Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၉. ဥသဘတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
9. Usabhattheragāthāvaṇṇanā
အမ္ဗပလ္လဝသင္ကာသန္တိ အာယသ္မတော ဥသဘတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော သိခိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ကောသမ္ဗဖလံ အဒာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ သာကိယရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဥသဘောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဉာတိသမာဂမေ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိ။ သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သမဏဓမ္မံ အကတ္ဝာ ဒိဝာ သင္ဂဏိကာရာမော သကလရတ္တိံ နိဒ္ဒာယမာနော ဝီတိနာမေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ မုဋ္ဌသ္သတိ အသမ္ပဇာနော နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော သုပိနေ ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေတ္ဝာ အမ္ဗပလ္လဝဝဏ္ဏံ စီဝရံ ပာရုပိတ္ဝာ ဟတ္ထိဂီဝာယံ နိသီဒိတ္ဝာ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ တတ္ထေဝ မနုသ္သေ သမ္ပတ္တေ ဒိသ္ဝာ လဇ္ဇာယ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယ္ဟ အတ္တာနံ ဒိသ္ဝာ ပဋိဗုဒ္ဓော, ‘‘ဤဒိသံ နာမ သုပိနံ မုဋ္ဌသ္သတိနာ အသမ္ပဇာနေန နိဒ္ဒာယမာနေန မယာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂော ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၂.၁၂-၁၆) –
Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti. So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –
‘‘ကကုဓံ ဝိလသန္တံဝ၊ ဒေဝဒေဝံ နရာသဘံ။
‘‘Kakudhaṃ vilasantaṃva, devadevaṃ narāsabhaṃ;
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ ကောသမ္ဗံ အဒဒိံ တဒာ။
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kosambaṃ adadiṃ tadā.
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒာ။
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အထ ထေရော ယထာဒိဋ္ဌံ သုပိနံ အင္ကုသံ ကတ္ဝာ အရဟတ္တသ္သ အဓိဂတတ္တာ တသ္သေဝ သုပိနသ္သ ကိတ္တနဝသေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Atha thero yathādiṭṭhaṃ supinaṃ aṅkusaṃ katvā arahattassa adhigatattā tasseva supinassa kittanavasena aññaṃ byākaronto –
၁၉၇.
197.
‘‘အမ္ဗပလ္လဝသင္ကာသံ၊ အံသေ ကတ္ဝာန စီဝရံ။
‘‘Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ;
နိသိန္နော ဟတ္ထိဂီဝာယံ၊ ဂာမံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိံ။
Nisinno hatthigīvāyaṃ, gāmaṃ piṇḍāya pāvisiṃ.
၁၉၈.
198.
‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယ္ဟ၊ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒာ။
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, saṃvegaṃ alabhiṃ tadā;
သောဟံ ဒိတ္တော တဒာ သန္တော၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။ – ဂာထာဒ္ဝယမာဟ။
Sohaṃ ditto tadā santo, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthādvayamāha;
တတ္ထ အမ္ဗပလ္လဝသင္ကာသံ, အံသေ ကတ္ဝာန စီဝရန္တိ အမ္ဗပလ္လဝာကာရံ ပဝာဠဝဏ္ဏံ စီဝရံ ခန္ဓေ ကရိတ္ဝာ ဥတ္တရာသင္ဂံ ကရိတ္ဝာ။ ဂာမန္တိ အတ္တနော ရာဇဓာနိံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသိန္နော ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိံ, ပဝိဋ္ဌမတ္တောဝ မဟာဇနေန ဩလောကိယမာနော ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယ္ဟ ဌိတော ပဋိဗုဇ္ဈိံ, ပဗုဒ္ဓောဝ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒာ ‘‘မုဋ္ဌသ္သတိ အသမ္ပဇာနော ဟုတ္ဝာ နိဒ္ဒာယောက္ကမနေန ဧတံ ဇာတ’’န္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ရာဇာဝ ဟုတ္ဝာ ရတ္တိဘာဂေ ဧဝရူပံ သုပိနံ ဒိသ္ဝာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ အာရုယ္ဟ နဂရဝီထိယံ စရန္တော တံ သုပိနံ သရိတ္ဝာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယ္ဟ သံဝေဂံ လဘိတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ဥဒာနံ ဥဒာနေန္တော ဣမာ ဂာထာ အဘာသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒိတ္တောတိ တသ္မိံ ရာဇကာလေ ဇာတိမဒဘောဂမဒာဒိပရိဒပ္ပိတော သမာနော သံဝေဂမလဘိန္တိ ယောဇနာ။
Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā. Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti. Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti. Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.
ဥသဘတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Usabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၉. ဥသဘတ္ထေရဂာထာ • 9. Usabhattheragāthā