Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya |
౧౦. ఉప్పటిపాటికసుత్తం
10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
౫౧౦. ‘‘పఞ్చిమాని, భిక్ఖవే, ఇన్ద్రియాని. కతమాని పఞ్చ? దుక్ఖిన్ద్రియం , దోమనస్సిన్ద్రియం, సుఖిన్ద్రియం, సోమనస్సిన్ద్రియం, ఉపేక్ఖిన్ద్రియం. ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి దుక్ఖిన్ద్రియం. సో ఏవం పజానాతి – ‘ఉప్పన్నం ఖో మే ఇదం దుక్ఖిన్ద్రియం, తఞ్చ ఖో సనిమిత్తం సనిదానం ససఙ్ఖారం సప్పచ్చయం. తఞ్చ అనిమిత్తం అనిదానం అసఙ్ఖారం అప్పచ్చయం దుక్ఖిన్ద్రియం ఉప్పజ్జిస్సతీతి – నేతం ఠానం విజ్జతి’. సో దుక్ఖిన్ద్రియఞ్చ పజానాతి, దుక్ఖిన్ద్రియసముదయఞ్చ పజానాతి, దుక్ఖిన్ద్రియనిరోధఞ్చ పజానాతి, యత్థ చుప్పన్నం దుక్ఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి తఞ్చ పజానాతి. కత్థ చుప్పన్నం దుక్ఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, ఏత్థ చుప్పన్నం దుక్ఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అఞ్ఞాసి దుక్ఖిన్ద్రియస్స నిరోధం, తదత్థాయ చిత్తం ఉపసంహరతి’’’.
510. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Dukkhindriyaṃ , domanassindriyaṃ, sukhindriyaṃ, somanassindriyaṃ, upekkhindriyaṃ. Idha, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati dukkhindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ dukkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ dukkhindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So dukkhindriyañca pajānāti, dukkhindriyasamudayañca pajānāti, dukkhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi dukkhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి దోమనస్సిన్ద్రియం. సో ఏవం పజానాతి – ‘ఉప్పన్నం ఖో మే ఇదం దోమనస్సిన్ద్రియం, తఞ్చ ఖో సనిమిత్తం సనిదానం ససఙ్ఖారం సప్పచ్చయం. తఞ్చ అనిమిత్తం అనిదానం అసఙ్ఖారం అప్పచ్చయం దోమనస్సిన్ద్రియం ఉప్పజ్జిస్సతీతి – నేతం ఠానం విజ్జతి’ . సో దోమనస్సిన్ద్రియఞ్చ పజానాతి, దోమనస్సిన్ద్రియసముదయఞ్చ పజానాతి, దోమనస్సిన్ద్రియనిరోధఞ్చ పజానాతి, యత్థ చుప్పన్నం దోమనస్సిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి తఞ్చ పజానాతి. కత్థ చుప్పన్నం దోమనస్సిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, ఏత్థ చుప్పన్నం దోమనస్సిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అఞ్ఞాసి దోమనస్సిన్ద్రియస్స నిరోధం, తదత్థాయ చిత్తం ఉపసంహరతి’’’.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati domanassindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ domanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ domanassindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’ . So domanassindriyañca pajānāti, domanassindriyasamudayañca pajānāti, domanassindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi domanassindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి సుఖిన్ద్రియం. సో ఏవం పజానాతి – ‘ఉప్పన్నం ఖో మే ఇదం సుఖిన్ద్రియం, తఞ్చ ఖో సనిమిత్తం సనిదానం ససఙ్ఖారం సప్పచ్చయం. తఞ్చ అనిమిత్తం అనిదానం అసఙ్ఖారం అప్పచ్చయం సుఖిన్ద్రియం ఉప్పజ్జిస్సతీతి – నేతం ఠానం విజ్జతి’. సో సుఖిన్ద్రియఞ్చ పజానాతి, సుఖిన్ద్రియసముదయఞ్చ పజానాతి, సుఖిన్ద్రియనిరోధఞ్చ పజానాతి, యత్థ చుప్పన్నం సుఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి తఞ్చ పజానాతి. కత్థ చుప్పన్నం సుఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు పీతియా చ విరాగా ఉపేక్ఖకో చ విహరతి సతో చ సమ్పజానో సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేతి యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తి ‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’తి తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, ఏత్థ చుప్పన్నం సుఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అఞ్ఞాసి సుఖిన్ద్రియస్స నిరోధం, తదత్థాయ చిత్తం ఉపసంహరతి’’’.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati sukhindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ sukhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ sukhindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So sukhindriyañca pajānāti, sukhindriyasamudayañca pajānāti, sukhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi sukhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి సోమనస్సిన్ద్రియం. సో ఏవం పజానాతి – ‘ఉప్పన్నం ఖో మే ఇదం సోమనస్సిన్ద్రియం, తఞ్చ ఖో సనిమిత్తం సనిదానం ససఙ్ఖారం సప్పచ్చయం. తఞ్చ అనిమిత్తం అనిదానం అసఙ్ఖారం అప్పచ్చయం సోమనస్సిన్ద్రియం ఉప్పజ్జిస్సతీతి – నేతం ఠానం విజ్జతి’. సో సోమనస్సిన్ద్రియఞ్చ పజానాతి, సోమనస్సిన్ద్రియసముదయఞ్చ పజానాతి, సోమనస్సిన్ద్రియనిరోధఞ్చ పజానాతి, యత్థ చుప్పన్నం సోమనస్సిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి తఞ్చ పజానాతి. కత్థ చుప్పన్నం సోమనస్సిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, ఏత్థ చుప్పన్నం సోమనస్సిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అఞ్ఞాసి సోమనస్సిన్ద్రియస్స నిరోధం, తదత్థాయ చిత్తం ఉపసంహరతి’’’.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati somanassindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ somanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ somanassindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So somanassindriyañca pajānāti, somanassindriyasamudayañca pajānāti, somanassindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi somanassindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ఇధ పన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి ఉపేక్ఖిన్ద్రియం. సో ఏవం పజానాతి – ‘ఉప్పన్నం ఖో మే ఇదం ఉపేక్ఖిన్ద్రియం, తఞ్చ ఖో సనిమిత్తం సనిదానం ససఙ్ఖారం సప్పచ్చయం. తఞ్చ అనిమిత్తం అనిదానం అసఙ్ఖారం అప్పచ్చయం ఉపేక్ఖిన్ద్రియం ఉప్పజ్జిస్సతీతి – నేతం ఠానం విజ్జతి’. సో ఉపేక్ఖిన్ద్రియఞ్చ పజానాతి, ఉపేక్ఖిన్ద్రియసముదయఞ్చ పజానాతి, ఉపేక్ఖిన్ద్రియనిరోధఞ్చ పజానాతి, యత్థ చుప్పన్నం ఉపేక్ఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి తఞ్చ పజానాతి. కత్థ చుప్పన్నం ఉపేక్ఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బసో నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ సఞ్ఞావేదయితనిరోధం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, ఏత్థ చుప్పన్నం ఉపేక్ఖిన్ద్రియం అపరిసేసం నిరుజ్ఝతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అఞ్ఞాసి ఉపేక్ఖిన్ద్రియస్స నిరోధం, తదత్థాయ చిత్తం ఉపసంహరతీ’’’తి. దసమం.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati upekkhindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ upekkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ upekkhindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So upekkhindriyañca pajānāti, upekkhindriyasamudayañca pajānāti, upekkhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi upekkhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharatī’’’ti. Dasamaṃ.
సుఖిన్ద్రియవగ్గో చతుత్థో.
Sukhindriyavaggo catuttho.
తస్సుద్దానం –
Tassuddānaṃ –
సుద్ధికఞ్చ సోతో అరహా, దువే సమణబ్రాహ్మణా;
Suddhikañca soto arahā, duve samaṇabrāhmaṇā;
విభఙ్గేన తయో వుత్తా, కట్ఠో ఉప్పటిపాటికన్తి.
Vibhaṅgena tayo vuttā, kaṭṭho uppaṭipāṭikanti.
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ౧౦. ఉప్పటిపాటికసుత్తవణ్ణనా • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౧౦. ఉప్పటిపాటికసుత్తవణ్ణనా • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā