Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౦. ఉసభత్థేరగాథావణ్ణనా
10. Usabhattheragāthāvaṇṇanā
నగా నగగ్గేసు సుసంవిరూళ్హాతి ఆయస్మతో ఉసభత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పతి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని కరోన్తో ఇతో ఏకతింసే కప్పే సిఖిస్స భగవతో కాలే దేవపుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో దిబ్బపుప్ఫేహి పూజం అకాసి. సా పుప్ఫపూజా సత్తాహం పుప్ఫమణ్డపాకారేన అట్ఠాసి. దేవమనుస్సానం మహాసమాగమో అహోసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కోసలరట్ఠే ఇబ్భకులే నిబ్బత్తి, తస్స ఉసభోతి నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో జేతవనపటిగ్గహణే సత్థరి లద్ధప్పసాదో పబ్బజిత్వా కతపుబ్బకిచ్చో అరఞ్ఞే పబ్బతపాదే విహరతి. తేన చ సమయేన పావుసకాలమేఘే అభిప్పవుట్ఠే పబ్బతసిఖరేసు రుక్ఖగచ్ఛలతాయ ఘనపణ్ణసణ్డినో హోన్తి . అథేకదివసం థేరో లేణతో నిక్ఖమిత్వా తం వనరామణేయ్యకం పబ్బతరామణేయ్యకఞ్చ దిస్వా యోనిసోమనసికారవసేన ‘‘ఇమేపి నామ రుక్ఖాదయో అచేతనా ఉతుసమ్పత్తియా వడ్ఢిం పాపుణన్తి, అథ కస్మా నాహం ఉతుసప్పాయం లభిత్వా గుణేహి వడ్ఢిం పాపుణిస్సామీ’’తి చిన్తేన్తో –
Nagā nagaggesu susaṃvirūḷhāti āyasmato usabhattherassa gāthā. Kā uppati? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni karonto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle devaputto hutvā nibbatto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso dibbapupphehi pūjaṃ akāsi. Sā pupphapūjā sattāhaṃ pupphamaṇḍapākārena aṭṭhāsi. Devamanussānaṃ mahāsamāgamo ahosi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbatti, tassa usabhoti nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto jetavanapaṭiggahaṇe satthari laddhappasādo pabbajitvā katapubbakicco araññe pabbatapāde viharati. Tena ca samayena pāvusakālameghe abhippavuṭṭhe pabbatasikharesu rukkhagacchalatāya ghanapaṇṇasaṇḍino honti . Athekadivasaṃ thero leṇato nikkhamitvā taṃ vanarāmaṇeyyakaṃ pabbatarāmaṇeyyakañca disvā yonisomanasikāravasena ‘‘imepi nāma rukkhādayo acetanā utusampattiyā vaḍḍhiṃ pāpuṇanti, atha kasmā nāhaṃ utusappāyaṃ labhitvā guṇehi vaḍḍhiṃ pāpuṇissāmī’’ti cintento –
౧౧౦.
110.
‘‘నగా నగగ్గేసు సుసంవిరూళ్హా, ఉదగ్గమేఘేన నవేన సిత్తా;
‘‘Nagā nagaggesu susaṃvirūḷhā, udaggameghena navena sittā;
వివేకకామస్స అరఞ్ఞసఞ్ఞినో, జనేతి భియ్యో ఉసభస్స కల్యత’’న్తి. –
Vivekakāmassa araññasaññino, janeti bhiyyo usabhassa kalyata’’nti. –
గాథం అభాసి.
Gāthaṃ abhāsi.
తత్థ నగాతి రుక్ఖా, ‘‘నాగా’’తి కేచి వదన్తి, నాగరుక్ఖాతి అత్థో. నగగ్గేసూతి పబ్బతసిఖరేసు. సుసంవిరూళ్హాతి సుట్ఠు సమన్తతో విరూళ్హమూలా హుత్వా పరితో ఉపరి చ సమ్మదేవ సఞ్జాతసాఖగ్గపల్లవప్పసాఖాతి అత్థో. ఉదగ్గమేఘేన నవేన సిత్తాతి పఠముప్పన్నేన ఉళారేన మహతా పావుసమేఘేన అభిప్పవుట్ఠా. వివేకకామస్సాతి కిలేసవివిత్తం చిత్తవివేకం ఇచ్ఛన్తస్స, అరఞ్ఞవాసేన తావ కాయవివేకో లద్ధో, ఇదాని ఉపధివివేకాధిగమస్స నిస్సయభూతో చిత్తవివేకో లద్ధబ్బోతి తం పత్థయమానస్స, జాగరియం అనుయుఞ్జన్తస్సాతి అత్థో, తేనాహ ‘‘అరఞ్ఞసఞ్ఞినో’’తి. అరఞ్ఞవాసో నామ సత్థారా వణ్ణితో థోమితో. సో చ ఖో యావదేవ సమథవిపస్సనాభావనాపారిపూరియా, తస్మా సా మయా హత్థగతా కాతబ్బాతి ఏవం అరఞ్ఞగతసఞ్ఞినో నేక్ఖమ్మసఙ్కప్పబహులస్సాతి అత్థో. జనేతీతి ఉప్పాదేన్తి, పుథుత్తే హి ఇదం ఏకవచనం. కేచి పన ‘‘జనేన్తీ’’తి పఠన్తి. భియ్యోతి ఉపరూపరి. ఉసభస్సాతి అత్తానమేవ పరం వియ వదతి. కల్యతన్తి కల్యభావం చిత్తస్స కమ్మఞ్ఞతం భావనాయోగ్యతం. స్వాయమత్థో హేట్ఠా వుత్తోయేవ. ఏవం థేరో ఇమం గాథం వదన్తోయేవ విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౬.౨౫-౨౯) –
Tattha nagāti rukkhā, ‘‘nāgā’’ti keci vadanti, nāgarukkhāti attho. Nagaggesūti pabbatasikharesu. Susaṃvirūḷhāti suṭṭhu samantato virūḷhamūlā hutvā parito upari ca sammadeva sañjātasākhaggapallavappasākhāti attho. Udaggameghena navena sittāti paṭhamuppannena uḷārena mahatā pāvusameghena abhippavuṭṭhā. Vivekakāmassāti kilesavivittaṃ cittavivekaṃ icchantassa, araññavāsena tāva kāyaviveko laddho, idāni upadhivivekādhigamassa nissayabhūto cittaviveko laddhabboti taṃ patthayamānassa, jāgariyaṃ anuyuñjantassāti attho, tenāha ‘‘araññasaññino’’ti. Araññavāso nāma satthārā vaṇṇito thomito. So ca kho yāvadeva samathavipassanābhāvanāpāripūriyā, tasmā sā mayā hatthagatā kātabbāti evaṃ araññagatasaññino nekkhammasaṅkappabahulassāti attho. Janetīti uppādenti, puthutte hi idaṃ ekavacanaṃ. Keci pana ‘‘janentī’’ti paṭhanti. Bhiyyoti uparūpari. Usabhassāti attānameva paraṃ viya vadati. Kalyatanti kalyabhāvaṃ cittassa kammaññataṃ bhāvanāyogyataṃ. Svāyamattho heṭṭhā vuttoyeva. Evaṃ thero imaṃ gāthaṃ vadantoyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.25-29) –
‘‘దేవపుత్తో అహం సన్తో, పూజయిం సిఖినాయకం;
‘‘Devaputto ahaṃ santo, pūjayiṃ sikhināyakaṃ;
మన్దారవేన పుప్ఫేన, బుద్ధస్స అభిరోపయిం.
Mandāravena pupphena, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘సత్తాహం ఛదనం ఆసి, దిబ్బం మాలం తథాగతే;
‘‘Sattāhaṃ chadanaṃ āsi, dibbaṃ mālaṃ tathāgate;
సబ్బే జనా సమాగన్త్వా, నమస్సింసు తథాగతం.
Sabbe janā samāgantvā, namassiṃsu tathāgataṃ.
‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం పుప్ఫమభిపూజయిం;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ఇతో చ దసమే కప్పే, రాజాహోసిం జుతిన్ధరో;
‘‘Ito ca dasame kappe, rājāhosiṃ jutindharo;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అయమేవ చ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణగాథా అహోసీతి.
Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosīti.
ఉసభత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Usabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ఏకాదసమవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ekādasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౦. ఉసభత్థేరగాథా • 10. Usabhattheragāthā