| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៥៤] ៤. ឧរគជាតកវណ្ណនា
[354] 4. Uragajātakavaṇṇanā
ឧរគោវ តចំ ជិណ្ណន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ មតបុត្តកំ កុដុម្ពិកំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ បន មតភរិយមតបិតិកវត្ថុសទិសមេវ។ ឥធាបិ តថេវ សត្ថា តស្ស និវេសនំ គន្ត្វា តំ អាគន្ត្វា វន្ទិត្វា និសិន្នំ ‘‘កិំ, អាវុសោ, សោចសី’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘អាម, ភន្តេ , បុត្តស្ស មេ មតកាលតោ បដ្ឋាយ សោចាមី’’តិ វុត្តេ ‘‘អាវុសោ, ភិជ្ជនធម្មំ នាម ភិជ្ជតិ, នស្សនធម្មំ នាម នស្សតិ, តញ្ច ខោ ន ឯកស្មិំយេវ កុលេ, នាបិ ឯកស្មិញ្ញេវ គាមេ, អថ ខោ អបរិមាណេសុ ចក្កវាឡេសុ តីសុ ភវេសុ អមរណធម្មោ នាម នត្ថិ, តព្ភាវេនេវ ឋាតុំ សមត្ថោ ឯកសង្ខារោបិ សស្សតោ នាម នត្ថិ, សព្ពេ សត្តា មរណធម្មា, សព្ពេ សង្ខារា ភិជ្ជនធម្មា, បោរាណកបណ្ឌិតាបិ បុត្តេ មតេ ‘មរណធម្មំ មតំ, នស្សនធម្មំ នដ្ឋ’ន្តិ ន សោចិំសូ’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Uragovatacaṃ jiṇṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto mataputtakaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana matabhariyamatapitikavatthusadisameva. Idhāpi tatheva satthā tassa nivesanaṃ gantvā taṃ āgantvā vanditvā nisinnaṃ ‘‘kiṃ, āvuso, socasī’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante , puttassa me matakālato paṭṭhāya socāmī’’ti vutte ‘‘āvuso, bhijjanadhammaṃ nāma bhijjati, nassanadhammaṃ nāma nassati, tañca kho na ekasmiṃyeva kule, nāpi ekasmiññeva gāme, atha kho aparimāṇesu cakkavāḷesu tīsu bhavesu amaraṇadhammo nāma natthi, tabbhāveneva ṭhātuṃ samattho ekasaṅkhāropi sassato nāma natthi, sabbe sattā maraṇadhammā, sabbe saṅkhārā bhijjanadhammā, porāṇakapaṇḍitāpi putte mate ‘maraṇadhammaṃ mataṃ, nassanadhammaṃ naṭṭha’nti na sociṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ពារាណសិយំ ទ្វារគាមកេ ព្រាហ្មណកុលេ និព្ពត្តិត្វា កុដុម្ពំ សណ្ឋបេត្វា កសិកម្មេន ជីវិកំ កប្បេសិ។ តស្ស បុត្តោ ច ធីតា ចាតិ ទ្វេ ទារកា អហេសុំ។ សោ បុត្តស្ស វយប្បត្តស្ស សមានកុលតោ កុមារិកំ អាហរិត្វា អទាសិ, ឥតិ តេ ទាសិយា សទ្ធិំ ឆ ជនា អហេសុំ – ពោធិសត្តោ, ភរិយា, បុត្តោ, ធីតា, សុណិសា, ទាសីតិ។ តេ សមគ្គា សម្មោទមានា បិយសំវាសា អហេសុំ។ ពោធិសត្តោ សេសានំ បញ្ចន្នំ ឯវំ ឱវាទំ ទេតិ ‘‘តុម្ហេ យថាលទ្ធនិយាមេនេវ ទានំ ទេថ, សីលំ រក្ខថ, ឧបោសថកម្មំ ករោថ, មរណស្សតិំ ភាវេថ, តុម្ហាកំ មរណភាវំ សល្លក្ខេថ, ឥមេសញ្ហិ សត្តានំ មរណំ ធុវំ, ជីវិតំ អទ្ធុវំ, សព្ពេ សង្ខារា អនិច្ចា ខយវយធម្មិនោវ, រត្តិញ្ច ទិវា ច អប្បមត្តា ហោថា’’តិ។ តេ ‘‘សាធូ’’តិ ឱវាទំ សម្បដិច្ឆិត្វា អប្បមត្តា មរណស្សតិំ ភាវេន្តិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto bārāṇasiyaṃ dvāragāmake brāhmaṇakule nibbattitvā kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā kasikammena jīvikaṃ kappesi. Tassa putto ca dhītā cāti dve dārakā ahesuṃ. So puttassa vayappattassa samānakulato kumārikaṃ āharitvā adāsi, iti te dāsiyā saddhiṃ cha janā ahesuṃ – bodhisatto, bhariyā, putto, dhītā, suṇisā, dāsīti. Te samaggā sammodamānā piyasaṃvāsā ahesuṃ. Bodhisatto sesānaṃ pañcannaṃ evaṃ ovādaṃ deti ‘‘tumhe yathāladdhaniyāmeneva dānaṃ detha, sīlaṃ rakkhatha, uposathakammaṃ karotha, maraṇassatiṃ bhāvetha, tumhākaṃ maraṇabhāvaṃ sallakkhetha, imesañhi sattānaṃ maraṇaṃ dhuvaṃ, jīvitaṃ addhuvaṃ, sabbe saṅkhārā aniccā khayavayadhamminova, rattiñca divā ca appamattā hothā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti ovādaṃ sampaṭicchitvā appamattā maraṇassatiṃ bhāventi.
អថេកទិវសំ ពោធិសត្តោ បុត្តេន សទ្ធិំ ខេត្តំ គន្ត្វា កសតិ។ បុត្តោ កចវរំ សង្កឌ្ឍិត្វា ឈាបេតិ។ តស្សាវិទូរេ ឯកស្មិំ វម្មិកេ អាសីវិសោ អត្ថិ។ ធូមោ តស្ស អក្ខីនិ បហរិ។ សោ កុទ្ធោ និក្ខមិត្វា ‘‘ឥមំ និស្សាយ មយ្ហំ ភយ’’ន្តិ ចតស្សោ ទាឋា និមុជ្ជាបេន្តោ តំ ឌំសិ, សោ បរិវត្តិត្វា បតិតោ។ ពោធិសត្តោ បរិវត្តិត្វា តំ បតិតំ ទិស្វា គោណេ ឋបេត្វា គន្ត្វា តស្ស មតភាវំ ញត្វា តំ ឧក្ខិបិត្វា ឯកស្មិំ រុក្ខមូលេ និបជ្ជាបេត្វា បារុបិត្វា នេវ រោទិ ន បរិទេវិ – ‘‘ភិជ្ជនធម្មំ បន ភិន្នំ, មរណធម្មំ មតំ, សព្ពេ សង្ខារា អនិច្ចា មរណនិប្ផត្តិកា’’តិ អនិច្ចភាវមេវ សល្លក្ខេត្វា កសិ។ សោ ខេត្តសមីបេន គច្ឆន្តំ ឯកំ បដិវិស្សកំ បុរិសំ ទិស្វា ‘‘តាត, គេហំ គច្ឆសី’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘អាមា’’តិ វុត្តេ តេន ហិ អម្ហាកម្បិ ឃរំ គន្ត្វា ព្រាហ្មណិំ វទេយ្យាសិ ‘‘អជ្ជ កិរ បុព្ពេ វិយ ទ្វិន្នំ ភត្តំ អនាហរិត្វា ឯកស្សេវាហារំ អាហរេយ្យាថ, បុព្ពេ ច ឯកិកាវ ទាសី អាហារំ អាហរតិ, អជ្ជ បន ចត្តារោបិ ជនា សុទ្ធវត្ថនិវត្ថា គន្ធបុប្ផហត្ថា អាគច្ឆេយ្យាថា’’តិ។ សោ ‘‘សាធូ’’តិ គន្ត្វា ព្រាហ្មណិយា តថេវ កថេសិ។ កេន តេ, តាត, ឥមំ សាសនំ ទិន្នន្តិ។ ព្រាហ្មណេន , អយ្យេតិ។ សា ‘‘បុត្តោ មេ មតោ’’តិ អញ្ញាសិ, កម្បនមត្តម្បិស្សា នាហោសិ។ ឯវំ សុភាវិតចិត្តា សុទ្ធវត្ថនិវត្ថា គន្ធបុប្ផហត្ថា ទាសិំ បន អាហារំ អាហរាបេត្វា សេសេហិ សទ្ធិំ ខេត្តំ អគមាសិ។ ឯកស្សបិ រោទិតំ វា បរិទេវិតំ វា នាហោសិ។
Athekadivasaṃ bodhisatto puttena saddhiṃ khettaṃ gantvā kasati. Putto kacavaraṃ saṅkaḍḍhitvā jhāpeti. Tassāvidūre ekasmiṃ vammike āsīviso atthi. Dhūmo tassa akkhīni pahari. So kuddho nikkhamitvā ‘‘imaṃ nissāya mayhaṃ bhaya’’nti catasso dāṭhā nimujjāpento taṃ ḍaṃsi, so parivattitvā patito. Bodhisatto parivattitvā taṃ patitaṃ disvā goṇe ṭhapetvā gantvā tassa matabhāvaṃ ñatvā taṃ ukkhipitvā ekasmiṃ rukkhamūle nipajjāpetvā pārupitvā neva rodi na paridevi – ‘‘bhijjanadhammaṃ pana bhinnaṃ, maraṇadhammaṃ mataṃ, sabbe saṅkhārā aniccā maraṇanipphattikā’’ti aniccabhāvameva sallakkhetvā kasi. So khettasamīpena gacchantaṃ ekaṃ paṭivissakaṃ purisaṃ disvā ‘‘tāta, gehaṃ gacchasī’’ti pucchitvā ‘‘āmā’’ti vutte tena hi amhākampi gharaṃ gantvā brāhmaṇiṃ vadeyyāsi ‘‘ajja kira pubbe viya dvinnaṃ bhattaṃ anāharitvā ekassevāhāraṃ āhareyyātha, pubbe ca ekikāva dāsī āhāraṃ āharati, ajja pana cattāropi janā suddhavatthanivatthā gandhapupphahatthā āgaccheyyāthā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti gantvā brāhmaṇiyā tatheva kathesi. Kena te, tāta, imaṃ sāsanaṃ dinnanti. Brāhmaṇena , ayyeti. Sā ‘‘putto me mato’’ti aññāsi, kampanamattampissā nāhosi. Evaṃ subhāvitacittā suddhavatthanivatthā gandhapupphahatthā dāsiṃ pana āhāraṃ āharāpetvā sesehi saddhiṃ khettaṃ agamāsi. Ekassapi roditaṃ vā paridevitaṃ vā nāhosi.
ពោធិសត្តោ បុត្តស្ស និបន្នឆាយាយមេវ និសីទិត្វា ភុញ្ជិ។ ភុត្តាវសានេ សព្ពេបិ ទារូនិ ឧទ្ធរិត្វា តំ ចិតកំ អារោបេត្វា គន្ធបុប្ផេហិ បូជេត្វា ឈាបេសុំ។ ឯកស្ស ច ឯកពិន្ទុបិ អស្សុ នាហោសិ, សព្ពេបិ សុភាវិតមរណស្សតិនោ ហោន្តិ។ តេសំ សីលតេជេន សក្កស្ស អាសនំ ឧណ្ហាការំ ទស្សេសិ។ សោ ‘‘កោ នុ ខោ មំ ឋានា ចាវេតុកាមោ’’តិ ឧបធារេន្តោ តេសំ គុណតេជេន ឧណ្ហភាវំ ញត្វា បសន្នមានសោ ហុត្វា ‘‘មយា ឯតេសំ សន្តិកំ គន្ត្វា សីហនាទំ នទាបេត្វា សីហនាទបរិយោសានេ ឯតេសំ និវេសនំ សត្តរតនបរិបុណ្ណំ កត្វា អាគន្តុំ វដ្ដតី’’តិ វេគេន តត្ថ គន្ត្វា អាឡាហនបស្សេ ឋិតោ ‘‘តាត, កិំ ករោថា’’តិ អាហ។ ‘‘ឯកំ មនុស្សំ ឈាបេម, សាមី’’តិ។ ‘‘ន តុម្ហេ មនុស្សំ ឈាបេស្សថ, ឯកំ បន មិគំ មារេត្វា បចថ មញ្ញេ’’តិ។ ‘‘នត្ថេតំ សាមិ, មនុស្សមេវ ឈាបេមា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ វេរិមនុស្សោ វោ ភវិស្សតី’’តិ។ អថ នំ ពោធិសត្តោ ‘‘ឱរសបុត្តោ នោ សាមិ, ន វេរិកោ’’តិ អាហ។ ‘‘តេន ហិ វោ អប្បិយបុត្តោ ភវិស្សតី’’តិ? ‘‘អតិវិយ បិយបុត្តោ, សាមី’’តិ។ ‘‘អថ កស្មា ន រោទសី’’តិ? សោ អរោទនការណំ កថេន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Bodhisatto puttassa nipannachāyāyameva nisīditvā bhuñji. Bhuttāvasāne sabbepi dārūni uddharitvā taṃ citakaṃ āropetvā gandhapupphehi pūjetvā jhāpesuṃ. Ekassa ca ekabindupi assu nāhosi, sabbepi subhāvitamaraṇassatino honti. Tesaṃ sīlatejena sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So ‘‘ko nu kho maṃ ṭhānā cāvetukāmo’’ti upadhārento tesaṃ guṇatejena uṇhabhāvaṃ ñatvā pasannamānaso hutvā ‘‘mayā etesaṃ santikaṃ gantvā sīhanādaṃ nadāpetvā sīhanādapariyosāne etesaṃ nivesanaṃ sattaratanaparipuṇṇaṃ katvā āgantuṃ vaṭṭatī’’ti vegena tattha gantvā āḷāhanapasse ṭhito ‘‘tāta, kiṃ karothā’’ti āha. ‘‘Ekaṃ manussaṃ jhāpema, sāmī’’ti. ‘‘Na tumhe manussaṃ jhāpessatha, ekaṃ pana migaṃ māretvā pacatha maññe’’ti. ‘‘Natthetaṃ sāmi, manussameva jhāpemā’’ti. ‘‘Tena hi verimanusso vo bhavissatī’’ti. Atha naṃ bodhisatto ‘‘orasaputto no sāmi, na veriko’’ti āha. ‘‘Tena hi vo appiyaputto bhavissatī’’ti? ‘‘Ativiya piyaputto, sāmī’’ti. ‘‘Atha kasmā na rodasī’’ti? So arodanakāraṇaṃ kathento paṭhamaṃ gāthamāha –
១៩.
19.
‘‘ឧរគោវ តចំ ជិណ្ណំ, ហិត្វា គច្ឆតិ សំ តនុំ;
‘‘Uragova tacaṃ jiṇṇaṃ, hitvā gacchati saṃ tanuṃ;
ឯវំ សរីរេ និព្ភោគេ, បេតេ កាលកតេ សតិ។
Evaṃ sarīre nibbhoge, pete kālakate sati.
២០.
20.
‘‘ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតី’’តិ។
Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti.
តត្ថ សំ តនុន្តិ អត្តនោ សរីរំ។ និព្ភោគេតិ ជីវិតិន្ទ្រិយស្ស អភាវេន ភោគរហិតេ។ បេតេតិ បរលោកំ បដិគតេ។ កាលកតេតិ កតកាលេ, មតេតិ អត្ថោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – សាមិ, មម បុត្តោ យថា នាម ឧរគោ ជិណ្ណតចំ និច្ឆិន្ទិត្វា អនោលោកេត្វា អនបេក្ខោ ឆឌ្ឌេត្វា គច្ឆេយ្យ, ឯវំ អត្តនោ សរីរំ ឆឌ្ឌេត្វា គច្ឆតិ, តស្ស ជីវិតិន្ទ្រិយរហិតេ សរីរេ ឯវំ និព្ភោគេ តស្មិញ្ច មេ បុត្តេ បេតេ បុន បដិគតេ មរណកាលំ កត្វា ឋិតេ សតិ កោ ការុញ្ញេន វា បរិទេវេន វា អត្ថោ។ អយញ្ហិ យថា សូលេហិ វិជ្ឈិត្វា ឌយ្ហមានោ សុខទុក្ខំ ន ជានាតិ, ឯវំ ញាតីនំ បរិទេវិតម្បិ ន ជានាតិ, តេន ការណេនាហំ ឯតំ ន សោចាមិ។ យា តស្ស អត្តនោ គតិ, តំ សោ គតោតិ។
Tattha saṃ tanunti attano sarīraṃ. Nibbhogeti jīvitindriyassa abhāvena bhogarahite. Peteti paralokaṃ paṭigate. Kālakateti katakāle, mateti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – sāmi, mama putto yathā nāma urago jiṇṇatacaṃ nicchinditvā anoloketvā anapekkho chaḍḍetvā gaccheyya, evaṃ attano sarīraṃ chaḍḍetvā gacchati, tassa jīvitindriyarahite sarīre evaṃ nibbhoge tasmiñca me putte pete puna paṭigate maraṇakālaṃ katvā ṭhite sati ko kāruññena vā paridevena vā attho. Ayañhi yathā sūlehi vijjhitvā ḍayhamāno sukhadukkhaṃ na jānāti, evaṃ ñātīnaṃ paridevitampi na jānāti, tena kāraṇenāhaṃ etaṃ na socāmi. Yā tassa attano gati, taṃ so gatoti.
សក្កោ ពោធិសត្តស្ស វចនំ សុត្វា ព្រាហ្មណិំ បុច្ឆិ ‘‘អម្ម, តុយ្ហំ សោ កិំ ហោតី’’តិ? ‘‘ទស មាសេ កុច្ឆិនា បរិហរិត្វា ថញ្ញំ បាយេត្វា ហត្ថបាទេ សណ្ឋបេត្វា វឌ្ឍិតបុត្តោ មេ, សាមី’’តិ។ ‘‘អម្ម, បិតា តាវ បុរិសភាវេន មា រោទតុ, មាតុ ហទយំ បន មុទុកំ ហោតិ, ត្វំ កស្មា ន រោទសី’’តិ? សា អរោទនការណំ កថេន្តី –
Sakko bodhisattassa vacanaṃ sutvā brāhmaṇiṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Dasa māse kucchinā pariharitvā thaññaṃ pāyetvā hatthapāde saṇṭhapetvā vaḍḍhitaputto me, sāmī’’ti. ‘‘Amma, pitā tāva purisabhāvena mā rodatu, mātu hadayaṃ pana mudukaṃ hoti, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti? Sā arodanakāraṇaṃ kathentī –
២១.
21.
‘‘អនវ្ហិតោ តតោ អាគា, អននុញ្ញាតោ ឥតោ គតោ;
‘‘Anavhito tato āgā, ananuññāto ito gato;
យថាគតោ តថា គតោ, តត្ថ កា បរិទេវនា។
Yathāgato tathā gato, tattha kā paridevanā.
២២.
22.
‘‘ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតី’’តិ។ – គាថាទ្វយមាហ –
Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –
តត្ថ អនវ្ហិតោតិ អយំ តាត មយា បរលោកតោ អនវ្ហិតោ អយាចិតោ។ អាគាតិ អម្ហាកំ គេហំ អាគតោ។ ឥតោតិ ឥតោ មនុស្សលោកតោ គច្ឆន្តោបិ មយា អននុញ្ញាតោវ គតោ។ យថាគតោតិ អាគច្ឆន្តោបិ យថា អត្តនោវ រុចិយា អាគតោ, គច្ឆន្តោបិ តថេវ គតោ។ តត្ថាតិ តស្មិំ តស្ស ឥតោ គមនេ កា បរិទេវនា។ ឌយ្ហមានោតិ គាថា វុត្តនយេន វេទិតព្ពា។
Tattha anavhitoti ayaṃ tāta mayā paralokato anavhito ayācito. Āgāti amhākaṃ gehaṃ āgato. Itoti ito manussalokato gacchantopi mayā ananuññātova gato. Yathāgatoti āgacchantopi yathā attanova ruciyā āgato, gacchantopi tatheva gato. Tatthāti tasmiṃ tassa ito gamane kā paridevanā. Ḍayhamānoti gāthā vuttanayena veditabbā.
សក្កោ ព្រាហ្មណិយា កថំ សុត្វា តស្ស ភគិនិំ បុច្ឆិ ‘‘អម្ម, តុយ្ហំ សោ កិំ ហោតី’’តិ? ‘‘ភាតា មេ, សាមី’’តិ។ ‘‘អម្ម, ភគិនិយោ នាម ភាតូសុ សិនេហា ហោន្តិ, ត្វំ កស្មា ន រោទសី’’តិ? សា អរោទនការណំ កថេន្តី –
Sakko brāhmaṇiyā kathaṃ sutvā tassa bhaginiṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Bhātā me, sāmī’’ti. ‘‘Amma, bhaginiyo nāma bhātūsu sinehā honti, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti? Sā arodanakāraṇaṃ kathentī –
២៣.
23.
‘‘សចេ រោទេ កិសា អស្សំ, តស្សា មេ កិំ ផលំ សិយា;
‘‘Sace rode kisā assaṃ, tassā me kiṃ phalaṃ siyā;
ញាតិមិត្តសុហជ្ជានំ, ភិយ្យោ នោ អរតី សិយា។
Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyā.
២៤.
24.
ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតី’’តិ។ – គាថាទ្វយមាហ –
Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –
តត្ថ សចេតិ យទិ អហំ ភាតរិ មតេ រោទេយ្យំ, កិសសរីរា អស្សំ។ ភាតុ បន មេ តប្បច្ចយា វុឌ្ឍិ នាម នត្ថីតិ ទស្សេតិ។ តស្សា មេតិ តស្សា មយ្ហំ រោទន្តិយា កិំ ផលំ កោ អានិសំសោ ភវេយ្យ។ មយ្ហំ អវុទ្ធិ បន បញ្ញាយតីតិ ទីបេតិ។ ញាតិមិត្តសុហជ្ជានន្តិ ញាតិមិត្តសុហទានំ ។ អយមេវ វា បាឋោ។ ភិយ្យោ នោតិ យេ អម្ហាកំ ញាតី ច មិត្តា ច សុហទយា ច, តេសំ អធិកតរា អរតិ សិយា។
Tattha saceti yadi ahaṃ bhātari mate rodeyyaṃ, kisasarīrā assaṃ. Bhātu pana me tappaccayā vuḍḍhi nāma natthīti dasseti. Tassā meti tassā mayhaṃ rodantiyā kiṃ phalaṃ ko ānisaṃso bhaveyya. Mayhaṃ avuddhi pana paññāyatīti dīpeti. Ñātimittasuhajjānanti ñātimittasuhadānaṃ . Ayameva vā pāṭho. Bhiyyo noti ye amhākaṃ ñātī ca mittā ca suhadayā ca, tesaṃ adhikatarā arati siyā.
សក្កោ ភគិនិយា កថំ សុត្វា ភរិយំ បុច្ឆិ ‘‘អម្ម, តុយ្ហំ សោ កិំ ហោតី’’តិ? ‘‘បតិ មេ, សាមី’’តិ។ ‘‘ឥត្ថិយោ នាម បតិម្ហិ មតេ វិធវា ហោន្តិ អនាថា, ត្វំ កស្មា ន រោទសី’’តិ។ សាបិស្ស អរោទនការណំ កថេន្តី –
Sakko bhaginiyā kathaṃ sutvā bhariyaṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Pati me, sāmī’’ti. ‘‘Itthiyo nāma patimhi mate vidhavā honti anāthā, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti. Sāpissa arodanakāraṇaṃ kathentī –
២៥.
25.
‘‘យថាបិ ទារកោ ចន្ទំ, គច្ឆន្តមនុរោទតិ;
‘‘Yathāpi dārako candaṃ, gacchantamanurodati;
ឯវំសម្បទមេវេតំ, យោ បេតមនុសោចតិ។
Evaṃsampadamevetaṃ, yo petamanusocati.
២៦.
26.
‘‘ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតី’’តិ។ – គាថាទ្វយមាហ –
Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –
តស្សត្ថោ – យថា នាម យត្ថ កត្ថចិ យុត្តាយុត្តំ លព្ភនីយាលព្ភនីយំ អជានន្តោ ពាលទារកោ មាតុ ឧច្ឆង្គេ និសិន្នោ បុណ្ណមាសិយំ បុណ្ណំ ចន្ទំ អាកាសេ គច្ឆន្តំ ទិស្វា ‘‘អម្ម, ចន្ទំ មេ ទេហិ, អម្ម, ចន្ទំ មេ ទេហី’’តិ បុនប្បុនំ រោទតិ, ឯវំសម្បទមេវេតំ, ឯវំនិប្ផត្តិកមេវ ឯតំ តស្ស រុណ្ណំ ហោតិ, យោ បេតំ កាលកតំ អនុសោចតិ។ ឥតោបិ ច ពាលតរំ។ កិំការណា? សោ ហិ វិជ្ជមានចន្ទំ អនុរោទតិ, មយ្ហំ បន បតិ មតោ ឯតរហិ អវិជ្ជមានោ សូលេហិ វិជ្ឈិត្វា ឌយ្ហមានោបិ ន កិញ្ចិ ជានាតីតិ។
Tassattho – yathā nāma yattha katthaci yuttāyuttaṃ labbhanīyālabbhanīyaṃ ajānanto bāladārako mātu ucchaṅge nisinno puṇṇamāsiyaṃ puṇṇaṃ candaṃ ākāse gacchantaṃ disvā ‘‘amma, candaṃ me dehi, amma, candaṃ me dehī’’ti punappunaṃ rodati, evaṃsampadamevetaṃ, evaṃnipphattikameva etaṃ tassa ruṇṇaṃ hoti, yo petaṃ kālakataṃ anusocati. Itopi ca bālataraṃ. Kiṃkāraṇā? So hi vijjamānacandaṃ anurodati, mayhaṃ pana pati mato etarahi avijjamāno sūlehi vijjhitvā ḍayhamānopi na kiñci jānātīti.
សក្កោ ភរិយាយ វចនំ សុត្វា ទាសិំ បុច្ឆិ ‘‘អម្ម, តុយ្ហំ សោ កិំ ហោតី’’តិ? ‘‘អយ្យោ មេ, សាមី’’តិ។ ‘‘ននុ ត្វំ ឥមិនា បីឡេត្វា បោថេត្វា បរិភុត្តា ភវិស្សសិ, តស្មា ‘‘សុមុត្តា អហ’’ន្តិ ន រោទសី’’តិ។ ‘សាមិ, មា ឯវំ អវច, ន ឯតំ ឯតស្ស អនុច្ឆវិកំ, ខន្តិមេត្តានុទ្ទយសម្បន្នោ មេ អយ្យបុត្តោ, ឧរេ សំវឌ្ឍិតបុត្តោ វិយ អហោសី’តិ។ ‘‘អថ កស្មា ន រោទសី’’តិ? សាបិស្ស អរោទនការណំ កថេន្តី –
Sakko bhariyāya vacanaṃ sutvā dāsiṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Ayyo me, sāmī’’ti. ‘‘Nanu tvaṃ iminā pīḷetvā pothetvā paribhuttā bhavissasi, tasmā ‘‘sumuttā aha’’nti na rodasī’’ti. ‘Sāmi, mā evaṃ avaca, na etaṃ etassa anucchavikaṃ, khantimettānuddayasampanno me ayyaputto, ure saṃvaḍḍhitaputto viya ahosī’ti. ‘‘Atha kasmā na rodasī’’ti? Sāpissa arodanakāraṇaṃ kathentī –
២៧.
27.
‘‘យថាបិ ឧទកកុម្ភោ, ភិន្នោ អប្បដិសន្ធិយោ;
‘‘Yathāpi udakakumbho, bhinno appaṭisandhiyo;
ឯវំសម្បទមេវេតំ, យោ បេតមនុសោចតិ។
Evaṃsampadamevetaṃ, yo petamanusocati.
២៨.
28.
‘‘ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតី’’តិ។ – គាថាទ្វយមាហ –
Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –
តស្សត្ថោ – យថា នាម ឧទកកុម្ភោ ឧក្ខិបិយមានោ បតិត្វា សត្តធា ភិន្នោ បុន តានិ កបាលានិ បដិបាដិយា ឋបេត្វា សំវិទហិត្វា បដិបាកតិកំ កាតុំ ន សក្កោតិ, យោ បេតមនុសោចតិ, តស្សបិ ឯតមនុសោចនំ ឯវំនិប្ផត្តិកមេវ ហោតិ, មតស្ស បុន ជីវាបេតុំ អសក្កុណេយ្យត្តា ឥទ្ធិមតោ វា ឥទ្ធានុភាវេន ភិន្នំ កុម្ភំ សំវិទហិត្វា ឧទកស្ស បូរេតុំ សក្កា ភវេយ្យ, កាលកតោ បន ឥទ្ធិពលេនាបិ ន សក្កា បដិបាកតិតំ កាតុន្តិ។ ឥតរា គាថា វុត្តត្ថាយេវ។
Tassattho – yathā nāma udakakumbho ukkhipiyamāno patitvā sattadhā bhinno puna tāni kapālāni paṭipāṭiyā ṭhapetvā saṃvidahitvā paṭipākatikaṃ kātuṃ na sakkoti, yo petamanusocati, tassapi etamanusocanaṃ evaṃnipphattikameva hoti, matassa puna jīvāpetuṃ asakkuṇeyyattā iddhimato vā iddhānubhāvena bhinnaṃ kumbhaṃ saṃvidahitvā udakassa pūretuṃ sakkā bhaveyya, kālakato pana iddhibalenāpi na sakkā paṭipākatitaṃ kātunti. Itarā gāthā vuttatthāyeva.
សក្កោ សព្ពេសំ ធម្មកថំ សុត្វា បសីទិត្វា ‘‘តុម្ហេហិ អប្បមត្តេហិ មរណស្សតិ ភាវិតា, តុម្ហេ ឥតោ បដ្ឋាយ សហត្ថេន កម្មំ មា ករិត្ថ, អហំ, សក្កោ ទេវរាជា, អហំ វោ គេហេ សត្ត រតនានិ អបរិមាណានិ ករិស្សាមិ, តុម្ហេ ទានំ ទេថ , សីលំ រក្ខថ, ឧបោសថកម្មំ ករោថ, អប្បមត្តា ហោថា’’តិ តេសំ ឱវាទំ ទត្វា គេហំ អបរិមិតធនំ កត្វា បក្កាមិ។
Sakko sabbesaṃ dhammakathaṃ sutvā pasīditvā ‘‘tumhehi appamattehi maraṇassati bhāvitā, tumhe ito paṭṭhāya sahatthena kammaṃ mā karittha, ahaṃ, sakko devarājā, ahaṃ vo gehe satta ratanāni aparimāṇāni karissāmi, tumhe dānaṃ detha , sīlaṃ rakkhatha, uposathakammaṃ karotha, appamattā hothā’’ti tesaṃ ovādaṃ datvā gehaṃ aparimitadhanaṃ katvā pakkāmi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ កុដុម្ពិកោ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិ។ តទា ទាសី ខុជ្ជុត្តរា អហោសិ, ធីតា ឧប្បលវណ្ណា, បុត្តោ រាហុលោ, មាតា ខេមា, ព្រាហ្មណោ បន អហមេវ អហោសិន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kuṭumbiko sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā dāsī khujjuttarā ahosi, dhītā uppalavaṇṇā, putto rāhulo, mātā khemā, brāhmaṇo pana ahameva ahosinti.
ឧរគជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Uragajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៥៤. ឧរគជាតកំ • 354. Uragajātakaṃ
