| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
๓๗-๘. วเสยฺยามาติ ‘‘ตฺวญฺจ อหญฺจ วเสยฺยามา’’ติ ปิยวจเนน ตสฺส สงฺคณฺหนตฺถํ วุตฺตํ กิรฯ เตชสา เตชนฺติ อานุภาเวน อานุภาวํฯ เตโชธาตุยา วา เตโชธาตุํฯ อุภินฺนํ สโชติภูตานนฺติ อนาทรเตฺถ สามิวจนํ, ภาวสตฺตมีอเตฺถ วาฯ อคฺยาคารเมว อาทิตฺตํ, น ตตฺถ วสนโก สตฺตชาติโกฯ อจิเนฺตโยฺย หิ อิทฺธิวิสโยฯ กสฺมา ปน ภควา อคฺยาคารมฺปิ อนาทิตฺตํ นาธิฎฺฐาสีติ? อตฺตโน ทุกฺขุปฺปาทาภาวสฺส อนติวิมฺหาทิภาวปฺปสงฺคโตฯ กิมตฺถํ ปรสนฺตกํ มหาสมฺภารปวตฺตํ ตํ วินาเสตีติ? ปุน ยถาโปราณํ อิทฺธานุภาเวน กตฺตุกามตาธิปฺปายโตฯ ปริยาทิโนฺนติ ขยํ นีโตฯ เตชสา เตชนฺติ อานุภาเวน อานุภาวํฯ อคฺยาคารสฺส ปริตฺตตฺตา อิตโร อโตฺถ น สมฺภวติฯ อยมโตฺถ ‘‘มกฺขํ อสหมาโน’’ติ อิมินา อติวิย สเมติฯ อิทฺธานุภาวมกฺขนญฺหิ ตตฺถ มโกฺข นามฯ ปเตฺตนาติ ปทุมปเตฺตนาติปิ โปราณาฯ ปทุมินิสเณฺฑ ฐิโต หิ ภควา ตตฺถ อโหสีติ เตสํ มติฯ
37-8.Vaseyyāmāti ‘‘tvañca ahañca vaseyyāmā’’ti piyavacanena tassa saṅgaṇhanatthaṃ vuttaṃ kira. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Tejodhātuyā vā tejodhātuṃ. Ubhinnaṃ sajotibhūtānanti anādaratthe sāmivacanaṃ, bhāvasattamīatthe vā. Agyāgārameva ādittaṃ, na tattha vasanako sattajātiko. Acinteyyo hi iddhivisayo. Kasmā pana bhagavā agyāgārampi anādittaṃ nādhiṭṭhāsīti? Attano dukkhuppādābhāvassa anativimhādibhāvappasaṅgato. Kimatthaṃ parasantakaṃ mahāsambhārapavattaṃ taṃ vināsetīti? Puna yathāporāṇaṃ iddhānubhāvena kattukāmatādhippāyato. Pariyādinnoti khayaṃ nīto. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Agyāgārassa parittattā itaro attho na sambhavati. Ayamattho ‘‘makkhaṃ asahamāno’’ti iminā ativiya sameti. Iddhānubhāvamakkhanañhi tattha makkho nāma. Pattenāti padumapattenātipi porāṇā. Paduminisaṇḍe ṭhito hi bhagavā tattha ahosīti tesaṃ mati.
๓๙. ทินฺนนฺติ อนุมตินฺติ อโตฺถฯ อภีโต นิพฺภโยฯ กสฺมา? ยโต โส มเคฺคน ภยมตีโตฯ ‘‘สุมนมนโสติ สุนฺทรจิตฺตสงฺขาตมโนฯ สุมโน เอว วา’’ติ ลิขิตํฯ เตโชวาติ อคฺคิ วิยฯ ธาตุกุสโลติ เตโชธาตุมฺหิ กุสโลฯ ‘‘พฺยวหิตา เจ’’ติ สทฺทลกฺขณตฺตา จ อุปสโคฺคฯ เตโชธาตุสมาปตฺตีสุ กุสโล อิเจฺจวโตฺถฯ อุทิจฺฉเรติ อุโลฺลเกสุํฯ ‘‘สํปริวาเรสุ’’นฺติ จ ลิขิตํฯ อิติ เอวํ ภณนฺตีติ อโตฺถฯ หตาติ สมาติ อโตฺถ, กาฬกาว โหนฺตีติ กิเรตฺถ อธิปฺปาโยฯ อีสกมฺปิ พฺยาปารํ อกตฺวา อุปสมานุรูปํ ติฎฺฐนฺติฯ เย จ อเนกวณฺณา อจฺจิโย โหนฺตีติ ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘นีลา อถ โลหิติกา’’ติอาทิมาหฯ
39.Dinnanti anumatinti attho. Abhīto nibbhayo. Kasmā? Yato so maggena bhayamatīto. ‘‘Sumanamanasoti sundaracittasaṅkhātamano. Sumano eva vā’’ti likhitaṃ. Tejovāti aggi viya. Dhātukusaloti tejodhātumhi kusalo. ‘‘Byavahitā ce’’ti saddalakkhaṇattā ca upasaggo. Tejodhātusamāpattīsu kusalo iccevattho. Udicchareti ullokesuṃ. ‘‘Saṃparivāresu’’nti ca likhitaṃ. Iti evaṃ bhaṇantīti attho. Hatāti samāti attho, kāḷakāva hontīti kirettha adhippāyo. Īsakampi byāpāraṃ akatvā upasamānurūpaṃ tiṭṭhanti. Ye ca anekavaṇṇā acciyo hontīti taṃ dassetuṃ ‘‘nīlā atha lohitikā’’tiādimāha.
๔๐. จตุทฺทิสาติ จตูสุ ทิสาสุฯ
40.Catuddisāti catūsu disāsu.
๔๔. ปํสุกูลํ อุปฺปนฺนนฺติ ปริเยสมานสฺส ปฎิลาภวเสน อุปฺปนฺนํ โหติฯ จิตฺตวิจิตฺตปาฎิหีรทสฺสนตฺถาย จ สา ปริเยสนาฯ สา อยํ สายํ ฯ ตา อิมา ตยิมาฯ เทฺว เอกโต คเหตฺวา วทติฯ อายามิ อหํ อายมหํฯ เอตนฺติ เอตสฺสฯ ยถา มยนฺติ ยสฺมา มยํฯ
44.Paṃsukūlaṃ uppannanti pariyesamānassa paṭilābhavasena uppannaṃ hoti. Cittavicittapāṭihīradassanatthāya ca sā pariyesanā. Sā ayaṃ sāyaṃ. Tā imā tayimā. Dve ekato gahetvā vadati. Āyāmi ahaṃ āyamahaṃ. Etanti etassa. Yathā mayanti yasmā mayaṃ.
๕๐-๕๑. อุทกวาหโกติ อุทโกโฆฯ อุทกโสโตติ โปราณาฯ ‘‘ยาย ตฺว’’นฺติ ปุพฺพภาควิปสฺสนาปฎิปทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ จิรปฎิกาติ จิรปภุติ, นาคทมนโต ปฎฺฐาย จิรปฎิกาฯ ‘‘จิรปฎิสงฺขา’’ติปิ วทนฺติฯ เกสมิสฺสนฺติอาทิมฺหิ อโพฺพกิณฺณํ วิสุํ วิสุํ พนฺธิตฺวา ปกฺขิตฺตตฺตา เกสาทโยว เกสมิสฺสาติ โปราณาฯ ขาริกาชมิสฺสนฺติ เอตฺถ ขารี วุจฺจติ ตาปสปริกฺขาโรฯ ชฎิเล ปาเหสีติ เทฺว ตโย ตาปเส ปาเหสิฯ ‘‘โสฬสาติเรกอฑฺฒอุฑฺฒานิ ปาฎิหาริยสหสฺสานี’’ติ วุตฺตํฯ
50-51.Udakavāhakoti udakogho. Udakasototi porāṇā. ‘‘Yāya tva’’nti pubbabhāgavipassanāpaṭipadaṃ sandhāya vuttaṃ. Cirapaṭikāti cirapabhuti, nāgadamanato paṭṭhāya cirapaṭikā. ‘‘Cirapaṭisaṅkhā’’tipi vadanti. Kesamissantiādimhi abbokiṇṇaṃ visuṃ visuṃ bandhitvā pakkhittattā kesādayova kesamissāti porāṇā. Khārikājamissanti ettha khārī vuccati tāpasaparikkhāro. Jaṭile pāhesīti dve tayo tāpase pāhesi. ‘‘Soḷasātirekaaḍḍhauḍḍhāni pāṭihāriyasahassānī’’ti vuttaṃ.
๕๔. อคฺคิหุเตฺต กตปริจยตฺตา ภควา เตสํ อาทิตฺตปริยาย-มภาสิ (สํ. นิ. ๔.๒๘)ฯ ตตฺถ เอกจฺจํ อารมฺมณวเสน อาทิตฺตํ จกฺขาทิ ราคคฺคินา, เอกจฺจํ สมฺปโยควเสน จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา เวทยิตาทิเกเนว, เอกจฺจํ อภิภูตเตฺถน จกฺขาทิ เอว ชาติอาทินา , เอกจฺจํ ปจฺจยเตฺถน, ตเทว โสกาทินาติ ยถาสมฺภวเมตฺถ อาทิตฺตตา เวทิตพฺพาฯ เอตฺถ กิญฺจาปิ ทุกฺขลกฺขณเมเวกํ ปากฎํ, ตทนุสาเรน ปน อิตรํ ลกฺขณทฺวยมฺปิ เตหิ ทิฎฺฐนฺติ เวทิตพฺพํ ทุกฺขาการสฺส อิตราการทีปนโตฯ สนฺตสุขตณฺหาภินิวิฎฺฐตฺตา ปเนสํ ทุกฺขลกฺขณปุพฺพงฺคมา เทสนา กตาติ เวทิตพฺพาฯ
54. Aggihutte kataparicayattā bhagavā tesaṃ ādittapariyāya-mabhāsi (saṃ. ni. 4.28). Tattha ekaccaṃ ārammaṇavasena ādittaṃ cakkhādi rāgagginā, ekaccaṃ sampayogavasena cakkhusamphassapaccayā vedayitādikeneva, ekaccaṃ abhibhūtatthena cakkhādi eva jātiādinā , ekaccaṃ paccayatthena, tadeva sokādināti yathāsambhavamettha ādittatā veditabbā. Ettha kiñcāpi dukkhalakkhaṇamevekaṃ pākaṭaṃ, tadanusārena pana itaraṃ lakkhaṇadvayampi tehi diṭṭhanti veditabbaṃ dukkhākārassa itarākāradīpanato. Santasukhataṇhābhiniviṭṭhattā panesaṃ dukkhalakkhaṇapubbaṅgamā desanā katāti veditabbā.
อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๒. อุรุเวลปาฎิหาริยกถา • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อุรุเวลปาฎิหาริยกถา • Uruvelapāṭihāriyakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā
อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
อาทิตฺตปริยายสุตฺตวณฺณนา • Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๒. อุรุเวลปาฎิหาริยกถา • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
