| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
੩੭-੮. વਸੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ‘‘ਤ੍વਞ੍ਚ ਅਹਞ੍ਚ વਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ ਪਿਯવਚਨੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਰ। ਤੇਜਸਾ ਤੇਜਨ੍ਤਿ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਆਨੁਭਾવਂ। ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ વਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁਂ। ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਸਜੋਤਿਭੂਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਾਦਰਤ੍ਥੇ ਸਾਮਿવਚਨਂ, ਭਾવਸਤ੍ਤਮੀਅਤ੍ਥੇ વਾ। ਅਗ੍ਯਾਗਾਰਮੇવ ਆਦਿਤ੍ਤਂ, ਨ ਤਤ੍ਥ વਸਨਕੋ ਸਤ੍ਤਜਾਤਿਕੋ। ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯੋ ਹਿ ਇਦ੍ਧਿવਿਸਯੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਭਗવਾ ਅਗ੍ਯਾਗਾਰਮ੍ਪਿ ਅਨਾਦਿਤ੍ਤਂ ਨਾਧਿਟ੍ਠਾਸੀਤਿ? ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਾਦਾਭਾવਸ੍ਸ ਅਨਤਿવਿਮ੍ਹਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਸਙ੍ਗਤੋ। ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਰਸਨ੍ਤਕਂ ਮਹਾਸਮ੍ਭਾਰਪવਤ੍ਤਂ ਤਂ વਿਨਾਸੇਤੀਤਿ? ਪੁਨ ਯਥਾਪੋਰਾਣਂ ਇਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਤੋ। ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨੋਤਿ ਖਯਂ ਨੀਤੋ। ਤੇਜਸਾ ਤੇਜਨ੍ਤਿ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਆਨੁਭਾવਂ। ਅਗ੍ਯਾਗਾਰਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਤਰੋ ਅਤ੍ਥੋ ਨ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਅਯਮਤ੍ਥੋ ‘‘ਮਕ੍ਖਂ ਅਸਹਮਾਨੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਤਿવਿਯ ਸਮੇਤਿ। ਇਦ੍ਧਾਨੁਭਾવਮਕ੍ਖਨਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਮਕ੍ਖੋ ਨਾਮ। ਪਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤੇਨਾਤਿਪਿ ਪੋਰਾਣਾ। ਪਦੁਮਿਨਿਸਣ੍ਡੇ ਠਿਤੋ ਹਿ ਭਗવਾ ਤਤ੍ਥ ਅਹੋਸੀਤਿ ਤੇਸਂ ਮਤਿ।
37-8.Vaseyyāmāti ‘‘tvañca ahañca vaseyyāmā’’ti piyavacanena tassa saṅgaṇhanatthaṃ vuttaṃ kira. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Tejodhātuyā vā tejodhātuṃ. Ubhinnaṃ sajotibhūtānanti anādaratthe sāmivacanaṃ, bhāvasattamīatthe vā. Agyāgārameva ādittaṃ, na tattha vasanako sattajātiko. Acinteyyo hi iddhivisayo. Kasmā pana bhagavā agyāgārampi anādittaṃ nādhiṭṭhāsīti? Attano dukkhuppādābhāvassa anativimhādibhāvappasaṅgato. Kimatthaṃ parasantakaṃ mahāsambhārapavattaṃ taṃ vināsetīti? Puna yathāporāṇaṃ iddhānubhāvena kattukāmatādhippāyato. Pariyādinnoti khayaṃ nīto. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Agyāgārassa parittattā itaro attho na sambhavati. Ayamattho ‘‘makkhaṃ asahamāno’’ti iminā ativiya sameti. Iddhānubhāvamakkhanañhi tattha makkho nāma. Pattenāti padumapattenātipi porāṇā. Paduminisaṇḍe ṭhito hi bhagavā tattha ahosīti tesaṃ mati.
੩੯. ਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਮਤਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਭੀਤੋ ਨਿਬ੍ਭਯੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਤੋ ਸੋ ਮਗ੍ਗੇਨ ਭਯਮਤੀਤੋ। ‘‘ਸੁਮਨਮਨਸੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਮਨੋ। ਸੁਮਨੋ ਏવ વਾ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਤੇਜੋવਾਤਿ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ। ਧਾਤੁਕੁਸਲੋਤਿ ਤੇਜੋਧਾਤੁਮ੍ਹਿ ਕੁਸਲੋ। ‘‘ਬ੍ਯવਹਿਤਾ ਚੇ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਚ ਉਪਸਗ੍ਗੋ। ਤੇਜੋਧਾਤੁਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਕੁਸਲੋ ਇਚ੍ਚੇવਤ੍ਥੋ। ਉਦਿਚ੍ਛਰੇਤਿ ਉਲ੍ਲੋਕੇਸੁਂ। ‘‘ਸਂਪਰਿવਾਰੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਲਿਖਿਤਂ। ਇਤਿ ਏવਂ ਭਣਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹਤਾਤਿ ਸਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਕਾਲ਼ਕਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਕਿਰੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਈਸਕਮ੍ਪਿ ਬ੍ਯਾਪਾਰਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮਾਨੁਰੂਪਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਚ ਅਨੇਕવਣ੍ਣਾ ਅਚ੍ਚਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨੀਲਾ ਅਥ ਲੋਹਿਤਿਕਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
39.Dinnanti anumatinti attho. Abhīto nibbhayo. Kasmā? Yato so maggena bhayamatīto. ‘‘Sumanamanasoti sundaracittasaṅkhātamano. Sumano eva vā’’ti likhitaṃ. Tejovāti aggi viya. Dhātukusaloti tejodhātumhi kusalo. ‘‘Byavahitā ce’’ti saddalakkhaṇattā ca upasaggo. Tejodhātusamāpattīsu kusalo iccevattho. Udicchareti ullokesuṃ. ‘‘Saṃparivāresu’’nti ca likhitaṃ. Iti evaṃ bhaṇantīti attho. Hatāti samāti attho, kāḷakāva hontīti kirettha adhippāyo. Īsakampi byāpāraṃ akatvā upasamānurūpaṃ tiṭṭhanti. Ye ca anekavaṇṇā acciyo hontīti taṃ dassetuṃ ‘‘nīlā atha lohitikā’’tiādimāha.
੪੦. ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ।
40.Catuddisāti catūsu disāsu.
੪੪. ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨਸ੍ਸ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ। ਚਿਤ੍ਤવਿਚਿਤ੍ਤਪਾਟਿਹੀਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਚ ਸਾ ਪਰਿਯੇਸਨਾ। ਸਾ ਅਯਂ ਸਾਯਂ । ਤਾ ਇਮਾ ਤਯਿਮਾ। ਦ੍વੇ ਏਕਤੋ ਗਹੇਤ੍વਾ વਦਤਿ। ਆਯਾਮਿ ਅਹਂ ਆਯਮਹਂ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ। ਯਥਾ ਮਯਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਮਯਂ।
44.Paṃsukūlaṃ uppannanti pariyesamānassa paṭilābhavasena uppannaṃ hoti. Cittavicittapāṭihīradassanatthāya ca sā pariyesanā. Sā ayaṃ sāyaṃ. Tā imā tayimā. Dve ekato gahetvā vadati. Āyāmi ahaṃ āyamahaṃ. Etanti etassa. Yathā mayanti yasmā mayaṃ.
੫੦-੫੧. ਉਦਕવਾਹਕੋਤਿ ਉਦਕੋਘੋ। ਉਦਕਸੋਤੋਤਿ ਪੋਰਾਣਾ। ‘‘ਯਾਯ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਿਰਪਟਿਕਾਤਿ ਚਿਰਪਭੁਤਿ, ਨਾਗਦਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚਿਰਪਟਿਕਾ। ‘‘ਚਿਰਪਟਿਸਙ੍ਖਾ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕੇਸਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕੇਸਾਦਯੋવ ਕੇਸਮਿਸ੍ਸਾਤਿ ਪੋਰਾਣਾ। ਖਾਰਿਕਾਜਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਖਾਰੀ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਾਪਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ। ਜਟਿਲੇ ਪਾਹੇਸੀਤਿ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਤਾਪਸੇ ਪਾਹੇਸਿ। ‘‘ਸੋਲ਼ਸਾਤਿਰੇਕਅਡ੍ਢਉਡ੍ਢਾਨਿ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
50-51.Udakavāhakoti udakogho. Udakasototi porāṇā. ‘‘Yāya tva’’nti pubbabhāgavipassanāpaṭipadaṃ sandhāya vuttaṃ. Cirapaṭikāti cirapabhuti, nāgadamanato paṭṭhāya cirapaṭikā. ‘‘Cirapaṭisaṅkhā’’tipi vadanti. Kesamissantiādimhi abbokiṇṇaṃ visuṃ visuṃ bandhitvā pakkhittattā kesādayova kesamissāti porāṇā. Khārikājamissanti ettha khārī vuccati tāpasaparikkhāro. Jaṭile pāhesīti dve tayo tāpase pāhesi. ‘‘Soḷasātirekaaḍḍhauḍḍhāni pāṭihāriyasahassānī’’ti vuttaṃ.
੫੪. ਅਗ੍ਗਿਹੁਤ੍ਤੇ ਕਤਪਰਿਚਯਤ੍ਤਾ ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਆਦਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯ-ਮਭਾਸਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੮)। ਤਤ੍ਥ ਏਕਚ੍ਚਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਆਦਿਤ੍ਤਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿ ਰਾਗਗ੍ਗਿਨਾ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਸਮ੍ਪਯੋਗવਸੇਨ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾ વੇਦਯਿਤਾਦਿਕੇਨੇવ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਅਭਿਭੂਤਤ੍ਥੇਨ ਚਕ੍ਖਾਦਿ ਏવ ਜਾਤਿਆਦਿਨਾ , ਏਕਚ੍ਚਂ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੇਨ, ਤਦੇવ ਸੋਕਾਦਿਨਾਤਿ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਮੇਤ੍ਥ ਆਦਿਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣਮੇવੇਕਂ ਪਾਕਟਂ, ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਪਨ ਇਤਰਂ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਮ੍ਪਿ ਤੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਾਕਾਰਸ੍ਸ ਇਤਰਾਕਾਰਦੀਪਨਤੋ। ਸਨ੍ਤਸੁਖਤਣ੍ਹਾਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਪਨੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
54. Aggihutte kataparicayattā bhagavā tesaṃ ādittapariyāya-mabhāsi (saṃ. ni. 4.28). Tattha ekaccaṃ ārammaṇavasena ādittaṃ cakkhādi rāgagginā, ekaccaṃ sampayogavasena cakkhusamphassapaccayā vedayitādikeneva, ekaccaṃ abhibhūtatthena cakkhādi eva jātiādinā , ekaccaṃ paccayatthena, tadeva sokādināti yathāsambhavamettha ādittatā veditabbā. Ettha kiñcāpi dukkhalakkhaṇamevekaṃ pākaṭaṃ, tadanusārena pana itaraṃ lakkhaṇadvayampi tehi diṭṭhanti veditabbaṃ dukkhākārassa itarākāradīpanato. Santasukhataṇhābhiniviṭṭhattā panesaṃ dukkhalakkhaṇapubbaṅgamā desanā katāti veditabbā.
ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੧੨. ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾ • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾ • Uruvelapāṭihāriyakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ਆਦਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੧੨. ਉਰੁવੇਲਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾ • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
