Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಉಪೋಸಥಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Uposathasuttavaṇṇanā
೭೧. ದಸಮೇ ತದಹೂತಿ ಏತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಅಹನೀತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಅಹು ಉಪೋಸಥೇ’’ತಿ। ಉಪವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪೋಸಥೋ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೋ। ಉಪವಸನ್ತೀತಿ ಚ ಸೀಲೇನ ವಾ ಅನಸನೇನ ವಾ ಖೀರಸಾಯನಾದಿವಿಧಿನಾ ವಾ ಉಪೇತಾ ಹುತ್ವಾ ವಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಹಿ ಸಾಸನಿಕಾ ಸೀಲೇನ, ಬಾಹಿರಕಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಆಹಾರಸ್ಸ ಅಭುಞ್ಜನೇನ ಖೀರಸಾಯನಮಧುಸಾಯನಾದಿವಿಧಿನಾ ವಾ ಉಪೇತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ಸೋ ಪನೇಸ ಉಪೋಸಥದಿವಸೋ ಅಟ್ಠಮಿಚಾತುದ್ದಸಿಪನ್ನರಸಿಭೇದೇನ ತಿವಿಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೇಸದ್ವಯನಿವಾರಣತ್ಥಂ ‘‘ಪನ್ನರಸಿಕಉಪೋಸಥದಿವಸೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇತಿ ವಚಸಾಯತ್ಥೇ। ದಿವಸದ್ದೋ ದಿವಾಸದ್ದೋ ವಿಯ ದಿವಸಪರಿಯಾಯೋ, ತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಭಾವೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ದಿವಾಸದ್ದೋ ಸವಿಸೇಸೇನ ದೀಪೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಿವಸಸ್ಸ ದಿವಾ , ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ। ವಿಪಾಕಫಲೇನಾತಿ ಸದಿಸಫಲೇನ। ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತದುಸ್ಸೀಲ್ಯೇನ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠಭಾವತೋ। ವಿಪಾಕಾನಿಸಂಸೇನಾತಿ ಉದ್ರಯಫಲೇನ। ವಿಪಾಕೋಭಾಸೇನಾತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿಗಮಜನಿತೇನ ಸಭಾವಸಙ್ಖಾತೇನ ವಿಪಾಕೋಭಾಸೇನ। ನ ಮಹಾಓಭಾಸೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧಭಾವತೋ। ವಿಪಾಕವಿಪ್ಫಾರಸ್ಸಾತಿ ವಿಪಾಕವೇಪುಲ್ಲಸ್ಸ।
71. Dasame tadahūti ettha tasmiṃ ahanīti atthoti āha ‘‘tasmiṃ ahu uposathe’’ti. Upavasanti etthāti uposatho, uposathadivaso. Upavasantīti ca sīlena vā anasanena vā khīrasāyanādividhinā vā upetā hutvā vasantīti attho. Uposathadivase hi sāsanikā sīlena, bāhirakā sabbaso āhārassa abhuñjanena khīrasāyanamadhusāyanādividhinā vā upetā hutvā viharanti. So panesa uposathadivaso aṭṭhamicātuddasipannarasibhedena tividho, tasmā sesadvayanivāraṇatthaṃ ‘‘pannarasikauposathadivase’’ti vuttaṃ. Vavassaggattheti vacasāyatthe. Divasaddo divāsaddo viya divasapariyāyo, tassa visesanabhāvena vuccamāno divāsaddo savisesena dīpetīti āha ‘‘divasassa divā, majjhanhike kāleti attho’’ti. Paṭicchāpetvāti sampaṭicchanaṃ kāretvā. Vipākaphalenāti sadisaphalena. Na mahapphalo hoti manoduccaritadussīlyena upakkiliṭṭhabhāvato. Vipākānisaṃsenāti udrayaphalena. Vipākobhāsenāti paṭipakkhavigamajanitena sabhāvasaṅkhātena vipākobhāsena. Na mahāobhāso aparisuddhabhāvato. Vipākavipphārassāti vipākavepullassa.
ನಾಹಂ ಕ್ವಚನೀತಿಆದಿವಚನಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸವಸೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಇದಂ ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಸ್ಮಿಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ಚತುಕೋಟಿಕಸುಞ್ಞತಾದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಪನ ಅರಿಯದಸ್ಸನಮೇವಾತಿ ನ ತತ್ಥ ಮುಸಾವಾದೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Nāhaṃkvacanītiādivacanassa micchābhinivesavasena pavattattā ‘‘idaṃ tassa musāvādasmiṃ vadāmī’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ, catukoṭikasuññatādassanavasena pavattaṃ pana ariyadassanamevāti na tattha musāvādo. Vuttañhetaṃ –
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ ‘ನಾಹಂ ಕ್ವಚನಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚನತಸ್ಮಿಂ, ನ ಚ ಮಮ ಕ್ವಚನಿ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚನತತ್ಥೀ’’’ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೭೦)।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati ‘nāhaṃ kvacani, kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani, kismiñci kiñcanatatthī’’’tiādi (ma. ni. 3.70).
ಏತ್ಥ ಹಿ ಚತುಕೋಟಿಕಸುಞ್ಞತಾ ಕಥಿತಾ। ಕಥಂ? ಅರಿಯೋ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೭೬೦; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೭೦) ಹಿ ನಾಹಂ ಕ್ವಚನೀತಿ ಕ್ವಚಿ ಅತ್ತಾನಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚನತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತಾನಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಪರಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚನಭಾವೇ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಭಾತಿಟ್ಠಾನೇ ಭಾತರಂ, ಸಹಾಯಟ್ಠಾನೇ ಸಹಾಯಂ, ಪರಿಕ್ಖಾರಟ್ಠಾನೇ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಮಞ್ಞಿತ್ವಾ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಮಮ ಕ್ವಚನೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಮ-ಸದ್ದಂ ತಾವ ಠಪೇತ್ವಾ ಕ್ವಚನಿ ಪರಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತಾನಂ ಕ್ವಚಿ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ಮಮ-ಸದ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚನತತ್ಥೀ’’ತಿ ಸೋ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ‘‘ಮಮ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚನಭಾವೇನ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಅತ್ತನೋ ಭಾತಿಕಟ್ಠಾನೇ ಭಾತರಂ, ಸಹಾಯಟ್ಠಾನೇ ಸಹಾಯಂ, ಪರಿಕ್ಖಾರಟ್ಠಾನೇ ಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಠಾನೇ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ಇಮಿನಾ ಕಿಞ್ಚನಭಾವೇನ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಮಯಂ ಯಸ್ಮಾ ನೇವ ಕತ್ಥಚಿ ಅತ್ತಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ತಂ ಪರಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚನಭಾವೇ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸತಿ। ನ ಕತ್ಥಚಿ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಕಿಞ್ಚನಭಾವೇ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸುಞ್ಞತಾ ಚತುಕೋಟಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Ettha hi catukoṭikasuññatā kathitā. Kathaṃ? Ariyo (visuddhi. 2.760; ma. ni. aṭṭha. 3.70) hi nāhaṃ kvacanīti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, bhātiṭṭhāne bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne parikkhāraṃ maññitvā upanetabbaṃ na passatīti attho. Na ca mama kvacanīti ettha mama-saddaṃ tāva ṭhapetvā kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatīti ayamattho. Idāni mama-saddaṃ āharitvā ‘‘mama kismiñci kiñcanatatthī’’ti so parassa attānaṃ ‘‘mama kismiñci kiñcanabhāvena atthī’’ti na passati, attano bhātikaṭṭhāne bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho. Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati. Na katthaci parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, tasmā ayaṃ suññatā catukoṭikāti veditabbā.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ಯಾಥಾವದಸ್ಸನಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಯಥಾವುತ್ತಚತುಕೋಟಿಕಸುಞ್ಞತಾದಸ್ಸನಂ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮಾತಾ, ನತ್ಥಿ ಪಿತಾ’’ತಿಆದಿವಚನಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೧) ವಿಯ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹವಸೇನ ‘‘ನಾಹಂ ಕ್ವಚನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯುತ್ತೋ ಚೇತ್ಥ ಮುಸಾವಾದಸಮ್ಭವೋ। ಕತ್ಥಚೀತಿ ಠಾನೇ, ಕಾಲೇ ವಾ। ಅಥ ‘‘ನಿಪ್ಫಲೋ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ। ‘‘ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ’’ತಿ ಸದ್ದೇನ ಹಿ ಮಹಪ್ಫಲಾಭಾವೋವ ಜೋತಿತೋ, ನ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಫಲಾಭಾವೋತಿ ಆಹ ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಸಾವಸೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪೀತಿ ‘‘ನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ।
Yasmā pana micchādiṭṭhikānaṃ yāthāvadassanassa asambhavato yathāvuttacatukoṭikasuññatādassanaṃ na sambhavati, tasmā ‘‘natthi mātā, natthi pitā’’tiādivacanaṃ (dī. ni. 1.171) viya micchāgāhavasena ‘‘nāhaṃ kvacanī’’tiādi vuttanti yutto cettha musāvādasambhavo. Katthacīti ṭhāne, kāle vā. Atha ‘‘nipphalo’’ti kasmā vuttaṃ. ‘‘Na mahapphalo’’ti saddena hi mahapphalābhāvova jotito, na pana sabbathā phalābhāvoti āha ‘‘byañjanameva hi ettha sāvasesa’’ntiādi. Sesapadesupīti ‘‘na mahānisaṃso’’tiādīsupi.
ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹೀತಿ –
Aṭṭhahi kāraṇehīti –
‘‘ಅಥ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಭಗವತೋ ಅಟ್ಠ ಯಥಾಭುಚ್ಚೇ ವಣ್ಣೇ ಪಯಿರುದಾಹಾಸಿ – ‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ಭೋನ್ತೋ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಯಾವಞ್ಚ ಸೋ ಭಗವಾ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಬಹುಜನಸುಖಾಯ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಏವಂ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಂ ಬಹುಜನಸುಖಾಯ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಇಮಿನಾಪಙ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ನೇವ ಅತೀತಂಸೇ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಪನೇತರಹಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ತೇನ ಭಗವತಾ’’ತಿ –
‘‘Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi – ‘taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ, evaṃ bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāmi, na panetarahi aññatra tena bhagavatā’’ti –
ಆದಿನಾ ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೯೬) ವಿತ್ಥಾರಿತೇಹಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಾದೀಹಿ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವದೀಪಕೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ। ಅಥ ‘‘ನವಹಿ ಕಾರಣೇಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಹಿ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ಅವಿಸೇಸತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ದೀಪಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ದೀಪಿತಗುಣೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ। ಅರಹನ್ತಿಆದೀಹಿ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಗುಣಾವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಅರಹನ್ತಿಆದೀಹಿ ಏಕೇಕೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಏಕೇಕೇ ಗುಣಾವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ādinā mahāgovindasutte (dī. ni. 2.296) vitthāritehi bahujanahitāya paṭipannādīhi buddhānubhāvadīpakehi aṭṭhahi kāraṇehi. Atha ‘‘navahi kāraṇehī’’ti avatvā ‘‘aṭṭhahi kāraṇehī’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘ettha hi…pe… sabbe lokiyalokuttarā buddhaguṇā saṅgahitā’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – imasmiṃ sutte ‘‘itipi so bhagavā’’ti iminā vacanena avisesato sabbepi lokiyalokuttarā buddhaguṇā dīpitā, tasmā tena dīpitaguṇe sandhāya ‘‘aṭṭhahi kāraṇehī’’ti vuttanti. Arahantiādīhi pāṭiyekkaguṇāva niddiṭṭhāti arahantiādīhi ekekehi padehi ekeke guṇāva niddiṭṭhāti attho.
ಸಹತನ್ತಿಕನ್ತಿ ಪಾಳಿಧಮ್ಮಸಹಿತಂ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಯೇ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಮಾನಾ ನ ಸೋಭನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sahatantikanti pāḷidhammasahitaṃ. Purimanayeneva yojanā kātabbāti ‘‘kiliṭṭhasmiñhi kāye pasādhanaṃ pasādhetvā nakkhattaṃ kīḷamānā na sobhantī’’tiādinā nayena yojanā kātabbāti attho.
ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ ತಸ್ಸ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತೀ’’ತಿ। ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಗಾಹಾಪಿತಂ ಉಸುಮನ್ತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸೇದನವಸೇನ ಗಾಹಾಪಿತಂ ಉಸುಮಂ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವತ್ಥೇ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಮಾನಾ ನ ಸೋಭನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ।
Saṅghassa anussaraṇaṃ nāma tassa guṇānussaraṇamevāti āha ‘‘aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ guṇe anussaratī’’ti. Dve tayo vāre gāhāpitaṃ usumanti dve tayo vāre uddhanaṃ āropetvā sedanavasena gāhāpitaṃ usumaṃ. Purimanayeneva yojanā kātabbāti ‘‘kiliṭṭhasmiñhi vatthe pasādhanaṃ pasādhetvā nakkhattaṃ kīḷamānā na sobhantī’’tiādinā nayena yojanā kātabbā.
ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ…ಪೇ॰… ವಿರತಾವಾತಿ ಏತೇನ ಪಹಾನಹೇತುಕಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ ವಿರತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಞಾಣೇನ ಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತದುಸ್ಸೀಲ್ಯಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ಅರಹನ್ತೋ ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ತತೋ ಪಟಿವಿರತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಹಾನವಿರತೀನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಹಾನವಿರಮಣಾನಂ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಕಾಲತಾ ನತ್ಥಿ, ಮಗ್ಗಧಮ್ಮಾನಂ ಪನ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀನಂ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾದೀನಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತೇ ಸಹಜಾತಾನಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಗಹಣಂ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಭಾವೇನೇವ ಹೋತೀತಿ, ಗಹಣಪ್ಪವತ್ತಿಆಕಾರವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಭೂತೇಸು ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ಪಹಾಯಕಧಮ್ಮೇಸು ಪಹಾನಕಿರಿಯಾಯ ಪುರಿಮಕಾಲವೋಹಾರೋ, ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾಸು ಚ ವಿರತೀಸು ವಿರಮಣಕಿರಿಯಾಯ ಅಪರಕಾಲವೋಹಾರೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಪಹಾನಂ ವಾ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ, ವಿರತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
Pahīnakālato paṭṭhāya…pe… viratāvāti etena pahānahetukā idhādhippetā viratīti dasseti. Kammakkhayakarañāṇena hi pāṇātipātadussīlyassa pahīnattā arahanto accantameva tato paṭiviratāti vuccati samucchedavasena pahānaviratīnaṃ adhippetattā. Kiñcāpi pahānaviramaṇānaṃ purimapacchimakālatā natthi, maggadhammānaṃ pana sammādiṭṭhiādīnaṃ sammāvācādīnañca paccayapaccayuppannabhāve apekkhite sahajātānampi paccayapaccayuppannabhāvena gahaṇaṃ purimapacchimabhāveneva hotīti, gahaṇappavattiākāravasena paccayabhūtesu sammādiṭṭhiādīsu pahāyakadhammesu pahānakiriyāya purimakālavohāro, paccayuppannāsu ca viratīsu viramaṇakiriyāya aparakālavohāro ca hotīti pahānaṃ vā samucchedavasena, virati paṭippassaddhivasena yojetabbā.
ಅಥ ವಾ ಪಾಣೋ ಅತಿಪಾತೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ, ಪಾಣಘಾತಹೇತುಭೂತೋ ಧಮ್ಮಸಮೂಹೋ। ಕೋ ಪನ ಸೋ? ಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪದೋಸಮೋಹವಿಹಿಂಸಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಾ। ತೇ ಹಿ ಅರಹನ್ತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾಯ ಸಮುಗ್ಘಾತೇತ್ವಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಪಟಿವಿರತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಕಿಲೇಸೇಸು ಪಹೀನೇಸು ಕಿಲೇಸನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವಿರತಾವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ತಸ್ಸಾ ವಿರತಿಯಾ ಕಾಲಾದಿವಸೇನ ಅಪರಿಯನ್ತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಸಮಾದಿನ್ನವಿರತಿಕಾಪಿ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತತಾಯ ಲಾಭಜೀವಿತಾದಿಹೇತು ಸಮಾದಾನಂ ಭಿನ್ದನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಅರಹನ್ತೋ, ಅರಹನ್ತೋ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀನಪಾಣಾತಿಪಾತತ್ತಾ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರತಾ ಏವಾತಿ।
Atha vā pāṇo atipātīyati etenāti pāṇātipāto, pāṇaghātahetubhūto dhammasamūho. Ko pana so? Ahirikānottappadosamohavihiṃsādayo kilesā. Te hi arahanto ariyamaggena pahāya samugghātetvā pāṇātipātadussīlyato accantameva paṭiviratāti vuccanti, kilesesu pahīnesu kilesanimittassa kammassa anuppajjanato. Adinnādānaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo. Viratāvāti avadhāraṇena tassā viratiyā kālādivasena apariyantataṃ dasseti. Yathā hi aññe samādinnaviratikāpi anavaṭṭhitacittatāya lābhajīvitādihetu samādānaṃ bhindanti, na evaṃ arahanto, arahanto pana sabbaso pahīnapāṇātipātattā accantaviratā evāti.
ದಣ್ಡನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪರವಿಹೇಠನಸ್ಸ ಚ ಪರಿವಜ್ಜನಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ ದಣ್ಡಸತ್ಥಾನಂ ನಿಕ್ಖೇಪವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಲಜ್ಜೀತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಲಜ್ಜಾಯ ಓತ್ತಪ್ಪಮ್ಪಿ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಪಾಪುತ್ತಾಸರಹಿತಂ, ಪಾಪಭಯಂ ವಾ ಅಲಜ್ಜನಂ ಅತ್ಥೀತಿ। ಧಮ್ಮಗರುತಾಯ ವಾ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತಾ ಧೀನತ್ತಾ ಅತ್ತಾಧಿಪತಿಭೂತಾ ಲಜ್ಜಾವ ವುತ್ತಾ, ನ ಪನ ಲೋಕಾಧಿಪತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ‘‘ದಯಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ದಯಾ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅದಯಾಪನ್ನೋ’’ತಿಆದೀಸು ಕರುಣಾಯ ಪವತ್ತತೀತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಅಯಂ ಪನ ದಯಾ-ಸದ್ದೋ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಅನ್ತೋನೀತಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಮೇತ್ತಾಯ ಕರುಣಾಯ ಚ ಪವತ್ತತೀತಿ ಇಧ ಮೇತ್ತಾಯ ಪವತ್ತಮಾನೋ ವುತ್ತೋ। ಮಿಜ್ಜತಿ ಸಿನಿಯ್ಹತೀತಿ ಮೇತ್ತಾ, ಮೇತ್ತಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೇತ್ತಂ, ಮೇತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಾ, ಮೇತ್ತಾಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ।
Daṇḍanasaṅkhātassa paraviheṭhanassa ca parivajjanabhāvadīpanatthaṃ daṇḍasatthānaṃ nikkhepavacananti āha ‘‘parūpaghātatthāyā’’tiādi. Lajjīti ettha vuttalajjāya ottappampi vuttamevāti daṭṭhabbaṃ. Na hi pāpajigucchanapāputtāsarahitaṃ, pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ atthīti. Dhammagarutāya vā arahantānaṃ dhammassa ca attā dhīnattā attādhipatibhūtā lajjāva vuttā, na pana lokādhipati ottappaṃ. ‘‘Dayaṃ mettacittataṃ āpannā’’ti kasmā vuttaṃ, nanu dayā-saddo ‘‘adayāpanno’’tiādīsu karuṇāya pavattatīti? Saccametaṃ, ayaṃ pana dayā-saddo anurakkhaṇatthaṃ antonītaṃ katvā pavattamāno mettāya karuṇāya ca pavattatīti idha mettāya pavattamāno vutto. Mijjati siniyhatīti mettā, mettā etassa atthīti mettaṃ, mettaṃ cittaṃ etassāti mettacitto, tassa bhāvo mettacittatā, mettāicceva attho.
ಸಬ್ಬಪಾಣಭೂತಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀತಿ ಏತೇನ ತಸ್ಸಾ ವಿರತಿಯಾ ಪವತ್ತವಸೇನ ಅಪರಿಯನ್ತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಾಣಭೂತೇತಿ ಪಾಣಜಾತೇ। ಅನುಕಮ್ಪಕಾತಿ ಕರುಣಾಯನಕಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮೇತ್ತಾ ಕರುಣಾಯ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಾಯ ಏವ ದಯಾಪನ್ನತಾಯಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಯೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಾಮೇತ್ತಾಕರುಣಾಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Sabbapāṇabhūtahitānukampīti etena tassā viratiyā pavattavasena apariyantataṃ dasseti. Pāṇabhūteti pāṇajāte. Anukampakāti karuṇāyanakā, yasmā pana mettā karuṇāya visesapaccayo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘tāya eva dayāpannatāyā’’ti. Evaṃ yehi dhammehi pāṇātipātā virati sampajjati, tehi lajjāmettākaruṇādhammehi samaṅgibhāvo dassito.
ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಆದಾನನ್ತಿ ಪರಸನ್ತಕಸ್ಸ ಆದಾನಂ। ಥೇನೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚೋರೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಥೇಯ್ಯಂ, ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ‘‘ಲಜ್ಜೀ ದಯಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಲಜ್ಜಾದಯೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಾ, ಏವಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪ್ಪಹಾನಸ್ಸಪೀತಿ , ತಸ್ಮಾ ಸಾಪಿ ಪಾಳಿ ಆನೇತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ। ಅಥ ವಾ ಸುಚಿಭೂತೇನಾತಿ ಏತೇನ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗಮೋ, ಅಹಿರಿಕಾದೀನಞ್ಚ ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ‘‘ಲಜ್ಜೀ’’ತಿಆದಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Parapariggahitassa ādānanti parasantakassa ādānaṃ. Theno vuccati coro, tassa bhāvo theyyaṃ, kāmañcettha ‘‘lajjī dayāpanno’’ti na vuttaṃ, adhikāravasena pana atthato vuttamevāti daṭṭhabbaṃ. Yathā hi lajjādayo pāṇātipātappahānassa visesapaccayā, evaṃ adinnādānappahānassapīti , tasmā sāpi pāḷi ānetvā vattabbā. Esa nayo ito paresupi. Atha vā sucibhūtenāti etena hirottappādīhi samannāgamo, ahirikādīnañca pahānaṃ vuttamevāti ‘‘lajjī’’tiādi na vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯನ್ತಿ ಅಸೇಟ್ಠಾನಂ ಹೀನಾನಂ, ಅಸೇಟ್ಠಂ ವಾ ಲಾಮಕಂ ಚರಿಯಂ, ನಿಹೀನವುತ್ತಿಂ ಮೇಥುನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಆಚಾರನ್ತಿ ಮೇಥುನವಿರತಿಮಾಹ। ಆರಾಚಾರೀ ಮೇಥುನಾತಿ ಏತೇನ – ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ನ ಹೇವ ಖೋ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಉಚ್ಛಾದನಪರಿಮದ್ದನನ್ಹಾಪನಸಮ್ಬಾಹನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಸೋ ತಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ, ತಂ ನಿಕಾಮೇತಿ, ತೇನ ಚ ವಿತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೫೦) ವುತ್ತಾ ಸತ್ತವಿಧಮೇಥುನಸಂಯೋಗಾಪಿ ಪಟಿವಿರತಿ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Aseṭṭhacariyanti aseṭṭhānaṃ hīnānaṃ, aseṭṭhaṃ vā lāmakaṃ cariyaṃ, nihīnavuttiṃ methunanti attho. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāranti methunaviratimāha. Ārācārī methunāti etena – ‘‘idhekacco na heva kho mātugāmena saddhiṃ dvayaṃdvayasamāpattiṃ samāpajjati, apica kho mātugāmassa ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanaṃ sādiyati, so taṃ assādeti, taṃ nikāmeti, tena ca vittiṃ āpajjatī’’tiādinā (a. ni. 7.50) vuttā sattavidhamethunasaṃyogāpi paṭivirati dassitāti daṭṭhabbaṃ.
‘‘ಸಚ್ಚತೋ ಥೇತತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯) ವಿಯ ಥೇತ-ಸದ್ದೋ ಥಿರಪರಿಯಾಯೋ, ಥಿರಭಾವೋ ಚ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಠಿತಕಥತ್ತಾ ಕಥಾವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಠಿತಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ನ ಠಿತಕಥೋತಿ ಯಥಾ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗಾದಯೋ ಅನವಟ್ಠಿತಸಭಾವತಾಯ ನ ಠಿತಾ, ಏವಂ ನ ಠಿತಾ ಕಥಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ನ ಠಿತಕಥೋತಿ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗಾದಯೋ ಯಥಾ ಕಥಾಯ ಉಪಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ‘‘ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯಾ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ। ಸದ್ಧಾ ಅಯತಿ ಪವತ್ತತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸದ್ಧಾಯಾ, ಸದ್ಧಾಯಾ ಏವ ಸದ್ಧಾಯಿಕಾ ಯಥಾ ವೇನಯಿಕಾ। ಸದ್ಧಾಯ ವಾ ಅಯಿತಬ್ಬಾ ಸದ್ಧಾಯಿಕಾ, ಸದ್ಧೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ವಿಸಂವಾದನತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
‘‘Saccato thetato’’tiādīsu (ma. ni. 1.19) viya theta-saddo thirapariyāyo, thirabhāvo ca saccavāditāya ṭhitakathattā kathāvasena veditabboti āha ‘‘ṭhitakathāti attho’’ti. Na ṭhitakathoti yathā haliddirāgādayo anavaṭṭhitasabhāvatāya na ṭhitā, evaṃ na ṭhitā kathā yassa so na ṭhitakathoti haliddirāgādayo yathā kathāya upamā honti, evaṃ yojetabbaṃ. Esa nayo ‘‘pāsāṇalekhā viyā’’tiādīsupi. Saddhā ayati pavattati etthāti saddhāyā, saddhāyā eva saddhāyikā yathā venayikā. Saddhāya vā ayitabbā saddhāyikā, saddheyyāti attho. Vattabbataṃ āpajjati visaṃvādanatoti adhippāyo.
ಏಕಂ ಭತ್ತಂ ಏಕಭತ್ತಂ, ತಂ ಏತೇಸಮತ್ಥೀತಿ ಏಕಭತ್ತಿಕಾ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಏಕವಾರಮೇವ ಭುಞ್ಜನಕಾ। ತಯಿದಂ ರತ್ತಿಭೋಜನೇನಪಿ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ರತ್ತೂಪರತಾ’’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಸಾಯನ್ಹಭೋಜನೇನಪಿ ಸಿಯುಂ ಏಕಭತ್ತಿಕಾತಿ ತದಾಸಙ್ಕಾನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ವಿರತಾ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾ ಅಯಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅರಿಯಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣೋ ಭೋಜನಸ್ಸ ಕಾಲೋ ನಾಮ, ತದಞ್ಞೋ ವಿಕಾಲೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ದುತಿಯಪದೇನ ರತ್ತಿಭೋಜನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಅಪರಣ್ಹೋ ‘‘ವಿಕಾಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
Ekaṃ bhattaṃ ekabhattaṃ, taṃ etesamatthīti ekabhattikā, ekasmiṃ divase ekavārameva bhuñjanakā. Tayidaṃ rattibhojanenapi siyāti āha ‘‘rattūparatā’’ti. Evampi sāyanhabhojanenapi siyuṃ ekabhattikāti tadāsaṅkānivattanatthaṃ ‘‘viratā vikālabhojanā’’ti vuttaṃ. Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ buddhānaṃ ariyānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Aṭṭhakathāyaṃ pana dutiyapadena rattibhojanassa paṭikkhittattā aparaṇho ‘‘vikālo’’ti vutto.
ಸಙ್ಖೇಪತೋ ‘‘ಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸ ಅಕರಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೯೦; ಧ॰ ಪ॰ ೧೮೩) ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಸಚ್ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ನಚ್ಚಾದೀನಂ ದಸ್ಸನಂ ನ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮತ್ತಾ’’ತಿ। ಅತ್ತನಾ ಪಯೋಜಿಯಮಾನಂ ಪರೇಹಿ ಪಯೋಜಾಪೀಯಮಾನಞ್ಚ ನಚ್ಚಂ ನಚ್ಚಭಾವಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಾಳಿಯಂ ಏಕೇನೇವ ನಚ್ಚಸದ್ದೇನ ಗಹಿತಂ, ತಥಾ ಗೀತವಾದಿತಸದ್ದಾ ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಚ್ಚನನಚ್ಚಾಪನಾದಿವಸೇನಾ’’ತಿ । ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗಾಯನಗಾಯಾಪನವಾದನವಾದಾಪನಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ದಸ್ಸನೇನ ಚೇತ್ಥ ಸವನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ವಿರೂಪೇಕಸೇಸನಯೇನ। ಆಲೋಚನಸಭಾವತಾಯ ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸವನಕಿರಿಯಾಯಪಿ ದಸ್ಸನಸಙ್ಖೇಪಸಬ್ಭಾವತೋ ದಸ್ಸನಾಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಸೂಕಭೂತಸ್ಸ ಗೀತಸ್ಸ ಸವನಂ ಕದಾಚಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಸೂಕಭೂತಂ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಪರಮತ್ಥಜೋತಿಕಾಯ ಖುದ್ದಕಪಾಠಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತಂ ಗೀತಂ ವಟ್ಟತಿ, ಗೀತೂಪಸಂಹಿತೋ ಧಮ್ಮೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
Saṅkhepato ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinayappavattaṃ (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183) bhagavato sāsanaṃ sacchandarāgappavattito naccādīnaṃ dassanaṃ na anulometīti āha ‘‘sāsanassa ananulomattā’’ti. Attanā payojiyamānaṃ parehi payojāpīyamānañca naccaṃ naccabhāvasāmaññato pāḷiyaṃ ekeneva naccasaddena gahitaṃ, tathā gītavāditasaddā cāti āha ‘‘naccananaccāpanādivasenā’’ti . Ādi-saddena gāyanagāyāpanavādanavādāpanāni saṅgaṇhāti. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato dassanāicceva vuttaṃ. Avisūkabhūtassa gītassa savanaṃ kadāci vaṭṭatīti āha ‘‘visūkabhūtaṃ dassana’’nti. Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakapāṭhaṭṭhakathāya ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito dhammo na vaṭṭatī’’ti.
ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಗನ್ಥಿತಂ ವಾ ಅಗನ್ಥಿತಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಂ। ಗನ್ಧಜಾತನ್ತಿ ಗನ್ಧಜಾತಿಯಂ। ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಧೂಪಿತಸ್ಸಪಿ ಅಧೂಪಿತಸ್ಸಪಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಲೇಪನಾದಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಚ್ಚಾತಿ ಉಚ್ಚಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥಂ ಏಕಂ ಸದ್ದನ್ತರಂ। ಸೇತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಯನಂ। ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ ಮಹಾಸಯನಞ್ಚ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪರಹಿತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ಥರಣ’’ನ್ತಿ, ಆಸನ್ದಾದಿಆಸನಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಯನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಆಧಾರೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ತದಾಧಾರಕಿರಿಯಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ತದುಪಭೋಗಭೂತನಿಸಜ್ಜಾನಿಪಜ್ಜನೇಹಿ ವಿರತಿ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಉಚ್ಚಾಸಯನಾಸನಮಹಾಸಯನಾಸನಾ’’ತಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಏಕಸೇಸನಯೇನ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ ಯಥಾ ‘‘ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನ’’ನ್ತಿ। (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧) ಆಸನಕಿರಿಯಾಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ವಾ ಸಯನಕಿರಿಯಾಯ ಸಯನಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಆಸನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Yaṃkiñcīti ganthitaṃ vā aganthitaṃ vā yaṃ kiñci pupphaṃ. Gandhajātanti gandhajātiyaṃ. Tassāpi ‘‘yaṃ kiñcī’’ti vacanato dhūpitassapi adhūpitassapi yassa kassaci vilepanādi na vaṭṭatīti dasseti. Uccāti uccasaddena samānatthaṃ ekaṃ saddantaraṃ. Seti etthāti sayanaṃ. Uccāsayanaṃ mahāsayanañca samaṇasārupparahitaṃ adhippetanti āha ‘‘pamāṇātikkantaṃ akappiyattharaṇa’’nti, āsandādiāsanañcettha sayanena saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Yasmā pana ādhāre paṭikkhitte tadādhārakiriyā paṭikkhittāva hoti, tasmā ‘‘uccāsayanamahāsayanā’’icceva vuttaṃ. Atthato pana tadupabhogabhūtanisajjānipajjanehi virati dassitāti daṭṭhabbā. Atha vā ‘‘uccāsayanāsanamahāsayanāsanā’’ti, etasmiṃ atthe ekasesanayena ayaṃ niddeso kato yathā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti. (Ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1) āsanakiriyāpubbakattā vā sayanakiriyāya sayanaggahaṇeneva āsanampi saṅgahitanti veditabbaṃ.
‘‘ಕೀವಾ’’ತಿ ಅಯಂ ನಿಪಾತೋ। ‘‘ಕಿತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಬೋಧೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕೀವಮಹಪ್ಫಲೋತಿ ಕಿತ್ತಕಂ ಮಹಪ್ಫಲೋ’’ತಿ। ಸೇಸಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಕೀವಮಹಾನಿಸಂಸೋ’’ತಿಆದೀಸು। ರತ್ತ-ಸದ್ದೋ ರತನಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಹೂತರತ್ತರತನಾನನ್ತಿ ಪಹೂತೇನ ರತ್ತಸಙ್ಖಾತೇನ ರತನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನ’’ನ್ತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಪಹೂತಸತ್ತರತನಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ಭೇರಿತಲಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾತಿ ಭೇರಿತಲಂ ವಿಯ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ। ತತೋ ಏಕಂ ಭಾಗಂ ನ ಅಗ್ಘತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ತತೋ ಸೋಳಸಭಾಗತೋ ಏಕಂ ಭಾಗಂ ನ ಅಗ್ಘತಿ। ತತೋ ಬಹುತರಂ ಹೋತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಸಿರಿತೋ ಬಹುತರಂ ಹೋತಿ।
‘‘Kīvā’’ti ayaṃ nipāto. ‘‘Kittaka’’nti imassa atthaṃ bodhetīti āha ‘‘kīvamahapphaloti kittakaṃ mahapphalo’’ti. Sesapadesūti ‘‘kīvamahānisaṃso’’tiādīsu. Ratta-saddo ratanapariyāyoti āha ‘‘pahūtarattaratanānanti pahūtena rattasaṅkhātena ratanena samannāgatāna’’nti. Pāḷiyaṃ pana ‘‘pahūtasattaratanāna’’ntipi pāṭho dissati. Bheritalasadisaṃ katvāti bheritalaṃ viya samaṃ katvā. Tato ekaṃ bhāgaṃ na agghatīti yathāvuttaṃ cakkavattirajjaṃ tato soḷasabhāgato ekaṃ bhāgaṃ na agghati. Tato bahutaraṃ hotīti cakkavattirajjasirito bahutaraṃ hoti.
ಚಾತುಮಹಾರಾಜೀಕಾನನ್ತಿಆದೀಸು ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ ನಾಮ ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸು ಬಹೂ ಪಬ್ಬತಟ್ಠಾಪಿ ಆಕಾಸಟ್ಠಾಪಿ, ತೇಸಂ ಪರಮ್ಪರಾ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಂ ಪತ್ತಾ, ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾ, ಮನೋಪದೋಸಿಕಾ, ಸೀತವಲಾಹಕಾ, ಉಣ್ಹವಲಾಹಕಾ, ಚನ್ದಿಮಾ, ದೇವಪುತ್ತೋ, ಸೂರಿಯೋ, ದೇವಪುತ್ತೋತಿ ಏತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಲೋಕಟ್ಠಕಾ ಏವ। ತೇತ್ತಿಂಸ ಜನಾ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ತಾವತಿಂಸಾ। ಅಪಿಚ ತಾವತಿಂಸಾತಿ ತೇಸಂ ದೇವಾನಂ ನಾಮಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪಬ್ಬತಟ್ಠಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಕಾಸಟ್ಠಕಾ, ತೇಸಂ ಪರಮ್ಪರಾ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಂ ಪತ್ತಾ, ತಥಾ ಯಾಮಾದೀನಂ। ಏಕದೇವಲೋಕೇಪಿ ಹಿ ದೇವಾನಂ ಪರಮ್ಪರಾ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬಸುಖಂ ಯಾತಾ ಪಯಾತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಾತಿ ಯಾಮಾ। ತುಟ್ಠಾ ಪಹಟ್ಠಾತಿ ತುಸಿತಾ। ಪಕತಿಪಟಿಯತ್ತಾರಮ್ಮಣತೋ ಅತಿರೇಕೇನ ರಮಿತುಕಾಮಕಾಲೇ ಯಥಾರುಚಿತೇ ಭೋಗೇ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ರಮನ್ತೀತಿ ನಿಮ್ಮಾನರತಿ। ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ನಿಮ್ಮಿತೇಸು ಭೋಗೇಸು ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀ।
Cātumahārājīkānantiādīsu cātumahārājikā nāma sinerupabbatassa vemajjhe honti, tesu bahū pabbataṭṭhāpi ākāsaṭṭhāpi, tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā, khiḍḍāpadosikā, manopadosikā, sītavalāhakā, uṇhavalāhakā, candimā, devaputto, sūriyo, devaputtoti ete sabbe cātumahārājikadevalokaṭṭhakā eva. Tettiṃsa janā tattha uppannāti tāvatiṃsā. Apica tāvatiṃsāti tesaṃ devānaṃ nāmamevāti vuttaṃ. Tepi atthi pabbataṭṭhakā, atthi ākāsaṭṭhakā, tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā, tathā yāmādīnaṃ. Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi. Tattha dibbasukhaṃ yātā payātā sampattāti yāmā. Tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā. Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmakāle yathārucite bhoge nimminitvā nimminitvā ramantīti nimmānarati. Cittācāraṃ ñatvā parehi nimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattī.
ತತ್ಥ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ದೇವಾನಂ ಮನುಸ್ಸಗಣನಾಯ ನವುತಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ತಾವತಿಂಸಾನಂ ದೇವಾನಂ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಸಟ್ಠಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ। ಯಾಮಾನಂ ದೇವಾನಂ ಚುದ್ದಸ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ। ತುಸಿತಾನಂ ದೇವಾನಂ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಸಟ್ಠಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ। ನಿಮ್ಮಾನರತೀನಂ ದೇವಾನಂ ದ್ವೇ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಸತಾನಿ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ। ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀನಂ ದೇವಾನಂ ನವ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಸತಾನಿ ಏಕವೀಸ ಕೋಟಿಯೋ ಚ ಸಟ್ಠಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ।
Tattha cātumahārājikānaṃ devānaṃ manussagaṇanāya navutivassasatasahassāni āyuppamāṇaṃ. Tāvatiṃsānaṃ devānaṃ tisso ca vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassāni. Yāmānaṃ devānaṃ cuddasa ca vassakoṭiyo cattāri ca vassasatasahassāni. Tusitānaṃ devānaṃ sattapaññāsa ca vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassāni. Nimmānaratīnaṃ devānaṃ dve ca vassakoṭisatāni tisso ca vassakoṭiyo cattāri ca vassasatasahassāni. Paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ nava ca vassakoṭisatāni ekavīsa koṭiyo ca saṭṭhi ca vassasatasahassāni.
ಮುಟ್ಠಿಹತ್ಥಪಾದಕೇತಿ ಪಾದತಲತೋ ಯಾವ ಅಟನಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೋ, ತಾವ ಮುಟ್ಠಿರತನಪ್ಪಮಾಣಪಾದಕೇ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥೇನ, ಯಸ್ಸಿದಾನಿ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೋತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ಸೀಲಸಮಾದಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೇನ ವಾ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಂ ಪನ ಉಪವಸನ್ತೇನ…ಪೇ॰… ವಿಚಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
Muṭṭhihatthapādaketi pādatalato yāva aṭaniyā heṭṭhimanto, tāva muṭṭhiratanappamāṇapādake. Tañca kho majjhimassa purisassa hatthena, yassidāni vaḍḍhakīhatthoti samaññā. Sīlasamādānato paṭṭhāya aññaṃ kiñci akatvā dhammassavanena vā kammaṭṭhānamanasikārena vā vītināmetabbanti āha ‘‘taṃ pana upavasantena…pe… vicāretabba’’nti.
ವಾಚಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ‘‘ಇಮಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಇಮಞ್ಚ ದಿವಸ’’ನ್ತಿ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಉಪೋಸಥಙ್ಗವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮಾದಿಯಾಮಿ…ಪೇ॰… ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಾ ವೇರಮಣಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಪಾಳಿ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಾನಿ। ಪಾಳಿಂ ಅಜಾನನ್ತೇನ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಭಾಸಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಂ ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಪಞ್ಞತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಏಕತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ವಾ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಅಞ್ಞಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾನಿ। ಉಪಾಸಕಸೀಲಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಾದಿಯನ್ತೇನಪಿ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಪರಸನ್ತಿಕೇ ಸಮಾದಿಯನ್ತೇನಪಿ, ಏಕಜ್ಝಂ ಸಮಾದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಮಾದಿನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮಾದಿನ್ನಮ್ಪಿ। ತಂ ಪನ ಏಕಜ್ಝಂ ಸಮಾದಿಯತೋ ಏಕಾಯೇವ ವಿರತಿ ಏಕಾ ಚೇತನಾ ಹೋತಿ। ಸಾ ಪನ ಸಬ್ಬವಿರತಿಚೇತನಾನಂ ಕಿಚ್ಚಕಾರೀತಿ ತೇನಪಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನಾನೇವ। ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮಾದಿಯತೋ ಪನ ನಾನಾವಿರತಿಚೇತನಾಯೋ ಯಥಾಸಕಂ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ , ಸಬ್ಬಸಮಾದಾನೇ ಪನ ವಚೀಭೇದೋ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ। ಪರೂಪರೋಧಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಪರವಿಹಿಂಸಾಸಂಯುತ್ತಾ।
Vācaṃ bhinditvā uposathaṅgāni samādātabbānīti ‘‘imañca rattiṃ imañca divasa’’nti kālaparicchedaṃ katvā ‘‘uposathaṅgavasena aṭṭha sikkhāpadāni samādiyāmī’’ti ekato katvā puna paccekaṃ ‘‘pāṇātipātā veramaṇisikkhāpadaṃ samādiyāmi…pe… uccāsayanamahāsayanā veramaṇisikkhāpadaṃ samādiyāmī’’ti evaṃ vacībhedaṃ katvā yathāpāḷi samādātabbāni. Pāḷiṃ ajānantena pana attano bhāsāya paccekaṃ vā ‘‘buddhapaññattaṃ uposathaṃ adhiṭṭhāmī’’ti ekato adhiṭṭhānavasena vā samādātabbāni, aññaṃ alabhantena adhiṭṭhātabbāni. Upāsakasīlañhi attanā samādiyantenapi samādinnaṃ parasantike samādiyantenapi, ekajjhaṃ samādinnampi samādinnameva hoti paccekaṃ samādinnampi. Taṃ pana ekajjhaṃ samādiyato ekāyeva virati ekā cetanā hoti. Sā pana sabbaviraticetanānaṃ kiccakārīti tenapi sabbasikkhāpadāni samādinnāneva. Paccekaṃ samādiyato pana nānāviraticetanāyo yathāsakaṃ kiccavasena uppajjanti , sabbasamādāne pana vacībhedo kātabboyeva. Parūparodhapaṭisaṃyuttā paravihiṃsāsaṃyuttā.
ನನು ಚ ‘‘ಮಣಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ವೇಳುರಿಯಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಮೇವ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಪನ ವೇಳುರಿಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವೇಳುರಿಯನ್ತಿ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಣಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾವ ‘‘ವೇಳುರಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಜಾತಿಮಣಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಏಕವಸ್ಸಿಕವೇಳುವಣ್ಣನ್ತಿ ಜಾತಿತೋ ಏಕವಸ್ಸಾತಿಕ್ಕನ್ತವೇಳುವಣ್ಣಂ। ಲದ್ಧಕನ್ತಿ ಸುನ್ದರಂ। ಚನ್ದಪ್ಪಭಾ ತಾರಗಣಾವ ಸಬ್ಬೇತಿ ಯಥಾ ಚನ್ದಪ್ಪಭಾಯ ಕಲಂ ಸಬ್ಬೇ ತಾರಾಗಣಾ ನಾನುಭವನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಚನ್ದಪ್ಪಭಾತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತ’’ನ್ತಿ।
Nanu ca ‘‘maṇi’’nti vutte veḷuriyampi saṅgahitameva, kimatthaṃ pana veḷuriyanti āha ‘‘veḷuriyanti…pe… dassetī’’ti. ‘‘Maṇi’’nti vatvāva ‘‘veḷuriya’’nti iminā jātimaṇibhāvaṃ dassetīti yojetabbaṃ. Ekavassikaveḷuvaṇṇanti jātito ekavassātikkantaveḷuvaṇṇaṃ. Laddhakanti sundaraṃ. Candappabhā tāragaṇāva sabbeti yathā candappabhāya kalaṃ sabbe tārāgaṇā nānubhavantīti ayamettha atthoti āha ‘‘candappabhāti sāmiatthe paccatta’’nti.
ಉಪೋಸಥಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uposathasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಮಹಾವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೦. ಉಪೋಸಥಸುತ್ತಂ • 10. Uposathasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಉಪೋಸಥಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Uposathasuttavaṇṇanā