| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
6. උප්‌පාදකකම්‌මආයුප්‌පමාණවාරවණ්‌ණනා
6. Uppādakakammaāyuppamāṇavāravaṇṇanā
(1.) උප්‌පාදකකම්‌මං
(1.) Uppādakakammaṃ
1021. ඡට්‌ඨවාරෙ පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි නානප්‌පකාරෙහි වා ඉද්‌ධිවිසෙසෙහි දිබ්‌බන්‌තීති දෙවා. සම්‌මුතිදෙවාති ‘දෙවො, දෙවී’ති එවං ලොකසම්‌මුතියා දෙවා. උපපත්‌තිදෙවාති දෙවලොකෙ උප්‌පන්‌නත්‌තා උපපත්‌තියා දෙවා. විසුද්‌ධිදෙවාති සබ්‌බෙසං දෙවානං පූජාරහා සබ්‌බකිලෙසවිසුද්‌ධියා දෙවා. රාජානොති මුද්‌ධාභිසිත්‌තඛත්‌තියා. දෙවියොති තෙසං මහෙසියො. කුමාරාති අභිසිත්‌තරාජූනං අභිසිත්‌තදෙවියා කුච්‌ඡිස්‌මිං උප්‌පන්‌නකුමාරා.
1021. Chaṭṭhavāre pañcahi kāmaguṇehi nānappakārehi vā iddhivisesehi dibbantīti devā. Sammutidevāti ‘devo, devī’ti evaṃ lokasammutiyā devā. Upapattidevāti devaloke uppannattā upapattiyā devā. Visuddhidevāti sabbesaṃ devānaṃ pūjārahā sabbakilesavisuddhiyā devā. Rājānoti muddhābhisittakhattiyā. Deviyoti tesaṃ mahesiyo. Kumārāti abhisittarājūnaṃ abhisittadeviyā kucchismiṃ uppannakumārā.
උපොසථකම්‌මං කත්‌වාති චාතුද්‌දසාදීසු අට්‌ඨඞ්‌ගසමන්‌නාගතං උපොසථං උපවසිත්‌වා. ඉදානි යස්‌මා පරිත්‌තදානාදිපුඤ්‌ඤකම්‌මං මනුස්‌සසොභග්‍යතාය පච්‌චයො, මත්‌තසො කතං මනුස්‌සසොභග්‍යතාය අධිමත්‌තං, අධිමත්‌තභාවෙපි නානප්‌පකාරභෙදතො නානප්‌පකාරස්‌ස ඛත්‌තියමහාසාලාදිභාවස්‌ස පච්‌චයො, තස්‌මා තස්‌ස වසෙන උපපත්‌තිභෙදං දස්‌සෙන්‌තො අප්‌පෙකච්‌චෙ ගහපතිමහාසාලානන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ මහාසාරො එතෙසන්‌ති මහාසාරා; ර-කාරස්‌ස පන ල-කාරං කත්‌වා මහාසාලාති වුත්‌තං. ගහපතියොව මහාසාලා, ගහපතීසු වා මහාසාලාති ගහපතිමහාසාලා. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. තත්‌ථ යස්‌ස ගෙහෙ පච්‌ඡිමන්‌තෙන චත්‌තාලීසකොටිධනං නිධානගතං හොති, කහාපණානඤ්‌ච පඤ්‌ච අම්‌බණානි දිවසවළඤ්‌ජො නික්‌ඛමති – අයං ගහපතිමහාසාලො නාම. යස්‌ස පන ගෙහෙ පච්‌ඡිමන්‌තෙන අසීතිකොටිධනං නිධානගතං හොති, කහාපණානඤ්‌ච දසඅම්‌බණානි දිවසවළඤ්‌ජො නික්‌ඛමති – අයං බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලො නාම. යස්‌ස පන ගෙහෙ පච්‌ඡිමන්‌තෙන කොටිසතධනං නිධානගතං හොති, කහාපණානඤ්‌ච වීසති අම්‌බණානි දිවසවළඤ්‌ජො නික්‌ඛමති – අයං ඛත්‌තියමහාසාලො නාම.
Uposathakammaṃkatvāti cātuddasādīsu aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasitvā. Idāni yasmā parittadānādipuññakammaṃ manussasobhagyatāya paccayo, mattaso kataṃ manussasobhagyatāya adhimattaṃ, adhimattabhāvepi nānappakārabhedato nānappakārassa khattiyamahāsālādibhāvassa paccayo, tasmā tassa vasena upapattibhedaṃ dassento appekacce gahapatimahāsālānantiādimāha. Tattha mahāsāro etesanti mahāsārā; ra-kārassa pana la-kāraṃ katvā mahāsālāti vuttaṃ. Gahapatiyova mahāsālā, gahapatīsu vā mahāsālāti gahapatimahāsālā. Sesesupi eseva nayo. Tattha yassa gehe pacchimantena cattālīsakoṭidhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca pañca ambaṇāni divasavaḷañjo nikkhamati – ayaṃ gahapatimahāsālo nāma. Yassa pana gehe pacchimantena asītikoṭidhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca dasaambaṇāni divasavaḷañjo nikkhamati – ayaṃ brāhmaṇamahāsālo nāma. Yassa pana gehe pacchimantena koṭisatadhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca vīsati ambaṇāni divasavaḷañjo nikkhamati – ayaṃ khattiyamahāsālo nāma.
සහබ්‍යතන්‌ති සහභාවං; සභාගා හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌තන්‌තීති අත්‌ථො. චාතුමහාරාජිකානන්‌තිආදීසු චාතුමහාරාජිකා නාම සිනෙරුපබ්‌බතස්‌ස වෙමජ්‌ඣෙ හොන්‌ති. තෙසු පබ්‌බතට්‌ඨකාපි අත්‌ථි, ආකාසට්‌ඨාපි; තෙසං පරම්‌පරා චක්‌කවාළපබ්‌බතං පත්‌තා. ඛිඩ්‌ඩාපදොසිකා, මනොපදොසිකා, සීතවලාහකා, උණ්‌හවලාහකා, චන්‌දිමා දෙවපුත්‌තො, සූරියො දෙවපුත්‌තොති එතෙ සබ්‌බෙපි චාතුමහාරාජිකදෙවලොකට්‌ඨකා එව.
Sahabyatanti sahabhāvaṃ; sabhāgā hutvā nibbattantīti attho. Cātumahārājikānantiādīsu cātumahārājikā nāma sinerupabbatassa vemajjhe honti. Tesu pabbataṭṭhakāpi atthi, ākāsaṭṭhāpi; tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā. Khiḍḍāpadosikā, manopadosikā, sītavalāhakā, uṇhavalāhakā, candimā devaputto, sūriyo devaputtoti ete sabbepi cātumahārājikadevalokaṭṭhakā eva.
තෙත්‌තිංස ජනා තත්‌ථ උපපන්‌නාති තාවතිංසා. අපිච තාවතිංසාති තෙසං දෙවානං නාමමෙවාති වුත්‌තං. තෙපි අත්‌ථි පබ්‌බතට්‌ඨකා, අත්‌ථි ආකාසට්‌ඨකා. තෙසං පරම්‌පරා චක්‌කවාළපබ්‌බතං පත්‌තා. තථා යාමාදීනං. එකදෙවලොකෙපි හි දෙවානං පරම්‌පරා චක්‌කවාළපබ්‌බතං අප්‌පත්‌තා නාම නත්‌ථි. තත්‌ථ දිබ්‌බං සුඛං යාතා පයාතා සම්‌පත්‌තාති යාමා. තුට්‌ඨා පහට්‌ඨාති තුසිතා. පකතිපටියත්‌තාරම්‌මණතො අතිරෙකෙන රමිතුකාමකාලෙ යථාරුචිතෙ භොගෙ නිම්‌මිනිත්‌වා රමන්‌තීති නිම්‌මානරතී. චිත්‌තාචාරං ඤත්‌වා පරෙහි නිම්‌මිතෙසු භොගෙසු වසං වත්‌තෙන්‌තීති පරනිම්‌මිතවසවත්‌තී.
Tettiṃsa janā tattha upapannāti tāvatiṃsā. Apica tāvatiṃsāti tesaṃ devānaṃ nāmamevāti vuttaṃ. Tepi atthi pabbataṭṭhakā, atthi ākāsaṭṭhakā. Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā. Tathā yāmādīnaṃ. Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi. Tattha dibbaṃ sukhaṃ yātā payātā sampattāti yāmā. Tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā. Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmakāle yathārucite bhoge nimminitvā ramantīti nimmānaratī. Cittācāraṃ ñatvā parehi nimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattī.
(2.) ආයුප්‌පමාණං
(2.) Āyuppamāṇaṃ
1022. අප්‌පං වා භිය්‍යොති දුතියං වස්‌සසතං අප්‌පත්‌වා වීසාය වා තිංසාය වා චත්‌තාලීසාය වා පඤ්‌ඤාසාය වා සට්‌ඨියා වා වස්‌සෙහි අධිකම්‌පි වස්‌සසතන්‌ති අත්‌ථො. සබ්‌බම්‌පි හෙතං දුතියං වස්‌සසතං අප්‌පත්‌තත්‌තා අප්‌පන්‌ති වුත්‌තං.
1022. Appaṃvā bhiyyoti dutiyaṃ vassasataṃ appatvā vīsāya vā tiṃsāya vā cattālīsāya vā paññāsāya vā saṭṭhiyā vā vassehi adhikampi vassasatanti attho. Sabbampi hetaṃ dutiyaṃ vassasataṃ appattattā appanti vuttaṃ.
1024. බ්‍රහ්‌මපාරිසජ්‌ජාදීසු මහාබ්‍රහ්‌මානං පාරිසජ්‌ජා පරිචාරිකාති බ්‍රහ්‌මපාරිසජ්‌ජා. තෙසං පුරොහිතභාවෙ ඨිතාති බ්‍රහ්‌මපුරොහිතා. වණ්‌ණවන්‌තතාය චෙව දීඝායුකතාය ච මහන්‌තො බ්‍රහ්‌මාති මහාබ්‍රහ්‌මා, තෙසං මහාබ්‍රහ්‌මානං. ඉමෙ තයොපි ජනා පඨමජ්‌ඣානභූමියං එකතලෙ වසන්‌ති; ආයුඅන්‌තරං පන නෙසං නානා.
1024. Brahmapārisajjādīsu mahābrahmānaṃ pārisajjā paricārikāti brahmapārisajjā. Tesaṃ purohitabhāve ṭhitāti brahmapurohitā. Vaṇṇavantatāya ceva dīghāyukatāya ca mahanto brahmāti mahābrahmā, tesaṃ mahābrahmānaṃ. Ime tayopi janā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ ekatale vasanti; āyuantaraṃ pana nesaṃ nānā.
1025. පරිත්‌තා ආභා එතෙසන්‌ති පරිත්‌තාභා. අප්‌පමාණා ආභා එතෙසන්‌ති අප්‌පමාණාභා. දණ්‌ඩදීපිකාය අච්‌චි විය එතෙසං සරීරතො ආභා ඡිජ්‌ජිත්‌වා ඡිජ්‌ජිත්‌වා පතන්‌තී විය සරති විසරතීති ආභස්‌සරා. ඉමෙපි තයො ජනා දුතියජ්‌ඣානභූමියං එකතලෙ වසන්‌ති; ආයුඅන්‌තරං පන නෙසං නානා.
1025. Parittā ābhā etesanti parittābhā. Appamāṇā ābhā etesanti appamāṇābhā. Daṇḍadīpikāya acci viya etesaṃ sarīrato ābhā chijjitvā chijjitvā patantī viya sarati visaratīti ābhassarā. Imepi tayo janā dutiyajjhānabhūmiyaṃ ekatale vasanti; āyuantaraṃ pana nesaṃ nānā.
1026. පරිත්‌තා සුභා එතෙසන්‌ති පරිත්‌තසුභා. අප්‌පමාණා සුභා එතෙසන්‌ති අප්‌පමාණසුභා. සුභෙන ඔකිණ්‌ණා විකිණ්‌ණා, සුභෙන සරීරප්‌පභාවණ්‌ණෙන එකග්‌ඝනා, සුවණ්‌ණමඤ්‌ජුසාය ඨපිතසම්‌පජ්‌ජලිතකඤ්‌චනපිණ්‌ඩසස්‌සිරීකාති සුභකිණ්‌හා. ඉමෙපි තයො ජනා තතියජ්‌ඣානභූමියං එකතලෙ වසන්‌ති; ආයුඅන්‌තරං පන නෙසං නානා.
1026. Parittā subhā etesanti parittasubhā. Appamāṇā subhā etesanti appamāṇasubhā. Subhena okiṇṇā vikiṇṇā, subhena sarīrappabhāvaṇṇena ekagghanā, suvaṇṇamañjusāya ṭhapitasampajjalitakañcanapiṇḍasassirīkāti subhakiṇhā. Imepi tayo janā tatiyajjhānabhūmiyaṃ ekatale vasanti; āyuantaraṃ pana nesaṃ nānā.
1027. ආරම්‌මණනානත්‌තතාති ආරම්‌මණස්‌ස නානත්‌තභාවො. මනසිකාරනානත්‌තතාදීසුපි එසෙව නයො. එත්‌ථ එකස්‌ස පථවීකසිණං ආරම්‌මණං හොති…පෙ.… එකස්‌ස ඔදාතකසිණන්‌ති ඉදං ආරම්‌මණනානත්‌තං. එකො පථවීකසිණං මනසි කරොති…පෙ.… එකො ඔදාතකසිණන්‌ති ඉදං මනසිකාරනානත්‌තං. එකස්‌ස පථවීකසිණෙ ඡන්‌දො හොති…පෙ.… එකස්‌ස ඔදාතකසිණෙති ඉදං ඡන්‌දනානත්‌තං. එකො පථවීකසිණෙ පත්‌ථනං කරොති…පෙ.… එකො ඔදාතකසිණෙති ඉදං පණිධිනානත්‌තං. එකො පථවීකසිණවසෙන අධිමුච්‌චති…පෙ.… එකො ඔදාතකසිණවසෙනාති ඉදං අධිමොක්‌ඛනානත්‌තං. එකො පථවීකසිණවසෙන චිත්‌තං අභිනීහරති…පෙ.… එකො ඔදාතකසිණවසෙනාති ඉදං අභිනීහාරනානත්‌තං. එකස්‌ස පථවීකසිණපරිච්‌ඡින්‌දනකපඤ්‌ඤා හොති…පෙ.… එකස්‌ස ඔදාතකසිණපරිච්‌ඡින්‌දනකපඤ්‌ඤාති ඉදං පඤ්‌ඤානානත්‌තං. තත්‌ථ ආරම්‌මණමනසිකාරා පුබ්‌බභාගෙන කථිතා. ඡන්‌දපණිධිඅධිමොක්‌ඛාභිනීහාරා අප්‌පනායපි වත්‌තන්‌ති උපචාරෙපි. පඤ්‌ඤා පන ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකා කථිතා.
1027. Ārammaṇanānattatāti ārammaṇassa nānattabhāvo. Manasikāranānattatādīsupi eseva nayo. Ettha ekassa pathavīkasiṇaṃ ārammaṇaṃ hoti…pe… ekassa odātakasiṇanti idaṃ ārammaṇanānattaṃ. Eko pathavīkasiṇaṃ manasi karoti…pe… eko odātakasiṇanti idaṃ manasikāranānattaṃ. Ekassa pathavīkasiṇe chando hoti…pe… ekassa odātakasiṇeti idaṃ chandanānattaṃ. Eko pathavīkasiṇe patthanaṃ karoti…pe… eko odātakasiṇeti idaṃ paṇidhinānattaṃ. Eko pathavīkasiṇavasena adhimuccati…pe… eko odātakasiṇavasenāti idaṃ adhimokkhanānattaṃ. Eko pathavīkasiṇavasena cittaṃ abhinīharati…pe… eko odātakasiṇavasenāti idaṃ abhinīhāranānattaṃ. Ekassa pathavīkasiṇaparicchindanakapaññā hoti…pe… ekassa odātakasiṇaparicchindanakapaññāti idaṃ paññānānattaṃ. Tattha ārammaṇamanasikārā pubbabhāgena kathitā. Chandapaṇidhiadhimokkhābhinīhārā appanāyapi vattanti upacārepi. Paññā pana lokiyalokuttaramissakā kathitā.
අසඤ්‌ඤසත්‌තානන්‌ති සඤ්‌ඤාවිරහිතානං සත්‌තානං. එකච්‌චෙ හි තිත්‌ථායතනෙ පබ්‌බජිත්‌වා ‘චිත්‌තං නිස්‌සාය රජ්‌ජනදුස්‌සනමුය්‌හනානි නාම හොන්‌තී’ති චිත්‌තෙ දොසං දිස්‌වා ‘අචිත්‌තකභාවො නාම සොභනො, දිට්‌ඨධම්‌මනිබ්‌බානමෙත’න්‌ති සඤ්‌ඤාවිරාගං ජනෙත්‌වා තත්‍රූපගං පඤ්‌චමං සමාපත්‌තිං භාවෙත්‌වා තත්‌ථ නිබ්‌බත්‌තන්‌ති. තෙසං උපපත්‌තික්‌ඛණෙ එකො රූපක්‌ඛන්‌ධොයෙව නිබ්‌බත්‌තති. ඨත්‌වා නිබ්‌බත්‌තො ඨිතකො එව හොති, නිසීදිත්‌වා නිබ්‌බත්‌තො නිසින්‌නකොව නිපජ්‌ජිත්‌වා නිබ්‌බත්‌තො නිපන්‌නොව. චිත්‌තකම්‌මරූපකසදිසා හුත්‌වා පඤ්‌ච කප්‌පසතානි තිට්‌ඨන්‌ති. තෙසං පරියොසානෙ සො රූපකායො අන්‌තරධායති, කාමාවචරසඤ්‌ඤා උප්‌පජ්‌ජති; තෙන ඉධ සඤ්‌ඤුප්‌පාදෙන තෙ දෙවා තම්‌හා කායා චුතාති පඤ්‌ඤායන්‌ති.
Asaññasattānanti saññāvirahitānaṃ sattānaṃ. Ekacce hi titthāyatane pabbajitvā ‘cittaṃ nissāya rajjanadussanamuyhanāni nāma hontī’ti citte dosaṃ disvā ‘acittakabhāvo nāma sobhano, diṭṭhadhammanibbānameta’nti saññāvirāgaṃ janetvā tatrūpagaṃ pañcamaṃ samāpattiṃ bhāvetvā tattha nibbattanti. Tesaṃ upapattikkhaṇe eko rūpakkhandhoyeva nibbattati. Ṭhatvā nibbatto ṭhitako eva hoti, nisīditvā nibbatto nisinnakova nipajjitvā nibbatto nipannova. Cittakammarūpakasadisā hutvā pañca kappasatāni tiṭṭhanti. Tesaṃ pariyosāne so rūpakāyo antaradhāyati, kāmāvacarasaññā uppajjati; tena idha saññuppādena te devā tamhā kāyā cutāti paññāyanti.
විපුලා ඵලා එතෙසන්‌ති වෙහප්‌ඵලා. අත්‌තනො සම්‌පත්‌තියා න හායන්‌ති න විහායන්‌තීති අවිහා. න කඤ්‌චි සත්‌තං තප්‌පන්‌තීති අතප්‌පා. සුන්‌දරා දස්‌සනා අභිරූපා පාසාදිකාති සුදස්‌සා. සුට්‌ඨ පස්‌සන්‌ති, සුන්‌දරමෙතෙසං වා දස්‌සනන්‌ති සුදස්‌සී. සබ්‌බෙහි එව ගුණෙහි ච භවසම්‌පත්‌තියා ච ජෙට්‌ඨා, නත්‌ථෙත්‌ථ කනිට්‌ඨාති අකනිට්‌ඨා.
Vipulā phalā etesanti vehapphalā. Attano sampattiyā na hāyanti na vihāyantīti avihā. Na kañci sattaṃ tappantīti atappā. Sundarā dassanā abhirūpā pāsādikāti sudassā. Suṭṭha passanti, sundarametesaṃ vā dassananti sudassī. Sabbehi eva guṇehi ca bhavasampattiyā ca jeṭṭhā, natthettha kaniṭṭhāti akaniṭṭhā.
1028. ආකාසානඤ්‌චායතනං උපගතාති ආකාසානඤ්‌චායතනූපගා. ඉතරෙසුපි එසෙව නයො . ඉති ඡ කාමාවචරා, නව බ්‍රහ්‌මලොකා, පඤ්‌ච සුද්‌ධාවාසා, චත්‌තාරො අරූපා අසඤ්‌ඤසත්‌තවෙහප්‌ඵලෙහි සද්‌ධිං ඡබ්‌බීසති දෙවලොකා; මනුස්‌සලොකෙන සද්‌ධිං සත්‌තවීසති.
1028. Ākāsānañcāyatanaṃ upagatāti ākāsānañcāyatanūpagā. Itaresupi eseva nayo . Iti cha kāmāvacarā, nava brahmalokā, pañca suddhāvāsā, cattāro arūpā asaññasattavehapphalehi saddhiṃ chabbīsati devalokā; manussalokena saddhiṃ sattavīsati.
තත්‌ථ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන මනුස්‌සානං දෙවානඤ්‌ච ආයුං පරිච්‌ඡින්‌දමානෙන චතූසු අපායෙසු භුම්‌මදෙවෙසු ච ආයු පරිච්‌ඡින්‌නං තං කස්‌මාති? නිරයෙ තාව කම්‌මමෙව පමාණං. යාව කම්‌මං න ඛීයති, න තාව චවන්‌ති. තථා සෙසඅපායෙසු. භුම්‌මදෙවානම්‌පි කම්‌මමෙව පමාණං. තත්‌ථ නිබ්‌බත්‌තා හි කෙචි සත්‌තාහමත්‌තං තිට්‌ඨන්‌ති, කෙචි අද්‌ධමාසං, කෙචි මාසං, කප්‌පං තිට්‌ඨමානාපි අත්‌ථියෙව.
Tattha sammāsambuddhena manussānaṃ devānañca āyuṃ paricchindamānena catūsu apāyesu bhummadevesu ca āyu paricchinnaṃ taṃ kasmāti? Niraye tāva kammameva pamāṇaṃ. Yāva kammaṃ na khīyati, na tāva cavanti. Tathā sesaapāyesu. Bhummadevānampi kammameva pamāṇaṃ. Tattha nibbattā hi keci sattāhamattaṃ tiṭṭhanti, keci addhamāsaṃ, keci māsaṃ, kappaṃ tiṭṭhamānāpi atthiyeva.
තත්‌ථ මනුස්‌සෙසු ගිහිභාවෙ ඨිතායෙව සොතාපන්‌නාපි හොන්‌ති, සකදාගාමිඵලම්‌පි අනාගාමිඵලම්‌පි අරහත්‌තඵලම්‌පි පාපුණන්‌ති. තෙසු සොතාපන්‌නාදයො යාවජීවං තිට්‌ඨන්‌ති. ඛීණාසවා පන පරිනිබ්‌බායන්‌ති වා පබ්‌බජන්‌ති වා. කස්‌මා? අරහත්‌තං නාම සෙට්‌ඨගුණො, ගිහිලිඞ්‌ගං හීනං, තං හීනතාය උත්‌තමං ගුණං ධාරෙතුං න සක්‌කොති. තස්‌මා තෙ පරිනිබ්‌බාතුකාමා වා පබ්‌බජිතුකාමා වා හොන්‌ති.
Tattha manussesu gihibhāve ṭhitāyeva sotāpannāpi honti, sakadāgāmiphalampi anāgāmiphalampi arahattaphalampi pāpuṇanti. Tesu sotāpannādayo yāvajīvaṃ tiṭṭhanti. Khīṇāsavā pana parinibbāyanti vā pabbajanti vā. Kasmā? Arahattaṃ nāma seṭṭhaguṇo, gihiliṅgaṃ hīnaṃ, taṃ hīnatāya uttamaṃ guṇaṃ dhāretuṃ na sakkoti. Tasmā te parinibbātukāmā vā pabbajitukāmā vā honti.
භුම්‌මදෙවා පන අරහත්‌තං පත්‌වාපි යාවජීවං තිට්‌ඨන්‌ති. ඡසු කාමාවචරදෙවෙසු සොතාපන්‌නසකදාගාමිනො යාවජීවං තිට්‌ඨන්‌ති; අනාගාමිනා රූපභවං ගන්‌තුං වට්‌ටති, ඛීණාසවෙන පරිනිබ්‌බාතුං. කස්‌මා ? නිලීයනොකාසස්‌ස අභාවා. රූපාවචරාරූපාවචරෙසු සබ්‌බෙපි යාවජීවං තිට්‌ඨන්‌ති. තත්‌ථ රූපාවචරෙ නිබ්‌බත්‌තා සොතාපන්‌නසකදාගාමිනො න පුන ඉධාගච්‌ඡන්‌ති, තත්‌ථෙව පරිනිබ්‌බායන්‌ති. එතෙ හි ඣානඅනාගාමිනො නාම.
Bhummadevā pana arahattaṃ patvāpi yāvajīvaṃ tiṭṭhanti. Chasu kāmāvacaradevesu sotāpannasakadāgāmino yāvajīvaṃ tiṭṭhanti; anāgāminā rūpabhavaṃ gantuṃ vaṭṭati, khīṇāsavena parinibbātuṃ. Kasmā ? Nilīyanokāsassa abhāvā. Rūpāvacarārūpāvacaresu sabbepi yāvajīvaṃ tiṭṭhanti. Tattha rūpāvacare nibbattā sotāpannasakadāgāmino na puna idhāgacchanti, tattheva parinibbāyanti. Ete hi jhānaanāgāmino nāma.
අට්‌ඨසමාපත්‌තිලාභීනං පන කිං නියමෙති? පගුණජ්‌ඣානං. යදෙවස්‌ස පගුණං හොති, තෙන උප්‌පජ්‌ජති. සබ්‌බෙසු පන පගුණෙසු කිං නියමෙති? පත්‌ථනා. යත්‌ථ උපපත්‌තිං පත්‌ථෙති තත්‌ථෙව උපපජ්‌ජති. පත්‌ථනාය අසති කිං නියමෙති? මරණසමයෙ සමාපන්‌නා සමාපත්‌ති. මරණසමයෙ සමාපන්‌නා නත්‌ථි, කිං නියමෙති? නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌ති. එකංසෙන හි සො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනෙ උපපජ්‌ජති. නවසු බ්‍රහ්‌මලොකෙසු නිබ්‌බත්‌තඅරියසාවකානං තත්‍රූපපත්‌තිපි හොති උපරූපපත්‌තිපි න හෙට්‌ඨූපපත්‌ති. පුථුජ්‌ජනානං පන තත්‍රූපපත්‌තිපි හොති උපරූපපත්‌තිපි හෙට්‌ඨූපපත්‌තිපි. පඤ්‌චසු සුද්‌ධාවාසෙසු චතූසු ච අරූපෙසු අරියසාවකානං තත්‍රූපපත්‌තිපි හොති උපරූපපත්‌තිපි. පඨමජ්‌ඣානභූමියං නිබ්‌බත්‌තො අනාගාමී නව බ්‍රහ්‌මලොකෙ සොධෙත්‌වා මත්‌ථකෙ ඨිතො පරිනිබ්‌බාති. වෙහප්‌ඵලා, අකනිට්‌ඨා, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනන්‌ති ඉමෙ තයො දෙවලොකා සෙට්‌ඨභවා නාම. ඉමෙසු තීසු ඨානෙසු නිබ්‌බත්‌තඅනාගාමිනො නෙව උද්‌ධං ගච්‌ඡන්‌ති, න අධො, තත්‌ථ තත්‌ථෙව පරිනිබ්‌බායන්‌තීති. ඉදමෙත්‌ථ පකිණ්‌ණකං.
Aṭṭhasamāpattilābhīnaṃ pana kiṃ niyameti? Paguṇajjhānaṃ. Yadevassa paguṇaṃ hoti, tena uppajjati. Sabbesu pana paguṇesu kiṃ niyameti? Patthanā. Yattha upapattiṃ pattheti tattheva upapajjati. Patthanāya asati kiṃ niyameti? Maraṇasamaye samāpannā samāpatti. Maraṇasamaye samāpannā natthi, kiṃ niyameti? Nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti. Ekaṃsena hi so nevasaññānāsaññāyatane upapajjati. Navasu brahmalokesu nibbattaariyasāvakānaṃ tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi na heṭṭhūpapatti. Puthujjanānaṃ pana tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi heṭṭhūpapattipi. Pañcasu suddhāvāsesu catūsu ca arūpesu ariyasāvakānaṃ tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi. Paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbatto anāgāmī nava brahmaloke sodhetvā matthake ṭhito parinibbāti. Vehapphalā, akaniṭṭhā, nevasaññānāsaññāyatananti ime tayo devalokā seṭṭhabhavā nāma. Imesu tīsu ṭhānesu nibbattaanāgāmino neva uddhaṃ gacchanti, na adho, tattha tattheva parinibbāyantīti. Idamettha pakiṇṇakaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 18. ධම්‌මහදයවිභඞ්‌ගො • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 18. ධම්‌මහදයවිභඞ්‌ගො • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 18. ධම්‌මහදයවිභඞ්‌ගො • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
