Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പേതവത്ഥു-അട്ഠകഥാ • Petavatthu-aṭṭhakathā |
൧൨. ഉരഗപേതവത്ഥുവണ്ണനാ
12. Uragapetavatthuvaṇṇanā
ഉരഗോവ തചം ജിണ്ണന്തി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ അഞ്ഞതരം ഉപാസകം ആരബ്ഭ കഥേസി. സാവത്ഥിയം കിര അഞ്ഞതരസ്സ ഉപാസകസ്സ പുത്തോ കാലമകാസി. സോ പുത്തമരണഹേതു പരിദേവസോകസമാപന്നോ ബഹി നിക്ഖമിത്വാ കിഞ്ചി കമ്മം കാതും അസക്കോന്തോ ഗേഹേയേവ അട്ഠാസി. അഥ സത്ഥാ പച്ചൂസവേലായം മഹാകരുണാസമാപത്തിതോ വുട്ഠായ ബുദ്ധചക്ഖുനാ ലോകം വോലോകേന്തോ തം ഉപാസകം ദിസ്വാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ തസ്സ ഗേഹം ഗന്ത്വാ ദ്വാരേ അട്ഠാസി. ഉപാസകോ ച സത്ഥു ആഗതഭാവം സുത്വാ സീഘം ഉട്ഠായ ഗന്ത്വാ പച്ചുഗ്ഗമനം കത്വാ ഹത്ഥതോ പത്തം ഗഹേത്വാ ഗേഹം പവേസേത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേത്വാ അദാസി. നിസീദി ഭഗവാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ. ഉപാസകോപി ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. തം ഭഗവാ ‘‘കിം, ഉപാസക, സോകപരേതോ വിയ ദിസ്സതീ’’തി ആഹ. ‘‘ആമ, ഭഗവാ, പിയോ മേ പുത്തോ കാലകതോ, തേനാഹം സോചാമീ’’തി. അഥസ്സ ഭഗവാ സോകവിനോദനം കരോന്തോ ഉരഗജാതകം (ജാ॰ ൧.൫.൧൯ ആദയോ) കഥേസി.
Uragova tacaṃ jiṇṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ upāsakaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira aññatarassa upāsakassa putto kālamakāsi. So puttamaraṇahetu paridevasokasamāpanno bahi nikkhamitvā kiñci kammaṃ kātuṃ asakkonto geheyeva aṭṭhāsi. Atha satthā paccūsavelāyaṃ mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya buddhacakkhunā lokaṃ volokento taṃ upāsakaṃ disvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tassa gehaṃ gantvā dvāre aṭṭhāsi. Upāsako ca satthu āgatabhāvaṃ sutvā sīghaṃ uṭṭhāya gantvā paccuggamanaṃ katvā hatthato pattaṃ gahetvā gehaṃ pavesetvā āsanaṃ paññapetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Upāsakopi bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Taṃ bhagavā ‘‘kiṃ, upāsaka, sokapareto viya dissatī’’ti āha. ‘‘Āma, bhagavā, piyo me putto kālakato, tenāhaṃ socāmī’’ti. Athassa bhagavā sokavinodanaṃ karonto uragajātakaṃ (jā. 1.5.19 ādayo) kathesi.
അതീതേ കിര കാസിരട്ഠേ ബാരാണസിയം ധമ്മപാലം നാമ ബ്രാഹ്മണകുലം അഹോസി. തത്ഥ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണീ പുത്തോ ധീതാ സുണിസാ ദാസീതി ഇമേ സബ്ബേപി മരണാനുസ്സതിഭാവനാഭിരതാ അഹേസും. തേസു യോ ഗേഹതോ നിക്ഖമതി, സോ സേസജനേ ഓവദിത്വാ നിരപേക്ഖോവ നിക്ഖമതി. അഥേകദിവസം ബ്രാഹ്മണോ പുത്തേന സദ്ധിം ഘരതോ നിക്ഖമിത്വാ ഖേത്തം ഗന്ത്വാ കസതി. പുത്തോ സുക്ഖതിണപണ്ണകട്ഠാനി ആലിമ്പേതി. തത്ഥേകോ കണ്ഹസപ്പോ ഡാഹഭയേന രുക്ഖസുസിരതോ നിക്ഖമിത്വാ ഇമം ബ്രാഹ്മണസ്സ പുത്തം ഡംസി. സോ വിസവേഗേന മുച്ഛിതോ തത്ഥേവ പരിപതിത്വാ കാലകതോ, സക്കോ ദേവരാജാ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. ബ്രാഹ്മണോ പുത്തം മതം ദിസ്വാ കമ്മന്തസമീപേന ഗച്ഛന്തം ഏകം പുരിസം ഏവമാഹ – ‘‘സമ്മ, മമ ഘരം ഗന്ത്വാ ബ്രാഹ്മണിം ഏവം വദേഹി ‘ന്ഹായിത്വാ സുദ്ധവത്ഥനിവത്ഥാ ഏകസ്സ ഭത്തം മാലാഗന്ധാദീനി ച ഗഹേത്വാ തുരിതം ആഗച്ഛതൂ’തി’’. സോ തത്ഥ ഗന്ത്വാ തഥാ ആരോചേസി, ഗേഹജനോപി തഥാ അകാസി. ബ്രാഹ്മണോ ന്ഹത്വാ ഭുഞ്ജിത്വാ വിലിമ്പിത്വാ പരിജനപരിവുതോ പുത്തസ്സ സരീരം ചിതകം ആരോപേത്വാ അഗ്ഗിം ദത്വാ ദാരുക്ഖന്ധം ഡഹന്തോ വിയ നിസ്സോകോ നിസ്സന്താപോ അനിച്ചസഞ്ഞം മനസി കരോന്തോ അട്ഠാസി.
Atīte kira kāsiraṭṭhe bārāṇasiyaṃ dhammapālaṃ nāma brāhmaṇakulaṃ ahosi. Tattha brāhmaṇo brāhmaṇī putto dhītā suṇisā dāsīti ime sabbepi maraṇānussatibhāvanābhiratā ahesuṃ. Tesu yo gehato nikkhamati, so sesajane ovaditvā nirapekkhova nikkhamati. Athekadivasaṃ brāhmaṇo puttena saddhiṃ gharato nikkhamitvā khettaṃ gantvā kasati. Putto sukkhatiṇapaṇṇakaṭṭhāni ālimpeti. Tattheko kaṇhasappo ḍāhabhayena rukkhasusirato nikkhamitvā imaṃ brāhmaṇassa puttaṃ ḍaṃsi. So visavegena mucchito tattheva paripatitvā kālakato, sakko devarājā hutvā nibbatti. Brāhmaṇo puttaṃ mataṃ disvā kammantasamīpena gacchantaṃ ekaṃ purisaṃ evamāha – ‘‘samma, mama gharaṃ gantvā brāhmaṇiṃ evaṃ vadehi ‘nhāyitvā suddhavatthanivatthā ekassa bhattaṃ mālāgandhādīni ca gahetvā turitaṃ āgacchatū’ti’’. So tattha gantvā tathā ārocesi, gehajanopi tathā akāsi. Brāhmaṇo nhatvā bhuñjitvā vilimpitvā parijanaparivuto puttassa sarīraṃ citakaṃ āropetvā aggiṃ datvā dārukkhandhaṃ ḍahanto viya nissoko nissantāpo aniccasaññaṃ manasi karonto aṭṭhāsi.
അഥ ബ്രാഹ്മണസ്സ പുത്തോ സക്കോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, സോ ച അമ്ഹാകം ബോധിസത്തോ അഹോസി. സോ അത്തനോ പുരിമജാതിം കതപുഞ്ഞഞ്ച പച്ചവേക്ഖിത്വാ പിതരം ഞാതകേ ച അനുകമ്പമാനോ ബ്രാഹ്മണവേസേന തത്ഥ ആഗന്ത്വാ ഞാതകേ അസോചന്തേ ദിസ്വാ ‘‘അമ്ഭോ, മിഗം ഝാപേഥ, അമ്ഹാകം മംസം ദേഥ, ഛാതോമ്ഹീ’’തി ആഹ. ‘‘ന മിഗോ, മനുസ്സോ ബ്രാഹ്മണാ’’തി ആഹ. ‘‘കിം തുമ്ഹാകം പച്ചത്ഥികോ ഏസോ’’തി? ‘‘ന പച്ചത്ഥികോ, ഉരേ ജാതോ ഓരസോ മഹാഗുണവന്തോ തരുണപുത്തോ’’തി ആഹ. ‘‘കിമത്ഥം തുമ്ഹേ തഥാരൂപേ ഗുണവതി തരുണപുത്തേ മതേ ന സോചഥാ’’തി? തം സുത്വാ ബ്രാഹ്മണോ അസോചനകാരണം കഥേന്തോ –
Atha brāhmaṇassa putto sakko hutvā nibbatti, so ca amhākaṃ bodhisatto ahosi. So attano purimajātiṃ katapuññañca paccavekkhitvā pitaraṃ ñātake ca anukampamāno brāhmaṇavesena tattha āgantvā ñātake asocante disvā ‘‘ambho, migaṃ jhāpetha, amhākaṃ maṃsaṃ detha, chātomhī’’ti āha. ‘‘Na migo, manusso brāhmaṇā’’ti āha. ‘‘Kiṃ tumhākaṃ paccatthiko eso’’ti? ‘‘Na paccatthiko, ure jāto oraso mahāguṇavanto taruṇaputto’’ti āha. ‘‘Kimatthaṃ tumhe tathārūpe guṇavati taruṇaputte mate na socathā’’ti? Taṃ sutvā brāhmaṇo asocanakāraṇaṃ kathento –
൮൫.
85.
‘‘ഉരഗോവ തചം ജിണ്ണം, ഹിത്വാ ഗച്ഛതി സം തനും;
‘‘Uragova tacaṃ jiṇṇaṃ, hitvā gacchati saṃ tanuṃ;
ഏവം സരീരേ നിബ്ഭോഗേ, പേതേ കാലകതേ സതി.
Evaṃ sarīre nibbhoge, pete kālakate sati.
൮൬.
86.
‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീ’’തി. –
Tasmā etaṃ na rodāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. –
ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി.
Dve gāthā abhāsi.
൮൫-൮൬. തത്ഥ ഉരഗോതി ഉരേന ഗച്ഛതീതി ഉരഗോ. സപ്പസ്സേതം അധിവചനം. തചം ജിണ്ണന്തി ജജ്ജരഭാവേന ജിണ്ണം പുരാണം അത്തനോ തചം നിമ്മോകം. ഹിത്വാ ഗച്ഛതി സം തനുന്തി യഥാ ഉരഗോ അത്തനോ ജിണ്ണതചം രുക്ഖന്തരേ വാ കട്ഠന്തരേ വാ മൂലന്തരേ വാ പാസാണന്തരേ വാ കഞ്ചുകം ഓമുഞ്ചന്തോ വിയ സരീരതോ ഓമുഞ്ചിത്വാ പഹായ ഛഡ്ഡേത്വാ യഥാകാമം ഗച്ഛതി, ഏവമേവ സംസാരേ പരിബ്ഭമന്തോ സത്തോ പോരാണസ്സ കമ്മസ്സ പരിക്ഖീണത്താ ജജ്ജരീഭൂതം സം തനും അത്തനോ സരീരം ഹിത്വാ ഗച്ഛതി, യഥാകമ്മം ഗച്ഛതി, പുനബ്ഭവവസേന ഉപപജ്ജതീതി അത്ഥോ. ഏവന്തി ഡയ്ഹമാനം പുത്തസ്സ സരീരം ദസ്സേന്തോ ആഹ. സരീരേ നിബ്ഭോഗേതി അസ്സ വിയ അഞ്ഞേസമ്പി കായേ ഏവം ഭോഗവിരഹിതേ നിരത്ഥകേ ജാതേ. പേതേതി ആയുഉസ്മാവിഞ്ഞാണതോ അപഗതേ. കാലകതേ സതീതി മതേ ജാതേ. തസ്മാതി യസ്മാ ഡയ്ഹമാനോ കായോ അപേതവിഞ്ഞാണത്താ ഡാഹദുക്ഖം വിയ ഞാതീനം രുദിതം പരിദേവിതമ്പി ന ജാനാതി, തസ്മാ ഏതം മമ പുത്തം നിമിത്തം കത്വാ ന രോദാമി. ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീതി യദി മതസത്താ ന ഉച്ഛിജ്ജന്തി, മതസ്സ പന കതോകാസസ്സ കമ്മസ്സ വസേന യാ ഗതി പാടികങ്ഖാ, തം ചുതിഅനന്തരമേവ ഗതോ, സോ ന പുരിമഞാതീനം രുദിതം പരിദേവിതം വാ പച്ചാസീസതി, നാപി യേഭുയ്യേന പുരിമഞാതീനം രുദിതേന കാചി അത്ഥസിദ്ധീതി അധിപ്പായോ.
85-86. Tattha uragoti urena gacchatīti urago. Sappassetaṃ adhivacanaṃ. Tacaṃ jiṇṇanti jajjarabhāvena jiṇṇaṃ purāṇaṃ attano tacaṃ nimmokaṃ. Hitvā gacchati saṃ tanunti yathā urago attano jiṇṇatacaṃ rukkhantare vā kaṭṭhantare vā mūlantare vā pāsāṇantare vā kañcukaṃ omuñcanto viya sarīrato omuñcitvā pahāya chaḍḍetvā yathākāmaṃ gacchati, evameva saṃsāre paribbhamanto satto porāṇassa kammassa parikkhīṇattā jajjarībhūtaṃ saṃ tanuṃ attano sarīraṃ hitvā gacchati, yathākammaṃ gacchati, punabbhavavasena upapajjatīti attho. Evanti ḍayhamānaṃ puttassa sarīraṃ dassento āha. Sarīre nibbhogeti assa viya aññesampi kāye evaṃ bhogavirahite niratthake jāte. Peteti āyuusmāviññāṇato apagate. Kālakate satīti mate jāte. Tasmāti yasmā ḍayhamāno kāyo apetaviññāṇattā ḍāhadukkhaṃ viya ñātīnaṃ ruditaṃ paridevitampi na jānāti, tasmā etaṃ mama puttaṃ nimittaṃ katvā na rodāmi. Gato sotassa yā gatīti yadi matasattā na ucchijjanti, matassa pana katokāsassa kammassa vasena yā gati pāṭikaṅkhā, taṃ cutianantarameva gato, so na purimañātīnaṃ ruditaṃ paridevitaṃ vā paccāsīsati, nāpi yebhuyyena purimañātīnaṃ ruditena kāci atthasiddhīti adhippāyo.
ഏവം ബ്രാഹ്മണേന അത്തനോ അസോചനകാരണേ കഥിതേ പരിയായമനസികാരകോസല്ലേ പകാസിതേ ബ്രാഹ്മണരൂപോ സക്കോ ബ്രാഹ്മണിം ആഹ – ‘‘അമ്മ, തുയ്ഹം സോ മതോ കിം ഹോതീ’’തി? ‘‘ദസ മാസേ കുച്ഛിനാ പരിഹരിത്വാ ഥഞ്ഞം പായേത്വാ ഹത്ഥപാദേ സണ്ഠപേത്വാ സംവഡ്ഢിതോ പുത്തോ മേ, സാമീ’’തി. ‘‘യദി ഏവം പിതാ താവ പുരിസഭാവേന മാ രോദതു, മാതു നാമ ഹദയം മുദുകം, ത്വം കസ്മാ ന രോദസീ’’തി? തം സുത്വാ സാ അരോദനകാരണം കഥേന്തീ –
Evaṃ brāhmaṇena attano asocanakāraṇe kathite pariyāyamanasikārakosalle pakāsite brāhmaṇarūpo sakko brāhmaṇiṃ āha – ‘‘amma, tuyhaṃ so mato kiṃ hotī’’ti? ‘‘Dasa māse kucchinā pariharitvā thaññaṃ pāyetvā hatthapāde saṇṭhapetvā saṃvaḍḍhito putto me, sāmī’’ti. ‘‘Yadi evaṃ pitā tāva purisabhāvena mā rodatu, mātu nāma hadayaṃ mudukaṃ, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti? Taṃ sutvā sā arodanakāraṇaṃ kathentī –
൮൭.
87.
‘‘അനബ്ഭിതോ തതോ ആഗാ, നാനുഞ്ഞാതോ ഇതോ ഗതോ;
‘‘Anabbhito tato āgā, nānuññāto ito gato;
യഥാഗതോ തഥാ ഗതോ, തത്ഥ കാ പരിദേവനാ.
Yathāgato tathā gato, tattha kā paridevanā.
൮൮.
88.
‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീ’’തി. –
Tasmā etaṃ na rodāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. –
ഗാഥാദ്വയമാഹ. തത്ഥ അനബ്ഭിതോതി അനവ്ഹാതോ, ‘‘ഏഹി മയ്ഹം പുത്തഭാവം ഉപഗച്ഛാ’’തി ഏവം അപക്കോസിതോ. തതോതി യത്ഥ പുബ്ബേ ഠിതോ, തതോ പരലോകതോ. ആഗാതി ആഗഞ്ഛി. നാനുഞ്ഞാതോതി അനനുമതോ, ‘‘ഗച്ഛ, താത, പരലോക’’ന്തി ഏവം അമ്ഹേഹി അവിസ്സട്ഠോ. ഇതോതി ഇധലോകതോ. ഗതോതി അപഗതോ. യഥാഗതോതി യേനാകാരേന ആഗതോ, അമ്ഹേഹി അനബ്ഭിതോ ഏവ ആഗതോതി അത്ഥോ. തഥാ ഗതോതി തേനേവാകാരേന ഗതോ. യഥാ സകേനേവ കമ്മുനാ ആഗതോ, തഥാ സകേനേവ കമ്മുനാ ഗതോതി. ഏതേന കമ്മസ്സകതം ദസ്സേതി. തത്ഥ കാ പരിദേവനാതി ഏവം അവസവത്തികേ സംസാരപവത്തേ മരണം പടിച്ച കാ നാമ പരിദേവനാ, അയുത്താ സാ പഞ്ഞവതാ അകരണീയാതി ദസ്സേതി.
Gāthādvayamāha. Tattha anabbhitoti anavhāto, ‘‘ehi mayhaṃ puttabhāvaṃ upagacchā’’ti evaṃ apakkosito. Tatoti yattha pubbe ṭhito, tato paralokato. Āgāti āgañchi. Nānuññātoti ananumato, ‘‘gaccha, tāta, paraloka’’nti evaṃ amhehi avissaṭṭho. Itoti idhalokato. Gatoti apagato. Yathāgatoti yenākārena āgato, amhehi anabbhito eva āgatoti attho. Tathā gatoti tenevākārena gato. Yathā sakeneva kammunā āgato, tathā sakeneva kammunā gatoti. Etena kammassakataṃ dasseti. Tattha kā paridevanāti evaṃ avasavattike saṃsārapavatte maraṇaṃ paṭicca kā nāma paridevanā, ayuttā sā paññavatā akaraṇīyāti dasseti.
ഏവം ബ്രാഹ്മണിയാ വചനം സുത്വാ തസ്സ ഭഗിനിം പുച്ഛി – ‘‘അമ്മ, തുയ്ഹം സോ കിം ഹോതീ’’തി? ‘‘ഭാതാ മേ, സാമീ’’തി. ‘‘അമ്മ, ഭഗിനിയോ നാമ ഭാതൂസു സിനേഹാ, ത്വം കസ്മാ ന രോദസീ’’തി? സാപി അരോദനകാരണം കഥേന്തീ –
Evaṃ brāhmaṇiyā vacanaṃ sutvā tassa bhaginiṃ pucchi – ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Bhātā me, sāmī’’ti. ‘‘Amma, bhaginiyo nāma bhātūsu sinehā, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti? Sāpi arodanakāraṇaṃ kathentī –
൮൯.
89.
‘‘സചേ രോദേ കിസ്സ അസ്സം, തത്ഥ മേ കിം ഫലം സിയാ;
‘‘Sace rode kissa assaṃ, tattha me kiṃ phalaṃ siyā;
ഞാതിമിത്തസുഹജ്ജാനം, ഭിയ്യോ നോ അരതീ സിയാ.
Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyā.
൯൦.
90.
‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീ’’തി. –
Tasmā etaṃ na rodāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. –
ഗാഥാദ്വയമാഹ. തത്ഥ സചേ രോദേ കിസാ അസ്സന്തി യദി അഹം രോദേയ്യം, കിസാ പരിസുക്ഖസരീരാ ഭവേയ്യം. തത്ഥ മേ കിം ഫലം സിയാതി തസ്മിം മയ്ഹം ഭാതു മരണനിമിത്തേ രോദനേ കിം നാമ ഫലം, കോ ആനിസംസോ ഭവേയ്യ? ന തേന മയ്ഹം ഭാതികോ ആഗച്ഛേയ്യ, നാപി സോ തേന സുഗതിം ഗച്ഛേയ്യാതി അധിപ്പായോ. ഞാതിമിത്തസുഹജ്ജാനം, ഭിയ്യോ നോ അരതീ സിയാതി അമ്ഹാകം ഞാതീനം മിത്താനം സുഹദയാനഞ്ച മമ സോചനേന ഭാതുമരണദുക്ഖതോ ഭിയ്യോപി അരതി ദുക്ഖമേവ സിയാതി.
Gāthādvayamāha. Tattha sace rode kisā assanti yadi ahaṃ rodeyyaṃ, kisā parisukkhasarīrā bhaveyyaṃ. Tattha me kiṃ phalaṃ siyāti tasmiṃ mayhaṃ bhātu maraṇanimitte rodane kiṃ nāma phalaṃ, ko ānisaṃso bhaveyya? Na tena mayhaṃ bhātiko āgaccheyya, nāpi so tena sugatiṃ gaccheyyāti adhippāyo. Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyāti amhākaṃ ñātīnaṃ mittānaṃ suhadayānañca mama socanena bhātumaraṇadukkhato bhiyyopi arati dukkhameva siyāti.
ഏവം ഭഗിനിയാ വചനം സുത്വാ തസ്സ ഭരിയം പുച്ഛി – ‘‘തുയ്ഹം സോ കിം ഹോതീ’’തി? ‘‘ഭത്താ മേ, സാമീ’’തി. ‘‘ഭദ്ദേ, ഇത്ഥിയോ നാമ ഭത്തരി സിനേഹാ ഹോന്തി, തസ്മിഞ്ച മതേ വിധവാ അനാഥാ ഹോന്തി, കസ്മാ ത്വം ന രോദസീ’’തി? സാപി അത്തനോ അരോദനകാരണം കഥേന്തീ –
Evaṃ bhaginiyā vacanaṃ sutvā tassa bhariyaṃ pucchi – ‘‘tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Bhattā me, sāmī’’ti. ‘‘Bhadde, itthiyo nāma bhattari sinehā honti, tasmiñca mate vidhavā anāthā honti, kasmā tvaṃ na rodasī’’ti? Sāpi attano arodanakāraṇaṃ kathentī –
൯൧.
91.
‘‘യഥാപി ദാരകോ ചന്ദം, ഗച്ഛന്തമനുരോദതി;
‘‘Yathāpi dārako candaṃ, gacchantamanurodati;
ഏവംസമ്പദമേവേതം, യോ പേതമനുസോചതി.
Evaṃsampadamevetaṃ, yo petamanusocati.
൯൨.
92.
‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീ’’തി. – ഗാഥാദ്വയമാഹ;
Tasmā etaṃ na rodāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha;
തത്ഥ ദാരകോതി ബാലദാരകോ. ചന്ദന്തി ചന്ദമണ്ഡലം. ഗച്ഛന്തന്തി നഭം അബ്ഭുസ്സുക്കമാനം. അനുരോദതീതി ‘‘മയ്ഹം രഥചക്കം ഗഹേത്വാ ദേഹീ’’തി അനുരോദതി. ഏവംസമ്പദമേവേതന്തി യോ പേതം മതം അനുസോചതി, തസ്സേതം അനുസോചനം ഏവംസമ്പദം ഏവരൂപം, ആകാസേന ഗച്ഛന്തസ്സ ചന്ദസ്സ ഗഹേതുകാമതാസദിസം അലബ്ഭനേയ്യവത്ഥുസ്മിം ഇച്ഛാഭാവതോതി അധിപ്പായോ.
Tattha dārakoti bāladārako. Candanti candamaṇḍalaṃ. Gacchantanti nabhaṃ abbhussukkamānaṃ. Anurodatīti ‘‘mayhaṃ rathacakkaṃ gahetvā dehī’’ti anurodati. Evaṃsampadamevetanti yo petaṃ mataṃ anusocati, tassetaṃ anusocanaṃ evaṃsampadaṃ evarūpaṃ, ākāsena gacchantassa candassa gahetukāmatāsadisaṃ alabbhaneyyavatthusmiṃ icchābhāvatoti adhippāyo.
ഏവം തസ്സ ഭരിയായ വചനം സുത്വാ ദാസിം പുച്ഛി – ‘‘അമ്മ, തുയ്ഹം സോ കിം ഹോതീ’’തി? ‘‘അയ്യോ മേ, സാമീ’’തി. ‘‘യദി ഏവം തേന ത്വം പോഥേത്വാ വേയ്യാവച്ചം കാരിതാ ഭവിസ്സസി, തസ്മാ മഞ്ഞേ ‘സുമുത്താഹം തേനാ’തി ന രോദസീ’’തി? ‘‘സാമി, മാ മം ഏവം അവച, ന ചേതം അനുച്ഛവികം , അതിവിയ ഖന്തിമേത്താനുദ്ദയാസമ്പന്നോ യുത്തവാദീ മയ്ഹം അയ്യപുത്തോ ഉരേ സംവഡ്ഢപുത്തോ വിയ അഹോസീ’’തി. അഥ ‘‘കസ്മാ ന രോദസീ’’തി? സാപി അത്തനോ അരോദനകാരണം കഥേന്തീ –
Evaṃ tassa bhariyāya vacanaṃ sutvā dāsiṃ pucchi – ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Ayyo me, sāmī’’ti. ‘‘Yadi evaṃ tena tvaṃ pothetvā veyyāvaccaṃ kāritā bhavissasi, tasmā maññe ‘sumuttāhaṃ tenā’ti na rodasī’’ti? ‘‘Sāmi, mā maṃ evaṃ avaca, na cetaṃ anucchavikaṃ , ativiya khantimettānuddayāsampanno yuttavādī mayhaṃ ayyaputto ure saṃvaḍḍhaputto viya ahosī’’ti. Atha ‘‘kasmā na rodasī’’ti? Sāpi attano arodanakāraṇaṃ kathentī –
൯൩.
93.
‘‘യഥാപി ബ്രഹ്മേ ഉദകുമ്ഭോ, ഭിന്നോ അപ്പടിസന്ധിയോ;
‘‘Yathāpi brahme udakumbho, bhinno appaṭisandhiyo;
ഏവംസമ്പദമേവേതം, യോ പേതമനുസോചതി.
Evaṃsampadamevetaṃ, yo petamanusocati.
൯൪.
94.
‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;
‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;
തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീ’’തി. –
Tasmā etaṃ na rodāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. –
ഗാഥാദ്വയമാഹ. തത്ഥ യഥാപി ബ്രഹ്മേ ഉദകുബ്ഭോ, ഭിന്നോ അപ്പടിസന്ധിയോതി ബ്രാഹ്മണ സേയ്യഥാപി ഉദകഘടോ മുഗ്ഗരപ്പഹാരാദിനാ ഭിന്നോ അപ്പടിസന്ധിയോ പുന പാകതികോ ന ഹോതി. സേസമേത്ഥ വുത്തനയത്താ ഉത്താനത്ഥമേവ.
Gāthādvayamāha. Tattha yathāpi brahme udakubbho, bhinno appaṭisandhiyoti brāhmaṇa seyyathāpi udakaghaṭo muggarappahārādinā bhinno appaṭisandhiyo puna pākatiko na hoti. Sesamettha vuttanayattā uttānatthameva.
സക്കോ തേസം കഥം സുത്വാ പസന്നമാനസോ ‘‘സമ്മദേവ തുമ്ഹേഹി മരണസ്സതി ഭാവിതാ, ഇതോ പട്ഠായ ന തുമ്ഹേഹി കസിആദികരണകിച്ചം അത്ഥീ’’തി തേസം ഗേഹം സത്തരതനഭരിതം കത്വാ ‘‘അപ്പമത്താ ദാനം ദേഥ, സീലം രക്ഖഥ, ഉപോസഥകമ്മം കരോഥാ’’തി ഓവദിത്വാ അത്താനഞ്ച തേസം നിവേദേത്വാ സകട്ഠാനമേവ ഗതോ. തേപി ബ്രാഹ്മണാദയോ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കരോന്താ യാവതായുകം ഠത്വാ ദേവലോകേ ഉപ്പജ്ജിംസു.
Sakko tesaṃ kathaṃ sutvā pasannamānaso ‘‘sammadeva tumhehi maraṇassati bhāvitā, ito paṭṭhāya na tumhehi kasiādikaraṇakiccaṃ atthī’’ti tesaṃ gehaṃ sattaratanabharitaṃ katvā ‘‘appamattā dānaṃ detha, sīlaṃ rakkhatha, uposathakammaṃ karothā’’ti ovaditvā attānañca tesaṃ nivedetvā sakaṭṭhānameva gato. Tepi brāhmaṇādayo dānādīni puññāni karontā yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke uppajjiṃsu.
സത്ഥാ ഇമം ജാതകം ആഹരിത്വാ തസ്സ ഉപാസകസ്സ സോകസല്ലം സമുദ്ധരിത്വാ ഉപരി സച്ചാനി പകാസേസി, സച്ചപരിയോസാനേ ഉപാസകോ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹീതി.
Satthā imaṃ jātakaṃ āharitvā tassa upāsakassa sokasallaṃ samuddharitvā upari saccāni pakāsesi, saccapariyosāne upāsako sotāpattiphale patiṭṭhahīti.
ഉരഗപേതവത്ഥുവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Uragapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
ഇതി ഖുദ്ദക-അട്ഠകഥായ പേതവത്ഥുസ്മിം
Iti khuddaka-aṭṭhakathāya petavatthusmiṃ
ദ്വാദസവത്ഥുപടിമണ്ഡിതസ്സ
Dvādasavatthupaṭimaṇḍitassa
പഠമസ്സ ഉരഗവഗ്ഗസ്സ അത്ഥസംവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paṭhamassa uragavaggassa atthasaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പേതവത്ഥുപാളി • Petavatthupāḷi / ൧൨. ഉരഗപേതവത്ഥു • 12. Uragapetavatthu