| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
೫೧೦. ರಸನಂ ಭಞ್ಜನಂ ನಿರುಜ್ಝನಂ ರಸೋ। ಯೋ ಯೋ ಧಮ್ಮಾನಂ ರಸೋ ಯಥಾಧಮ್ಮರಸೋ, ತೇನ ಯಥಾಧಮ್ಮರಸೇನ। ಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ಕಮೇನ, ಉಭಯೇನಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಕ್ಕಮೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಭಙ್ಗೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂಯುತ್ತಸಞ್ಞಿತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಭಙ್ಗೇ। ಅದೇಸಿತತ್ತಾತಿ ಸೇಸಸುತ್ತಾನಿ ವಿಯ ‘‘ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅದೇಸಿತತ್ತಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಕಸುತ್ತಂ ನಾಮ। ವಲಿಯಾ ಖರಸಮ್ಫಸ್ಸಾಯ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ। ತನ್ತಿ ಕಣ್ಟಕವೇದನಾದಿಂ। ಏತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ।
510. Rasanaṃ bhañjanaṃ nirujjhanaṃ raso. Yo yo dhammānaṃ raso yathādhammaraso, tena yathādhammarasena. Paṭipāṭiyāti kamena, ubhayenapi dhammānaṃ pahānakkamenāti vuttaṃ hoti. Imasmiṃ indriyavibhaṅgeti imasmiṃ indriyasaṃyuttasaññite indriyavibhaṅge. Adesitattāti sesasuttāni viya ‘‘sukhindriya’’ntiādinā adesitattā idaṃ uppaṭipāṭikasuttaṃ nāma. Valiyā kharasamphassāya phuṭṭhassa. Tanti kaṇṭakavedanādiṃ. Etassa dukkhindriyassa.
ತೇಸಂ ತೇಸನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಂ। ಕಾರಣವಸೇನೇವಾತಿ ತಂತಂಅಸಾಧಾರಣಕಾರಣವಸೇನ। ತೇಸಞ್ಹಿ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪತ್ತಚೀವರಾದೀನಂ ವಾ’’ತಿ ಆಹ।
Tesaṃtesanti domanassindriyādīnaṃ. Kāraṇavasenevāti taṃtaṃasādhāraṇakāraṇavasena. Tesañhi visesakāraṇaṃ dassento ‘‘pattacīvarādīnaṃ vā’’ti āha.
ಏಕತೋವಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪದುದ್ಧಾರಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಏಕಜ್ಝಮೇವ। ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ಉಪಚಾರಕ್ಖಣೇ ಏವ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತೇಸಂ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯದೋಮನಸ್ಸಾದೀನಂ। ಅತಿಸಯನಿರೋಧೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಪಹಾನಂ ಉಜುಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ವೂಪಸಮೋ। ನಿರೋಧೋಯೇವಾತಿ ನಿರೋಧಮತ್ತಮೇವ। ನಾನಾವಜ್ಜನೇತಿ ಯೇನ ಆವಜ್ಜನೇನ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿ ಹೋತಿ, ತತೋ ಭಿಜ್ಜಾವಜ್ಜನೇ, ಅನೇಕಾವಜ್ಜನೇ ವಾ। ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಯಞ್ಹಿ ಉಪಚಾರೋ ಏಕಾವಜ್ಜನೋ, ಇತರೋ ಅನೇಕಾವಜ್ಜನೋ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ಪವತ್ತನತೋ। ವಿಸಮನಿಸಜ್ಜಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲಮಥೋ ವಿಸಮಾಸನುಪತಾಪೋ । ಪೀತಿಫರಣೇನಾತಿ ಪೀತಿಯಾ ಫರಣರಸತ್ತಾ। ಪೀತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ವಾ ಪಣೀತರೂಪಾನಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪನತೋ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಕಾಯೋ ಸುಖೋಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪಚ್ಚಯೇಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಟ್ಠಾನಪಯುತ್ತೋ, ಸೋ ‘‘ಪಹೀನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಪಹೀನಸ್ಸಪಿ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಏತಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಅತಿಚಿರಂ ವಿತಕ್ಕಯತೋ ವಿಚಾರಯತೋ ಕಾಯೋಪಿ ಕಿಲಮಿ, ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ವಿಹಞ್ಞೀ’’ತಿ ಚ ವಚನತೋ ಕಾಯಚಿತ್ತಖೇದಾನಂ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪಚ್ಚಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಭಾವೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತೀತಿ ತತ್ಥ ದುತಿಯಜ್ಝಾನುಪಚಾರೇ ಅಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯ। ‘‘ತತ್ಥಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಿಕಪ್ಪವಚನಂ ಉಪಚಾರಕ್ಖಣೇ ದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಸುಪ್ಪಹೀನಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ತ್ವೇವ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಪಹೀನಪಚ್ಚಯತ್ತಾ’’ತಿ। ಪಹೀನಮ್ಪಿ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪೀತಿ ವಿಯ ನ ದೂರೇತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಆಸನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಾನಾವಜ್ಜನುಪಚಾರೇ ಪಹೀನಮ್ಪಿ ಪಹಾನಙ್ಗಂ ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅವಿಹತತ್ತಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ‘‘ತಾದಿಸಾಯ ಆಸೇವನಾಯ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಯಥಾ ಮಗ್ಗವೀಥಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಜವನವಾರಾ ಸದಿಸಾನುಪಸ್ಸನಾವ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಅಪ್ಪನಾವಾರತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಜವನವಾರಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾವ ಪವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಪರಿಸೇಸನ್ತಿ ಸುವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ಅನವಸೇಸಂ।
Ekatovāti punappunaṃ paduddhāraṇaṃ akatvā ekajjhameva. Dutiyajjhānādīnaṃ upacārakkhaṇe eva nirujjhantīti ānetvā sambandho. Tesaṃ dukkhindriyadomanassādīnaṃ. Atisayanirodhoti suṭṭhu pahānaṃ ujuppaṭipakkhena vūpasamo. Nirodhoyevāti nirodhamattameva. Nānāvajjaneti yena āvajjanena appanāvīthi hoti, tato bhijjāvajjane, anekāvajjane vā. Appanāvīthiyañhi upacāro ekāvajjano, itaro anekāvajjano anekakkhattuṃ pavattanato. Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo. Pītipharaṇenāti pītiyā pharaṇarasattā. Pītisamuṭṭhānānaṃ vā paṇītarūpānaṃ kāyassa byāpanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti. Vitakkavicārapaccayepīti pi-saddo aṭṭhānapayutto, so ‘‘pahīnassā’’ti ettha ānetvā sambandhitabbo ‘‘pahīnassapi domanassindriyassā’’ti. Etaṃ domanassindriyaṃ uppajjatīti sambandho. ‘‘Tassa mayhaṃ aticiraṃ vitakkayato vicārayato kāyopi kilami, cittampi vihaññī’’ti ca vacanato kāyacittakhedānaṃ vitakkavicārapaccayatā veditabbā. Vitakkavicārabhāve uppajjati domanassindriyanti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tatthassa siyā uppattīti tattha dutiyajjhānupacāre assa domanassassa uppatti bhaveyya. ‘‘Tatthassa siyā uppattī’’ti idaṃ parikappavacanaṃ upacārakkhaṇe domanassassa suppahīnabhāvadassanatthaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘na tveva dutiyajjhāne pahīnapaccayattā’’ti. Pahīnampi somanassindriyaṃ pīti viya na dūreti katvā ‘‘āsannattā’’ti vuttaṃ. Nānāvajjanupacāre pahīnampi pahānaṅgaṃ paṭipakkhena avihatattā antarantarā uppajjeyyāti imamatthaṃ dassento ‘‘appanāppattāyā’’tiādimāha. ‘‘Tādisāya āsevanāya icchitabbattā yathā maggavīthito pubbe dve tayo javanavārā sadisānupassanāva pavattanti, evamidhāpi appanāvārato pubbe dve tayo javanavārā upekkhāsahagatāva pavattantī’’ti vadanti. Aparisesanti suvikkhambhitanti katvā vikkhambhanena anavasesaṃ.
ತಥತ್ತಾಯಾತಿ ತಥಭಾವಾಯ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗಿತಾಯ। ಸಾ ಪನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನೇನ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮಾಪಜ್ಜನೇನ ವಾ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ ಸಮಾಪಜ್ಜನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ದ್ವೀಸೂತಿ ನವಮದಸಮೇಸು ಸುತ್ತನ್ತೇಸು।
Tathattāyāti tathabhāvāya paṭhamajjhānasamaṅgitāya. Sā panassa uppādanena vā uppannassa samāpajjanena vā hotīti vuttaṃ ‘‘uppādanatthāya samāpajjanatthāyā’’ti. Dvīsūti navamadasamesu suttantesu.
ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sukhindriyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧೦. ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಕಸುತ್ತಂ • 10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
