| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
10. උපොසථසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Uposathasuttavaṇṇanā
20. දසමෙ තදහුපොසථෙති (උදා. අට්‌ඨ. 45; සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.383) තස්‌මිං උපොසථදිවසභූතෙ අහනි. උපොසථකරණත්‌ථායාති ඔවාදපාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිතුං. උද්‌ධස්‌තං අරුණන්‌ති අරුණුග්‌ගමනං. උද්‌දිසතු, භන්‌තෙ, භගවා භික්‌ඛූනං පාතිමොක්‌ඛන්‌ති ථෙරො භගවන්‌තං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං යාචි. තස්‌මිං කාලෙ ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, අනුපොසථෙ උපොසථො කාතබ්‌බො’’ති (මහාව. 136) සික්‌ඛාපදස්‌ස අපඤ්‌ඤත්‌තත්‌තා. කස්‌මා පන භගවා තියාමරත්‌තිං වීතිනාමෙසි ? තතො පට්‌ඨාය ඔවාදපාතිමොක්‌ඛං අනුද්‌දිසිතුකාමො තස්‌ස වත්‌ථුං පාකටං කාතුං. අද්‌දසාති කථං අද්‌දස? අත්‌තනො චෙතොපරියඤාණෙන තස්‌සං පරිසති භික්‌ඛූනං චිත්‌තානි පරිජානන්‌තො තස්‌ස දුස්‌සීලස්‌ස චිත්‌තං පස්‌සි. යස්‌මා පන චිත්‌තෙ දිට්‌ඨෙ තංසමඞ්‌ගීපුග්‌ගලො දිට්‌ඨො නාම හොති, තස්‌මා ‘‘අද්‌දසා ඛො ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො තං පුග්‌ගලං දුස්‌සීල’’න්‌තිආදි වුත්‌තං. යථෙව හි අනාගතෙ සත්‌තසු දිවසෙසු පවත්‌තං පරෙසං චිත්‌තං චෙතොපරියඤාණලාභී ජානාති, එවං අතීතෙපීති. මජ්‌ඣෙ භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස නිසින්‌නන්‌ති සඞ්‌ඝපරියාපන්‌නො විය භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස අන්‌තො නිසින්‌නං. දිට්‌ඨොසීති අයං න පකතත්‌තොති භගවතා දිට්‌ඨො අසි. යස්‌මා ච එවං දිට්‌ඨො, තස්‌මා නත්‌ථි තෙ තව භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං එකකම්‌මාදිසංවාසො. යස්‌මා පන සො සංවාසො තව නත්‌ථි, තස්‌මා උට්‌ඨෙහි, ආවුසොති එවමෙත්‌ථ පදයොජනා වෙදිතබ්‌බා.
20. Dasame tadahuposatheti (udā. aṭṭha. 45; sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.383) tasmiṃ uposathadivasabhūte ahani. Uposathakaraṇatthāyāti ovādapātimokkhaṃ uddisituṃ. Uddhastaṃ aruṇanti aruṇuggamanaṃ. Uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkhanti thero bhagavantaṃ pātimokkhuddesaṃ yāci. Tasmiṃ kāle ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’ti (mahāva. 136) sikkhāpadassa apaññattattā. Kasmā pana bhagavā tiyāmarattiṃ vītināmesi ? Tato paṭṭhāya ovādapātimokkhaṃ anuddisitukāmo tassa vatthuṃ pākaṭaṃ kātuṃ. Addasāti kathaṃ addasa? Attano cetopariyañāṇena tassaṃ parisati bhikkhūnaṃ cittāni parijānanto tassa dussīlassa cittaṃ passi. Yasmā pana citte diṭṭhe taṃsamaṅgīpuggalo diṭṭho nāma hoti, tasmā ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallānotaṃ puggalaṃ dussīla’’ntiādi vuttaṃ. Yatheva hi anāgate sattasu divasesu pavattaṃ paresaṃ cittaṃ cetopariyañāṇalābhī jānāti, evaṃ atītepīti. Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnanti saṅghapariyāpanno viya bhikkhusaṅghassa anto nisinnaṃ. Diṭṭhosīti ayaṃ na pakatattoti bhagavatā diṭṭho asi. Yasmā ca evaṃ diṭṭho, tasmā natthi te tava bhikkhūhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāso. Yasmā pana so saṃvāso tava natthi, tasmā uṭṭhehi, āvusoti evamettha padayojanā veditabbā.
තතියම්‌පි ඛො සො පුග්‌ගලො තුණ්‌හී අහොසීති අනෙකවාරං වත්‌වාපි ‘‘ථෙරො සයමෙව නිබ්‌බින්‌නො ඔරමිස්‌සතී’’ති වා, ‘‘ඉදානි ඉමෙසං පටිපත්‌තිං ජානිස්‌සාමී’’ති වා අධිප්‌පායෙන තුණ්‌හී අහොසි. බාහායං ගහෙත්‌වාති ‘‘භගවතා මයා ච යාථාවතො දිට්‌ඨො, යාවතතියං ‘උට්‌ඨෙහි, ආවුසො’ති ච වුත්‌තො න වුට්‌ඨාති, ඉදානිස්‌ස නික්‌කඩ්‌ඪනකාලො, මා සඞ්‌ඝස්‌ස උපොසථන්‌තරායො අහොසී’’ති තං බාහායං අග්‌ගහෙසි, තථා ගහෙත්‌වා. බහි ද්‌වාරකොට්‌ඨකා නික්‌ඛාමෙත්‌වාති ද්‌වාරකොට්‌ඨකා ද්‌වාරසාලාතො නික්‌ඛාමෙත්‌වා. බහීති පන නික්‌ඛාමිතට්‌ඨානදස්‌සනං. අථ වා බහිද්‌වාරකොට්‌ඨකාති බහිද්‌වාරකොට්‌ඨකතොපි නික්‌ඛාමෙත්‌වා, න අන්‌තොද්‌වාරකොට්‌ඨකතො එව. උභයත්‌ථාපි විහාරතො බහිකත්‌වාති අත්‌ථො. සූචිඝටිකං දත්‌වාති අග්‌ගළසූචිඤ්‌ච උපරිඝටිකඤ්‌ච ආදහිත්‌වා, සුට්‌ඨුතරං කවාටං ථකෙත්‌වාති අත්‌ථො. යාව බාහාගහණාපි නාමාති ඉමිනා ‘‘අපරිසුද්‌ධා, ආනන්‌ද, පරිසා’’ති වචනං සුත්‌වා එව හි තෙන පක්‌කමිතබ්‌බං සියා, එවං අපක්‌කමිත්‌වා යාව බාහාගහණාපි නාම සො මොඝපුරිසො ආගමෙස්‌සති, අච්‌ඡරියමිදන්‌ති දස්‌සෙති. ඉදඤ්‌ච ගරහනච්‌ඡරියමෙවාති වෙදිතබ්‌බං.
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosīti anekavāraṃ vatvāpi ‘‘thero sayameva nibbinno oramissatī’’ti vā, ‘‘idāni imesaṃ paṭipattiṃ jānissāmī’’ti vā adhippāyena tuṇhī ahosi. Bāhāyaṃ gahetvāti ‘‘bhagavatā mayā ca yāthāvato diṭṭho, yāvatatiyaṃ ‘uṭṭhehi, āvuso’ti ca vutto na vuṭṭhāti, idānissa nikkaḍḍhanakālo, mā saṅghassa uposathantarāyo ahosī’’ti taṃ bāhāyaṃ aggahesi, tathā gahetvā. Bahi dvārakoṭṭhakā nikkhāmetvāti dvārakoṭṭhakā dvārasālāto nikkhāmetvā. Bahīti pana nikkhāmitaṭṭhānadassanaṃ. Atha vā bahidvārakoṭṭhakāti bahidvārakoṭṭhakatopi nikkhāmetvā, na antodvārakoṭṭhakato eva. Ubhayatthāpi vihārato bahikatvāti attho. Sūcighaṭikaṃ datvāti aggaḷasūciñca uparighaṭikañca ādahitvā, suṭṭhutaraṃ kavāṭaṃ thaketvāti attho. Yāva bāhāgahaṇāpi nāmāti iminā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti vacanaṃ sutvā eva hi tena pakkamitabbaṃ siyā, evaṃ apakkamitvā yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamessati, acchariyamidanti dasseti. Idañca garahanacchariyamevāti veditabbaṃ.
අථ භගවා චින්‌තෙසි – ‘‘ඉදානි භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ අබ්‌බුදො ජාතො, අපරිසුද්‌ධා පුග්‌ගලා උපොසථං ආගච්‌ඡන්‌ති, න ච තථාගතා අපරිසුද්‌ධාය පරිසාය උපොසථං කරොන්‌ති, පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසන්‌ති. අනුද්‌දිසන්‌තෙ ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස උපොසථො පච්‌ඡිජ්‌ජති. යංනූනාහං ඉතො පට්‌ඨාය භික්‌ඛූනංයෙව පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං අනුජානෙය්‍ය’’න්‌ති. එවං පන චින්‌තෙත්‌වා භික්‌ඛූනංයෙව පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං අනුජානි. තෙන වුත්‌තං ‘‘අථ ඛො භගවා…පෙ.… පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසෙය්‍යාථා’’ති. තත්‌ථ න දානාහන්‌ති ඉදානි අහං උපොසථං න කරිස්‌සාමි, පාතිමොක්‌ඛං න උද්‌දිසිස්‌සාමීති පච්‌චෙකං න-කාරෙන සම්‌බන්‌ධො. දුවිධඤ්‌හි පාතිමොක්‌ඛං – ආණාපාතිමොක්‌ඛං, ඔවාදපාතිමොක්‌ඛන්‌ති . තෙසු ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ’’තිආදිකං (මහාව. 134) ආණාපාතිමොක්‌ඛං. තං සාවකාව උද්‌දිසන්‌ති, න බුද්‌ධා, යං අන්‌වද්‌ධමාසං උද්‌දිසීයති. ‘‘ඛන්‌තී පරමං…පෙ.… සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණං…පෙ.… අනුපවාදො අනුපඝාතො…පෙ.… එතං බුද්‌ධාන සාසන’’න්‌ති (දී. නි. 2.90; ධ. ප. 183-185; උදා. 36; නෙත්‌ති. 30) ඉමා පන තිස්‌සො ගාථා ඔවාදපාතිමොක්‌ඛං නාම. තං බුද්‌ධාව උද්‌දිසන්‌ති, න සාවකා, ඡන්‌නම්‌පි වස්‌සානං අච්‌චයෙන උද්‌දිසන්‌ති. දීඝායුකබුද්‌ධානඤ්‌හි ධරමානකාලෙ අයමෙව පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසො, අප්‌පායුකබුද්‌ධානං පන පඨමබොධියංයෙව. තතො පරං ඉතරො. තඤ්‌ච ඛො භික්‌ඛූයෙව උද්‌දිසන්‌ති, න බුද්‌ධා, තස්‌මා අම්‌හාකම්‌පි භගවා වීසතිවස්‌සමත්‌තං ඉමං ඔවාදපාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිත්‌වා ඉමං අන්‌තරායං දිස්‌වා තතො පරං න උද්‌දිසි. අට්‌ඨානන්‌ති අකාරණං. අනවකාසොති තස්‌සෙව වෙවචනං. කාරණඤ්‌හි යථා තිට්‌ඨති එත්‌ථ ඵලං තදායත්‌තවුත්‌තිතායාති ‘‘ඨාන’’න්‌ති වුච්‌චති, එවං ‘‘අවකාසො’’තිපි වුච්‌චති. යන්‌ති කිරියාපරාමසනං.
Atha bhagavā cintesi – ‘‘idāni bhikkhusaṅghe abbudo jāto, aparisuddhā puggalā uposathaṃ āgacchanti, na ca tathāgatā aparisuddhāya parisāya uposathaṃ karonti, pātimokkhaṃ uddisanti. Anuddisante ca bhikkhusaṅghassa uposatho pacchijjati. Yaṃnūnāhaṃ ito paṭṭhāya bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti. Evaṃ pana cintetvā bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāni. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti. Tattha na dānāhanti idāni ahaṃ uposathaṃ na karissāmi, pātimokkhaṃ na uddisissāmīti paccekaṃ na-kārena sambandho. Duvidhañhi pātimokkhaṃ – āṇāpātimokkhaṃ, ovādapātimokkhanti . Tesu ‘‘suṇātu me, bhante’’tiādikaṃ (mahāva. 134) āṇāpātimokkhaṃ. Taṃ sāvakāva uddisanti, na buddhā, yaṃ anvaddhamāsaṃ uddisīyati. ‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anupavādo anupaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185; udā. 36; netti. 30) imā pana tisso gāthā ovādapātimokkhaṃ nāma. Taṃ buddhāva uddisanti, na sāvakā, channampi vassānaṃ accayena uddisanti. Dīghāyukabuddhānañhi dharamānakāle ayameva pātimokkhuddeso, appāyukabuddhānaṃ pana paṭhamabodhiyaṃyeva. Tato paraṃ itaro. Tañca kho bhikkhūyeva uddisanti, na buddhā, tasmā amhākampi bhagavā vīsativassamattaṃ imaṃ ovādapātimokkhaṃ uddisitvā imaṃ antarāyaṃ disvā tato paraṃ na uddisi. Aṭṭhānanti akāraṇaṃ. Anavakāsoti tasseva vevacanaṃ. Kāraṇañhi yathā tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati, evaṃ ‘‘avakāso’’tipi vuccati. Yanti kiriyāparāmasanaṃ.
අට්‌ඨිමෙ, භික්‌ඛවෙ, මහාසමුද්‌දෙති කො අනුසන්‌ධි? ය්‌වායං අපරිසුද්‌ධාය පරිසාය පාතිමොක්‌ඛස්‌ස අනුද්‌දෙසො වුත්‌තො, සො ඉමස්‌මිං ධම්‌මවිනයෙ අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මොති තං අපරෙහිපි සත්‌තහි අච්‌ඡරියබ්‌භුතධම්‌මෙහි සද්‌ධිං විභජිත්‌වා දස්‌සෙතුකාමො පඨමං තාව තෙසං උපමාභාවෙන මහාසමුද්‌දෙ අට්‌ඨ අච්‌ඡරියබ්‌භුතධම්‌මෙ දස්‌සෙන්‌තො සත්‌ථා ‘‘අට්‌ඨිමෙ, භික්‌ඛවෙ, මහාසමුද්‌දෙ’’තිආදිමාහ.
Aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamuddeti ko anusandhi? Yvāyaṃ aparisuddhāya parisāya pātimokkhassa anuddeso vutto, so imasmiṃ dhammavinaye acchariyo abbhuto dhammoti taṃ aparehipi sattahi acchariyabbhutadhammehi saddhiṃ vibhajitvā dassetukāmo paṭhamaṃ tāva tesaṃ upamābhāvena mahāsamudde aṭṭha acchariyabbhutadhamme dassento satthā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamudde’’tiādimāha.
උපොසථසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Uposathasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
මහාවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 10. උපොසථසුත්‌තං • 10. Uposathasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 10. උපොසථසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Uposathasuttavaṇṇanā
