| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
၁၀. ဥပ္ပဋိပာဋိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
၅၁၀. ရသနံ ဘဉ္ဇနံ နိရုဇ္ဈနံ ရသော။ ယော ယော ဓမ္မာနံ ရသော ယထာဓမ္မရသော, တေန ယထာဓမ္မရသေန။ ပဋိပာဋိယာတိ ကမေန, ဥဘယေနပိ ဓမ္မာနံ ပဟာနက္ကမေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ဣန္ဒ္ရိယဝိဘင္ဂေတိ ဣမသ္မိံ ဣန္ဒ္ရိယသံယုတ္တသညိတေ ဣန္ဒ္ရိယဝိဘင္ဂေ။ အဒေသိတတ္တာတိ သေသသုတ္တာနိ ဝိယ ‘‘သုခိန္ဒ္ရိယ’’န္တိအာဒိနာ အဒေသိတတ္တာ ဣဒံ ဥပ္ပဋိပာဋိကသုတ္တံ နာမ။ ဝလိယာ ခရသမ္ဖသ္သာယ ဖုဋ္ဌသ္သ။ တန္တိ ကဏ္ဋကဝေဒနာဒိံ။ ဧတသ္သ ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယသ္သ။
510. Rasanaṃ bhañjanaṃ nirujjhanaṃ raso. Yo yo dhammānaṃ raso yathādhammaraso, tena yathādhammarasena. Paṭipāṭiyāti kamena, ubhayenapi dhammānaṃ pahānakkamenāti vuttaṃ hoti. Imasmiṃ indriyavibhaṅgeti imasmiṃ indriyasaṃyuttasaññite indriyavibhaṅge. Adesitattāti sesasuttāni viya ‘‘sukhindriya’’ntiādinā adesitattā idaṃ uppaṭipāṭikasuttaṃ nāma. Valiyā kharasamphassāya phuṭṭhassa. Tanti kaṇṭakavedanādiṃ. Etassa dukkhindriyassa.
တေသံ တေသန္တိ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယာဒီနံ။ ကာရဏဝသေနေဝာတိ တံတံအသာဓာရဏကာရဏဝသေန။ တေသဉ္ဟိ ဝိသေသကာရဏံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ပတ္တစီဝရာဒီနံ ဝာ’’တိ အာဟ။
Tesaṃtesanti domanassindriyādīnaṃ. Kāraṇavasenevāti taṃtaṃasādhāraṇakāraṇavasena. Tesañhi visesakāraṇaṃ dassento ‘‘pattacīvarādīnaṃ vā’’ti āha.
ဧကတောဝာတိ ပုနပ္ပုနံ ပဒုဒ္ဓာရဏံ အကတ္ဝာ ဧကဇ္ဈမေဝ။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ဥပစာရက္ခဏေ ဧဝ နိရုဇ္ဈန္တီတိ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံ ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယဒောမနသ္သာဒီနံ။ အတိသယနိရောဓောတိ သုဋ္ဌု ပဟာနံ ဥဇုပ္ပဋိပက္ခေန ဝူပသမော။ နိရောဓောယေဝာတိ နိရောဓမတ္တမေဝ။ နာနာဝဇ္ဇနေတိ ယေန အာဝဇ္ဇနေန အပ္ပနာဝီထိ ဟောတိ, တတော ဘိဇ္ဇာဝဇ္ဇနေ, အနေကာဝဇ္ဇနေ ဝာ။ အပ္ပနာဝီထိယဉ္ဟိ ဥပစာရော ဧကာဝဇ္ဇနော, ဣတရော အနေကာဝဇ္ဇနော အနေကက္ခတ္တုံ ပဝတ္တနတော။ ဝိသမနိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလမထော ဝိသမာသနုပတာပော ။ ပီတိဖရဏေနာတိ ပီတိယာ ဖရဏရသတ္တာ။ ပီတိသမုဋ္ဌာနာနံ ဝာ ပဏီတရူပာနံ ကာယသ္သ ဗ္ယာပနတော ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗော ကာယော သုခောက္ကန္တော ဟောတီ’’တိ။ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယေပီတိ ပိ-သဒ္ဒော အဋ္ဌာနပယုတ္တော, သော ‘‘ပဟီနသ္သာ’’တိ ဧတ္ထ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ‘‘ပဟီနသ္သပိ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယသ္သာ’’တိ။ ဧတံ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ အတိစိရံ ဝိတက္ကယတော ဝိစာရယတော ကာယောပိ ကိလမိ, စိတ္တမ္ပိ ဝိဟညီ’’တိ စ ဝစနတော ကာယစိတ္တခေဒာနံ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယန္တိ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တတ္ထသ္သ သိယာ ဥပ္ပတ္တီတိ တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနုပစာရေ အသ္သ ဒောမနသ္သသ္သ ဥပ္ပတ္တိ ဘဝေယ္ယ။ ‘‘တတ္ထသ္သ သိယာ ဥပ္ပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ပရိကပ္ပဝစနံ ဥပစာရက္ခဏေ ဒောမနသ္သသ္သ သုပ္ပဟီနဘာဝဒသ္သနတ္ထံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘န တ္ဝေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ ပဟီနပစ္စယတ္တာ’’တိ။ ပဟီနမ္ပိ သောမနသ္သိန္ဒ္ရိယံ ပီတိ ဝိယ န ဒူရေတိ ကတ္ဝာ ‘‘အာသန္နတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာနာဝဇ္ဇနုပစာရေ ပဟီနမ္ပိ ပဟာနင္ဂံ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယာတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အပ္ပနာပ္ပတ္တာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တာဒိသာယ အာသေဝနာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ယထာ မဂ္ဂဝီထိတော ပုဗ္ဗေ ဒ္ဝေ တယော ဇဝနဝာရာ သဒိသာနုပသ္သနာဝ ပဝတ္တန္တိ, ဧဝမိဓာပိ အပ္ပနာဝာရတော ပုဗ္ဗေ ဒ္ဝေ တယော ဇဝနဝာရာ ဥပေက္ခာသဟဂတာဝ ပဝတ္တန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရိသေသန္တိ သုဝိက္ခမ္ဘိတန္တိ ကတ္ဝာ ဝိက္ခမ္ဘနေန အနဝသေသံ။
Ekatovāti punappunaṃ paduddhāraṇaṃ akatvā ekajjhameva. Dutiyajjhānādīnaṃ upacārakkhaṇe eva nirujjhantīti ānetvā sambandho. Tesaṃ dukkhindriyadomanassādīnaṃ. Atisayanirodhoti suṭṭhu pahānaṃ ujuppaṭipakkhena vūpasamo. Nirodhoyevāti nirodhamattameva. Nānāvajjaneti yena āvajjanena appanāvīthi hoti, tato bhijjāvajjane, anekāvajjane vā. Appanāvīthiyañhi upacāro ekāvajjano, itaro anekāvajjano anekakkhattuṃ pavattanato. Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo. Pītipharaṇenāti pītiyā pharaṇarasattā. Pītisamuṭṭhānānaṃ vā paṇītarūpānaṃ kāyassa byāpanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti. Vitakkavicārapaccayepīti pi-saddo aṭṭhānapayutto, so ‘‘pahīnassā’’ti ettha ānetvā sambandhitabbo ‘‘pahīnassapi domanassindriyassā’’ti. Etaṃ domanassindriyaṃ uppajjatīti sambandho. ‘‘Tassa mayhaṃ aticiraṃ vitakkayato vicārayato kāyopi kilami, cittampi vihaññī’’ti ca vacanato kāyacittakhedānaṃ vitakkavicārapaccayatā veditabbā. Vitakkavicārabhāve uppajjati domanassindriyanti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tatthassa siyā uppattīti tattha dutiyajjhānupacāre assa domanassassa uppatti bhaveyya. ‘‘Tatthassa siyā uppattī’’ti idaṃ parikappavacanaṃ upacārakkhaṇe domanassassa suppahīnabhāvadassanatthaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘na tveva dutiyajjhāne pahīnapaccayattā’’ti. Pahīnampi somanassindriyaṃ pīti viya na dūreti katvā ‘‘āsannattā’’ti vuttaṃ. Nānāvajjanupacāre pahīnampi pahānaṅgaṃ paṭipakkhena avihatattā antarantarā uppajjeyyāti imamatthaṃ dassento ‘‘appanāppattāyā’’tiādimāha. ‘‘Tādisāya āsevanāya icchitabbattā yathā maggavīthito pubbe dve tayo javanavārā sadisānupassanāva pavattanti, evamidhāpi appanāvārato pubbe dve tayo javanavārā upekkhāsahagatāva pavattantī’’ti vadanti. Aparisesanti suvikkhambhitanti katvā vikkhambhanena anavasesaṃ.
တထတ္တာယာတိ တထဘာဝာယ ပဌမဇ္ဈာနသမင္ဂိတာယ။ သာ ပနသ္သ ဥပ္ပာဒနေန ဝာ ဥပ္ပန္နသ္သ သမာပဇ္ဇနေန ဝာ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ သမာပဇ္ဇနတ္ထာယာ’’တိ။ ဒ္ဝီသူတိ နဝမဒသမေသု သုတ္တန္တေသု။
Tathattāyāti tathabhāvāya paṭhamajjhānasamaṅgitāya. Sā panassa uppādanena vā uppannassa samāpajjanena vā hotīti vuttaṃ ‘‘uppādanatthāya samāpajjanatthāyā’’ti. Dvīsūti navamadasamesu suttantesu.
သုခိန္ဒ္ရိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sukhindriyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya / ၁၀. ဥပ္ပဋိပာဋိကသုတ္တံ • 10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ဥပ္ပဋိပာဋိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
