| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
๓๗-๓๘. ปาฬิยํ อครูติ ภาริยํ น สิยาติ อโตฺถฯ อุภินฺนํ สโชติภูตานนฺติ อุโภสุ สโชติภูเตสุฯ ปเตฺต ปกฺขิปีติ ตํ นาคํ นิหตเตชํ ธมฺมเทสนาย สนฺตเปฺปตฺวา สรณสีลานิ ทตฺวา สกลรตฺติํ ภควนฺตํ ปยิรุปาสิตฺวา ฐิตํ ชฎิลานํ ทสฺสนตฺถํ ปเตฺต ปกฺขิปิ, น อหิตุณฺฑิโก วิย พลกฺกาเรนาติ เวทิตพฺพํฯ ยตฺร หิ นามาติ โย นามฯ
37-38. Pāḷiyaṃ agarūti bhāriyaṃ na siyāti attho. Ubhinnaṃ sajotibhūtānanti ubhosu sajotibhūtesu. Patte pakkhipīti taṃ nāgaṃ nihatatejaṃ dhammadesanāya santappetvā saraṇasīlāni datvā sakalarattiṃ bhagavantaṃ payirupāsitvā ṭhitaṃ jaṭilānaṃ dassanatthaṃ patte pakkhipi, na ahituṇḍiko viya balakkārenāti veditabbaṃ. Yatra hi nāmāti yo nāma.
๓๙. อชฺชโณฺหติ อชฺช เอกทิวสํฯ อคฺคิสาลมฺหีติ อคฺยาคาเรฯ สุมนานํ พุทฺธานํ มนสา สทิโส มโน อสฺสาติ สุมนมนโสฯ อธิจิโตฺตติ มหากรุณาทีหิ อธิจิโตฺตฯ อุทิจฺฉเรติ อุโลฺลเกสุํ, ปริวาเรสุนฺติ อโตฺถฯ อเนกวณฺณา อจฺจิโยติ ฉพฺพณฺณรํสิโย วุตฺตาฯ อหํ เต ธุวภเตฺตน ปฎิมานนํ กริสฺสามีติ เสโสฯ
39.Ajjaṇhoti ajja ekadivasaṃ. Aggisālamhīti agyāgāre. Sumanānaṃ buddhānaṃ manasā sadiso mano assāti sumanamanaso. Adhicittoti mahākaruṇādīhi adhicitto. Udicchareti ullokesuṃ, parivāresunti attho. Anekavaṇṇā acciyoti chabbaṇṇaraṃsiyo vuttā. Ahaṃ te dhuvabhattena paṭimānanaṃ karissāmīti seso.
๔๐. อภิกฺกนฺตาย รตฺติยาติ ปริกฺขีณาย รตฺติยา, มชฺฌรตฺติสมเยติ อโตฺถฯ อภิกฺกนฺตวณฺณาติ อภิรูปจฺฉวิวณฺณาฯ เกวลกปฺปนฺติ เอตฺถ เกวล-สทฺทสฺส อนวเสสโตฺถ, กปฺป-สทฺทสฺส สมนฺตภาโว, ตสฺมา อนวเสสํ สมนฺตโต วนสณฺฑนฺติ อโตฺถฯ จตุทฺทิสาติ จตูสุ ทิสาสุฯ ยตฺร หิ นามาติ ยํ นามฯ
40.Abhikkantāyarattiyāti parikkhīṇāya rattiyā, majjharattisamayeti attho. Abhikkantavaṇṇāti abhirūpacchavivaṇṇā. Kevalakappanti ettha kevala-saddassa anavasesattho, kappa-saddassa samantabhāvo, tasmā anavasesaṃ samantato vanasaṇḍanti attho. Catuddisāti catūsu disāsu. Yatra hi nāmāti yaṃ nāma.
๔๓. องฺคมคธาติ องฺคมคธรฎฺฐวาสิโนฯ อิทฺธิปาฎิหาริยนฺติ อภิญฺญิทฺธิเยว ปฎิปกฺขานํ ติตฺถิยานํ, เวเนยฺยสตฺตคตโทสานญฺจ หรณโต อปนยนโต ปาฎิหาริยํ, ตํ ตํ วา สตฺตหิตํ ปฎิจฺจ หริตพฺพํ ปวเตฺตตพฺพนฺติ ปฎิหาริยํ, ตเทว ปาฎิหาริยํฯ อิทฺธิ เอว ปาฎิหาริยํ อิทฺธิปาฎิหาริยํฯ
43.Aṅgamagadhāti aṅgamagadharaṭṭhavāsino. Iddhipāṭihāriyanti abhiññiddhiyeva paṭipakkhānaṃ titthiyānaṃ, veneyyasattagatadosānañca haraṇato apanayanato pāṭihāriyaṃ, taṃ taṃ vā sattahitaṃ paṭicca haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ. Iddhi eva pāṭihāriyaṃ iddhipāṭihāriyaṃ.
๔๔. ปํสุกูลํ อุปฺปนฺนํ โหตีติ ปุณฺณาย ทาสิยา สรีรํ ปริกฺขิปิตฺวา ฉฑฺฑิตํ สาณมยํ กิมิกุลากุลํ ปริเยสนวเสน อุปฺปนฺนํ โหติ, ยํ ภควา ภูมิํ กเมฺปโนฺต ปารุปิตฺวา ปจฺฉา มหากสฺสปเตฺถรสฺส อทาสิ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ กตฺถ นุ โขติอาทิปริวิตโกฺก ชฎิลานํ วิวิธปาฎิหาริยทสฺสนตฺถํ กโตฯ ปาณินา ขณโนฺต วิย อิทฺธิยา มตฺติกํ อปเนตฺวา ทินฺนตฺตา วุตฺตํ ‘‘ปาณินา โปกฺขรณิํ ขณิตฺวา’’ติฯ
44.Paṃsukūlaṃ uppannaṃ hotīti puṇṇāya dāsiyā sarīraṃ parikkhipitvā chaḍḍitaṃ sāṇamayaṃ kimikulākulaṃ pariyesanavasena uppannaṃ hoti, yaṃ bhagavā bhūmiṃ kampento pārupitvā pacchā mahākassapattherassa adāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttanti vadanti. Kattha nu khotiādiparivitakko jaṭilānaṃ vividhapāṭihāriyadassanatthaṃ kato. Pāṇinā khaṇanto viya iddhiyā mattikaṃ apanetvā dinnattā vuttaṃ ‘‘pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā’’ti.
๔๖. ผาลิยนฺตุ, กสฺสป, กฎฺฐานีติ อุรุเวลกสฺสเปน นิเวทิเต เอวมโวจาติ ทฎฺฐพฺพํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ
46.Phāliyantu, kassapa, kaṭṭhānīti uruvelakassapena nivedite evamavocāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ sesesupi.
๔๙. อนฺตรฎฺฐกาสุ หิมปาตสมเยติ เอตฺถ มาฆมาสสฺส อวสาเน จตโสฺส, ผคฺคุณมาสสฺส อาทิมฺหิ จตโสฺสติ เอวํ อุภินฺนํ มาสานํ อนฺตเร อฎฺฐรตฺติโย อนฺตรฎฺฐกา นามฯ ตาสุ อนฺตรฎฺฐกาสุ รตฺตีสุ หิมปาตกาเลฯ อุมฺมุชฺชนนิมุชฺชนมฺปิ สหสา ตทุภยกรณวเสน วุตฺตํฯ
49.Antaraṭṭhakāsuhimapātasamayeti ettha māghamāsassa avasāne catasso, phagguṇamāsassa ādimhi catassoti evaṃ ubhinnaṃ māsānaṃ antare aṭṭharattiyo antaraṭṭhakā nāma. Tāsu antaraṭṭhakāsu rattīsu himapātakāle. Ummujjananimujjanampi sahasā tadubhayakaraṇavasena vuttaṃ.
๕๐. อุทกวาหโกติ อุทโกโฆฯ เรณุหตายาติ รโชกิณฺณาย, อตินฺตายาติ อโตฺถฯ นาวายาติ กุเลฺลนฯ อิทํ นุ ตฺวํ มหาสมณาติ อิธ นุ ตฺวํฯ ธ-การสฺส ท-การํ, อนุสารญฺจ กตฺวา ‘‘อิทํ นู’’ติ วุตฺตํ ‘‘เอกมิทาห’’นฺติอาทีสุ (ที. นิ. ๑.๑๖๕, ๒๖๕) วิยฯ ‘‘อิมสฺมิํ ปเทเส ตฺวํ นุ โข ฐิโตสี’’ติ ปุจฺฉิฯ อยมหมสฺมีติ อยมหํ อิธ ฐิโตสฺมีติ อโตฺถฯ
50.Udakavāhakoti udakogho. Reṇuhatāyāti rajokiṇṇāya, atintāyāti attho. Nāvāyāti kullena. Idaṃ nu tvaṃ mahāsamaṇāti idha nu tvaṃ. Dha-kārassa da-kāraṃ, anusārañca katvā ‘‘idaṃ nū’’ti vuttaṃ ‘‘ekamidāha’’ntiādīsu (dī. ni. 1.165, 265) viya. ‘‘Imasmiṃ padese tvaṃ nu kho ṭhitosī’’ti pucchi. Ayamahamasmīti ayamahaṃ idha ṭhitosmīti attho.
๕๑. จิรปฎิกาติ จิรกาลโต ปฎฺฐายฯ เกสมิสฺสํ สพฺพํ ปริกฺขารํ อุทเก ปวาเหตฺวาติปิ โยเชตพฺพํฯ อรณิกมณฺฑลุอาทิกา ตาปสปริกฺขารา ขารี นาม, ตํหรณกกาชํ ขาริกาชํ นามฯ อคฺคิหุตมิสฺสนฺติ อคฺคิปูโชปกรณสหิตํฯ
51.Cirapaṭikāti cirakālato paṭṭhāya. Kesamissaṃ sabbaṃ parikkhāraṃ udake pavāhetvātipi yojetabbaṃ. Araṇikamaṇḍaluādikā tāpasaparikkhārā khārī nāma, taṃharaṇakakājaṃ khārikājaṃ nāma. Aggihutamissanti aggipūjopakaraṇasahitaṃ.
๕๒-๓. อุปสโคฺคติ อุปทฺทโวฯ ‘‘อฑฺฒุฑฺฒานิ ปาฎิหาริยสหสฺสานี’’ติ อิทํ นาคทมนาทีนิ ปนฺนรส ปาฎิหาริยานิ วเชฺชตฺวา วุตฺตํ อปฺปกมธิกํ คณนูปคํ น โหตีติฯ
52-3.Upasaggoti upaddavo. ‘‘Aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassānī’’ti idaṃ nāgadamanādīni pannarasa pāṭihāriyāni vajjetvā vuttaṃ appakamadhikaṃ gaṇanūpagaṃ na hotīti.
๕๔. คยายนฺติ คยานามิกาย นทิยา อทูรภวตฺตา คาโม อิตฺถิลิงฺควเสน คยา นาม ชาโต, ตสฺสํฯ คยาสีเสติ เอวํนามเก ปิฎฺฐิปาสาเณฯ
54.Gayāyanti gayānāmikāya nadiyā adūrabhavattā gāmo itthiliṅgavasena gayā nāma jāto, tassaṃ. Gayāsīseti evaṃnāmake piṭṭhipāsāṇe.
‘‘ยมิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา…เป.… สุขํ วา’’ติอาทินา จกฺขุวิญฺญาณวีถิจิเตฺตสุ โสมนสฺสโทมนสฺสอุเปกฺขาเวทนามุเขน เสสารูปกฺขนฺธานมฺปิ อาทิตฺตตํ ทเสฺสติฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ มโนติ ภวงฺคจิตฺตํ มโนทฺวารสฺส อธิเปฺปตตฺตาฯ มโนวิญฺญาณนฺติ มโนทฺวารวีถิปอยาปนฺนเมว คหิตํฯ
‘‘Yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā…pe… sukhaṃ vā’’tiādinā cakkhuviññāṇavīthicittesu somanassadomanassaupekkhāvedanāmukhena sesārūpakkhandhānampi ādittataṃ dasseti. Esa nayo sesesupi. Manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārassa adhippetattā. Manoviññāṇanti manodvāravīthipaayāpannameva gahitaṃ.
อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๒. อุรุเวลปาฎิหาริยกถา • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อุรุเวลปาฎิหาริยกถา • Uruvelapāṭihāriyakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā
อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
อาทิตฺตปริยายสุตฺตวณฺณนา • Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อุรุเวลปาฎิหาริยกถาวณฺณนา • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๒. อุรุเวลปาฎิหาริยกถา • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
