummattakādibhāve paṭiññātepi tesaṃ saṅghappattamatteneva chandādi āgacchatīti dasseti.

    భిక్ఖూనం హత్థపాసన్తి ఇమినా గణపుగ్గలేసు ఛన్దపారిసుద్ధియా అనాగమనం దస్సేతి. ‘‘సఙ్ఘప్పత్తో’’తి హి పాళియం (మహావ॰ ౧౬౫) వుత్తం. సఙ్ఘసన్నిపాతతో పఠమం కాతబ్బం పుబ్బకరణం సఙ్ఘసన్నిపాతే కాతబ్బం పుబ్బకిచ్చన్తి దట్ఠబ్బం. పాళియం ‘‘నో చే అధిట్ఠహేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి ఏత్థ అసఞ్చిచ్చ అస్సతియా అనాపత్తి. యథా చేత్థ, ఏవం ఉపరిపి, యత్థ పన అచిత్తకాపత్తి అత్థి, తత్థ వక్ఖామ. పఞ్ఞత్తం హోతీతి ఇమినా న సాపత్తికేన ఉపోసథో కాతబ్బోతి విసుం పటిక్ఖేపాభావేపి యథావుత్తసుత్తసామత్థియతో పఞ్ఞత్తమేవాతి దస్సేతి. ఇమినా ఏవ నయేన ‘‘అట్ఠానమేతం, భిక్ఖవే, అనవకాసో, యం తథాగతో అపరిసుద్ధాయ పరిసాయ ఉపోసథం కరేయ్య, పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసేయ్యా’’తిఆదిసుత్తనయతోవ (అ॰ ని॰ ౮.౨౦; ఉదా॰ ౪౫; చూళవ॰ ౩౮౬) అలజ్జీహి సద్ధిం ఉపోసథకరణమ్పి పటిక్ఖిత్తమేవ అలజ్జీనిగ్గహత్థత్తా సబ్బసిక్ఖాపదానన్తి దట్ఠబ్బం. పారిసుద్ధిదానపఞ్ఞాపనేనాతి ఇమినా సాపత్తికేన పారిసుద్ధిపి న దాతబ్బాతి దీపితం హోతి.

    Bhikkhūnaṃhatthapāsanti iminā gaṇapuggalesu chandapārisuddhiyā anāgamanaṃ dasseti. ‘‘Saṅghappatto’’ti hi pāḷiyaṃ (mahāva. 165) vuttaṃ. Saṅghasannipātato paṭhamaṃ kātabbaṃ pubbakaraṇaṃ saṅghasannipāte kātabbaṃ pubbakiccanti daṭṭhabbaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘no ce adhiṭṭhaheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti ettha asañcicca assatiyā anāpatti. Yathā cettha, evaṃ uparipi, yattha pana acittakāpatti atthi, tattha vakkhāma. Paññattaṃ hotīti iminā na sāpattikena uposatho kātabboti visuṃ paṭikkhepābhāvepi yathāvuttasuttasāmatthiyato paññattamevāti dasseti. Iminā eva nayena ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ tathāgato aparisuddhāya parisāya uposathaṃ kareyya, pātimokkhaṃ uddiseyyā’’tiādisuttanayatova (a. ni. 8.20; udā. 45; cūḷava. 386) alajjīhi saddhiṃ uposathakaraṇampi paṭikkhittameva alajjīniggahatthattā sabbasikkhāpadānanti daṭṭhabbaṃ. Pārisuddhidānapaññāpanenāti iminā sāpattikena pārisuddhipi na dātabbāti dīpitaṃ hoti.

    ౧౭౬. ఉభోపి దుక్కటన్తి ఏత్థ సభాగాపత్తిభావం అజానిత్వా కేవలం ఆపత్తినామేనేవ దేసేన్తస్స పటిగ్గణ్హన్తస్స చ అచిత్తకమేవ దుక్కటం హోతీతి వదన్తి. యథా సఙ్ఘో సభాగాపత్తిం ఆపన్నోతి ఞత్తిం ఠపేత్వా ఉపోసథం కాతుం లభతి, ఏవం తయోపి ‘‘సుణన్తు మే, ఆయస్మన్తా, ఇమే భిక్ఖూ సభాగం ఆపత్తిం ఆపన్నా’’తిఆదినా వుత్తనయానుసారేనేవ గణఞత్తిం ఠపేత్వా ద్వీహి అఞ్ఞమఞ్ఞం ఆరోచేత్వా ఉపోసథం కాతుం వట్టతి. ఏకేన పన సాపత్తికేన దూరం గన్త్వాపి పటికాతుమేవ వట్టతి, అసమ్పాపుణన్తేన ‘‘భిక్ఖూ లభిత్వా పటికరిస్సామీ’’తి ఉపోసథో కాతబ్బో, పటికరిత్వా చ పున ఉపోసథో కాతబ్బో . కేనచి కరణీయేన గన్త్వాతి సీమాపరిచ్ఛేదతో బహిభూతం గామం వా అరఞ్ఞం వా గన్త్వాతి అత్థో. ఏతేనేవ ఉపోసథఞత్తియా ఠపనకాలే సమగ్గా ఏవ తే ఞత్తిం ఠపేసున్తి సిద్ధం. తేనేవ పాళియం (మహావ॰ ౧౭౨) ‘‘ఉద్దిట్ఠం సుఉద్దిట్ఠ’’న్తి సబ్బపన్నరసకేసుపి వుత్తం.

    176.Ubhopi dukkaṭanti ettha sabhāgāpattibhāvaṃ ajānitvā kevalaṃ āpattināmeneva desentassa paṭiggaṇhantassa ca acittakameva dukkaṭaṃ hotīti vadanti. Yathā saṅgho sabhāgāpattiṃ āpannoti ñattiṃ ṭhapetvā uposathaṃ kātuṃ labhati, evaṃ tayopi ‘‘suṇantu me, āyasmantā, ime bhikkhū sabhāgaṃ āpattiṃ āpannā’’tiādinā vuttanayānusāreneva gaṇañattiṃ ṭhapetvā dvīhi aññamaññaṃ ārocetvā uposathaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ekena pana sāpattikena dūraṃ gantvāpi paṭikātumeva vaṭṭati, asampāpuṇantena ‘‘bhikkhū labhitvā paṭikarissāmī’’ti uposatho kātabbo, paṭikaritvā ca puna uposatho kātabbo . Kenaci karaṇīyena gantvāti sīmāparicchedato bahibhūtaṃ gāmaṃ vā araññaṃ vā gantvāti attho. Eteneva uposathañattiyā ṭhapanakāle samaggā eva te ñattiṃ ṭhapesunti siddhaṃ. Teneva pāḷiyaṃ (mahāva. 172) ‘‘uddiṭṭhaṃ suuddiṭṭha’’nti sabbapannarasakesupi vuttaṃ.

    సచే పన వుడ్ఢతరో హోతీతి పవారణదాయకో భిక్ఖు వుడ్ఢతరో హోతి. ఏవఞ్హి తేన తస్సత్థాయ పవారితం హోతీతి ఏత్థ ఏవం తేన అప్పవారితేపి తస్స సఙ్ఘప్పత్తమత్తేన సఙ్ఘస్స పవారణాకమ్మం సమగ్గకమ్మమేవ హోతీతి దట్ఠబ్బం. తేన చ భిక్ఖునాతి పవారణదాయకేన భిక్ఖునా. బహూపి సమానవస్సికా ఏకతో పవారేతుం లభన్తీతి ఏకస్మిం సంవచ్ఛరే లద్ధుపసమ్పదతాయ సమానుపసమ్పదవస్సా సబ్బే ఏకతో పవారేతుం లభన్తీతి అత్థో.

    Sace pana vuḍḍhataro hotīti pavāraṇadāyako bhikkhu vuḍḍhataro hoti. Evañhi tena tassatthāya pavāritaṃ hotīti ettha evaṃ tena appavāritepi tassa saṅghappattamattena saṅghassa pavāraṇākammaṃ samaggakammameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Tena ca bhikkhunāti pavāraṇadāyakena bhikkhunā. Bahūpi samānavassikā ekato pavāretuṃ labhantīti ekasmiṃ saṃvacchare laddhupasampadatāya samānupasampadavassā sabbe ekato pavāretuṃ labhantīti attho.

    ఏత్థ పన పణ్డితేహి చిన్తేతబ్బం విచారేతబ్బం కారణం అత్థి, కిం పన తన్తి? ఇదాని పాతిమోక్ఖుద్దేసకాలే –

    Ettha pana paṇḍitehi cintetabbaṃ vicāretabbaṃ kāraṇaṃ atthi, kiṃ pana tanti? Idāni pātimokkhuddesakāle –

    ‘‘సమ్మజ్జనీ పదీపో చ, ఉదకం ఆసనేన చ;

    ‘‘Sammajjanī padīpo ca, udakaṃ āsanena ca;

    ఉపోసథస్స ఏతాని, పుబ్బకరణన్తి వుచ్చతి.

    Uposathassa etāni, pubbakaraṇanti vuccati.

    ‘‘ఛన్దపారిసుద్ధిఉతుక్ఖానం, భిక్ఖుగణనా చ ఓవాదో;

    ‘‘Chandapārisuddhiutukkhānaṃ, bhikkhugaṇanā ca ovādo;

    ఉపోసథస్స ఏతాని, పుబ్బకిచ్చన్తి వుచ్చతి.

    Uposathassa etāni, pubbakiccanti vuccati.

    ‘‘ఉపోసథో యావతికా చ భిక్ఖూ కమ్మప్పత్తా;

    ‘‘Uposatho yāvatikā ca bhikkhū kammappattā;

    సభాగాపత్తియో చ న విజ్జన్తి;

    Sabhāgāpattiyo ca na vijjanti;

    వజ్జనీయా చ పుగ్గలా తస్మిం న హోన్తి;

    Vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na honti;

    పత్తకల్లన్తి వుచ్చతీ’’తి. (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౬౮) –

    Pattakallanti vuccatī’’ti. (mahāva. aṭṭha. 168) –

    ఇమా గాథాయో ధమ్మజ్ఝేసకేన పాఠంయేవ భణాపేత్వా పాతిమోక్ఖుద్దేసకో అత్థం కథేతి. తతో పుబ్బకరణపుబ్బకిచ్చాని సమ్మా నిట్ఠాపేత్వా ‘‘దేసితాపత్తికస్స సమగ్గస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స అనుమతియా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితుం ఆరాధనం కరోమా’’తి ఇమం వాక్యం పాఠమేవ అజ్ఝేసకేన భణాపేత్వా అత్థం అవత్వావ ‘‘సాధూ’’తి వత్వా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసతి. పవారణాయపి ఏసేవ నయో. ‘‘పవారణాయ ఏతానీ’’తి చ ‘‘పవారణం కాతు’’న్తి చ ఇమాని పదానియేవ విసిట్ఠాని.

    Imā gāthāyo dhammajjhesakena pāṭhaṃyeva bhaṇāpetvā pātimokkhuddesako atthaṃ katheti. Tato pubbakaraṇapubbakiccāni sammā niṭṭhāpetvā ‘‘desitāpattikassa samaggassa bhikkhusaṅghassa anumatiyā pātimokkhaṃ uddisituṃ ārādhanaṃ karomā’’ti imaṃ vākyaṃ pāṭhameva ajjhesakena bhaṇāpetvā atthaṃ avatvāva ‘‘sādhū’’ti vatvā pātimokkhaṃ uddisati. Pavāraṇāyapi eseva nayo. ‘‘Pavāraṇāya etānī’’ti ca ‘‘pavāraṇaṃ kātu’’nti ca imāni padāniyeva visiṭṭhāni.

    కిం ఇమాని ధమ్మజ్ఝేసకస్స వచనాని, ఉదాహు పాతిమోక్ఖుద్దేసకస్సాతి? కిఞ్చేత్థ – యది ధమ్మజ్ఝేసకస్స వచనాని, ఏవం సతి గాథాత్తయం వత్వా తాసం అత్థమ్పి సో ఏవ కథేత్వా ఏతాని పుబ్బకరణాని చ ఏతాని పుబ్బకిచ్చాని చ సఙ్ఘేన కతాని, ఇదఞ్చ సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం సమానీతం, తస్మా ‘‘ఉద్దిసతు, భన్తే, పాతిమోక్ఖ’’న్తి తేనేవ వత్తబ్బం సియా. అథ పాతిమోక్ఖుద్దేసకస్స వచనాని, ఏవఞ్చ సతి ‘‘సఙ్ఘో, భన్తే, థేరం పాతిమోక్ఖుద్దేసం అజ్ఝేసతి, ఉద్దిసతు, భన్తే, థేరో పాతిమోక్ఖ’’న్తి ధమ్మజ్ఝేసకేన యావతతియం అజ్ఝోసాపేత్వా ‘‘సమ్మజ్జనీ…పే॰… వుచ్చతీ’’తి గాథం వత్వా ఇతి ‘‘అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తాని ఏతాని పుబ్బకరణాని కతానీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ధమ్మజ్ఝేసకేన ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘ఛన్దపారిసుద్ధి …పే॰… వుచ్చతీ’’తి గాథం వత్వా ఇతి ‘‘అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తాని ఏతాని పుబ్బకిచ్చాని కతానీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘ఉపోసథో…పే॰… వుచ్చతీ’’తి గాథం వత్వా ఇతి ‘‘అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తం ఇదం పత్తకల్లం సమానీత’’న్తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఆమ భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘పుబ్బకరణపుబ్బకిచ్చాని సమ్మా నిట్ఠాపేత్వా పత్తకల్లే సమానీతే సమగ్గస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స అనుమతియా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితుం ఆరాధనం మయం కరోమా’’తి పాతిమోక్ఖుద్దేసకేన వత్తబ్బం సియా, ఏవం సతి అజ్ఝేసకఅజ్ఝేసితబ్బానం వచనం అసఙ్కరతో జానితబ్బం భవేయ్యాతి.

    Kiṃ imāni dhammajjhesakassa vacanāni, udāhu pātimokkhuddesakassāti? Kiñcettha – yadi dhammajjhesakassa vacanāni, evaṃ sati gāthāttayaṃ vatvā tāsaṃ atthampi so eva kathetvā etāni pubbakaraṇāni ca etāni pubbakiccāni ca saṅghena katāni, idañca saṅghassa pattakallaṃ samānītaṃ, tasmā ‘‘uddisatu, bhante, pātimokkha’’nti teneva vattabbaṃ siyā. Atha pātimokkhuddesakassa vacanāni, evañca sati ‘‘saṅgho, bhante, theraṃ pātimokkhuddesaṃ ajjhesati, uddisatu, bhante, thero pātimokkha’’nti dhammajjhesakena yāvatatiyaṃ ajjhosāpetvā ‘‘sammajjanī…pe… vuccatī’’ti gāthaṃ vatvā iti ‘‘aṭṭhakathācariyehi vuttāni etāni pubbakaraṇāni katānī’’ti pucchitvā dhammajjhesakena ‘‘āma, bhante’’ti vutte ‘‘chandapārisuddhi …pe… vuccatī’’ti gāthaṃ vatvā iti ‘‘aṭṭhakathācariyehi vuttāni etāni pubbakiccāni katānī’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante’’ti vutte ‘‘uposatho…pe… vuccatī’’ti gāthaṃ vatvā iti ‘‘aṭṭhakathācariyehi vuttaṃ idaṃ pattakallaṃ samānīta’’nti pucchitvā ‘‘āma bhante’’ti vutte ‘‘pubbakaraṇapubbakiccāni sammā niṭṭhāpetvā pattakalle samānīte samaggassa bhikkhusaṅghassa anumatiyā pātimokkhaṃ uddisituṃ ārādhanaṃ mayaṃ karomā’’ti pātimokkhuddesakena vattabbaṃ siyā, evaṃ sati ajjhesakaajjhesitabbānaṃ vacanaṃ asaṅkarato jānitabbaṃ bhaveyyāti.

    ఏత్థ చ గాథాత్తయస్స అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తభావో అట్ఠకథాయమేవ ఆగతో. పచ్ఛిమవాక్యం పన నేవ పాళియం, న అట్ఠకథాయం, న టీకాదీసు దిస్సతి. ఖుద్దసిక్ఖాపకరణేపి –

    Ettha ca gāthāttayassa aṭṭhakathācariyehi vuttabhāvo aṭṭhakathāyameva āgato. Pacchimavākyaṃ pana neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ, na ṭīkādīsu dissati. Khuddasikkhāpakaraṇepi –

    ‘‘పుబ్బకిచ్చే చ కరణే;

    ‘‘Pubbakicce ca karaṇe;

    పత్తకల్లే సమానితే;

    Pattakalle samānite;

    సుత్తం ఉద్దిసతి సఙ్ఘో;

    Suttaṃ uddisati saṅgho;

    పఞ్చధా సో విభావితో’’తి చ.

    Pañcadhā so vibhāvito’’ti ca.

    ‘‘పుబ్బకిచ్చే చ కరణే;

    ‘‘Pubbakicce ca karaṇe;

    పత్తకల్లే సమానితే;

    Pattakalle samānite;

    ఞత్తిం వత్వాన సఙ్ఘేన;

    Ñattiṃ vatvāna saṅghena;

    కత్తబ్బేవం పవారణా’’తి చ. –

    Kattabbevaṃ pavāraṇā’’ti ca. –

    వుత్తం, న వుత్తం తథా. మూలసిక్ఖాపకరణేయేవ తథా వుత్తం, తస్మా ఆచరియానం అత్తనోమతి భవేయ్య.

    Vuttaṃ, na vuttaṃ tathā. Mūlasikkhāpakaraṇeyeva tathā vuttaṃ, tasmā ācariyānaṃ attanomati bhaveyya.

    తత్థ ‘‘పుబ్బకరణపుబ్బకిచ్చాని సమ్మా నిట్ఠాపేత్వా’’తి ఇమినా పురిమగాథాద్వయస్స అత్థమేవ కథేత్వా తతియగాథాయ అత్థో న కథితో. ‘‘దేసితాపత్తికస్సా’’తి ఇమినా చ ఆపత్తియా దేసితభావోయేవ కథితో, న సబ్బం పత్తకల్లం. ఆపత్తియా దేసితభావే చ సభాగాపత్తియా దేసితభావోయేవ పత్తకల్లస్మిం అన్తోగధో, న ఇతరో. వుత్తఞ్హి కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘ఏతాసు హి సభాగాపత్తీసు అవిజ్జమానాసు, విసభాగాపత్తీసు విజ్జమానాసుపి పత్తకల్లం హోతియేవా’’తి. ‘‘పుబ్బకరణపుబ్బకిచ్చాని సమ్మా నిట్ఠాపేత్వా దేసితాపత్తికస్స సమగ్గస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స అనుమతియా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితుం ఆరాధనం కరోమా’’తి ఏత్తకేయేవ వుత్తే అవసేసాని తీణి పత్తకల్లఙ్గాని. సేయ్యథిదం – ఉపోసథో, యావతికా చ భిక్ఖూ కమ్మప్పత్తా, వజ్జనీయా చ పుగ్గలా తస్మిం న హోన్తీతి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౬౮). తేసు అసన్తేసుపి ఉపోసథో కాతబ్బోతి ఆపజ్జతి, న పన కాతబ్బో. తేన వుత్తం ‘‘న, భిక్ఖవే, అనుపోసథే ఉపోసథో కాతబ్బో, యో కరేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి (మహావ॰ ౧౮౩) చ, ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, చతున్నం పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౬౮) చ, ‘‘న, భిక్ఖవే, సగహట్ఠాయ పరిసాయ పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితబ్బ’’న్తిఆది (మహావ॰ ౧౫౪) చ, తస్మా ఉపోసథదివసేసు సఙ్ఘే సన్నిపతితే సచే పుబ్బేవ సమ్మతో ధమ్మజ్ఝేసకో అత్థి, ఇచ్చేతం కుసలం. నో చే, ఏకం బ్యత్తం పటిబలం భిక్ఖుం సఙ్ఘేన సమ్మన్నాపేత్వా తేన ధమ్మజ్ఝేసకేన పాతిమోక్ఖుద్దేసకం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా ఉక్కుటికం నిసీదిత్వా అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా ఏవమస్స వచనీయో – సఙ్ఘో, భన్తే, థేరం పాతిమోక్ఖుద్దేసం అజ్ఝేసతి, ఉద్దిసతు థేరో పాతిమోక్ఖం. దుతియమ్పి, భన్తే, సఙ్ఘో…పే॰… తతియమ్పి, భన్తే, సఙ్ఘో…పే॰… ఉద్దిసతు థేరో పాతిమోక్ఖన్తి తిక్ఖత్తుం యాచాపేత్వా తతో పాతిమోక్ఖుద్దేసకేన –

    Tattha ‘‘pubbakaraṇapubbakiccāni sammā niṭṭhāpetvā’’ti iminā purimagāthādvayassa atthameva kathetvā tatiyagāthāya attho na kathito. ‘‘Desitāpattikassā’’ti iminā ca āpattiyā desitabhāvoyeva kathito, na sabbaṃ pattakallaṃ. Āpattiyā desitabhāve ca sabhāgāpattiyā desitabhāvoyeva pattakallasmiṃ antogadho, na itaro. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘etāsu hi sabhāgāpattīsu avijjamānāsu, visabhāgāpattīsu vijjamānāsupi pattakallaṃ hotiyevā’’ti. ‘‘Pubbakaraṇapubbakiccāni sammā niṭṭhāpetvā desitāpattikassa samaggassa bhikkhusaṅghassa anumatiyā pātimokkhaṃ uddisituṃ ārādhanaṃ karomā’’ti ettakeyeva vutte avasesāni tīṇi pattakallaṅgāni. Seyyathidaṃ – uposatho, yāvatikā ca bhikkhū kammappattā, vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na hontīti (mahāva. aṭṭha. 168). Tesu asantesupi uposatho kātabboti āpajjati, na pana kātabbo. Tena vuttaṃ ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo, yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 183) ca, ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catunnaṃ pātimokkhaṃ uddisitu’’nti (mahāva. 168) ca, ‘‘na, bhikkhave, sagahaṭṭhāya parisāya pātimokkhaṃ uddisitabba’’ntiādi (mahāva. 154) ca, tasmā uposathadivasesu saṅghe sannipatite sace pubbeva sammato dhammajjhesako atthi, iccetaṃ kusalaṃ. No ce, ekaṃ byattaṃ paṭibalaṃ bhikkhuṃ saṅghena sammannāpetvā tena dhammajjhesakena pātimokkhuddesakaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo – saṅgho, bhante, theraṃ pātimokkhuddesaṃ ajjhesati, uddisatu thero pātimokkhaṃ. Dutiyampi, bhante, saṅgho…pe… tatiyampi, bhante, saṅgho…pe… uddisatu thero pātimokkhanti tikkhattuṃ yācāpetvā tato pātimokkhuddesakena –

    ‘‘సమ్మజ్జనీ పదీపో చ, ఉదకం ఆసనేన చ;

    ‘‘Sammajjanī padīpo ca, udakaṃ āsanena ca;

    ఉపోసథస్స ఏతాని, పుబ్బకరణన్తి వుచ్చతీతి. (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౬౮; కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) –

    Uposathassa etāni, pubbakaraṇanti vuccatīti. (mahāva. aṭṭha. 168; kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) –

    అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తాని చత్తారి పుబ్బకరణాని, కిం తాని కతానీ’’తి పుచ్ఛితే ధమ్మజ్ఝేసకేన ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి వుత్తే పున పాతిమోక్ఖుద్దేసకేన –

    Aṭṭhakathācariyehi vuttāni cattāri pubbakaraṇāni, kiṃ tāni katānī’’ti pucchite dhammajjhesakena ‘‘āma, bhante’’ti vutte puna pātimokkhuddesakena –

    ‘‘ఛన్దపారిసుద్ధిఉతుక్ఖానం, భిక్ఖుగణనా చ ఓవాదో;

    ‘‘Chandapārisuddhiutukkhānaṃ, bhikkhugaṇanā ca ovādo;

    ఉపోసథస్స ఏతాని, పుబ్బకిచ్చన్తి వుచ్చతీతి. (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౬౮; కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) –

    Uposathassa etāni, pubbakiccanti vuccatīti. (mahāva. aṭṭha. 168; kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) –

    అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తాని పఞ్చ పుబ్బకిచ్చాని, కిం తాని కతానీ’’తి పుచ్ఛితే ధమ్మజ్ఝేసకేన ‘‘ఆమ భన్తే’’తి వుత్తే పున పాతిమోక్ఖుద్దేసకేన –

    Aṭṭhakathācariyehi vuttāni pañca pubbakiccāni, kiṃ tāni katānī’’ti pucchite dhammajjhesakena ‘‘āma bhante’’ti vutte puna pātimokkhuddesakena –

    ‘‘ఉపోసథో యావతికా చ భిక్ఖూ కమ్మప్పత్తా;

    ‘‘Uposatho yāvatikā ca bhikkhū kammappattā;

    సభాగాపత్తియో చ న విజ్జన్తి;

    Sabhāgāpattiyo ca na vijjanti;

    వజ్జనీయా చ పుగ్గలా తస్మిం న హోన్తి;

    Vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na honti;

    పత్తకల్లన్తి వుచ్చతీతి. (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౬౮; కఙ్ఖా అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) –

    Pattakallanti vuccatīti. (mahāva. aṭṭha. 168; kaṅkhā aṭṭha. nidānavaṇṇanā) –

    అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తాని చత్తారి పత్తకల్లఙ్గాని, కిం తాని సమానీతానీ’’తి పుచ్ఛితే ధమ్మజ్ఝేసకేన ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి వుత్తే పున పాతిమోక్ఖుద్దేసకో ‘‘పుబ్బకరణపుబ్బకిచ్చాని సమ్మా నిట్ఠాపేత్వా పత్తకల్లఙ్గే సమానీతే సఙ్ఘస్స అనుమతియా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసిస్సామా’’తి వత్వా ‘‘సాధు సాధూ’’తి భిక్ఖుసఙ్ఘేన సమ్పటిచ్ఛితే ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో’’తిఆదినా పాతిమోక్ఖుద్దేసకో పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసతీతి అయమమ్హాకం ఖన్తి.

    Aṭṭhakathācariyehi vuttāni cattāri pattakallaṅgāni, kiṃ tāni samānītānī’’ti pucchite dhammajjhesakena ‘‘āma, bhante’’ti vutte puna pātimokkhuddesako ‘‘pubbakaraṇapubbakiccāni sammā niṭṭhāpetvā pattakallaṅge samānīte saṅghassa anumatiyā pātimokkhaṃ uddisissāmā’’ti vatvā ‘‘sādhu sādhū’’ti bhikkhusaṅghena sampaṭicchite ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’tiādinā pātimokkhuddesako pātimokkhaṃ uddisatīti ayamamhākaṃ khanti.

    ఏత్థ చ ‘‘ధమ్మజ్ఝేసకేన…పే॰… ఏవమస్స వచనీయో’’తి వుత్తం, సో ధమ్మజ్ఝేసకేన వచనీయభావో కథం వేదితబ్బోతి? ‘‘న, భిక్ఖవే, సఙ్ఘమజ్ఝే అనజ్ఝిట్ఠేన పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితబ్బం, యో ఉద్దిసేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి (మహావ॰ ౧౫౪) వచనతోతి. ‘‘సఙ్ఘేన సమ్మన్నాపేత్వా’’తి వుత్తం, తం కథన్తి? ‘‘అజ్ఝేసనా చేత్థ సఙ్ఘేన సమ్మతధమ్మజ్ఝేసకాయత్తా వా సఙ్ఘత్థేరాయత్తా వా’’తి అట్ఠకథాయం వుత్తత్తా. ‘‘సఙ్ఘో, భన్తే, థేరం పాతిమోక్ఖుద్దేసం అజ్ఝేసతి, ఉద్దిసతు, భన్తే, థేరో పాతిమోక్ఖ’’న్తి అయం అజ్ఝేసనాకారో కుతో లబ్భతీతి? పాళితో. పాళియఞ్హి (మహావ॰ ౧౫౫) ‘‘తే థేరం అజ్ఝేసన్తి, ఉద్దిసతు, భన్తే, థేరో పాతిమోక్ఖ’’న్తి ఆగతో.

    Ettha ca ‘‘dhammajjhesakena…pe… evamassa vacanīyo’’ti vuttaṃ, so dhammajjhesakena vacanīyabhāvo kathaṃ veditabboti? ‘‘Na, bhikkhave, saṅghamajjhe anajjhiṭṭhena pātimokkhaṃ uddisitabbaṃ, yo uddiseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 154) vacanatoti. ‘‘Saṅghena sammannāpetvā’’ti vuttaṃ, taṃ kathanti? ‘‘Ajjhesanā cettha saṅghena sammatadhammajjhesakāyattā vā saṅghattherāyattā vā’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttattā. ‘‘Saṅgho, bhante, theraṃ pātimokkhuddesaṃ ajjhesati, uddisatu, bhante, thero pātimokkha’’nti ayaṃ ajjhesanākāro kuto labbhatīti? Pāḷito. Pāḷiyañhi (mahāva. 155) ‘‘te theraṃ ajjhesanti, uddisatu, bhante, thero pātimokkha’’nti āgato.

    సచే పన ధమ్మజ్ఝేసకో వుడ్ఢతరో, పాతిమోక్ఖుద్దేసకో నవకో, ‘‘సఙ్ఘో, ఆవుసో, ఆయస్మన్తం పాతిమోక్ఖుద్దేసం అజ్ఝేసతి, ఉద్దిసతు ఆయస్మా పాతిమోక్ఖ’’న్తి వత్తబ్బం. తం కుతో లబ్భతి? పాళితోయేవ. పాళియఞ్హి (మహావ॰ ౧౫౫) ‘‘ఏతేనేవ ఉపాయేన యావ సఙ్ఘనవకం అజ్ఝేసన్తి ఉద్దిసతు ఆయస్మా పాతిమోక్ఖ’’న్తి ఆగతో. తతో ‘‘పాతిమోక్ఖుద్దేసకేన సమ్మజ్జనీ…పే॰… పుచ్ఛితే ధమ్మజ్ఝేసకేన ‘ఆమ, భన్తే’తి వుత్తే’’తి ఇదం కుతో లబ్భతీతి? పాళితో అట్ఠకథాతో చ. నిదానపాళియమ్పి హి ‘‘కిం సఙ్ఘస్స పుబ్బకిచ్చ’’న్తి ఆగతం, అట్ఠకథాయమ్పి (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘కిం సఙ్ఘస్స పుబ్బకిచ్చన్తి సఙ్ఘో ఉపోసథం కరేయ్యాతి…పే॰… ఏవం ద్వీహి నామేహి నవవిధం పుబ్బకిచ్చం దస్సితం, కిం తం కతన్తి పుచ్ఛతీ’’తి ఆగతన్తి.

    Sace pana dhammajjhesako vuḍḍhataro, pātimokkhuddesako navako, ‘‘saṅgho, āvuso, āyasmantaṃ pātimokkhuddesaṃ ajjhesati, uddisatu āyasmā pātimokkha’’nti vattabbaṃ. Taṃ kuto labbhati? Pāḷitoyeva. Pāḷiyañhi (mahāva. 155) ‘‘eteneva upāyena yāva saṅghanavakaṃ ajjhesanti uddisatu āyasmā pātimokkha’’nti āgato. Tato ‘‘pātimokkhuddesakena sammajjanī…pe… pucchite dhammajjhesakena ‘āma, bhante’ti vutte’’ti idaṃ kuto labbhatīti? Pāḷito aṭṭhakathāto ca. Nidānapāḷiyampi hi ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakicca’’nti āgataṃ, aṭṭhakathāyampi (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakiccanti saṅgho uposathaṃ kareyyāti…pe… evaṃ dvīhi nāmehi navavidhaṃ pubbakiccaṃ dassitaṃ, kiṃ taṃ katanti pucchatī’’ti āgatanti.

    నను చేతం అన్తోనిదానేయేవ ఆగతం, అథ కస్మా పాతిమోక్ఖుద్దేసకేన పుబ్బభాగే వత్తబ్బన్తి? సచ్చం, తథాపి తదనులోమతో జానితబ్బతో వత్తబ్బం. అట్ఠకథాయఞ్హి ఇమా గాథాయో సమ్మజ్జనాదీనం పుబ్బకరణాదిభావఞాపకభావేనేవ వుత్తా, న పాతిమోక్ఖారమ్భకాలే భణితబ్బభావేన. అథ చ పన ఇదాని భణన్తి, ఏవం సన్తే కిమత్థం భణన్తీతి చిన్తాయం అన్తోనిదానే ‘‘కిం సఙ్ఘస్స పుబ్బకిచ్చ’’న్తి వుత్తపుచ్ఛానులోమేన పుబ్బకరణాదీనం నిట్ఠభావపుచ్ఛనత్థం భణన్తీతి జానితబ్బం. వుత్తఞ్హి ‘‘ఏవం వుత్తం చతుబ్బిధం పుబ్బకరణం కత్వావ ఉపోసథో కాతబ్బో’’తి (వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౧౭౭), తస్మా పాళిఅట్ఠకథానులోమతో ఇమినా అనుక్కమేన కతే సతి ధమ్మజ్ఝేసకో పఞ్ఞాయతి, తస్స అజ్ఝేసనాకారో పఞ్ఞాయతి, పాతిమోక్ఖుద్దేసకో పఞ్ఞాయతి, తస్స పుబ్బకరణాదీనం నిట్ఠభావపుచ్ఛనం పఞ్ఞాయతి, ధమ్మజ్ఝేసకస్స విస్సజ్జనం పఞ్ఞాయతి, తాని నిట్ఠాపేత్వా పాతిమోక్ఖుద్దేసకస్స పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసితుం పటిఞ్ఞా పఞ్ఞాయతి, ఏవం ఇమేసం గాథావాక్యానం వచనే పయోజనం పఞ్ఞాయతీతి కత్వా పణ్డితేహి వినయఞ్ఞూహి చిరపటిచ్ఛన్నో అయం కథామగ్గో పటిపజ్జితబ్బోతి. పవారణాయపి ఏసేవ నయో.

    Nanu cetaṃ antonidāneyeva āgataṃ, atha kasmā pātimokkhuddesakena pubbabhāge vattabbanti? Saccaṃ, tathāpi tadanulomato jānitabbato vattabbaṃ. Aṭṭhakathāyañhi imā gāthāyo sammajjanādīnaṃ pubbakaraṇādibhāvañāpakabhāveneva vuttā, na pātimokkhārambhakāle bhaṇitabbabhāvena. Atha ca pana idāni bhaṇanti, evaṃ sante kimatthaṃ bhaṇantīti cintāyaṃ antonidāne ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakicca’’nti vuttapucchānulomena pubbakaraṇādīnaṃ niṭṭhabhāvapucchanatthaṃ bhaṇantīti jānitabbaṃ. Vuttañhi ‘‘evaṃ vuttaṃ catubbidhaṃ pubbakaraṇaṃ katvāva uposatho kātabbo’’ti (vi. saṅga. aṭṭha. 177), tasmā pāḷiaṭṭhakathānulomato iminā anukkamena kate sati dhammajjhesako paññāyati, tassa ajjhesanākāro paññāyati, pātimokkhuddesako paññāyati, tassa pubbakaraṇādīnaṃ niṭṭhabhāvapucchanaṃ paññāyati, dhammajjhesakassa vissajjanaṃ paññāyati, tāni niṭṭhāpetvā pātimokkhuddesakassa pātimokkhaṃ uddisituṃ paṭiññā paññāyati, evaṃ imesaṃ gāthāvākyānaṃ vacane payojanaṃ paññāyatīti katvā paṇḍitehi vinayaññūhi cirapaṭicchanno ayaṃ kathāmaggo paṭipajjitabboti. Pavāraṇāyapi eseva nayo.

    పాళియట్ఠకథాదీనఞ్హి , అనురూపం ఇమం నయం;

    Pāḷiyaṭṭhakathādīnañhi , anurūpaṃ imaṃ nayaṃ;

    పునప్పునం చిన్తయన్తు, పణ్డితా వినయఞ్ఞునో.

    Punappunaṃ cintayantu, paṇḍitā vinayaññuno.

    పునప్పునం చిన్తయిత్వా, యుత్తం చే ధారయన్తు తం;

    Punappunaṃ cintayitvā, yuttaṃ ce dhārayantu taṃ;

    నో చే యుత్తం ఛడ్డయన్తు, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకాతి.

    No ce yuttaṃ chaḍḍayantu, sammāsambuddhasāvakāti.

    ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    ఉపోసథపవారణావినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో నామ

    Uposathapavāraṇāvinicchayakathālaṅkāro nāma

    పఞ్చవీసతిమో పరిచ్ఛేదో.

    Pañcavīsatimo paricchedo.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact