| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဥဒာန-အဋ္ဌကထာ • Udāna-aṭṭhakathā |
၁၀. ဥပ္ပဇ္ဇန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Uppajjantisuttavaṇṇanā
၆၀. ဒသမေ ယာဝကီဝန္တိ ယတ္တကံ ကာလံ။ ယတောတိ ယဒာ, ယတော ပဋ္ဌာယ, ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝာ အတ္ထော။ ဧဝမေတံ, အာနန္ဒာတိ, အာနန္ဒ, တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတသ္သ တထာဂတသာဝကာနံယေဝ စ လာဘသက္ကာရော အဘိဝဍ္ဎတိ, တိတ္ထိယာ ပန နိတ္တေဇာ ဝိဟတပ္ပဘာ ပဟီနလာဘသက္ကာရာ ဟောန္တီတိ ယံ တယာ ဝုတ္တံ, ဧတံ ဧဝံ, န ဧတသ္သ အညထာဘာဝော။ စက္ကဝတ္တိနော ဟိ စက္ကရတနသ္သ ပာတုဘာဝေန လောကော စက္ကရတနံ မုဉ္စိတ္ဝာ အညတ္ထ ပူဇာသက္ကာရသမ္မာနံ န ပဝတ္တေတိ, စက္ကရတနမေဝ ပန သဗ္ဗော လောကော သဗ္ဗဘာဝေဟိ သက္ကရောတိ ဂရုံ ကရောတိ မာနေတိ ပူဇေတိ။ ဣတိ ဝဋ္ဋာနုသာရိပုညမတ္တနိသ္သန္ဒသ္သပိ တာဝ မဟန္တော အာနုဘာဝော, ကိမင္ဂံ ပန ဝိဝဋ္ဋာနုသာရိပုညဖလူပတ္ထမ္ဘသ္သ အနန္တာပရိမေယ္ယဂုဏဂဏာဓာရသ္သ ဗုဒ္ဓရတနသ္သ ဓမ္မရတနသ္သ သင္ဃရတနသ္သ စာတိ ဒသ္သေတိ။
60. Dasame yāvakīvanti yattakaṃ kālaṃ. Yatoti yadā, yato paṭṭhāya, yasmiṃ kāleti vā attho. Evametaṃ, ānandāti, ānanda, tathāgate uppanne tathāgatassa tathāgatasāvakānaṃyeva ca lābhasakkāro abhivaḍḍhati, titthiyā pana nittejā vihatappabhā pahīnalābhasakkārā hontīti yaṃ tayā vuttaṃ, etaṃ evaṃ, na etassa aññathābhāvo. Cakkavattino hi cakkaratanassa pātubhāvena loko cakkaratanaṃ muñcitvā aññattha pūjāsakkārasammānaṃ na pavatteti, cakkaratanameva pana sabbo loko sabbabhāvehi sakkaroti garuṃ karoti māneti pūjeti. Iti vaṭṭānusāripuññamattanissandassapi tāva mahanto ānubhāvo, kimaṅgaṃ pana vivaṭṭānusāripuññaphalūpatthambhassa anantāparimeyyaguṇagaṇādhārassa buddharatanassa dhammaratanassa saṅgharatanassa cāti dasseti.
ဘဂဝာ ဟိ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတ္ဝာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော အနုက္ကမေန လောကေ ဧကသဋ္ဌိယာ အရဟန္တေသု ဇာတေသု သဋ္ဌိ အရဟန္တေ ဇနပဒစာရိကာယ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဥရုဝေလံ ပတ္ဝာ ဥရုဝေလကသ္သပပ္ပမုခေ သဟသ္သဇဋိလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတ္ဝာ တေဟိ ပရိဝုတော လဋ္ဌိဝနုယ္ယာနေ နိသီဒိတ္ဝာ ဗိမ္ဗိသာရပ္ပမုခာနံ အင္ဂမဂဓဝာသီနံ ဒ္ဝာဒသ နဟုတာနိ သာသနေ ဩတာရေတ္ဝာ ယဒာ ရာဇဂဟေ ဝိဟာသိ, တတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ ယထာ ယထာ ဥပရူပရိ ဥဠာရလာဘသက္ကာရော အဘိဝဍ္ဎတိ, တထာ တထာ သဗ္ဗတိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ ဧဝ။
Bhagavā hi sammāsambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko anukkamena loke ekasaṭṭhiyā arahantesu jātesu saṭṭhi arahante janapadacārikāya vissajjetvā uruvelaṃ patvā uruvelakassapappamukhe sahassajaṭile arahatte patiṭṭhāpetvā tehi parivuto laṭṭhivanuyyāne nisīditvā bimbisārappamukhānaṃ aṅgamagadhavāsīnaṃ dvādasa nahutāni sāsane otāretvā yadā rājagahe vihāsi, tato paṭṭhāya bhagavato bhikkhusaṅghassa ca yathā yathā uparūpari uḷāralābhasakkāro abhivaḍḍhati, tathā tathā sabbatitthiyānaṃ lābhasakkāro parihāyi eva.
အထေကဒိဝသံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဒိဝာဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဘဂဝတော စ အရိယသင္ဃသ္သ စ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပီတိသောမနသ္သဇာတော ‘‘ကထံ နု ခော တိတ္ထိယာန’’န္တိ တေသံ ပဋိပတ္တိံ အာဝဇ္ဇေသိ။ အထသ္သ နေသံ သဗ္ဗထာပိ ဒုပ္ပဋိပတ္တိယေဝ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ‘‘ဧဝံမဟာနုဘာဝေ နာမ ပုညူပနိသ္သယသ္သ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိယာ စ ဥက္ကံသပာရမိပ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ, အရိယသင္ဃေ စ ဓရန္တေ ကထံ ဣမေ အညတိတ္ထိယာ ဧဝံ ဒုပ္ပဋိပန္နာ အကတပုညာ ဝရာကာ လာဘိနော သက္ကတာ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ တိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရဟာနိံ နိသ္သာယ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ အထ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကံ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စ, ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝာ စ တံ, ‘‘အာနန္ဒ, တယာ မိစ္ဆာ ပရိဝိတက္ကိတ’’န္တိ အဝတ္ဝာ သုဝဏ္ဏာလိင္ဂသဒိသံ ဂီဝံ ဥန္နာမေတ္ဝာ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တသသ္သိရိကံ မဟာမုခံ အဘိပ္ပသန္နတရံ ကတ္ဝာ ‘‘ဧဝမေတံ, အာနန္ဒာ’’တိ သမ္ပဟံသိတ္ဝာ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စာ’’တိအာဒိနာ တသ္သ ဝစနံ ပစ္စနုမောဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော။ပေ.။ ဘိက္ခုသင္ဃော စာ’’တိ။ အထ ဘဂဝာ တသ္သံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အတီတေပိ မယိ အနုပ္ပန္နေ ဧကစ္စေ နီစဇနာ သမ္မာနံ လဘိတ္ဝာ မမ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ဟတလာဘသက္ကာရာ အဟေသုန္တိ ဗာဝေရုဇာတကံ (ဇာ. ၁.၄.၁၅၃ အာဒယော) ကထေသိ။
Athekadivasaṃ āyasmā ānando divāṭṭhāne nisinno bhagavato ca ariyasaṅghassa ca sammāpaṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajāto ‘‘kathaṃ nu kho titthiyāna’’nti tesaṃ paṭipattiṃ āvajjesi. Athassa nesaṃ sabbathāpi duppaṭipattiyeva upaṭṭhāsi. So ‘‘evaṃmahānubhāve nāma puññūpanissayassa dhammānudhammappaṭipattiyā ca ukkaṃsapāramippatte bhagavati, ariyasaṅghe ca dharante kathaṃ ime aññatitthiyā evaṃ duppaṭipannā akatapuññā varākā lābhino sakkatā bhavissantī’’ti titthiyānaṃ lābhasakkārahāniṃ nissāya kāruññaṃ uppādetvā atha attano parivitakkaṃ ‘‘yāvakīvañca, bhante’’tiādinā bhagavato ārocesi. Bhagavā ca taṃ, ‘‘ānanda, tayā micchā parivitakkita’’nti avatvā suvaṇṇāliṅgasadisaṃ gīvaṃ unnāmetvā supupphitasatapattasassirikaṃ mahāmukhaṃ abhippasannataraṃ katvā ‘‘evametaṃ, ānandā’’ti sampahaṃsitvā ‘‘yāvakīvañcā’’tiādinā tassa vacanaṃ paccanumodi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā ānando…pe… bhikkhusaṅgho cā’’ti. Atha bhagavā tassaṃ aṭṭhuppattiyaṃ atītepi mayi anuppanne ekacce nīcajanā sammānaṃ labhitvā mama uppādato paṭṭhāya hatalābhasakkārā ahesunti bāverujātakaṃ (jā. 1.4.153 ādayo) kathesi.
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ တာဝ သက္ကာရသမ္မာနော ယာဝ န သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တေသံ ပန ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ တေ ဟတလာဘသက္ကာရာ နိပ္ပဘာ နိတ္တေဇာဝ ဟောန္တိ, ဒုပ္ပဋိပတ္တိယာ ဒုက္ခတော စ န မုစ္စန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတ္ဝာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthaṃviditvāti diṭṭhigatikānaṃ tāva sakkārasammāno yāva na sammāsambuddhā loke uppajjanti, tesaṃ pana uppādato paṭṭhāya te hatalābhasakkārā nippabhā nittejāva honti, duppaṭipattiyā dukkhato ca na muccantīti etamatthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
တတ္ထ ဩဘာသတိ တာဝ သော ကိမီတိ သော ခဇ္ဇူပနကကိမိ တာဝဒေဝ ဩဘာသတိ ဇောတတိ ဒိဗ္ဗတိ။ ယာဝ န ဥန္နမတေ ပဘင္ကရောတိ တီသုပိ မဟာဒီပေသု ဧကက္ခဏေ အာလောကကရဏေန ‘‘ပဘင္ကရော’’တိ လဒ္ဓနာမော သူရိယော ယာဝ န ဥဂ္ဂမတိ န ဥဒေတိ။ အနုဂ္ဂတေ ဟိ သူရိယေ လဒ္ဓောကာသာ ခဇ္ဇူပနကာ ဝိပရိဝတ္တမာနာပိ ကဏ္ဋကဖလသဒိသာ တမသိ ဝိဇ္ဇောတန္တိ။ သ ဝေရောစနမ္ဟိ ဥဂ္ဂတေ, ဟတပ္ပဘော ဟောတိ န စာပိ ဘာသတီတိ သမန္တတော အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတ္ဝာ ကိရဏသဟသ္သေန ဝိရောစနသဘာဝတာယ ဝေရောစနနာမကေ အာဒိစ္စေ ဥဋ္ဌိတေ သော ခဇ္ဇူပနကော ဟတပ္ပဘော နိတ္တေဇော ကာဠကော ဟောတိ, ရတ္တန္ဓကာရေ ဝိယ န ဘာသတိ န ဒိဗ္ဗတိ။
Tattha obhāsati tāva so kimīti so khajjūpanakakimi tāvadeva obhāsati jotati dibbati. Yāva na unnamate pabhaṅkaroti tīsupi mahādīpesu ekakkhaṇe ālokakaraṇena ‘‘pabhaṅkaro’’ti laddhanāmo sūriyo yāva na uggamati na udeti. Anuggate hi sūriye laddhokāsā khajjūpanakā viparivattamānāpi kaṇṭakaphalasadisā tamasi vijjotanti. Sa verocanamhi uggate, hatappabho hoti na cāpi bhāsatīti samantato andhakāraṃ vidhamitvā kiraṇasahassena virocanasabhāvatāya verocananāmake ādicce uṭṭhite so khajjūpanako hatappabho nittejo kāḷako hoti, rattandhakāre viya na bhāsati na dibbati.
ဧဝံ ဩဘာသိတမေဝ တက္ကိကာနန္တိ ယထာ တေန ခဇ္ဇူပနကေန သူရိယုဂ္ဂမနတော ပုရေယေဝ ဩဘာသိတံ ဟောတိ, ဧဝံ တက္ကေတ္ဝာ ဝိတက္ကေတ္ဝာ ပရိကပ္ပနမတ္တေန ဒိဋ္ဌီနံ ဂဟဏတော ‘‘တက္ကိကာ’’တိ လဒ္ဓနာမေဟိ တိတ္ထိယေဟိ ဩဘာသိတံ အတ္တနော သမယတေဇေန ဒီပေတ္ဝာ အဓိဋ္ဌိတံ တာဝ, ယာဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ လောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ န တက္ကိကာ သုဇ္ဈန္တိ န စာပိ သာဝကာတိ ယဒာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တဒာ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ န သုဇ္ဈန္တိ န သောဘန္တိ, န စာပိ တေသံ သာဝကာ သောဘန္တိ, အညဒတ္ထု ဝိဟတသောဘာ ရတ္တိခိတ္တာ ဝိယ သရာ န ပညာယန္တေဝ။ အထ ဝာ ယာဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ လောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, တာဝဒေဝ တက္ကိကာနံ ဩဘာသိတံ အတ္တနော သမယေန ဇောတနံ ဗာလလာပနံ, န တတော ပရံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ န တက္ကိကာ သုဇ္ဈန္တိ, န စာပိ သာဝကာ။ တေ ဟိ ဒုရက္ခာတဓမ္မဝိနယာ သမ္မာပဋိပတ္တိရဟိတာ န သံသာရတော သုဇ္ဈန္တိ အနိယ္ယာနိကသာသနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဒ္ဒိဋ္ဌီ န ဒုက္ခာ ပမုစ္စရေ’’တိ။ တက္ကိကာ ဟိ အယာထာဝလဒ္ဓိကတာယ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိနော မိစ္ဆာဘိနိဝိဋ္ဌဒိဋ္ဌိကာ ဝိပရီတဒသ္သနာ တံ ဒိဋ္ဌိံ အနိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာ သံသာရဒုက္ခတော န ကဒာစိပိ မုစ္စန္တီတိ။
Evaṃ obhāsitameva takkikānanti yathā tena khajjūpanakena sūriyuggamanato pureyeva obhāsitaṃ hoti, evaṃ takketvā vitakketvā parikappanamattena diṭṭhīnaṃ gahaṇato ‘‘takkikā’’ti laddhanāmehi titthiyehi obhāsitaṃ attano samayatejena dīpetvā adhiṭṭhitaṃ tāva, yāva sammāsambuddhā loke nuppajjanti. Na takkikā sujjhanti na cāpi sāvakāti yadā pana sammāsambuddhā loke uppajjanti, tadā diṭṭhigatikā na sujjhanti na sobhanti, na cāpi tesaṃ sāvakā sobhanti, aññadatthu vihatasobhā rattikhittā viya sarā na paññāyanteva. Atha vā yāva sammāsambuddhā loke nuppajjanti, tāvadeva takkikānaṃ obhāsitaṃ attano samayena jotanaṃ bālalāpanaṃ, na tato paraṃ. Kasmā? Yasmā na takkikā sujjhanti, na cāpi sāvakā. Te hi durakkhātadhammavinayā sammāpaṭipattirahitā na saṃsārato sujjhanti aniyyānikasāsanattā. Tenāha ‘‘duddiṭṭhī na dukkhā pamuccare’’ti. Takkikā hi ayāthāvaladdhikatāya duddiṭṭhino micchābhiniviṭṭhadiṭṭhikā viparītadassanā taṃ diṭṭhiṃ anissajjitvā saṃsāradukkhato na kadācipi muccantīti.
ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
နိဋ္ဌိတာ စ ဇစ္စန္ဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။
Niṭṭhitā ca jaccandhavaggavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဥဒာနပာဠိ • Udānapāḷi / ၁၀. ဥပ္ပဇ္ဇန္တိသုတ္တံ • 10. Uppajjantisuttaṃ
