| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
೧೦. ಉಪೋಸಥಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Uposathasuttavaṇṇanā
೭೧. ದಸಮೇ ತದಹುಪೋಸಥೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಹು ಉಪೋಸಥೇ ತಂ ದಿವಸಂ ಉಪೋಸಥೇ, ಪನ್ನರಸಿಕಉಪೋಸಥದಿವಸೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ದಿವಾ ನಾಮ ಮಜ್ಝನ್ಹೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಿತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುತೋ ನು ತ್ವಂ ಆಗಚ್ಛಸೀತಿ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಿಚರಸೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಗೋಪಾಲಕುಪೋಸಥೋತಿ ಗೋಪಾಲಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪವಸನಉಪೋಸಥೋ। ನಿಗಣ್ಠುಪೋಸಥೋತಿ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಉಪವಸನಉಪೋಸಥೋ। ಅರಿಯುಪೋಸಥೋತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಉಪವಸನಉಪೋಸಥೋ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಿಸಾಖೇತಿ ಯಥಾ ನಾಮ, ವಿಸಾಖೇ। ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಗಾವೋ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾತಿ ಗೋಪಾಲಕಾ ಹಿ ದೇವಸಿಕವೇತನೇನ ವಾ ಪಞ್ಚಾಹದಸಾಹಅದ್ಧಮಾಸಮಾಸಛಮಾಸಸಂವಚ್ಛರಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ ಗಾವೋ ಗಹೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತಿ। ಇಧ ಪನ ದೇವಸಿಕವೇತನೇನ ರಕ್ಖನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ – ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏತಾ ವೋ ಗಾವೋ’’ತಿ ದತ್ವಾ। ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನೋ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾಸಹಗತೇನಾತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ। ಏವಂ ಖೋ, ವಿಸಾಖೇ, ಗೋಪಾಲಕುಪೋಸಥೋ ಹೋತೀತಿ ಅರಿಯುಪೋಸಥೋವ ಅಯಂ, ಅಪರಿಸುದ್ಧವಿತಕ್ಕತಾಯ ಪನ ಗೋಪಾಲಕಉಪೋಸಥಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ। ನ ಮಹಪ್ಫಲೋತಿ ವಿಪಾಕಫಲೇನ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ। ನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋತಿ ವಿಪಾಕಾನಿಸಂಸೇನ ನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ। ನ ಮಹಾಜುತಿಕೋತಿ ವಿಪಾಕೋಭಾಸೇನ ನ ಮಹಾಓಭಾಸೋ। ನ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋತಿ ವಿಪಾಕವಿಪ್ಫಾರಸ್ಸ ಅಮಹನ್ತತಾಯ ನ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋ।
71. Dasame tadahuposatheti tasmiṃ ahu uposathe taṃ divasaṃ uposathe, pannarasikauposathadivaseti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamīti uposathaṅgāni adhiṭṭhāya gandhamālādihatthā upasaṅkami. Handāti vavassaggatthe nipāto. Divā divassāti divasassa divā nāma majjhanho, imasmiṃ ṭhite majjhanhike kāleti attho. Kuto nu tvaṃ āgacchasīti kiṃ karontī vicarasīti pucchati. Gopālakuposathoti gopālakehi saddhiṃ upavasanauposatho. Nigaṇṭhuposathoti nigaṇṭhānaṃ upavasanauposatho. Ariyuposathoti ariyānaṃ upavasanauposatho. Seyyathāpi visākheti yathā nāma, visākhe. Sāyanhasamayesāmikānaṃ gāvo niyyātetvāti gopālakā hi devasikavetanena vā pañcāhadasāhaaddhamāsamāsachamāsasaṃvaccharaparicchedena vā gāvo gahetvā rakkhanti. Idha pana devasikavetanena rakkhantaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – niyyātetvāti paṭicchāpetvā ‘‘etā vo gāvo’’ti datvā. Itipaṭisañcikkhatīti attano gehaṃ gantvā bhuñjitvā mañce nipanno evaṃ paccavekkhati. Abhijjhāsahagatenāti taṇhāya sampayuttena. Evaṃ kho, visākhe, gopālakuposatho hotīti ariyuposathova ayaṃ, aparisuddhavitakkatāya pana gopālakauposathaṭṭhāne ṭhito. Na mahapphaloti vipākaphalena na mahapphalo. Na mahānisaṃsoti vipākānisaṃsena na mahānisaṃso. Na mahājutikoti vipākobhāsena na mahāobhāso. Na mahāvipphāroti vipākavipphārassa amahantatāya na mahāvipphāro.
ಸಮಣಜಾತಿಕಾತಿ ಸಮಣಾಯೇವ। ಪರಂ ಯೋಜನಸತನ್ತಿ ಯೋಜನಸತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ। ತೇಸು ದಣ್ಡಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀತಿ ತೇಸು ಯೋಜನಸತತೋ ಪರಭಾಗೇಸು ಠಿತೇಸು ಸತ್ತೇಸು ದಣ್ಡಂ ನಿಕ್ಖಿಪ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡೋ ಹೋಹಿ। ನಾಹಂ ಕ್ವಚನಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚನತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಹಂ ಕತ್ಥಚಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಪರಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚನತಸ್ಮಿಂ ನ ಹೋಮಿ। ಕಿಞ್ಚನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಲಿಬೋಧೋ, ಪಲಿಬೋಧೋ ನ ಹೋಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನ ಚ ಮಮ ಕ್ವಚನಿ ಕತ್ಥಚಿ ಕಿಞ್ಚನತತ್ಥೀತಿ ಮಮಾಪಿ ಕ್ವಚನಿ ಅನ್ತೋ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಏಕಪರಿಕ್ಖಾರೇಪಿ ಕಿಞ್ಚನತಾ ನತ್ಥಿ, ಪಲಿಬೋಧೋ ನತ್ಥಿ, ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭೋಗೇತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಯಾಗುಭತ್ತಾದಯೋ। ಅದಿನ್ನಂಯೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಮಞ್ಚೇ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೋಪಿ ಪೀಠೇ ನಿಸೀದನ್ತೋಪಿ ಯಾಗುಂ ಪಿವನ್ತೋಪಿ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋಪಿ ತೇ ಭೋಗೇ ಅದಿನ್ನೇಯೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ನ ಮಹಪ್ಫಲೋತಿ ನಿಪ್ಫಲೋ। ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಸಾವಸೇಸಂ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ನಿರವಸೇಸೋ। ಏವಂ ಉಪವುತ್ಥಸ್ಸ ಹಿ ಉಪೋಸಥಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ವಿಪಾಕಫಲಂ ಇಟ್ಠಂ ಕನ್ತಂ ಮನಾಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ನಿಪ್ಫಲೋತ್ವೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Samaṇajātikāti samaṇāyeva. Paraṃ yojanasatanti yojanasataṃ atikkamitvā tato paraṃ. Tesu daṇḍaṃ nikkhipāhīti tesu yojanasatato parabhāgesu ṭhitesu sattesu daṇḍaṃ nikkhipa, nikkhittadaṇḍo hohi. Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasminti ahaṃ katthaci kassaci parassa kiñcanatasmiṃ na homi. Kiñcanaṃ vuccati palibodho, palibodho na homīti vuttaṃ hoti. Na ca mama kvacani katthaci kiñcanatatthīti mamāpi kvacani anto vā bahiddhā vā katthaci ekaparikkhārepi kiñcanatā natthi, palibodho natthi, chinnapalibodhohamasmīti vuttaṃ hoti. Bhogeti mañcapīṭhayāgubhattādayo. Adinnaṃyeva paribhuñjatīti punadivase mañce nipajjantopi pīṭhe nisīdantopi yāguṃ pivantopi bhattaṃ bhuñjantopi te bhoge adinneyeva paribhuñjati. Na mahapphaloti nipphalo. Byañjanameva hi ettha sāvasesaṃ, attho pana niravaseso. Evaṃ upavutthassa hi uposathassa appamattakampi vipākaphalaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ nāma natthi. Tasmā nipphalotveva veditabbo. Sesapadesupi eseva nayo.
ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೇನ ಹಿ ಚಿತ್ತೇನ ಉಪವುತ್ಥೋ ಉಪೋಸಥೋ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಉಪವುತ್ಥಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತವಿಸೋಧನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಮಾಹ । ತತ್ಥ ಉಪಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರೇನ, ಉಪಾಯೇನ ವಾ। ತಥಾಗತಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಥಾಗತಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾತಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಇತಿಪಿ ಸೀಲೇನ, ಇತಿಪಿ ಸಮಾಧಿನಾತಿ ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಅರಹನ್ತಿಆದೀಹಿ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಗುಣಾವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ। ತಥಾಗತಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದತೀತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೇ ತಥಾಗತಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಪಸನ್ನೋ ಹೋತಿ।
Upakkiliṭṭhassa cittassāti idaṃ kasmā āha? Saṃkiliṭṭhena hi cittena upavuttho uposatho na mahapphalo hotīti dassitattā visuddhena cittena upavutthassa mahapphalatā anuññātā hoti. Tasmā yena kammaṭṭhānena cittaṃ visujjhati, taṃ cittavisodhanakammaṭṭhānaṃ dassetuṃ idamāha . Tattha upakkamenāti paccattapurisakārena, upāyena vā. Tathāgataṃ anussaratīti aṭṭhahi kāraṇehi tathāgataguṇe anussarati. Ettha hi itipi so bhagavāti so bhagavā itipi sīlena, itipi samādhināti sabbe lokiyalokuttarā buddhaguṇā saṅgahitā. Arahantiādīhi pāṭiyekkaguṇāva niddiṭṭhā. Tathāgataṃ anussarato cittaṃ pasīdatīti lokiyalokuttare tathāgataguṇe anussarantassa cittuppādo pasanno hoti.
ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾತಿ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾ। ಕಕ್ಕನ್ತಿ ಆಮಲಕಕಕ್ಕಂ। ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮನ್ತಿ ತಜ್ಜಾತಿಕಂ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಕ್ಕೇನ ಮಕ್ಖನಘಂಸನಧೋವನವಾಯಾಮಂ। ಪರಿಯೋದಪನಾ ಹೋತೀತಿ ಸುದ್ಧಭಾವಕರಣಂ ಹೋತಿ। ಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಸೀಸೇ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಮಾನೋ ನ ಸೋಭತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಮಾನೋ ಸೋಭತಿ, ಏವಮೇವ ಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತೇನ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಉಪೋಸಥೋ ಉಪವುತ್ಥೋ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಪನ ಚಿತ್ತೇನ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಉಪವುತ್ಥೋ ಉಪೋಸಥೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಏವಮಾಹ। ಬ್ರಹ್ಮುಪೋಸಥಂ ಉಪವಸತೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತಸ್ಸ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನ ಅಯಂ ಉಪೋಸಥೋ ಬ್ರಹ್ಮುಪೋಸಥೋ ನಾಮ, ತಂ ಉಪವಸತಿ। ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಸತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಸತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಆರಬ್ಭ।
Cittassa upakkilesāti pañca nīvaraṇā. Kakkanti āmalakakakkaṃ. Tajjaṃ vāyāmanti tajjātikaṃ tadanucchavikaṃ kakkena makkhanaghaṃsanadhovanavāyāmaṃ. Pariyodapanā hotīti suddhabhāvakaraṇaṃ hoti. Kiliṭṭhasmiṃ hi sīse pasādhanaṃ pasādhetvā nakkhattaṃ kīḷamāno na sobhati, parisuddhe pana tasmiṃ pasādhanaṃ pasādhetvā nakkhattaṃ kīḷamāno sobhati, evameva kiliṭṭhacittena uposathaṅgāni adhiṭṭhāya uposatho upavuttho na mahapphalo hoti, parisuddhena pana cittena uposathaṅgāni adhiṭṭhāya upavuttho uposatho mahapphalo hotīti adhippāyena evamāha. Brahmuposathaṃ upavasatīti brahmā vuccati sammāsambuddho, tassa guṇānussaraṇavasena ayaṃ uposatho brahmuposatho nāma, taṃ upavasati. Brahmunā saddhiṃ saṃvasatīti sammāsambuddhena saddhiṃ saṃvasati. Brahmañcassaārabbhāti sammāsambuddhaṃ ārabbha.
ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಸಹತನ್ತಿಕಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಸೋತ್ತಿನ್ತಿ ಕುರುವಿನ್ದಕಸೋತ್ತಿಂ। ಕುರುವಿನ್ದಕಪಾಸಾಣಚುಣ್ಣೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಲಾಖಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಮಣಿಕೇ ಕತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸುತ್ತೇನ ಆವುಣಿತ್ವಾ ತಂ ಮಣಿ ಕಲಾಪಪನ್ತಿಂ ಉಭತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಘಂಸೇನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸೋತ್ತಿಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚಾ’’ತಿ। ಚುಣ್ಣನ್ತಿ ನ್ಹಾನೀಯಚುಣ್ಣಂ। ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮನ್ತಿ ಉಬ್ಬಟ್ಟನಘಂಸನಧೋವನಾದಿಕಂ ತದನುರೂಪವಾಯಾಮಂ। ಧಮ್ಮುಪೋಸಥನ್ತಿ ಸಹತನ್ತಿಕಂ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪವುತ್ಥತ್ತಾ ಅಯಂ ಉಪೋಸಥೋ ‘‘ಧಮ್ಮುಪೋಸಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಧಾಪಿ ಪರಿಯೋದಪನಾತಿ ಪದೇ ಠತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ।
Dhammaṃ anussaratīti sahatantikaṃ lokuttaradhammaṃ anussarati. Sottinti kuruvindakasottiṃ. Kuruvindakapāsāṇacuṇṇena hi saddhiṃ lākhaṃ yojetvā maṇike katvā vijjhitvā suttena āvuṇitvā taṃ maṇi kalāpapantiṃ ubhato gahetvā piṭṭhiṃ ghaṃsenti, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sottiñca paṭiccā’’ti. Cuṇṇanti nhānīyacuṇṇaṃ. Tajjaṃ vāyāmanti ubbaṭṭanaghaṃsanadhovanādikaṃ tadanurūpavāyāmaṃ. Dhammuposathanti sahatantikaṃ navalokuttaradhammaṃ ārabbha upavutthattā ayaṃ uposatho ‘‘dhammuposatho’’ti vutto. Idhāpi pariyodapanāti pade ṭhatvā purimanayeneva yojanā kātabbā.
ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಉಸ್ಮಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಗಾಹಾಪಿತಂ ಉಸುಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಉಸಞ್ಚಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ । ಖಾರನ್ತಿ ಛಾರಿಕಂ। ಗೋಮಯನ್ತಿ ಗೋಮುತ್ತಂ ವಾ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾ ವಾ। ಪರಿಯೋದಪನಾತಿ ಇಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಸಙ್ಘುಪೋಸಥನ್ತಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪವುತ್ಥತ್ತಾ ಅಯಂ ಉಪೋಸಥೋ ‘‘ಸಙ್ಘುಪೋಸಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
Saṅghaṃ anussaratīti aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ guṇe anussarati. Usmañca paṭiccāti dve tayo vāre gāhāpitaṃ usumaṃ paṭicca. Usañcātipi pāṭho, ayamevattho . Khāranti chārikaṃ. Gomayanti gomuttaṃ vā ajalaṇḍikā vā. Pariyodapanāti idhāpi purimanayeneva yojanā kātabbā. Saṅghuposathanti aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ guṇe ārabbha upavutthattā ayaṃ uposatho ‘‘saṅghuposatho’’ti vutto.
ಸೀಲಾನೀತಿ ಗಹಟ್ಠೋ ಗಹಟ್ಠಸೀಲಾನಿ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಸೀಲಾನಿ। ಅಖಣ್ಡಾನೀತಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೧) ವಿತ್ಥಾರಿತೋವ। ವಾಲಣ್ಡುಪಕನ್ತಿ ಅಸ್ಸವಾಲೇಹಿ ವಾ ಮಕಚಿವಾಲಾದೀಹಿ ವಾ ಕತಂ ಅಣ್ಡುಪಕಂ। ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮನ್ತಿ ತೇಲೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಮಲಸ್ಸ ತಿನ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಛಾರಿಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾಲಣ್ಡುಪಕೇನ ಘಂಸನವಾಯಾಮೋ। ಇಧ ಪರಿಯೋದಪನಾತಿ ಪದೇ ಠತ್ವಾ ಏವಂ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ ಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಆದಾಸೇ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತೋಪಿ ಅತ್ತಭಾವೋ ಓಲೋಕಿಯಮಾನೋ ನ ಸೋಭತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಸೋಭತಿ। ಏವಮೇವ ಕಿಲಿಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಉಪವುತ್ಥೋ ಉಪೋಸಥೋ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಪನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೀತಿ। ಸೀಲುಪೋಸಥನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನ ಉಪವುತ್ಥೋ ಉಪೋಸಥೋ ಸೀಲುಪೋಸಥೋ ನಾಮ। ಸೀಲೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಚಸೀಲದಸಸೀಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ। ಸೀಲಞ್ಚಸ್ಸ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ದಸಸೀಲಞ್ಚ ಆರಬ್ಭ।
Sīlānīti gahaṭṭho gahaṭṭhasīlāni, pabbajito pabbajitasīlāni. Akhaṇḍānītiādīnaṃ attho visuddhimagge (visuddhi. 1.21) vitthāritova. Vālaṇḍupakanti assavālehi vā makacivālādīhi vā kataṃ aṇḍupakaṃ. Tajjaṃvāyāmanti telena temetvā malassa tintabhāvaṃ ñatvā chārikaṃ pakkhipitvā vālaṇḍupakena ghaṃsanavāyāmo. Idha pariyodapanāti pade ṭhatvā evaṃ yojanā kātabbā kiliṭṭhasmiñhi ādāse maṇḍitapasādhitopi attabhāvo olokiyamāno na sobhati, parisuddhe sobhati. Evameva kiliṭṭhena cittena upavuttho uposatho na mahapphalo hoti, parisuddhena pana mahapphalo hotīti. Sīluposathanti attano sīlānussaraṇavasena upavuttho uposatho sīluposatho nāma. Sīlena saddhinti attano pañcasīladasasīlena saddhiṃ. Sīlañcassa ārabbhāti pañcasīlaṃ dasasīlañca ārabbha.
ದೇವತಾ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಾದಿಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಉಕ್ಕನ್ತಿ ಉದ್ಧನಂ। ಲೋಣನ್ತಿ ಲೋಣಮತ್ತಿಕಾ। ಗೇರುಕನ್ತಿ ಗೇರುಕಚುಣ್ಣಂ। ನಾಳಿಕಸಣ್ಡಾಸನ್ತಿ ಧಮನನಾಳಿಕಞ್ಚೇವ ಪರಿವತ್ತನಸಣ್ಡಾಸಞ್ಚ। ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮನ್ತಿ ಉದ್ಧನೇ ಪಕ್ಖಿಪನಧಮನಪರಿವತ್ತನಾದಿಕಂ ಅನುರೂಪಂ ವಾಯಾಮಂ। ಇಧ ಪರಿಯೋದಪನಾತಿ ಪದೇ ಠತ್ವಾ ಏವಂ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸುವಣ್ಣಮಯೇನ ಹಿ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡೇನ ಪಸಾಧಿತಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಮಾನಾ ನ ಸೋಭನ್ತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧಸುವಣ್ಣಮಯೇನ ಸೋಭನ್ತಿ। ಏವಮೇವ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪೋಸಥೋ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲೋ। ದೇವತುಪೋಸಥನ್ತಿ ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೇನ ಉಪವುತ್ಥಉಪೋಸಥೋ ದೇವತುಪೋಸಥೋ ನಾಮ। ಸೇಸಂ ಇಮೇಸು ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಆದೀಸು ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೨೩ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಮೇವ।
Devatā anussaratīti devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇe anussarati. Ukkanti uddhanaṃ. Loṇanti loṇamattikā. Gerukanti gerukacuṇṇaṃ. Nāḷikasaṇḍāsanti dhamananāḷikañceva parivattanasaṇḍāsañca. Tajjaṃ vāyāmanti uddhane pakkhipanadhamanaparivattanādikaṃ anurūpaṃ vāyāmaṃ. Idha pariyodapanāti pade ṭhatvā evaṃ yojanā veditabbā – saṃkiliṭṭhasuvaṇṇamayena hi pasādhanabhaṇḍena pasādhitā nakkhattaṃ kīḷamānā na sobhanti, parisuddhasuvaṇṇamayena sobhanti. Evameva saṃkiliṭṭhacittassa uposatho na mahapphalo hoti, parisuddhacittassa mahapphalo. Devatuposathanti devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano guṇe anussarantena upavutthauposatho devatuposatho nāma. Sesaṃ imesu buddhānussatiādīsu kammaṭṭhānesu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.123 ādayo) vuttameva.
ಪಾಣಾತಿಪಾತನ್ತಿ ಪಾಣವಧಂ। ಪಹಾಯಾತಿ ತಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿರತಾತಿ ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಓರತಾ ವಿರತಾವ। ನಿಹಿತದಣ್ಡಾ ನಿಹಿತಸತ್ಥಾತಿ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ ದಣ್ಡಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆದಾಯ ಅವತ್ತನತೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡಾ ಚೇವ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸತ್ಥಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಂ ಉಪಕರಣಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಹಿಂಸನಭಾವತೋ ಸತ್ಥನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕತ್ತರದಣ್ಡಂ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠವಾಸಿಂ ವಾ ಪಿಪ್ಫಲಕಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ತಂ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ। ತಸ್ಮಾ ನಿಹಿತದಣ್ಡಾ ನಿಹಿತಸತ್ಥಾತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಲಜ್ಜೀತಿ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಾಯ ಲಜ್ಜಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ದಯಾಪನ್ನಾತಿ ದಯಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನಾ। ಸಬ್ಬಪಾಣಭೂತಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣಭೂತೇ ಹಿತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಕಾ, ತಾಯ ಏವ ದಯಾಪನ್ನತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಣಭೂತಾನಂ ಹಿತಚಿತ್ತಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹಮ್ಪಜ್ಜಾತಿ ಅಹಮ್ಪಿ ಅಜ್ಜ। ಇಮಿನಾಪಿ ಅಙ್ಗೇನಾತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಗುಣಙ್ಗೇನ। ಅರಹತಂ ಅನುಕರೋಮೀತಿ ಯಥಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನುಗಚ್ಛತಿ ನಾಮ, ಏವಂ ಅಹಮ್ಪಿ ಅರಹನ್ತೇಹಿ ಪಠಮಂ ಕತಂ ಇಮಂ ಗುಣಂ ಪಚ್ಛಾ ಕರೋನ್ತೋ ತೇಸಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅನುಕರೋಮಿ। ಉಪೋಸಥೋ ಚ ಮೇ ಉಪವುತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಮಯಾ ಅರಹತಞ್ಚ ಅನುಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉಪೋಸಥೋ ಚ ಉಪವುತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
Pāṇātipātanti pāṇavadhaṃ. Pahāyāti taṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭiviratāti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato oratā viratāva. Nihitadaṇḍā nihitasatthāti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍā ceva nikkhittasatthā cāti attho. Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ vihiṃsanabhāvato satthanti veditabbaṃ. Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhavāsiṃ vā pipphalakaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya. Tasmā nihitadaṇḍā nihitasatthātveva saṅkhaṃ gacchanti. Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgatā. Dayāpannāti dayaṃ mettacittataṃ āpannā. Sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte hitena anukampakā, tāya eva dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakāti attho. Ahampajjāti ahampi ajja. Imināpi aṅgenāti imināpi guṇaṅgena. Arahataṃ anukaromīti yathā purato gacchantaṃ pacchato gacchanto anugacchati nāma, evaṃ ahampi arahantehi paṭhamaṃ kataṃ imaṃ guṇaṃ pacchā karonto tesaṃ arahantānaṃ anukaromi. Uposatho ca me upavuttho bhavissatīti evaṃ karontena mayā arahatañca anukataṃ bhavissati, uposatho ca upavuttho bhavissati.
ಅದಿನ್ನಾದಾನನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಆದಾನಂ, ಥೇಯ್ಯಂ ಚೋರಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿನ್ನಮೇವ ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ದಿನ್ನಾದಾಯೀ। ಚಿತ್ತೇನಪಿ ದಿನ್ನಮೇವ ಪಟಿಕಙ್ಖನ್ತೀತಿ ದಿನ್ನಪಾಟಿಕಙ್ಖೀ। ಥೇನೇತೀತಿ ಥೇನೋ, ನ ಥೇನೇನ ಅಥೇನೇನ। ಅಥೇನತ್ತಾಯೇವ ಸುಚಿಭೂತೇನ। ಅತ್ತನಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ, ಅಥೇನಂ ಸುಚಿಭೂತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Adinnādānanti adinnassa parapariggahitassa ādānaṃ, theyyaṃ corikanti attho. Dinnameva ādiyantīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhantīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno, na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena, athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharantīti vuttaṃ hoti.
ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಆಚಾರಂ ಚರನ್ತೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ। ಆರಾಚಾರೀತಿ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯತೋ ದೂರಾಚಾರೀ। ಮೇಥುನಾತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಮೇಥುನಕಾತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇಹಿ ಪಟಿಸೇವಿತಬ್ಬತೋ ಮೇಥುನೋತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ। ಗಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮಾ।
Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ carantīti brahmacārī. Ārācārīti abrahmacariyato dūrācārī. Methunāti rāgapariyuṭṭhānavasena sadisattā methunakāti laddhavohārehi paṭisevitabbato methunoti saṅkhaṃ gatā asaddhammā. Gāmadhammāti gāmavāsīnaṃ dhammā.
ಮುಸಾವಾದಾತಿ ಅಲಿಕವಚನಾ ತುಚ್ಛವಚನಾ। ಸಚ್ಚಂ ವದನ್ತೀತಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ। ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸಂದಹನ್ತಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತೀತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧಾ, ನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮುಸಾ ವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ । ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಕದಾಚಿ ಮುಸಾವಾದಂ ವದತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ। ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅನ್ತರಿತತ್ತಾ ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚೇನ ನ ಘಟೀಯತಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ಸೋ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ಇಮೇ ಪನ ನ ತಾದಿಸಾ, ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ಮುಸಾ ಅವತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸಂದಹನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧಾ। ಥೇತಾತಿ ಥಿರಾ, ಠಿತಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣು ವಿಯ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಮಿವ ಚ ನ ಠಿತಕಥೋ ಹೋತಿ। ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಚ ಠಿತಕಥೋ ಹೋತಿ, ಅಸಿನಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನ ಕಥೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥೇತೋ। ಪಚ್ಚಯಿಕಾತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬಕಾ, ಸದ್ಧಾಯಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯದಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಅವಿಸಂವಾದಕಾ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಲೋಕಂ ನ ವಿಸಂವಾದೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Musāvādāti alikavacanā tucchavacanā. Saccaṃ vadantīti saccavādī. Saccena saccaṃ saṃdahanti ghaṭṭentīti saccasandhā, na antarantarā musā vadantīti attho . Yo hi puriso kadāci musāvādaṃ vadati, kadāci saccaṃ. Tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati. Tasmā na so saccasandho. Ime pana na tādisā, jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ saṃdahantiyevāti saccasandhā. Thetāti thirā, ṭhitakathāti attho. Eko puggalo haliddirāgo viya thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na ṭhitakatho hoti. Eko pāsāṇalekhā viya indakhīlo viya ca ṭhitakatho hoti, asinā sīsaṃ chindantepi dve kathā na katheti. Ayaṃ vuccati theto. Paccayikāti pattiyāyitabbakā, saddhāyikāti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukena nāmā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni paṭikkhipitabbaṃ natthi, evamevaṃ ida’’nti vattabbataṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādakālokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādentīti attho.
ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಾನಂ ಪಾನಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ಪಮಾದಕಾರಣಂ। ಏಕಭತ್ತಿಕಾತಿ ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತನ್ತಿ ದ್ವೇ ಭತ್ತಾನಿ। ತೇಸು ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಇತರಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕತೋ ಉದ್ಧಂ ಅನ್ತೋಅರುಣೇನ। ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಞ್ಜಮಾನಾಪಿ ಏಕಭತ್ತಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏಕಭತ್ತಿಕಾ’’ತಿ। ರತ್ತಿಭೋಜನಂ ರತ್ತಿ, ತತೋ ಉಪರತಾತಿ ರತ್ತೂಪರತಾ। ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಯಾವ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಾ ಭೋಜನಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನಂ ನಾಮ, ತತೋ ವಿರತತ್ತಾ ವಿರತಾ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾ।
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānanti surāmerayamajjānaṃ pānacetanāsaṅkhātaṃ pamādakāraṇaṃ. Ekabhattikāti pātarāsabhattaṃ sāyamāsabhattanti dve bhattāni. Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ, itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena. Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānāpi ekabhattikāva honti. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘ekabhattikā’’ti. Rattibhojanaṃ ratti, tato uparatāti rattūparatā. Atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma, tato viratattā viratā vikālabhojanā.
ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮತ್ತಾ ವಿಸೂಕಂ ಪಟಾಣಿಭೂತಂ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ವಿಸೂಕದಸ್ಸನಂ, ಅತ್ತನಾ ನಚ್ಚನನಚ್ಚಾಪನಾದಿವಸೇನ ನಚ್ಚಞ್ಚ ಗೀತಞ್ಚ ವಾದಿತಞ್ಚ, ಅನ್ತಮಸೋ ಮಯೂರನಚ್ಚನಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಪವತ್ತಾನಂ ನಚ್ಚಾದೀನಂ ವಿಸೂಕಭೂತಂ ದಸ್ಸನಞ್ಚಾತಿ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತವಿಸೂಕದಸ್ಸನಂ। ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಪಯೋಜೇತುಂ ವಾ ಪರೇಹಿ ಪಯೋಜಾಪೇತುಂ ವಾ ಪಯುತ್ತಾನಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಾ ನೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ।
Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇibhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ, attanā naccananaccāpanādivasena naccañca gītañca vāditañca, antamaso mayūranaccanādivasenāpi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtaṃ dassanañcāti naccagītavāditavisūkadassanaṃ. Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā payuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ, na bhikkhunīnaṃ vaṭṭanti.
ಮಾಲಾದೀಸು ಮಾಲಾತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಂ। ಗನ್ಧನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ। ವಿಲೇಪನನ್ತಿ ಛವಿರಾಗಕರಣಂ। ತತ್ಥ ಪಿಳನ್ಧನ್ತೋ ಧಾರೇತಿ ನಾಮ, ಊನಟ್ಠಾನಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಮಣ್ಡೇತಿ ನಾಮ, ಗನ್ಧವಸೇನ ಛವಿರಾಗವಸೇನ ಚ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ವಿಭೂಸೇತಿ ನಾಮ। ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾರಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಾಯ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಚೇತನಾಯ ತಾನಿ ಮಾಲಾಧಾರಣಾದೀನಿ ಮಹಾಜನೋ ಕರೋತಿ, ತತೋ ಪಟಿವಿರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಮಹಾಸಯನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ಥರಣಂ, ತತೋ ಪಟಿವಿರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Mālādīsu mālāti yaṃkiñci pupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Tattha piḷandhanto dhāreti nāma, ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma, gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ, tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratāti attho. Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ, mahāsayanaṃ akappiyattharaṇaṃ, tato paṭiviratāti attho.
ಕೀವಮಹಪ್ಫಲೋತಿ ಕಿತ್ತಕಂ ಮಹಪ್ಫಲೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಹೂತರತ್ತರತನಾನನ್ತಿ ಪಹೂತೇನ ರತ್ತಸಙ್ಖಾತೇನ ರತನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪತಲಂ ಭೇರಿತಲಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಕಟಿಪ್ಪಮಾಣೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪೂರಿತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚನ್ತಿ ಇಸ್ಸರಭಾವೇನ ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯಮೇವ ವಾ ಆಧಿಪಚ್ಚಂ, ನ ಏತ್ಥ ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮನ್ತಿಪಿ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ। ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಏವರೂಪಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಯ್ಯ। ಅಙ್ಗಾನನ್ತಿಆದೀನಿ ತೇಸಂ ಜನಪದಾನಂ ನಾಮಾನಿ। ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿನ್ತಿ ಏಕಂ ಅಹೋರತ್ತಂ ಉಪವುತ್ಥಉಪೋಸಥೇ ಪುಞ್ಞಂ ಸೋಳಸಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಏಕಂ ಭಾಗಞ್ಚ ನ ಅಗ್ಘತಿ। ಏಕರತ್ತುಪೋಸಥಸ್ಸ ಸೋಳಸಿಯಾ ಕಲಾಯ ಯಂ ವಿಪಾಕಫಲಂ, ತಂಯೇವ ತತೋ ಬಹುತರಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಪಣನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಕಂ।
Kīvamahapphaloti kittakaṃ mahapphalo. Sesapadesupi eseva nayo. Pahūtarattaratanānanti pahūtena rattasaṅkhātena ratanena samannāgatānaṃ, sakalajambudīpatalaṃ bheritalasadisaṃ katvā kaṭippamāṇehi sattahi ratanehi pūritānanti attho. Issariyādhipaccanti issarabhāvena vā issariyameva vā ādhipaccaṃ, na ettha sāhasikakammantipi issariyādhipaccaṃ. Rajjaṃ kāreyyāti evarūpaṃ cakkavattirajjaṃ kāreyya. Aṅgānantiādīni tesaṃ janapadānaṃ nāmāni. Kalaṃ nāgghati soḷasinti ekaṃ ahorattaṃ upavutthauposathe puññaṃ soḷasabhāge katvā tato ekaṃ bhāgañca na agghati. Ekarattuposathassa soḷasiyā kalāya yaṃ vipākaphalaṃ, taṃyeva tato bahutaraṃ hotīti attho. Kapaṇanti parittakaṃ.
ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾತಿ ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯತೋ। ರತ್ತಿಂ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ವಿಕಾಲಭೋಜನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸನ್ತೋ ರತ್ತಿಭೋಜನಞ್ಚ ದಿವಾವಿಕಾಲಭೋಜನಞ್ಚ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ। ಮಞ್ಚೇ ಛಮಾಯಂವ ಸಯೇಥ ಸನ್ಥತೇತಿ ಮುಟ್ಠಿಹತ್ಥಪಾದಕೇ ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚೇ ವಾ ಸುಧಾದಿಪರಿಕಮ್ಮಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ತಿಣಪಣ್ಣಪಲಾಲಾದೀನಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಕತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸಯೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತಂ ಹಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಾಹುಪೋಸಥನ್ತಿ ಏವಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಅಸಮಾಚರನ್ತೇನ ಉಪವುತ್ಥಂ ಉಪೋಸಥಂ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ಉಪವಸನ್ತೇನ ‘‘ಸ್ವೇ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಜ್ಜೇವ ‘‘ಇದಞ್ಚ ಇದಞ್ಚ ಕರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಾರಾದಿವಿಧಾನಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ। ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ದಸಸೀಲಲಕ್ಖಣಞ್ಞುನೋ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾಚಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಾನಿ। ಪಾಳಿಂ ಅಜಾನನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ಬುದ್ಧಪಞ್ಞತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ಅತ್ತನಾಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ವಚೀಭೇದೋ ಪನ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ । ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸನ್ತೇನ ಪರೂಪರೋಧಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾ ನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಾ, ಆಯವಯಗಣನಂ ಕರೋನ್ತೇನ ನ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬಂ, ಗೇಹೇ ಪನ ಆಹಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಿಕಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಯ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮೋ ವಾ ಸೋತಬ್ಬೋ, ಅಟ್ಠತಿಂಸಾಯ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ।
Abrahmacariyāti aseṭṭhacariyato. Rattiṃ na bhuñjeyya vikālabhojananti uposathaṃ upavasanto rattibhojanañca divāvikālabhojanañca na bhuñjeyya. Mañce chamāyaṃva sayetha santhateti muṭṭhihatthapādake kappiyamañce vā sudhādiparikammakatāya bhūmiyaṃ vā tiṇapaṇṇapalālādīni santharitvā kate santhate vā sayethāti attho. Etaṃ hi aṭṭhaṅgikamāhuposathanti evaṃ pāṇātipātādīni asamācarantena upavutthaṃ uposathaṃ aṭṭhahi aṅgehi samannāgatattā aṭṭhaṅgikanti vadanti. Taṃ pana upavasantena ‘‘sve uposathiko bhavissāmī’’ti ajjeva ‘‘idañca idañca kareyyāthā’’ti āhārādividhānaṃ vicāretabbaṃ. Uposathadivase pātova bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā dasasīlalakkhaṇaññuno upāsakassa vā upāsikāya vā santike vācaṃ bhinditvā uposathaṅgāni samādātabbāni. Pāḷiṃ ajānantena pana ‘‘buddhapaññattaṃ uposathaṃ adhiṭṭhāmī’’ti adhiṭṭhātabbaṃ. Aññaṃ alabhantena attanāpi adhiṭṭhātabbaṃ, vacībhedo pana kātabboyeva . Uposathaṃ upavasantena parūparodhapaṭisaṃyuttā kammantā na vicāretabbā, āyavayagaṇanaṃ karontena na vītināmetabbaṃ, gehe pana āhāraṃ labhitvā niccabhattikabhikkhunā viya paribhuñjitvā vihāraṃ gantvā dhammo vā sotabbo, aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu aññataraṃ vā manasikātabbaṃ.
ಸುದಸ್ಸನಾತಿ ಸುನ್ದರದಸ್ಸನಾ। ಓಭಾಸಯನ್ತಿ ಓಭಾಸಯಮಾನಾ। ಅನುಪರಿಯನ್ತೀತಿ ವಿಚರನ್ತಿ। ಯಾವತಾತಿ ಯತ್ತಕಂ ಠಾನಂ। ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಗಾತಿ ಆಕಾಸಙ್ಗಮಾ। ಪಭಾಸನ್ತೀತಿ ಜೋತನ್ತಿ ಪಭಾ ಮುಞ್ಚನ್ತಿ। ದಿಸಾವಿರೋಚನಾತಿ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ವಿರೋಚಮಾನಾ। ಅಥ ವಾ ಪಭಾಸನ್ತೀತಿ ದಿಸಾಹಿ ದಿಸಾ ಓಭಾಸನ್ತಿ। ವಿರೋಚನಾತಿ ವಿರೋಚಮಾನಾ। ವೇಳುರಿಯನ್ತಿ ಮಣೀತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಇಮಿನಾ ಜಾತಿಮಣಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಕವಸ್ಸಿಕವೇಳುವಣ್ಣಞ್ಹಿ ವೇಳುರಿಯಂ ಜಾತಿಮಣಿ ನಾಮ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇವಮಾಹ। ಭದ್ದಕನ್ತಿ ಲದ್ಧಕಂ। ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣನ್ತಿ ಗೋಸಿಙ್ಗಸದಿಸಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಏವಂ ನಾಮಕಂ ಸುವಣ್ಣಂ। ಕಞ್ಚನನ್ತಿ ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಂ ಪಬ್ಬತೇ ಜಾತಸುವಣ್ಣಂ। ಜಾತರೂಪನ್ತಿ ಸತ್ಥುವಣ್ಣಸುವಣ್ಣಂ। ಹಟಕನ್ತಿ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾಹಿ ನೀಹಟಸುವಣ್ಣಂ। ನಾನುಭವನ್ತೀತಿ ನ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಚನ್ದಪ್ಪಭಾತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತಂ, ಚನ್ದಪ್ಪಭಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪವಸ್ಸುಪೋಸಥನ್ತಿ ಉಪವಸಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ। ಸುಖುದ್ರಯಾನೀತಿ ಸುಖಫಲಾನಿ ಸುಖವೇದನೀಯಾನಿ। ಸಗ್ಗಮುಪೇನ್ತಿ ಠಾನನ್ತಿ ಸಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಠಾನಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕೇನಚಿ ಅನಿನ್ದಿತಾ ಹುತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಯಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನ ವುತ್ತಂ, ತಂ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
Sudassanāti sundaradassanā. Obhāsayanti obhāsayamānā. Anupariyantīti vicaranti. Yāvatāti yattakaṃ ṭhānaṃ. Antalikkhagāti ākāsaṅgamā. Pabhāsantīti jotanti pabhā muñcanti. Disāvirocanāti sabbadisāsu virocamānā. Atha vā pabhāsantīti disāhi disā obhāsanti. Virocanāti virocamānā. Veḷuriyanti maṇīti vatvāpi iminā jātimaṇibhāvaṃ dasseti. Ekavassikaveḷuvaṇṇañhi veḷuriyaṃ jātimaṇi nāma. Taṃ sandhāyevamāha. Bhaddakanti laddhakaṃ. Siṅgīsuvaṇṇanti gosiṅgasadisaṃ hutvā uppannattā evaṃ nāmakaṃ suvaṇṇaṃ. Kañcananti pabbateyyaṃ pabbate jātasuvaṇṇaṃ. Jātarūpanti satthuvaṇṇasuvaṇṇaṃ. Haṭakanti kipillikāhi nīhaṭasuvaṇṇaṃ. Nānubhavantīti na pāpuṇanti. Candappabhāti sāmiatthe paccattaṃ, candappabhāyāti attho. Upavassuposathanti upavasitvā uposathaṃ. Sukhudrayānīti sukhaphalāni sukhavedanīyāni. Saggamupenti ṭhānanti saggasaṅkhātaṃ ṭhānaṃ upagacchanti, kenaci aninditā hutvā devaloke uppajjantīti attho. Sesamettha yaṃ antarantarā na vuttaṃ, taṃ vuttānusāreneva veditabbanti.
ಮಹಾವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ।
Mahāvaggo dutiyo.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೦. ಉಪೋಸಥಸುತ್ತಂ • 10. Uposathasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧೦. ಉಪೋಸಥಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Uposathasuttavaṇṇanā
