Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൯. ഉസഭത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
9. Usabhattheragāthāvaṇṇanā
അമ്ബപല്ലവസങ്കാസന്തി ആയസ്മതോ ഉസഭത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ സിഖിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം പിണ്ഡായ ചരന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ കോസമ്ബഫലം അദാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കപിലവത്ഥുസ്മിം സാകിയരാജകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ ഉസഭോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ സത്ഥു ഞാതിസമാഗമേ ബുദ്ധാനുഭാവം ദിസ്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജി. സോ പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ സമണധമ്മം അകത്വാ ദിവാ സങ്ഗണികാരാമോ സകലരത്തിം നിദ്ദായമാനോ വീതിനാമേതി. സോ ഏകദിവസം മുട്ഠസ്സതി അസമ്പജാനോ നിദ്ദം ഓക്കന്തോ സുപിനേ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ അമ്ബപല്ലവവണ്ണം ചീവരം പാരുപിത്വാ ഹത്ഥിഗീവായം നിസീദിത്വാ നഗരം പിണ്ഡായ പവിട്ഠം തത്ഥേവ മനുസ്സേ സമ്പത്തേ ദിസ്വാ ലജ്ജായ ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ ഓരുയ്ഹ അത്താനം ദിസ്വാ പടിബുദ്ധോ, ‘‘ഈദിസം നാമ സുപിനം മുട്ഠസ്സതിനാ അസമ്പജാനേന നിദ്ദായമാനേന മയാ ദിട്ഠ’’ന്തി ഉപ്പന്നസംവേഗോ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൫൨.൧൨-൧൬) –
Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti. So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –
‘‘കകുധം വിലസന്തംവ, ദേവദേവം നരാസഭം;
‘‘Kakudhaṃ vilasantaṃva, devadevaṃ narāsabhaṃ;
രഥിയം പടിപജ്ജന്തം, കോസമ്ബം അദദിം തദാ.
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kosambaṃ adadiṃ tadā.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം തദാ;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അഥ ഥേരോ യഥാദിട്ഠം സുപിനം അങ്കുസം കത്വാ അരഹത്തസ്സ അധിഗതത്താ തസ്സേവ സുപിനസ്സ കിത്തനവസേന അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –
Atha thero yathādiṭṭhaṃ supinaṃ aṅkusaṃ katvā arahattassa adhigatattā tasseva supinassa kittanavasena aññaṃ byākaronto –
൧൯൭.
197.
‘‘അമ്ബപല്ലവസങ്കാസം, അംസേ കത്വാന ചീവരം;
‘‘Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ;
നിസിന്നോ ഹത്ഥിഗീവായം, ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസിം.
Nisinno hatthigīvāyaṃ, gāmaṃ piṇḍāya pāvisiṃ.
൧൯൮.
198.
‘‘ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ ഓരുയ്ഹ, സംവേഗം അലഭിം തദാ;
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, saṃvegaṃ alabhiṃ tadā;
സോഹം ദിത്തോ തദാ സന്തോ, പത്തോ മേ ആസവക്ഖയോ’’തി. – ഗാഥാദ്വയമാഹ;
Sohaṃ ditto tadā santo, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthādvayamāha;
തത്ഥ അമ്ബപല്ലവസങ്കാസം, അംസേ കത്വാന ചീവരന്തി അമ്ബപല്ലവാകാരം പവാളവണ്ണം ചീവരം ഖന്ധേ കരിത്വാ ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ. ഗാമന്തി അത്തനോ രാജധാനിം ഹത്ഥിക്ഖന്ധേ നിസിന്നോ പിണ്ഡായ പാവിസിം, പവിട്ഠമത്തോവ മഹാജനേന ഓലോകിയമാനോ ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ ഓരുയ്ഹ ഠിതോ പടിബുജ്ഝിം, പബുദ്ധോവ സംവേഗം അലഭിം തദാ ‘‘മുട്ഠസ്സതി അസമ്പജാനോ ഹുത്വാ നിദ്ദായോക്കമനേന ഏതം ജാത’’ന്തി. അപരേ പന ‘‘രാജാവ ഹുത്വാ രത്തിഭാഗേ ഏവരൂപം സുപിനം ദിസ്വാ വിഭാതായ രത്തിയാ ഹത്ഥിക്ഖന്ധം ആരുയ്ഹ നഗരവീഥിയം ചരന്തോ തം സുപിനം സരിത്വാ ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ ഓരുയ്ഹ സംവേഗം ലഭിത്വാ സത്ഥു സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ അരഹത്തം പത്വാ ഉദാനം ഉദാനേന്തോ ഇമാ ഗാഥാ അഭാസീ’’തി വദന്തി. ദിത്തോതി തസ്മിം രാജകാലേ ജാതിമദഭോഗമദാദിപരിദപ്പിതോ സമാനോ സംവേഗമലഭിന്തി യോജനാ.
Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā. Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti. Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti. Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.
ഉസഭത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Usabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൯. ഉസഭത്ഥേരഗാഥാ • 9. Usabhattheragāthā