Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ಉಸಭತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
9. Usabhattheragāthāvaṇṇanā
ಅಮ್ಬಪಲ್ಲವಸಙ್ಕಾಸನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಉಸಭತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಕೋಸಮ್ಬಫಲಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಾಕಿಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಸಭೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ದಿವಾ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಾಯಮಾನೋ ವೀತಿನಾಮೇತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ ಅಸಮ್ಪಜಾನೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ಸುಪಿನೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪಲ್ಲವವಣ್ಣಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಗೀವಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಂ ತತ್ಥೇವ ಮನುಸ್ಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಲಜ್ಜಾಯ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ ಅತ್ತಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ, ‘‘ಈದಿಸಂ ನಾಮ ಸುಪಿನಂ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿನಾ ಅಸಮ್ಪಜಾನೇನ ನಿದ್ದಾಯಮಾನೇನ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೨.೧೨-೧೬) –
Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti. So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –
‘‘ಕಕುಧಂ ವಿಲಸನ್ತಂವ, ದೇವದೇವಂ ನರಾಸಭಂ।
‘‘Kakudhaṃ vilasantaṃva, devadevaṃ narāsabhaṃ;
ರಥಿಯಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಂ, ಕೋಸಮ್ಬಂ ಅದದಿಂ ತದಾ॥
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kosambaṃ adadiṃ tadā.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಫಲಂ ಅದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಫಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅಥ ಥೇರೋ ಯಥಾದಿಟ್ಠಂ ಸುಪಿನಂ ಅಙ್ಕುಸಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ತಸ್ಸೇವ ಸುಪಿನಸ್ಸ ಕಿತ್ತನವಸೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Atha thero yathādiṭṭhaṃ supinaṃ aṅkusaṃ katvā arahattassa adhigatattā tasseva supinassa kittanavasena aññaṃ byākaronto –
೧೯೭.
197.
‘‘ಅಮ್ಬಪಲ್ಲವಸಙ್ಕಾಸಂ, ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾನ ಚೀವರಂ।
‘‘Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ;
ನಿಸಿನ್ನೋ ಹತ್ಥಿಗೀವಾಯಂ, ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿಂ॥
Nisinno hatthigīvāyaṃ, gāmaṃ piṇḍāya pāvisiṃ.
೧೯೮.
198.
‘‘ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ, ಸಂವೇಗಂ ಅಲಭಿಂ ತದಾ।
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, saṃvegaṃ alabhiṃ tadā;
ಸೋಹಂ ದಿತ್ತೋ ತದಾ ಸನ್ತೋ, ಪತ್ತೋ ಮೇ ಆಸವಕ್ಖಯೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ।
Sohaṃ ditto tadā santo, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthādvayamāha;
ತತ್ಥ ಅಮ್ಬಪಲ್ಲವಸಙ್ಕಾಸಂ, ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾನ ಚೀವರನ್ತಿ ಅಮ್ಬಪಲ್ಲವಾಕಾರಂ ಪವಾಳವಣ್ಣಂ ಚೀವರಂ ಖನ್ಧೇ ಕರಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ। ಗಾಮನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಧಾನಿಂ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿಂ, ಪವಿಟ್ಠಮತ್ತೋವ ಮಹಾಜನೇನ ಓಲೋಕಿಯಮಾನೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ ಠಿತೋ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿಂ, ಪಬುದ್ಧೋವ ಸಂವೇಗಂ ಅಲಭಿಂ ತದಾ ‘‘ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ ಅಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹುತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯೋಕ್ಕಮನೇನ ಏತಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ। ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ರಾಜಾವ ಹುತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಏವರೂಪಂ ಸುಪಿನಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಆರುಯ್ಹ ನಗರವೀಥಿಯಂ ಚರನ್ತೋ ತಂ ಸುಪಿನಂ ಸರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ ಸಂವೇಗಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ದಿತ್ತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ರಾಜಕಾಲೇ ಜಾತಿಮದಭೋಗಮದಾದಿಪರಿದಪ್ಪಿತೋ ಸಮಾನೋ ಸಂವೇಗಮಲಭಿನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā. Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti. Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti. Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.
ಉಸಭತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Usabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೯. ಉಸಭತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 9. Usabhattheragāthā