| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
10. උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
510. දසමං යථාධම්‌මරසෙන පටිපාටියා වුත්‌තම්‌පි ඉමස්‌මිං ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගෙ සෙසසුත්‌තානි විය අදෙසිතත්‌තා උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තං නාමාති වෙදිතබ්‌බං. තත්‌ථ නිමිත්‌තන්‌තිආදීනි සබ්‌බානි පච්‌චයවෙවචනානෙව. දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියඤ්‌ච පජානාතීති දුක්‌ඛසච්‌චවසෙනෙව පජානාති. දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියසමුදයන්‌ති කණ්‌ටකෙන වා විද්‌ධස්‌ස මඞ්‌කුලෙන වා දට්‌ඨස්‌ස පච්‌චත්‌ථරණෙ වා වලියා ඵුට්‌ඨස්‌ස දුක්‌ඛසහගතං කායවිඤ්‌ඤාණං උප්‌පජ්‌ජති, තං එතස්‌ස සමුදයොති පජානාති.
510. Dasamaṃ yathādhammarasena paṭipāṭiyā vuttampi imasmiṃ indriyavibhaṅge sesasuttāni viya adesitattā uppaṭipāṭikasuttaṃ nāmāti veditabbaṃ. Tattha nimittantiādīni sabbāni paccayavevacanāneva. Dukkhindriyañca pajānātīti dukkhasaccavaseneva pajānāti. Dukkhindriyasamudayanti kaṇṭakena vā viddhassa maṅkulena vā daṭṭhassa paccattharaṇe vā valiyā phuṭṭhassa dukkhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ uppajjati, taṃ etassa samudayoti pajānāti.
පරතො දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියසමුදයන්‌තිආදීසුපි තෙසං තෙසං කාරණවසෙනෙව සමුදයො වෙදිතබ්‌බො. පත්‌තචීවරාදීනං වා හි සඞ්‌ඛාරානං සද්‌ධිවිහාරිකාදීනං වා සත්‌තානං විනාසෙන දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං උප්‌පජ්‌ජතීති තෙසං විනාසං තස්‌ස සමුදයොති පජානාති. සුභොජනං භුඤ්‌ජිත්‌වා වරසයනෙ නිපන්‌නස්‌ස හත්‌ථපාදසම්‌බාහනතාලවණ්‌ටවාතාදිසම්‌ඵස්‌සෙන සුඛින්‌ද්‍රියං උප්‌පජ්‌ජති, තං ඵස්‌සං තස්‌ස සමුදයොති පජානාති. වුත්‌තප්‌පකාරානං පන සත්‌තසඞ්‌ඛාරානං මනාපානං පටිලාභවසෙන සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං උප්‌පජ්‌ජති, තං පටිලාභං තස්‌ස සමුදයොති පජානාති. මජ්‌ඣත්‌තාකාරෙන පන උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං උප්‌පජ්‌ජති, තං සත්‌තසඞ්‌ඛාරෙසු මජ්‌ඣත්‌තාකාරං තස්‌ස සමුදයොති පජානාති.
Parato domanassindriyasamudayantiādīsupi tesaṃ tesaṃ kāraṇavaseneva samudayo veditabbo. Pattacīvarādīnaṃ vā hi saṅkhārānaṃ saddhivihārikādīnaṃ vā sattānaṃ vināsena domanassindriyaṃ uppajjatīti tesaṃ vināsaṃ tassa samudayoti pajānāti. Subhojanaṃ bhuñjitvā varasayane nipannassa hatthapādasambāhanatālavaṇṭavātādisamphassena sukhindriyaṃ uppajjati, taṃ phassaṃ tassa samudayoti pajānāti. Vuttappakārānaṃ pana sattasaṅkhārānaṃ manāpānaṃ paṭilābhavasena somanassindriyaṃ uppajjati, taṃ paṭilābhaṃ tassa samudayoti pajānāti. Majjhattākārena pana upekkhindriyaṃ uppajjati, taṃ sattasaṅkhāresu majjhattākāraṃ tassa samudayoti pajānāti.
කත්‌ථ චුප්‌පන්‌නං දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියං අපරිසෙසං නිරුජ්‌ඣති, ඉධ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහීතිආදීසු පන අයං එකතොව විනිච්‌ඡයකථා – දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියඤ්‌හි පඨමජ්‌ඣානස්‌ස උපචාරක්‌ඛණෙයෙව නිරුජ්‌ඣති පහීනං හොති, දොමනස්‌සාදීනි දුතියජ්‌ඣානාදීනං. එවං සන්‌තෙපි තෙසං අතිසයනිරොධත්‌තා අයං ඣානෙසුයෙව නිරොධො වුත්‌තො. අතිසයනිරොධො හි තෙසං පඨමජ්‌ඣානාදීසු, න නිරොධොයෙව, නිරොධොයෙව පන උපචාරක්‌ඛණෙ, නාතිසයනිරොධො. තථා හි නානාවජ්‌ජනෙ පඨමජ්‌ඣානුපචාරෙ නිරුද්‌ධස්‌සාපි දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස ඩංසමකසාදිසම්‌ඵස්‌සෙන වා විසමාසනුපතාපෙන වා සියා උප්‌පත්‌ති, න ත්‌වෙව අන්‌තොඅප්‌පනායං. උපචාරෙ වා නිරුද්‌ධම්‌පෙතං න සුට්‌ඨු නිරුද්‌ධං හොති පටිපක්‌ඛෙන අවිහතත්‌තා. අන්‌තොඅප්‌පනායං පන පීතිඵරණෙන සබ්‌බො කායො සුඛොක්‌කන්‌තො හොති, සුඛොක්‌කන්‌තකායස්‌ස ච සුට්‌ඨු නිරුද්‌ධං හොති දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියං පටිපක්‌ඛෙන විහතත්‌තා. නානාවජ්‌ජනෙයෙව ච දුතියජ්‌ඣානුපචාරෙ පහීනස්‌ස දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියස්‌ස යස්‌මා එතං විතක්‌කවිචාරපච්‌චයෙපි කායකිලමථෙ චිත්‌තුපඝාතෙ ච සති උප්‌පජ්‌ජති, විතක්‌කවිචාරාභාවෙ නෙව උප්‌පජ්‌ජති. යත්‌ථ පන උප්‌පජ්‌ජති, තත්‌ථ විතක්‌කවිචාරභාවෙ, අප්‌පහීනා එව ච දුතියජ්‌ඣානුපචාරෙ විතක්‌කවිචාරාති තත්‌ථස්‌ස සියා උප්‌පත්‌ති. න ත්‌වෙව දුතියජ්‌ඣානෙ පහීනපච්‌චයත්‌තා. තථා තතියජ්‌ඣානුපචාරෙ පහීනස්‌සාපි සුඛින්‌ද්‍රියස්‌ස පීතිසමුට්‌ඨානපණීතරූපඵුට්‌ඨකායස්‌ස සියා උප්‌පත්‌ති, න ත්‌වෙව තතියජ්‌ඣානෙ. තතියජ්‌ඣානෙ හි සුඛස්‌ස පච්‌චයභූතා පීති සබ්‌බසො නිරුද්‌ධා. තථා චතුත්‌ථජ්‌ඣානුපචාරෙ පහීනස්‌සාපි සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියස්‌ස ආසන්‌නත්‌තා අප්‌පනාප්‌පත්‌තාය උපෙක්‌ඛාය අභාවෙන සම්‌මා අනතික්‌කන්‌තත්‌තා ච සියා උප්‌පත්‌ති, න ත්‌වෙව චතුත්‌ථජ්‌ඣානෙ. තස්‌මා ‘‘එත්‌ථ චුප්‌පන්‌නං දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියං අපරිසෙසං නිරුජ්‌ඣතී’’ති තත්‌ථ තත්‌ථ අපරිසෙසග්‌ගහණං කතං.
Kattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati, idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehītiādīsu pana ayaṃ ekatova vinicchayakathā – dukkhindriyañhi paṭhamajjhānassa upacārakkhaṇeyeva nirujjhati pahīnaṃ hoti, domanassādīni dutiyajjhānādīnaṃ. Evaṃ santepi tesaṃ atisayanirodhattā ayaṃ jhānesuyeva nirodho vutto. Atisayanirodho hi tesaṃ paṭhamajjhānādīsu, na nirodhoyeva, nirodhoyeva pana upacārakkhaṇe, nātisayanirodho. Tathā hi nānāvajjane paṭhamajjhānupacāre niruddhassāpi dukkhindriyassa ḍaṃsamakasādisamphassena vā visamāsanupatāpena vā siyā uppatti, na tveva antoappanāyaṃ. Upacāre vā niruddhampetaṃ na suṭṭhu niruddhaṃ hoti paṭipakkhena avihatattā. Antoappanāyaṃ pana pītipharaṇena sabbo kāyo sukhokkanto hoti, sukhokkantakāyassa ca suṭṭhu niruddhaṃ hoti dukkhindriyaṃ paṭipakkhena vihatattā. Nānāvajjaneyeva ca dutiyajjhānupacāre pahīnassa domanassindriyassa yasmā etaṃ vitakkavicārapaccayepi kāyakilamathe cittupaghāte ca sati uppajjati, vitakkavicārābhāve neva uppajjati. Yattha pana uppajjati, tattha vitakkavicārabhāve, appahīnā eva ca dutiyajjhānupacāre vitakkavicārāti tatthassa siyā uppatti. Na tveva dutiyajjhāne pahīnapaccayattā. Tathā tatiyajjhānupacāre pahīnassāpi sukhindriyassa pītisamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭṭhakāyassa siyā uppatti, na tveva tatiyajjhāne. Tatiyajjhāne hi sukhassa paccayabhūtā pīti sabbaso niruddhā. Tathā catutthajjhānupacāre pahīnassāpi somanassindriyassa āsannattā appanāppattāya upekkhāya abhāvena sammā anatikkantattā ca siyā uppatti, na tveva catutthajjhāne. Tasmā ‘‘ettha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhatī’’ti tattha tattha aparisesaggahaṇaṃ kataṃ.
යං පනෙත්‌ථ තදත්‌ථාය චිත්‌තං උපසංහරතීති වුත්‌තං, තත්‌ථ අලාභී සමානො උප්‌පාදනත්‌ථාය චිත්‌තං උපසංහරති, ලාභී සමානො සමාපජ්‌ජනත්‌ථායාති එවමත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. ඉමෙසු ද්‌වීසුපි සුත්‌තෙසු සම්‌මසනවාරොව කථිතොති.
Yaṃ panettha tadatthāya cittaṃ upasaṃharatīti vuttaṃ, tattha alābhī samāno uppādanatthāya cittaṃ upasaṃharati, lābhī samāno samāpajjanatthāyāti evamattho veditabbo. Imesu dvīsupi suttesu sammasanavārova kathitoti.
සුඛින්‌ද්‍රියවග්‌ගො චතුත්‌ථො.
Sukhindriyavaggo catuttho.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 10. උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තං • 10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 10. උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
