| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
10. උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
510. රසනං භඤ්‌ජනං නිරුජ්‌ඣනං රසො. යො යො ධම්‌මානං රසො යථාධම්‌මරසො, තෙන යථාධම්‌මරසෙන. පටිපාටියාති කමෙන, උභයෙනපි ධම්‌මානං පහානක්‌කමෙනාති වුත්‌තං හොති. ඉමස්‌මිං ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගෙති ඉමස්‌මිං ඉන්‌ද්‍රියසංයුත්‌තසඤ්‌ඤිතෙ ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගෙ. අදෙසිතත්‌තාති සෙසසුත්‌තානි විය ‘‘සුඛින්‌ද්‍රිය’’න්‌තිආදිනා අදෙසිතත්‌තා ඉදං උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තං නාම. වලියා ඛරසම්‌ඵස්‌සාය ඵුට්‌ඨස්‌ස. තන්‌ති කණ්‌ටකවෙදනාදිං. එතස්‌ස දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස.
510. Rasanaṃ bhañjanaṃ nirujjhanaṃ raso. Yo yo dhammānaṃ raso yathādhammaraso, tena yathādhammarasena. Paṭipāṭiyāti kamena, ubhayenapi dhammānaṃ pahānakkamenāti vuttaṃ hoti. Imasmiṃ indriyavibhaṅgeti imasmiṃ indriyasaṃyuttasaññite indriyavibhaṅge. Adesitattāti sesasuttāni viya ‘‘sukhindriya’’ntiādinā adesitattā idaṃ uppaṭipāṭikasuttaṃ nāma. Valiyā kharasamphassāya phuṭṭhassa. Tanti kaṇṭakavedanādiṃ. Etassa dukkhindriyassa.
තෙසං තෙසන්‌ති දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියාදීනං. කාරණවසෙනෙවාති තංතංඅසාධාරණකාරණවසෙන. තෙසඤ්‌හි විසෙසකාරණං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘පත්‌තචීවරාදීනං වා’’ති ආහ.
Tesaṃtesanti domanassindriyādīnaṃ. Kāraṇavasenevāti taṃtaṃasādhāraṇakāraṇavasena. Tesañhi visesakāraṇaṃ dassento ‘‘pattacīvarādīnaṃ vā’’ti āha.
එකතොවාති පුනප්‌පුනං පදුද්‌ධාරණං අකත්‌වා එකජ්‌ඣමෙව. දුතියජ්‌ඣානාදීනං උපචාරක්‌ඛණෙ එව නිරුජ්‌ඣන්‌තීති ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධො. තෙසං දුක්‌ඛින්‌ද්‍රියදොමනස්‌සාදීනං. අතිසයනිරොධොති සුට්‌ඨු පහානං උජුප්‌පටිපක්‌ඛෙන වූපසමො. නිරොධොයෙවාති නිරොධමත්‌තමෙව. නානාවජ්‌ජනෙති යෙන ආවජ්‌ජනෙන අප්‌පනාවීථි හොති, තතො භිජ්‌ජාවජ්‌ජනෙ, අනෙකාවජ්‌ජනෙ වා. අප්‌පනාවීථියඤ්‌හි උපචාරො එකාවජ්‌ජනො, ඉතරො අනෙකාවජ්‌ජනො අනෙකක්‌ඛත්‌තුං පවත්‌තනතො. විසමනිසජ්‌ජාය උප්‌පන්‌නකිලමථො විසමාසනුපතාපො . පීතිඵරණෙනාති පීතියා ඵරණරසත්‌තා. පීතිසමුට්‌ඨානානං වා පණීතරූපානං කායස්‌ස බ්‍යාපනතො වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘සබ්‌බො කායො සුඛොක්‌කන්‌තො හොතී’’ති. විතක්‌කවිචාරපච්‌චයෙපීති පි-සද්‌දො අට්‌ඨානපයුත්‌තො, සො ‘‘පහීනස්‌සා’’ති එත්‌ථ ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බො ‘‘පහීනස්‌සපි දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියස්‌සා’’ති. එතං දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං උප්‌පජ්‌ජතීති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං අතිචිරං විතක්‌කයතො විචාරයතො කායොපි කිලමි, චිත්‌තම්‌පි විහඤ්‌ඤී’’ති ච වචනතො කායචිත්‌තඛෙදානං විතක්‌කවිචාරපච්‌චයතා වෙදිතබ්‌බා. විතක්‌කවිචාරභාවෙ උප්‌පජ්‌ජති දොමනස්‌සින්‌ද්‍රියන්‌ති ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. තත්‌ථස්‌ස සියා උප්‌පත්‌තීති තත්‌ථ දුතියජ්‌ඣානුපචාරෙ අස්‌ස දොමනස්‌සස්‌ස උප්‌පත්‌ති භවෙය්‍ය. ‘‘තත්‌ථස්‌ස සියා උප්‌පත්‌තී’’ති ඉදං පරිකප්‌පවචනං උපචාරක්‌ඛණෙ දොමනස්‌සස්‌ස සුප්‌පහීනභාවදස්‌සනත්‌ථං. තථා හි වුත්‌තං ‘‘න ත්‌වෙව දුතියජ්‌ඣානෙ පහීනපච්‌චයත්‌තා’’ති. පහීනම්‌පි සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං පීති විය න දූරෙති කත්‌වා ‘‘ආසන්‌නත්‌තා’’ති වුත්‌තං. නානාවජ්‌ජනුපචාරෙ පහීනම්‌පි පහානඞ්‌ගං පටිපක්‌ඛෙන අවිහතත්‌තා අන්‌තරන්‌තරා උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යාති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අප්‌පනාප්‌පත්‌තායා’’තිආදිමාහ. ‘‘තාදිසාය ආසෙවනාය ඉච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා යථා මග්‌ගවීථිතො පුබ්‌බෙ ද්‌වෙ තයො ජවනවාරා සදිසානුපස්‌සනාව පවත්‌තන්‌ති, එවමිධාපි අප්‌පනාවාරතො පුබ්‌බෙ ද්‌වෙ තයො ජවනවාරා උපෙක්‌ඛාසහගතාව පවත්‌තන්‌තී’’ති වදන්‌ති. අපරිසෙසන්‌ති සුවික්‌ඛම්‌භිතන්‌ති කත්‌වා වික්‌ඛම්‌භනෙන අනවසෙසං.
Ekatovāti punappunaṃ paduddhāraṇaṃ akatvā ekajjhameva. Dutiyajjhānādīnaṃ upacārakkhaṇe eva nirujjhantīti ānetvā sambandho. Tesaṃ dukkhindriyadomanassādīnaṃ. Atisayanirodhoti suṭṭhu pahānaṃ ujuppaṭipakkhena vūpasamo. Nirodhoyevāti nirodhamattameva. Nānāvajjaneti yena āvajjanena appanāvīthi hoti, tato bhijjāvajjane, anekāvajjane vā. Appanāvīthiyañhi upacāro ekāvajjano, itaro anekāvajjano anekakkhattuṃ pavattanato. Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo. Pītipharaṇenāti pītiyā pharaṇarasattā. Pītisamuṭṭhānānaṃ vā paṇītarūpānaṃ kāyassa byāpanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti. Vitakkavicārapaccayepīti pi-saddo aṭṭhānapayutto, so ‘‘pahīnassā’’ti ettha ānetvā sambandhitabbo ‘‘pahīnassapi domanassindriyassā’’ti. Etaṃ domanassindriyaṃ uppajjatīti sambandho. ‘‘Tassa mayhaṃ aticiraṃ vitakkayato vicārayato kāyopi kilami, cittampi vihaññī’’ti ca vacanato kāyacittakhedānaṃ vitakkavicārapaccayatā veditabbā. Vitakkavicārabhāve uppajjati domanassindriyanti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tatthassa siyā uppattīti tattha dutiyajjhānupacāre assa domanassassa uppatti bhaveyya. ‘‘Tatthassa siyā uppattī’’ti idaṃ parikappavacanaṃ upacārakkhaṇe domanassassa suppahīnabhāvadassanatthaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘na tveva dutiyajjhāne pahīnapaccayattā’’ti. Pahīnampi somanassindriyaṃ pīti viya na dūreti katvā ‘‘āsannattā’’ti vuttaṃ. Nānāvajjanupacāre pahīnampi pahānaṅgaṃ paṭipakkhena avihatattā antarantarā uppajjeyyāti imamatthaṃ dassento ‘‘appanāppattāyā’’tiādimāha. ‘‘Tādisāya āsevanāya icchitabbattā yathā maggavīthito pubbe dve tayo javanavārā sadisānupassanāva pavattanti, evamidhāpi appanāvārato pubbe dve tayo javanavārā upekkhāsahagatāva pavattantī’’ti vadanti. Aparisesanti suvikkhambhitanti katvā vikkhambhanena anavasesaṃ.
තථත්‌තායාති තථභාවාය පඨමජ්‌ඣානසමඞ්‌ගිතාය. සා පනස්‌ස උප්‌පාදනෙන වා උප්‌පන්‌නස්‌ස සමාපජ්‌ජනෙන වා හොතීති වුත්‌තං ‘‘උප්‌පාදනත්‌ථාය සමාපජ්‌ජනත්‌ථායා’’ති. ද්‌වීසූති නවමදසමෙසු සුත්‌තන්‌තෙසු.
Tathattāyāti tathabhāvāya paṭhamajjhānasamaṅgitāya. Sā panassa uppādanena vā uppannassa samāpajjanena vā hotīti vuttaṃ ‘‘uppādanatthāya samāpajjanatthāyā’’ti. Dvīsūti navamadasamesu suttantesu.
සුඛින්‌ද්‍රියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sukhindriyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 10. උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තං • 10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 10. උප්‌පටිපාටිකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
