Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੯. ਉਸਭਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
9. Usabhattheragāthāvaṇṇanā
ਅਮ੍ਬਪਲ੍ਲવਸਙ੍ਕਾਸਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਉਸਭਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਿਖਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਕੋਸਮ੍ਬਫਲਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਾਕਿਯਰਾਜਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਸਭੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਞਾਤਿਸਮਾਗਮੇ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਦਿવਾ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮੋ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਾਯਮਾਨੋ વੀਤਿਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸੁਪਿਨੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਪਲ੍ਲવવਣ੍ਣਂ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਗੀવਾਯਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਲਜ੍ਜਾਯ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ, ‘‘ਈਦਿਸਂ ਨਾਮ ਸੁਪਿਨਂ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਨਾ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਾਯਮਾਨੇਨ ਮਯਾ ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਂવੇਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੨.੧੨-੧੬) –
Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti. So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –
‘‘ਕਕੁਧਂ વਿਲਸਨ੍ਤਂવ, ਦੇવਦੇવਂ ਨਰਾਸਭਂ।
‘‘Kakudhaṃ vilasantaṃva, devadevaṃ narāsabhaṃ;
ਰਥਿਯਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਂ, ਕੋਸਮ੍ਬਂ ਅਦਦਿਂ ਤਦਾ॥
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kosambaṃ adadiṃ tadā.
‘‘ਏਕਤਿਂਸੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਫਲਂ ਅਦਦਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਫਲਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਥ ਥੇਰੋ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਪਿਨਂ ਅਙ੍ਕੁਸਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਪਿਨਸ੍ਸ ਕਿਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ –
Atha thero yathādiṭṭhaṃ supinaṃ aṅkusaṃ katvā arahattassa adhigatattā tasseva supinassa kittanavasena aññaṃ byākaronto –
੧੯੭.
197.
‘‘ਅਮ੍ਬਪਲ੍ਲવਸਙ੍ਕਾਸਂ, ਅਂਸੇ ਕਤ੍વਾਨ ਚੀવਰਂ।
‘‘Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ;
ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹਤ੍ਥਿਗੀવਾਯਂ, ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂ॥
Nisinno hatthigīvāyaṃ, gāmaṃ piṇḍāya pāvisiṃ.
੧੯੮.
198.
‘‘ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ, ਸਂવੇਗਂ ਅਲਭਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, saṃvegaṃ alabhiṃ tadā;
ਸੋਹਂ ਦਿਤ੍ਤੋ ਤਦਾ ਸਨ੍ਤੋ, ਪਤ੍ਤੋ ਮੇ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ॥ – ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ।
Sohaṃ ditto tadā santo, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthādvayamāha;
ਤਤ੍ਥ ਅਮ੍ਬਪਲ੍ਲવਸਙ੍ਕਾਸਂ, ਅਂਸੇ ਕਤ੍વਾਨ ਚੀવਰਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਬਪਲ੍ਲવਾਕਾਰਂ ਪવਾਲ਼વਣ੍ਣਂ ਚੀવਰਂ ਖਨ੍ਧੇ ਕਰਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਗਾਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਜਧਾਨਿਂ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂ, ਪવਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੋવ ਮਹਾਜਨੇਨ ਓਲੋਕਿਯਮਾਨੋ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਠਿਤੋ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਿਂ, ਪਬੁਦ੍ਧੋવ ਸਂવੇਗਂ ਅਲਭਿਂ ਤਦਾ ‘‘ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯੋਕ੍ਕਮਨੇਨ ਏਤਂ ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਰਾਜਾવ ਹੁਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਏવਰੂਪਂ ਸੁਪਿਨਂ ਦਿਸ੍વਾ વਿਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਨਗਰવੀਥਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਂ ਸੁਪਿਨਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਸਂવੇਗਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਦਿਤ੍ਤੋਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜਕਾਲੇ ਜਾਤਿਮਦਭੋਗਮਦਾਦਿਪਰਿਦਪ੍ਪਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਸਂવੇਗਮਲਭਿਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā. Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti. Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti. Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.
ਉਸਭਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Usabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੯. ਉਸਭਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 9. Usabhattheragāthā