Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၁၀. ဥပောသထသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Uposathasuttavaṇṇanā
၂၀. ဒသမေ တဒဟုပောသထေတိ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၄၅; သာရတ္ထ. ဋီ. စူဠဝဂ္ဂ ၃.၃၈၃) တသ္မိံ ဥပောသထဒိဝသဘူတေ အဟနိ။ ဥပောသထကရဏတ္ထာယာတိ ဩဝာဒပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ။ ဥဒ္ဓသ္တံ အရုဏန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနံ။ ဥဒ္ဒိသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဘိက္ခူနံ ပာတိမောက္ခန္တိ ထေရော ဘဂဝန္တံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ယာစိ။ တသ္မိံ ကာလေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အနုပောသထေ ဥပောသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ. ၁၃၆) သိက္ခာပဒသ္သ အပညတ္တတ္တာ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝာ တိယာမရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ ? တတော ပဋ္ဌာယ ဩဝာဒပာတိမောက္ခံ အနုဒ္ဒိသိတုကာမော တသ္သ ဝတ္ထုံ ပာကဋံ ကာတုံ။ အဒ္ဒသာတိ ကထံ အဒ္ဒသ? အတ္တနော စေတောပရိယဉာဏေန တသ္သံ ပရိသတိ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာနိ ပရိဇာနန္တော တသ္သ ဒုသ္သီလသ္သ စိတ္တံ ပသ္သိ။ ယသ္မာ ပန စိတ္တေ ဒိဋ္ဌေ တံသမင္ဂီပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘အဒ္ဒသာ ခော အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပုဂ္ဂလံ ဒုသ္သီလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထေဝ ဟိ အနာဂတေ သတ္တသု ဒိဝသေသု ပဝတ္တံ ပရေသံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ဇာနာတိ, ဧဝံ အတီတေပီတိ။ မဇ္ဈေ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ နိသိန္နန္တိ သင္ဃပရိယာပန္နော ဝိယ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ အန္တော နိသိန္နံ။ ဒိဋ္ဌောသီတိ အယံ န ပကတတ္တောတိ ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌော အသိ။ ယသ္မာ စ ဧဝံ ဒိဋ္ဌော, တသ္မာ နတ္ထိ တေ တဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကကမ္မာဒိသံဝာသော။ ယသ္မာ ပန သော သံဝာသော တဝ နတ္ထိ, တသ္မာ ဥဋ္ဌေဟိ, အာဝုသောတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
20. Dasame tadahuposatheti (udā. aṭṭha. 45; sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.383) tasmiṃ uposathadivasabhūte ahani. Uposathakaraṇatthāyāti ovādapātimokkhaṃ uddisituṃ. Uddhastaṃ aruṇanti aruṇuggamanaṃ. Uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkhanti thero bhagavantaṃ pātimokkhuddesaṃ yāci. Tasmiṃ kāle ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’ti (mahāva. 136) sikkhāpadassa apaññattattā. Kasmā pana bhagavā tiyāmarattiṃ vītināmesi ? Tato paṭṭhāya ovādapātimokkhaṃ anuddisitukāmo tassa vatthuṃ pākaṭaṃ kātuṃ. Addasāti kathaṃ addasa? Attano cetopariyañāṇena tassaṃ parisati bhikkhūnaṃ cittāni parijānanto tassa dussīlassa cittaṃ passi. Yasmā pana citte diṭṭhe taṃsamaṅgīpuggalo diṭṭho nāma hoti, tasmā ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallānotaṃ puggalaṃ dussīla’’ntiādi vuttaṃ. Yatheva hi anāgate sattasu divasesu pavattaṃ paresaṃ cittaṃ cetopariyañāṇalābhī jānāti, evaṃ atītepīti. Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnanti saṅghapariyāpanno viya bhikkhusaṅghassa anto nisinnaṃ. Diṭṭhosīti ayaṃ na pakatattoti bhagavatā diṭṭho asi. Yasmā ca evaṃ diṭṭho, tasmā natthi te tava bhikkhūhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāso. Yasmā pana so saṃvāso tava natthi, tasmā uṭṭhehi, āvusoti evamettha padayojanā veditabbā.
တတိယမ္ပိ ခော သော ပုဂ္ဂလော တုဏ္ဟီ အဟောသီတိ အနေကဝာရံ ဝတ္ဝာပိ ‘‘ထေရော သယမေဝ နိဗ္ဗိန္နော ဩရမိသ္သတီ’’တိ ဝာ, ‘‘ဣဒာနိ ဣမေသံ ပဋိပတ္တိံ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ ဝာ အဓိပ္ပာယေန တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ ဗာဟာယံ ဂဟေတ္ဝာတိ ‘‘ဘဂဝတာ မယာ စ ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌော, ယာဝတတိယံ ‘ဥဋ္ဌေဟိ, အာဝုသော’တိ စ ဝုတ္တော န ဝုဋ္ဌာတိ, ဣဒာနိသ္သ နိက္ကဍ္ဎနကာလော, မာ သင္ဃသ္သ ဥပောသထန္တရာယော အဟောသီ’’တိ တံ ဗာဟာယံ အဂ္ဂဟေသိ, တထာ ဂဟေတ္ဝာ။ ဗဟိ ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကာ နိက္ခာမေတ္ဝာတိ ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကာ ဒ္ဝာရသာလာတော နိက္ခာမေတ္ဝာ။ ဗဟီတိ ပန နိက္ခာမိတဋ္ဌာနဒသ္သနံ။ အထ ဝာ ဗဟိဒ္ဝာရကောဋ္ဌကာတိ ဗဟိဒ္ဝာရကောဋ္ဌကတောပိ နိက္ခာမေတ္ဝာ, န အန္တောဒ္ဝာရကောဋ္ဌကတော ဧဝ။ ဥဘယတ္ထာပိ ဝိဟာရတော ဗဟိကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ သူစိဃဋိကံ ဒတ္ဝာတိ အဂ္ဂဠသူစိဉ္စ ဥပရိဃဋိကဉ္စ အာဒဟိတ္ဝာ, သုဋ္ဌုတရံ ကဝာဋံ ထကေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမာတိ ဣမိနာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓာ, အာနန္ဒ, ပရိသာ’’တိ ဝစနံ သုတ္ဝာ ဧဝ ဟိ တေန ပက္ကမိတဗ္ဗံ သိယာ, ဧဝံ အပက္ကမိတ္ဝာ ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမ သော မောဃပုရိသော အာဂမေသ္သတိ, အစ္ဆရိယမိဒန္တိ ဒသ္သေတိ။ ဣဒဉ္စ ဂရဟနစ္ဆရိယမေဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosīti anekavāraṃ vatvāpi ‘‘thero sayameva nibbinno oramissatī’’ti vā, ‘‘idāni imesaṃ paṭipattiṃ jānissāmī’’ti vā adhippāyena tuṇhī ahosi. Bāhāyaṃ gahetvāti ‘‘bhagavatā mayā ca yāthāvato diṭṭho, yāvatatiyaṃ ‘uṭṭhehi, āvuso’ti ca vutto na vuṭṭhāti, idānissa nikkaḍḍhanakālo, mā saṅghassa uposathantarāyo ahosī’’ti taṃ bāhāyaṃ aggahesi, tathā gahetvā. Bahi dvārakoṭṭhakā nikkhāmetvāti dvārakoṭṭhakā dvārasālāto nikkhāmetvā. Bahīti pana nikkhāmitaṭṭhānadassanaṃ. Atha vā bahidvārakoṭṭhakāti bahidvārakoṭṭhakatopi nikkhāmetvā, na antodvārakoṭṭhakato eva. Ubhayatthāpi vihārato bahikatvāti attho. Sūcighaṭikaṃ datvāti aggaḷasūciñca uparighaṭikañca ādahitvā, suṭṭhutaraṃ kavāṭaṃ thaketvāti attho. Yāva bāhāgahaṇāpi nāmāti iminā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti vacanaṃ sutvā eva hi tena pakkamitabbaṃ siyā, evaṃ apakkamitvā yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamessati, acchariyamidanti dasseti. Idañca garahanacchariyamevāti veditabbaṃ.
အထ ဘဂဝာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒာနိ ဘိက္ခုသင္ဃေ အဗ္ဗုဒော ဇာတော, အပရိသုဒ္ဓာ ပုဂ္ဂလာ ဥပောသထံ အာဂစ္ဆန္တိ, န စ တထာဂတာ အပရိသုဒ္ဓာယ ပရိသာယ ဥပောသထံ ကရောန္တိ, ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ။ အနုဒ္ဒိသန္တေ စ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ဥပောသထော ပစ္ဆိဇ္ဇတိ။ ယံနူနာဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံယေဝ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယ္ယ’’န္တိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတ္ဝာ ဘိက္ခူနံယေဝ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော ဘဂဝာ။ပေ.။ ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယာထာ’’တိ။ တတ္ထ န ဒာနာဟန္တိ ဣဒာနိ အဟံ ဥပောသထံ န ကရိသ္သာမိ, ပာတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီတိ ပစ္စေကံ န-ကာရေန သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဝိဓဉ္ဟိ ပာတိမောက္ခံ – အာဏာပာတိမောက္ခံ, ဩဝာဒပာတိမောက္ခန္တိ ။ တေသု ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ (မဟာဝ. ၁၃၄) အာဏာပာတိမောက္ခံ။ တံ သာဝကာဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န ဗုဒ္ဓာ, ယံ အန္ဝဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒိသီယတိ။ ‘‘ခန္တီ ပရမံ။ပေ.။ သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏံ။ပေ.။ အနုပဝာဒော အနုပဃာတော။ပေ.။ ဧတံ ဗုဒ္ဓာန သာသန’’န္တိ (ဒီ. နိ. ၂.၉၀; ဓ. ပ. ၁၈၃-၁၈၅; ဥဒာ. ၃၆; နေတ္တိ. ၃၀) ဣမာ ပန တိသ္သော ဂာထာ ဩဝာဒပာတိမောက္ခံ နာမ။ တံ ဗုဒ္ဓာဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န သာဝကာ, ဆန္နမ္ပိ ဝသ္သာနံ အစ္စယေန ဥဒ္ဒိသန္တိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ဓရမာနကာလေ အယမေဝ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသော, အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓာနံ ပန ပဌမဗောဓိယံယေဝ။ တတော ပရံ ဣတရော။ တဉ္စ ခော ဘိက္ခူယေဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န ဗုဒ္ဓာ, တသ္မာ အမ္ဟာကမ္ပိ ဘဂဝာ ဝီသတိဝသ္သမတ္တံ ဣမံ ဩဝာဒပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ ဣမံ အန္တရာယံ ဒိသ္ဝာ တတော ပရံ န ဥဒ္ဒိသိ။ အဋ္ဌာနန္တိ အကာရဏံ။ အနဝကာသောတိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ ကာရဏဉ္ဟိ ယထာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒာယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ‘‘အဝကာသော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။
Atha bhagavā cintesi – ‘‘idāni bhikkhusaṅghe abbudo jāto, aparisuddhā puggalā uposathaṃ āgacchanti, na ca tathāgatā aparisuddhāya parisāya uposathaṃ karonti, pātimokkhaṃ uddisanti. Anuddisante ca bhikkhusaṅghassa uposatho pacchijjati. Yaṃnūnāhaṃ ito paṭṭhāya bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti. Evaṃ pana cintetvā bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāni. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti. Tattha na dānāhanti idāni ahaṃ uposathaṃ na karissāmi, pātimokkhaṃ na uddisissāmīti paccekaṃ na-kārena sambandho. Duvidhañhi pātimokkhaṃ – āṇāpātimokkhaṃ, ovādapātimokkhanti . Tesu ‘‘suṇātu me, bhante’’tiādikaṃ (mahāva. 134) āṇāpātimokkhaṃ. Taṃ sāvakāva uddisanti, na buddhā, yaṃ anvaddhamāsaṃ uddisīyati. ‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anupavādo anupaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185; udā. 36; netti. 30) imā pana tisso gāthā ovādapātimokkhaṃ nāma. Taṃ buddhāva uddisanti, na sāvakā, channampi vassānaṃ accayena uddisanti. Dīghāyukabuddhānañhi dharamānakāle ayameva pātimokkhuddeso, appāyukabuddhānaṃ pana paṭhamabodhiyaṃyeva. Tato paraṃ itaro. Tañca kho bhikkhūyeva uddisanti, na buddhā, tasmā amhākampi bhagavā vīsativassamattaṃ imaṃ ovādapātimokkhaṃ uddisitvā imaṃ antarāyaṃ disvā tato paraṃ na uddisi. Aṭṭhānanti akāraṇaṃ. Anavakāsoti tasseva vevacanaṃ. Kāraṇañhi yathā tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati, evaṃ ‘‘avakāso’’tipi vuccati. Yanti kiriyāparāmasanaṃ.
အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသမုဒ္ဒေတိ ကော အနုသန္ဓိ? ယ္ဝာယံ အပရိသုဒ္ဓာယ ပရိသာယ ပာတိမောက္ခသ္သ အနုဒ္ဒေသော ဝုတ္တော, သော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မောတိ တံ အပရေဟိပိ သတ္တဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေတုကာမော ပဌမံ တာဝ တေသံ ဥပမာဘာဝေန မဟာသမုဒ္ဒေ အဋ္ဌ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေ ဒသ္သေန္တော သတ္ထာ ‘‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသမုဒ္ဒေ’’တိအာဒိမာဟ။
Aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamuddeti ko anusandhi? Yvāyaṃ aparisuddhāya parisāya pātimokkhassa anuddeso vutto, so imasmiṃ dhammavinaye acchariyo abbhuto dhammoti taṃ aparehipi sattahi acchariyabbhutadhammehi saddhiṃ vibhajitvā dassetukāmo paṭhamaṃ tāva tesaṃ upamābhāvena mahāsamudde aṭṭha acchariyabbhutadhamme dassento satthā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamudde’’tiādimāha.
ဥပောသထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Uposathasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၁၀. ဥပောသထသုတ္တံ • 10. Uposathasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ဥပောသထသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Uposathasuttavaṇṇanā