| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
១០. ឧបោសថសុត្តវណ្ណនា
10. Uposathasuttavaṇṇanā
២០. ទសមេ តទហុបោសថេតិ (ឧទា. អដ្ឋ. ៤៥; សារត្ថ. ដី. ចូឡវគ្គ ៣.៣៨៣) តស្មិំ ឧបោសថទិវសភូតេ អហនិ។ ឧបោសថករណត្ថាយាតិ ឱវាទបាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិតុំ។ ឧទ្ធស្តំ អរុណន្តិ អរុណុគ្គមនំ។ ឧទ្ទិសតុ, ភន្តេ, ភគវា ភិក្ខូនំ បាតិមោក្ខន្តិ ថេរោ ភគវន្តំ បាតិមោក្ខុទ្ទេសំ យាចិ។ តស្មិំ កាលេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, អនុបោសថេ ឧបោសថោ កាតព្ពោ’’តិ (មហាវ. ១៣៦) សិក្ខាបទស្ស អបញ្ញត្តត្តា។ កស្មា បន ភគវា តិយាមរត្តិំ វីតិនាមេសិ ? តតោ បដ្ឋាយ ឱវាទបាតិមោក្ខំ អនុទ្ទិសិតុកាមោ តស្ស វត្ថុំ បាកដំ កាតុំ។ អទ្ទសាតិ កថំ អទ្ទស? អត្តនោ ចេតោបរិយញាណេន តស្សំ បរិសតិ ភិក្ខូនំ ចិត្តានិ បរិជានន្តោ តស្ស ទុស្សីលស្ស ចិត្តំ បស្សិ។ យស្មា បន ចិត្តេ ទិដ្ឋេ តំសមង្គីបុគ្គលោ ទិដ្ឋោ នាម ហោតិ, តស្មា ‘‘អទ្ទសា ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ តំ បុគ្គលំ ទុស្សីល’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ យថេវ ហិ អនាគតេ សត្តសុ ទិវសេសុ បវត្តំ បរេសំ ចិត្តំ ចេតោបរិយញាណលាភី ជានាតិ, ឯវំ អតីតេបីតិ។ មជ្ឈេ ភិក្ខុសង្ឃស្ស និសិន្នន្តិ សង្ឃបរិយាបន្នោ វិយ ភិក្ខុសង្ឃស្ស អន្តោ និសិន្នំ។ ទិដ្ឋោសីតិ អយំ ន បកតត្តោតិ ភគវតា ទិដ្ឋោ អសិ។ យស្មា ច ឯវំ ទិដ្ឋោ, តស្មា នត្ថិ តេ តវ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ ឯកកម្មាទិសំវាសោ។ យស្មា បន សោ សំវាសោ តវ នត្ថិ, តស្មា ឧដ្ឋេហិ, អាវុសោតិ ឯវមេត្ថ បទយោជនា វេទិតព្ពា។
20. Dasame tadahuposatheti (udā. aṭṭha. 45; sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.383) tasmiṃ uposathadivasabhūte ahani. Uposathakaraṇatthāyāti ovādapātimokkhaṃ uddisituṃ. Uddhastaṃ aruṇanti aruṇuggamanaṃ. Uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkhanti thero bhagavantaṃ pātimokkhuddesaṃ yāci. Tasmiṃ kāle ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’ti (mahāva. 136) sikkhāpadassa apaññattattā. Kasmā pana bhagavā tiyāmarattiṃ vītināmesi ? Tato paṭṭhāya ovādapātimokkhaṃ anuddisitukāmo tassa vatthuṃ pākaṭaṃ kātuṃ. Addasāti kathaṃ addasa? Attano cetopariyañāṇena tassaṃ parisati bhikkhūnaṃ cittāni parijānanto tassa dussīlassa cittaṃ passi. Yasmā pana citte diṭṭhe taṃsamaṅgīpuggalo diṭṭho nāma hoti, tasmā ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallānotaṃ puggalaṃ dussīla’’ntiādi vuttaṃ. Yatheva hi anāgate sattasu divasesu pavattaṃ paresaṃ cittaṃ cetopariyañāṇalābhī jānāti, evaṃ atītepīti. Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnanti saṅghapariyāpanno viya bhikkhusaṅghassa anto nisinnaṃ. Diṭṭhosīti ayaṃ na pakatattoti bhagavatā diṭṭho asi. Yasmā ca evaṃ diṭṭho, tasmā natthi te tava bhikkhūhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāso. Yasmā pana so saṃvāso tava natthi, tasmā uṭṭhehi, āvusoti evamettha padayojanā veditabbā.
តតិយម្បិ ខោ សោ បុគ្គលោ តុណ្ហី អហោសីតិ អនេកវារំ វត្វាបិ ‘‘ថេរោ សយមេវ និព្ពិន្នោ ឱរមិស្សតី’’តិ វា, ‘‘ឥទានិ ឥមេសំ បដិបត្តិំ ជានិស្សាមី’’តិ វា អធិប្បាយេន តុណ្ហី អហោសិ។ ពាហាយំ គហេត្វាតិ ‘‘ភគវតា មយា ច យាថាវតោ ទិដ្ឋោ, យាវតតិយំ ‘ឧដ្ឋេហិ, អាវុសោ’តិ ច វុត្តោ ន វុដ្ឋាតិ, ឥទានិស្ស និក្កឌ្ឍនកាលោ, មា សង្ឃស្ស ឧបោសថន្តរាយោ អហោសី’’តិ តំ ពាហាយំ អគ្គហេសិ, តថា គហេត្វា។ ពហិ ទ្វារកោដ្ឋកា និក្ខាមេត្វាតិ ទ្វារកោដ្ឋកា ទ្វារសាលាតោ និក្ខាមេត្វា។ ពហីតិ បន និក្ខាមិតដ្ឋានទស្សនំ។ អថ វា ពហិទ្វារកោដ្ឋកាតិ ពហិទ្វារកោដ្ឋកតោបិ និក្ខាមេត្វា, ន អន្តោទ្វារកោដ្ឋកតោ ឯវ។ ឧភយត្ថាបិ វិហារតោ ពហិកត្វាតិ អត្ថោ។ សូចិឃដិកំ ទត្វាតិ អគ្គឡសូចិញ្ច ឧបរិឃដិកញ្ច អាទហិត្វា, សុដ្ឋុតរំ កវាដំ ថកេត្វាតិ អត្ថោ។ យាវ ពាហាគហណាបិ នាមាតិ ឥមិនា ‘‘អបរិសុទ្ធា, អានន្ទ, បរិសា’’តិ វចនំ សុត្វា ឯវ ហិ តេន បក្កមិតព្ពំ សិយា, ឯវំ អបក្កមិត្វា យាវ ពាហាគហណាបិ នាម សោ មោឃបុរិសោ អាគមេស្សតិ, អច្ឆរិយមិទន្តិ ទស្សេតិ។ ឥទញ្ច គរហនច្ឆរិយមេវាតិ វេទិតព្ពំ។
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosīti anekavāraṃ vatvāpi ‘‘thero sayameva nibbinno oramissatī’’ti vā, ‘‘idāni imesaṃ paṭipattiṃ jānissāmī’’ti vā adhippāyena tuṇhī ahosi. Bāhāyaṃ gahetvāti ‘‘bhagavatā mayā ca yāthāvato diṭṭho, yāvatatiyaṃ ‘uṭṭhehi, āvuso’ti ca vutto na vuṭṭhāti, idānissa nikkaḍḍhanakālo, mā saṅghassa uposathantarāyo ahosī’’ti taṃ bāhāyaṃ aggahesi, tathā gahetvā. Bahi dvārakoṭṭhakā nikkhāmetvāti dvārakoṭṭhakā dvārasālāto nikkhāmetvā. Bahīti pana nikkhāmitaṭṭhānadassanaṃ. Atha vā bahidvārakoṭṭhakāti bahidvārakoṭṭhakatopi nikkhāmetvā, na antodvārakoṭṭhakato eva. Ubhayatthāpi vihārato bahikatvāti attho. Sūcighaṭikaṃ datvāti aggaḷasūciñca uparighaṭikañca ādahitvā, suṭṭhutaraṃ kavāṭaṃ thaketvāti attho. Yāva bāhāgahaṇāpi nāmāti iminā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti vacanaṃ sutvā eva hi tena pakkamitabbaṃ siyā, evaṃ apakkamitvā yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamessati, acchariyamidanti dasseti. Idañca garahanacchariyamevāti veditabbaṃ.
អថ ភគវា ចិន្តេសិ – ‘‘ឥទានិ ភិក្ខុសង្ឃេ អព្ពុទោ ជាតោ, អបរិសុទ្ធា បុគ្គលា ឧបោសថំ អាគច្ឆន្តិ, ន ច តថាគតា អបរិសុទ្ធាយ បរិសាយ ឧបោសថំ ករោន្តិ, បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសន្តិ។ អនុទ្ទិសន្តេ ច ភិក្ខុសង្ឃស្ស ឧបោសថោ បច្ឆិជ្ជតិ។ យំនូនាហំ ឥតោ បដ្ឋាយ ភិក្ខូនំយេវ បាតិមោក្ខុទ្ទេសំ អនុជានេយ្យ’’ន្តិ។ ឯវំ បន ចិន្តេត្វា ភិក្ខូនំយេវ បាតិមោក្ខុទ្ទេសំ អនុជានិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អថ ខោ ភគវា…បេ.… បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសេយ្យាថា’’តិ។ តត្ថ ន ទានាហន្តិ ឥទានិ អហំ ឧបោសថំ ន ករិស្សាមិ, បាតិមោក្ខំ ន ឧទ្ទិសិស្សាមីតិ បច្ចេកំ ន-ការេន សម្ពន្ធោ។ ទុវិធញ្ហិ បាតិមោក្ខំ – អាណាបាតិមោក្ខំ, ឱវាទបាតិមោក្ខន្តិ ។ តេសុ ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ’’តិអាទិកំ (មហាវ. ១៣៤) អាណាបាតិមោក្ខំ។ តំ សាវកាវ ឧទ្ទិសន្តិ, ន ពុទ្ធា, យំ អន្វទ្ធមាសំ ឧទ្ទិសីយតិ។ ‘‘ខន្តី បរមំ…បេ.… សព្ពបាបស្ស អករណំ…បេ.… អនុបវាទោ អនុបឃាតោ…បេ.… ឯតំ ពុទ្ធាន សាសន’’ន្តិ (ទី. និ. ២.៩០; ធ. ប. ១៨៣-១៨៥; ឧទា. ៣៦; នេត្តិ. ៣០) ឥមា បន តិស្សោ គាថា ឱវាទបាតិមោក្ខំ នាម។ តំ ពុទ្ធាវ ឧទ្ទិសន្តិ, ន សាវកា, ឆន្នម្បិ វស្សានំ អច្ចយេន ឧទ្ទិសន្តិ។ ទីឃាយុកពុទ្ធានញ្ហិ ធរមានកាលេ អយមេវ បាតិមោក្ខុទ្ទេសោ, អប្បាយុកពុទ្ធានំ បន បឋមពោធិយំយេវ។ តតោ បរំ ឥតរោ។ តញ្ច ខោ ភិក្ខូយេវ ឧទ្ទិសន្តិ, ន ពុទ្ធា, តស្មា អម្ហាកម្បិ ភគវា វីសតិវស្សមត្តំ ឥមំ ឱវាទបាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិត្វា ឥមំ អន្តរាយំ ទិស្វា តតោ បរំ ន ឧទ្ទិសិ។ អដ្ឋានន្តិ អការណំ។ អនវកាសោតិ តស្សេវ វេវចនំ។ ការណញ្ហិ យថា តិដ្ឋតិ ឯត្ថ ផលំ តទាយត្តវុត្តិតាយាតិ ‘‘ឋាន’’ន្តិ វុច្ចតិ, ឯវំ ‘‘អវកាសោ’’តិបិ វុច្ចតិ។ យន្តិ កិរិយាបរាមសនំ។
Atha bhagavā cintesi – ‘‘idāni bhikkhusaṅghe abbudo jāto, aparisuddhā puggalā uposathaṃ āgacchanti, na ca tathāgatā aparisuddhāya parisāya uposathaṃ karonti, pātimokkhaṃ uddisanti. Anuddisante ca bhikkhusaṅghassa uposatho pacchijjati. Yaṃnūnāhaṃ ito paṭṭhāya bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti. Evaṃ pana cintetvā bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāni. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti. Tattha na dānāhanti idāni ahaṃ uposathaṃ na karissāmi, pātimokkhaṃ na uddisissāmīti paccekaṃ na-kārena sambandho. Duvidhañhi pātimokkhaṃ – āṇāpātimokkhaṃ, ovādapātimokkhanti . Tesu ‘‘suṇātu me, bhante’’tiādikaṃ (mahāva. 134) āṇāpātimokkhaṃ. Taṃ sāvakāva uddisanti, na buddhā, yaṃ anvaddhamāsaṃ uddisīyati. ‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anupavādo anupaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185; udā. 36; netti. 30) imā pana tisso gāthā ovādapātimokkhaṃ nāma. Taṃ buddhāva uddisanti, na sāvakā, channampi vassānaṃ accayena uddisanti. Dīghāyukabuddhānañhi dharamānakāle ayameva pātimokkhuddeso, appāyukabuddhānaṃ pana paṭhamabodhiyaṃyeva. Tato paraṃ itaro. Tañca kho bhikkhūyeva uddisanti, na buddhā, tasmā amhākampi bhagavā vīsativassamattaṃ imaṃ ovādapātimokkhaṃ uddisitvā imaṃ antarāyaṃ disvā tato paraṃ na uddisi. Aṭṭhānanti akāraṇaṃ. Anavakāsoti tasseva vevacanaṃ. Kāraṇañhi yathā tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati, evaṃ ‘‘avakāso’’tipi vuccati. Yanti kiriyāparāmasanaṃ.
អដ្ឋិមេ, ភិក្ខវេ, មហាសមុទ្ទេតិ កោ អនុសន្ធិ? យ្វាយំ អបរិសុទ្ធាយ បរិសាយ បាតិមោក្ខស្ស អនុទ្ទេសោ វុត្តោ, សោ ឥមស្មិំ ធម្មវិនយេ អច្ឆរិយោ អព្ភុតោ ធម្មោតិ តំ អបរេហិបិ សត្តហិ អច្ឆរិយព្ភុតធម្មេហិ សទ្ធិំ វិភជិត្វា ទស្សេតុកាមោ បឋមំ តាវ តេសំ ឧបមាភាវេន មហាសមុទ្ទេ អដ្ឋ អច្ឆរិយព្ភុតធម្មេ ទស្សេន្តោ សត្ថា ‘‘អដ្ឋិមេ, ភិក្ខវេ, មហាសមុទ្ទេ’’តិអាទិមាហ។
Aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamuddeti ko anusandhi? Yvāyaṃ aparisuddhāya parisāya pātimokkhassa anuddeso vutto, so imasmiṃ dhammavinaye acchariyo abbhuto dhammoti taṃ aparehipi sattahi acchariyabbhutadhammehi saddhiṃ vibhajitvā dassetukāmo paṭhamaṃ tāva tesaṃ upamābhāvena mahāsamudde aṭṭha acchariyabbhutadhamme dassento satthā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamudde’’tiādimāha.
ឧបោសថសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Uposathasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
មហាវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១០. ឧបោសថសុត្តំ • 10. Uposathasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១០. ឧបោសថសុត្តវណ្ណនា • 10. Uposathasuttavaṇṇanā
