Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya |
൧൦. ഉപ്പടിപാടികസുത്തം
10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
൫൧൦. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഇന്ദ്രിയാനി. കതമാനി പഞ്ച? ദുക്ഖിന്ദ്രിയം , ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം, സുഖിന്ദ്രിയം, സോമനസ്സിന്ദ്രിയം, ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം. ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജതി ദുക്ഖിന്ദ്രിയം. സോ ഏവം പജാനാതി – ‘ഉപ്പന്നം ഖോ മേ ഇദം ദുക്ഖിന്ദ്രിയം, തഞ്ച ഖോ സനിമിത്തം സനിദാനം സസങ്ഖാരം സപ്പച്ചയം. തഞ്ച അനിമിത്തം അനിദാനം അസങ്ഖാരം അപ്പച്ചയം ദുക്ഖിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതി’. സോ ദുക്ഖിന്ദ്രിയഞ്ച പജാനാതി, ദുക്ഖിന്ദ്രിയസമുദയഞ്ച പജാനാതി, ദുക്ഖിന്ദ്രിയനിരോധഞ്ച പജാനാതി, യത്ഥ ചുപ്പന്നം ദുക്ഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി തഞ്ച പജാനാതി. കത്ഥ ചുപ്പന്നം ദുക്ഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി സവിതക്കം സവിചാരം വിവേകജം പീതിസുഖം പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, ഏത്ഥ ചുപ്പന്നം ദുക്ഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അഞ്ഞാസി ദുക്ഖിന്ദ്രിയസ്സ നിരോധം, തദത്ഥായ ചിത്തം ഉപസംഹരതി’’’.
510. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Dukkhindriyaṃ , domanassindriyaṃ, sukhindriyaṃ, somanassindriyaṃ, upekkhindriyaṃ. Idha, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati dukkhindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ dukkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ dukkhindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So dukkhindriyañca pajānāti, dukkhindriyasamudayañca pajānāti, dukkhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi dukkhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജതി ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം. സോ ഏവം പജാനാതി – ‘ഉപ്പന്നം ഖോ മേ ഇദം ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം, തഞ്ച ഖോ സനിമിത്തം സനിദാനം സസങ്ഖാരം സപ്പച്ചയം. തഞ്ച അനിമിത്തം അനിദാനം അസങ്ഖാരം അപ്പച്ചയം ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതി’ . സോ ദോമനസ്സിന്ദ്രിയഞ്ച പജാനാതി, ദോമനസ്സിന്ദ്രിയസമുദയഞ്ച പജാനാതി, ദോമനസ്സിന്ദ്രിയനിരോധഞ്ച പജാനാതി, യത്ഥ ചുപ്പന്നം ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി തഞ്ച പജാനാതി. കത്ഥ ചുപ്പന്നം ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനം ചേതസോ ഏകോദിഭാവം അവിതക്കം അവിചാരം സമാധിജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, ഏത്ഥ ചുപ്പന്നം ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അഞ്ഞാസി ദോമനസ്സിന്ദ്രിയസ്സ നിരോധം, തദത്ഥായ ചിത്തം ഉപസംഹരതി’’’.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati domanassindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ domanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ domanassindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’ . So domanassindriyañca pajānāti, domanassindriyasamudayañca pajānāti, domanassindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi domanassindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജതി സുഖിന്ദ്രിയം. സോ ഏവം പജാനാതി – ‘ഉപ്പന്നം ഖോ മേ ഇദം സുഖിന്ദ്രിയം, തഞ്ച ഖോ സനിമിത്തം സനിദാനം സസങ്ഖാരം സപ്പച്ചയം. തഞ്ച അനിമിത്തം അനിദാനം അസങ്ഖാരം അപ്പച്ചയം സുഖിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതി’. സോ സുഖിന്ദ്രിയഞ്ച പജാനാതി, സുഖിന്ദ്രിയസമുദയഞ്ച പജാനാതി, സുഖിന്ദ്രിയനിരോധഞ്ച പജാനാതി, യത്ഥ ചുപ്പന്നം സുഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി തഞ്ച പജാനാതി. കത്ഥ ചുപ്പന്നം സുഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പീതിയാ ച വിരാഗാ ഉപേക്ഖകോ ച വിഹരതി സതോ ച സമ്പജാനോ സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതി യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തി ‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’തി തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, ഏത്ഥ ചുപ്പന്നം സുഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അഞ്ഞാസി സുഖിന്ദ്രിയസ്സ നിരോധം, തദത്ഥായ ചിത്തം ഉപസംഹരതി’’’.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati sukhindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ sukhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ sukhindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So sukhindriyañca pajānāti, sukhindriyasamudayañca pajānāti, sukhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi sukhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജതി സോമനസ്സിന്ദ്രിയം. സോ ഏവം പജാനാതി – ‘ഉപ്പന്നം ഖോ മേ ഇദം സോമനസ്സിന്ദ്രിയം, തഞ്ച ഖോ സനിമിത്തം സനിദാനം സസങ്ഖാരം സപ്പച്ചയം. തഞ്ച അനിമിത്തം അനിദാനം അസങ്ഖാരം അപ്പച്ചയം സോമനസ്സിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതി’. സോ സോമനസ്സിന്ദ്രിയഞ്ച പജാനാതി, സോമനസ്സിന്ദ്രിയസമുദയഞ്ച പജാനാതി, സോമനസ്സിന്ദ്രിയനിരോധഞ്ച പജാനാതി, യത്ഥ ചുപ്പന്നം സോമനസ്സിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി തഞ്ച പജാനാതി. കത്ഥ ചുപ്പന്നം സോമനസ്സിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ അദുക്ഖമസുഖം ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിം ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, ഏത്ഥ ചുപ്പന്നം സോമനസ്സിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അഞ്ഞാസി സോമനസ്സിന്ദ്രിയസ്സ നിരോധം, തദത്ഥായ ചിത്തം ഉപസംഹരതി’’’.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati somanassindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ somanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ somanassindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So somanassindriyañca pajānāti, somanassindriyasamudayañca pajānāti, somanassindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi somanassindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’.
‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജതി ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം. സോ ഏവം പജാനാതി – ‘ഉപ്പന്നം ഖോ മേ ഇദം ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം, തഞ്ച ഖോ സനിമിത്തം സനിദാനം സസങ്ഖാരം സപ്പച്ചയം. തഞ്ച അനിമിത്തം അനിദാനം അസങ്ഖാരം അപ്പച്ചയം ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതി’. സോ ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയഞ്ച പജാനാതി, ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയസമുദയഞ്ച പജാനാതി, ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയനിരോധഞ്ച പജാനാതി, യത്ഥ ചുപ്പന്നം ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി തഞ്ച പജാനാതി. കത്ഥ ചുപ്പന്നം ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സബ്ബസോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ സഞ്ഞാവേദയിതനിരോധം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, ഏത്ഥ ചുപ്പന്നം ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയം അപരിസേസം നിരുജ്ഝതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അഞ്ഞാസി ഉപേക്ഖിന്ദ്രിയസ്സ നിരോധം, തദത്ഥായ ചിത്തം ഉപസംഹരതീ’’’തി. ദസമം.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati upekkhindriyaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ upekkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ upekkhindriyaṃ uppajjissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. So upekkhindriyañca pajānāti, upekkhindriyasamudayañca pajānāti, upekkhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. Kattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi upekkhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharatī’’’ti. Dasamaṃ.
സുഖിന്ദ്രിയവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.
Sukhindriyavaggo catuttho.
തസ്സുദ്ദാനം –
Tassuddānaṃ –
സുദ്ധികഞ്ച സോതോ അരഹാ, ദുവേ സമണബ്രാഹ്മണാ;
Suddhikañca soto arahā, duve samaṇabrāhmaṇā;
വിഭങ്ഗേന തയോ വുത്താ, കട്ഠോ ഉപ്പടിപാടികന്തി.
Vibhaṅgena tayo vuttā, kaṭṭho uppaṭipāṭikanti.
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ൧൦. ഉപ്പടിപാടികസുത്തവണ്ണനാ • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൧൦. ഉപ്പടിപാടികസുത്തവണ്ണനാ • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā