| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
37-8. වසෙය්‍යාමාති ‘‘ත්‌වඤ්‌ච අහඤ්‌ච වසෙය්‍යාමා’’ති පියවචනෙන තස්‌ස සඞ්‌ගණ්‌හනත්‌ථං වුත්‌තං කිර. තෙජසා තෙජන්‌ති ආනුභාවෙන ආනුභාවං. තෙජොධාතුයා වා තෙජොධාතුං. උභින්‌නං සජොතිභූතානන්‌ති අනාදරත්‌ථෙ සාමිවචනං, භාවසත්‌තමීඅත්‌ථෙ වා. අග්‍යාගාරමෙව ආදිත්‌තං, න තත්‌ථ වසනකො සත්‌තජාතිකො. අචින්‌තෙය්‍යො හි ඉද්‌ධිවිසයො. කස්‌මා පන භගවා අග්‍යාගාරම්‌පි අනාදිත්‌තං නාධිට්‌ඨාසීති? අත්‌තනො දුක්‌ඛුප්‌පාදාභාවස්‌ස අනතිවිම්‌හාදිභාවප්‌පසඞ්‌ගතො. කිමත්‌ථං පරසන්‌තකං මහාසම්‌භාරපවත්‌තං තං විනාසෙතීති? පුන යථාපොරාණං ඉද්‌ධානුභාවෙන කත්‌තුකාමතාධිප්‌පායතො. පරියාදින්‌නොති ඛයං නීතො. තෙජසා තෙජන්‌ති ආනුභාවෙන ආනුභාවං. අග්‍යාගාරස්‌ස පරිත්‌තත්‌තා ඉතරො අත්‌ථො න සම්‌භවති. අයමත්‌ථො ‘‘මක්‌ඛං අසහමානො’’ති ඉමිනා අතිවිය සමෙති. ඉද්‌ධානුභාවමක්‌ඛනඤ්‌හි තත්‌ථ මක්‌ඛො නාම. පත්‌තෙනාති පදුමපත්‌තෙනාතිපි පොරාණා. පදුමිනිසණ්‌ඩෙ ඨිතො හි භගවා තත්‌ථ අහොසීති තෙසං මති.
37-8.Vaseyyāmāti ‘‘tvañca ahañca vaseyyāmā’’ti piyavacanena tassa saṅgaṇhanatthaṃ vuttaṃ kira. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Tejodhātuyā vā tejodhātuṃ. Ubhinnaṃ sajotibhūtānanti anādaratthe sāmivacanaṃ, bhāvasattamīatthe vā. Agyāgārameva ādittaṃ, na tattha vasanako sattajātiko. Acinteyyo hi iddhivisayo. Kasmā pana bhagavā agyāgārampi anādittaṃ nādhiṭṭhāsīti? Attano dukkhuppādābhāvassa anativimhādibhāvappasaṅgato. Kimatthaṃ parasantakaṃ mahāsambhārapavattaṃ taṃ vināsetīti? Puna yathāporāṇaṃ iddhānubhāvena kattukāmatādhippāyato. Pariyādinnoti khayaṃ nīto. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Agyāgārassa parittattā itaro attho na sambhavati. Ayamattho ‘‘makkhaṃ asahamāno’’ti iminā ativiya sameti. Iddhānubhāvamakkhanañhi tattha makkho nāma. Pattenāti padumapattenātipi porāṇā. Paduminisaṇḍe ṭhito hi bhagavā tattha ahosīti tesaṃ mati.
39. දින්‌නන්‌ති අනුමතින්‌ති අත්‌ථො. අභීතො නිබ්‌භයො. කස්‌මා? යතො සො මග්‌ගෙන භයමතීතො. ‘‘සුමනමනසොති සුන්‌දරචිත්‌තසඞ්‌ඛාතමනො. සුමනො එව වා’’ති ලිඛිතං. තෙජොවාති අග්‌ගි විය. ධාතුකුසලොති තෙජොධාතුම්‌හි කුසලො. ‘‘බ්‍යවහිතා චෙ’’ති සද්‌දලක්‌ඛණත්‌තා ච උපසග්‌ගො. තෙජොධාතුසමාපත්‌තීසු කුසලො ඉච්‌චෙවත්‌ථො. උදිච්‌ඡරෙති උල්‌ලොකෙසුං. ‘‘සංපරිවාරෙසු’’න්‌ති ච ලිඛිතං. ඉති එවං භණන්‌තීති අත්‌ථො. හතාති සමාති අත්‌ථො, කාළකාව හොන්‌තීති කිරෙත්‌ථ අධිප්‌පායො. ඊසකම්‌පි බ්‍යාපාරං අකත්‌වා උපසමානුරූපං තිට්‌ඨන්‌ති. යෙ ච අනෙකවණ්‌ණා අච්‌චියො හොන්‌තීති තං දස්‌සෙතුං ‘‘නීලා අථ ලොහිතිකා’’තිආදිමාහ.
39.Dinnanti anumatinti attho. Abhīto nibbhayo. Kasmā? Yato so maggena bhayamatīto. ‘‘Sumanamanasoti sundaracittasaṅkhātamano. Sumano eva vā’’ti likhitaṃ. Tejovāti aggi viya. Dhātukusaloti tejodhātumhi kusalo. ‘‘Byavahitā ce’’ti saddalakkhaṇattā ca upasaggo. Tejodhātusamāpattīsu kusalo iccevattho. Udicchareti ullokesuṃ. ‘‘Saṃparivāresu’’nti ca likhitaṃ. Iti evaṃ bhaṇantīti attho. Hatāti samāti attho, kāḷakāva hontīti kirettha adhippāyo. Īsakampi byāpāraṃ akatvā upasamānurūpaṃ tiṭṭhanti. Ye ca anekavaṇṇā acciyo hontīti taṃ dassetuṃ ‘‘nīlā atha lohitikā’’tiādimāha.
40. චතුද්‌දිසාති චතූසු දිසාසු.
40.Catuddisāti catūsu disāsu.
44. පංසුකූලං උප්‌පන්‌නන්‌ති පරියෙසමානස්‌ස පටිලාභවසෙන උප්‌පන්‌නං හොති. චිත්‌තවිචිත්‌තපාටිහීරදස්‌සනත්‌ථාය ච සා පරියෙසනා. සා අයං සායං . තා ඉමා තයිමා. ද්‌වෙ එකතො ගහෙත්‌වා වදති. ආයාමි අහං ආයමහං. එතන්‌ති එතස්‌ස. යථා මයන්‌ති යස්‌මා මයං.
44.Paṃsukūlaṃ uppannanti pariyesamānassa paṭilābhavasena uppannaṃ hoti. Cittavicittapāṭihīradassanatthāya ca sā pariyesanā. Sā ayaṃ sāyaṃ. Tā imā tayimā. Dve ekato gahetvā vadati. Āyāmi ahaṃ āyamahaṃ. Etanti etassa. Yathā mayanti yasmā mayaṃ.
50-51. උදකවාහකොති උදකොඝො. උදකසොතොති පොරාණා. ‘‘යාය ත්‌ව’’න්‌ති පුබ්‌බභාගවිපස්‌සනාපටිපදං සන්‌ධාය වුත්‌තං. චිරපටිකාති චිරපභුති, නාගදමනතො පට්‌ඨාය චිරපටිකා. ‘‘චිරපටිසඞ්‌ඛා’’තිපි වදන්‌ති. කෙසමිස්‌සන්‌තිආදිම්‌හි අබ්‌බොකිණ්‌ණං විසුං විසුං බන්‌ධිත්‌වා පක්‌ඛිත්‌තත්‌තා කෙසාදයොව කෙසමිස්‌සාති පොරාණා. ඛාරිකාජමිස්‌සන්‌ති එත්‌ථ ඛාරී වුච්‌චති තාපසපරික්‌ඛාරො. ජටිලෙ පාහෙසීති ද්‌වෙ තයො තාපසෙ පාහෙසි. ‘‘සොළසාතිරෙකඅඩ්‌ඪඋඩ්‌ඪානි පාටිහාරියසහස්‌සානී’’ති වුත්‌තං.
50-51.Udakavāhakoti udakogho. Udakasototi porāṇā. ‘‘Yāya tva’’nti pubbabhāgavipassanāpaṭipadaṃ sandhāya vuttaṃ. Cirapaṭikāti cirapabhuti, nāgadamanato paṭṭhāya cirapaṭikā. ‘‘Cirapaṭisaṅkhā’’tipi vadanti. Kesamissantiādimhi abbokiṇṇaṃ visuṃ visuṃ bandhitvā pakkhittattā kesādayova kesamissāti porāṇā. Khārikājamissanti ettha khārī vuccati tāpasaparikkhāro. Jaṭile pāhesīti dve tayo tāpase pāhesi. ‘‘Soḷasātirekaaḍḍhauḍḍhāni pāṭihāriyasahassānī’’ti vuttaṃ.
54. අග්‌ගිහුත්‌තෙ කතපරිචයත්‌තා භගවා තෙසං ආදිත්‌තපරියාය-මභාසි (සං. නි. 4.28). තත්‌ථ එකච්‌චං ආරම්‌මණවසෙන ආදිත්‌තං චක්‌ඛාදි රාගග්‌ගිනා, එකච්‌චං සම්‌පයොගවසෙන චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදයිතාදිකෙනෙව, එකච්‌චං අභිභූතත්‌ථෙන චක්‌ඛාදි එව ජාතිආදිනා , එකච්‌චං පච්‌චයත්‌ථෙන, තදෙව සොකාදිනාති යථාසම්‌භවමෙත්‌ථ ආදිත්‌තතා වෙදිතබ්‌බා. එත්‌ථ කිඤ්‌චාපි දුක්‌ඛලක්‌ඛණමෙවෙකං පාකටං, තදනුසාරෙන පන ඉතරං ලක්‌ඛණද්‌වයම්‌පි තෙහි දිට්‌ඨන්‌ති වෙදිතබ්‌බං දුක්‌ඛාකාරස්‌ස ඉතරාකාරදීපනතො. සන්‌තසුඛතණ්‌හාභිනිවිට්‌ඨත්‌තා පනෙසං දුක්‌ඛලක්‌ඛණපුබ්‌බඞ්‌ගමා දෙසනා කතාති වෙදිතබ්‌බා.
54. Aggihutte kataparicayattā bhagavā tesaṃ ādittapariyāya-mabhāsi (saṃ. ni. 4.28). Tattha ekaccaṃ ārammaṇavasena ādittaṃ cakkhādi rāgagginā, ekaccaṃ sampayogavasena cakkhusamphassapaccayā vedayitādikeneva, ekaccaṃ abhibhūtatthena cakkhādi eva jātiādinā , ekaccaṃ paccayatthena, tadeva sokādināti yathāsambhavamettha ādittatā veditabbā. Ettha kiñcāpi dukkhalakkhaṇamevekaṃ pākaṭaṃ, tadanusārena pana itaraṃ lakkhaṇadvayampi tehi diṭṭhanti veditabbaṃ dukkhākārassa itarākāradīpanato. Santasukhataṇhābhiniviṭṭhattā panesaṃ dukkhalakkhaṇapubbaṅgamā desanā katāti veditabbā.
උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 12. උරුවෙලපාටිහාරියකථා • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / උරුවෙලපාටිහාරියකථා • Uruvelapāṭihāriyakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ආදිත්‌තපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා • Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / උරුවෙලපාටිහාරියකථාවණ්‌ණනා • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 12. උරුවෙලපාටිහාරියකථා • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
