| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
සඞ්‌ඝාදිසෙසකණ්‌ඩං
Saṅghādisesakaṇḍaṃ
1. උස්‌සයවාදිකාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Ussayavādikāsikkhāpadavaṇṇanā
මානුස්‌සයවසෙන කොධූස්‌සයවසෙනාති බාහුල්‌ලනයෙන වුත්‌තං. තෙනෙව වක්‌ඛති ‘‘තිචිත්‌තං තිවෙදන’’න්‌ති. අඩ්‌ඩකරණත්‌ථායාති එත්‌ථ අඩ්‌ඩොති වොහාරිකවිනිච්‌ඡයො වුච්‌චති. යං පබ්‌බජිතා ‘‘අධිකරණ’’න්‌තිපි වදන්‌ති, තස්‌ස කරණත්‌ථාය වොහාරිකවිනිච්‌ඡයත්‌ථායාති වුත්‌තං හොති. වීතික්‌කමක්‌ඛණෙයෙවාති වත්‌ථුජ්‌ඣාචාරක්‌ඛණෙයෙව, න තතියාය සමනුභාසනායාති අධිප්‌පායො. භික්‌ඛුනිං සඞ්‌ඝතො නිස්‌සාරෙතීති ආපන්‌නං භික්‌ඛුනිං භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝම්‌හා නිස්‌සාරෙති. හෙතුම්‌හි චායං කත්‌තුවොහාරො ‘‘නිස්‌සාරණහෙතුභූතධම්‌මො ‘නිස්‌සාරණීයො’ති වුත්‌තො’’ති කත්‌වා.
Mānussayavasenakodhūssayavasenāti bāhullanayena vuttaṃ. Teneva vakkhati ‘‘ticittaṃ tivedana’’nti. Aḍḍakaraṇatthāyāti ettha aḍḍoti vohārikavinicchayo vuccati. Yaṃ pabbajitā ‘‘adhikaraṇa’’ntipi vadanti, tassa karaṇatthāya vohārikavinicchayatthāyāti vuttaṃ hoti. Vītikkamakkhaṇeyevāti vatthujjhācārakkhaṇeyeva, na tatiyāya samanubhāsanāyāti adhippāyo. Bhikkhuniṃ saṅghato nissāretīti āpannaṃ bhikkhuniṃ bhikkhunisaṅghamhā nissāreti. Hetumhi cāyaṃ kattuvohāro ‘‘nissāraṇahetubhūtadhammo ‘nissāraṇīyo’ti vutto’’ti katvā.
යත්‌ථ ඨිතායාති උපස්‌සයභික්‌ඛාචාරමග්‌ගාදීසු යස්‌මිං ඨානෙ ඨිතාය. තතො පට්‌ඨාය ගච්‌ඡන්‌තියාති තතො පට්‌ඨාය වොහාරිකානං සන්‌තිකං ගච්‌ඡන්‌තියා. දුතියෙති දුතියාරොචනෙ. තෙනාති උපාසකෙන. එවං වුත්‌තායාති ‘‘මම ච තව ච කථං ත්‌වංයෙව ආරොචෙහී’’ති වුත්‌තාය. අඤ්‌ඤෙන කථාපෙතීති කප්‌පියකාරකෙන කථාපෙති. යථා වා තථා වා හි ආරොචියමානෙති කප්‌පියකාරකො වා භික්‌ඛුනියා කථං පඨමං ආරොචෙතු, ඉතරො වා අත්‌තනො කථං (පාචි. අට්‌ඨ. 679). කප්‌පියකාරකො වා උභින්‌නම්‌පි කථං, ඉතරො වා උභින්‌නම්‌පි කථං ආරොචෙතූති එවං යථා තථා ආරොචියමානෙ. උභින්‌නම්‌පි පන කථං සුත්‌වාති යථා තථා වා ආරොචිතං පන උභින්‌නම්‌පි කථං සුත්‌වා.
Yattha ṭhitāyāti upassayabhikkhācāramaggādīsu yasmiṃ ṭhāne ṭhitāya. Tato paṭṭhāya gacchantiyāti tato paṭṭhāya vohārikānaṃ santikaṃ gacchantiyā. Dutiyeti dutiyārocane. Tenāti upāsakena. Evaṃ vuttāyāti ‘‘mama ca tava ca kathaṃ tvaṃyeva ārocehī’’ti vuttāya. Aññena kathāpetīti kappiyakārakena kathāpeti. Yathā vā tathā vā hi ārociyamāneti kappiyakārako vā bhikkhuniyā kathaṃ paṭhamaṃ ārocetu, itaro vā attano kathaṃ (pāci. aṭṭha. 679). Kappiyakārako vā ubhinnampi kathaṃ, itaro vā ubhinnampi kathaṃ ārocetūti evaṃ yathā tathā ārociyamāne. Ubhinnampi pana kathaṃ sutvāti yathā tathā vā ārocitaṃ pana ubhinnampi kathaṃ sutvā.
ආකඩ්‌ඪියමානා ගච්‌ඡතීති වුච්‌චමානා වොහාරිකානං සන්‌තිකං ගච්‌ඡති, ඉමස්‌ස ‘‘තස්‌සා අනාපත්‌තී’’ති ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො. එවං සෙසෙසුපි. රක්‌ඛං යාචතීති ධම්‌මිකං රක්‌ඛං යාචති. ඉදානි යථා යාචිතා රක්‌ඛා ධම්‌මිකා හොති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘උපස්‌සයෙ අඤ්‌ඤෙහි කතං අනාචාරං අනොදිස්‌ස ආචික්‌ඛන්‌තී’’ති වුත්‌තං. තත්‌ථ අතීතං ආරබ්‌භ අත්‌ථි ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා (පාචි. අට්‌ඨ. 679), අත්‌ථි අනොදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා, අනාගතං ආරබ්‌භාපි අත්‌ථි ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා, අත්‌ථි අනොදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා.
Ākaḍḍhiyamānā gacchatīti vuccamānā vohārikānaṃ santikaṃ gacchati, imassa ‘‘tassā anāpattī’’ti iminā sambandho. Evaṃ sesesupi. Rakkhaṃ yācatīti dhammikaṃ rakkhaṃ yācati. Idāni yathā yācitā rakkhā dhammikā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘upassaye aññehi kataṃ anācāraṃ anodissa ācikkhantī’’ti vuttaṃ. Tattha atītaṃ ārabbha atthi odissa ācikkhanā (pāci. aṭṭha. 679), atthi anodissa ācikkhanā, anāgataṃ ārabbhāpi atthi odissa ācikkhanā, atthi anodissa ācikkhanā.
කථං අතීතං ආරබ්‌භ ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා හොති? භික්‌ඛුනුපස්‌සයෙ ගාමදාරකා, ධුත්‌තාදයො වා යෙ කෙචි අනාචාරං වා ආචරන්‌ති, රුක්‌ඛං වා ඡින්‌දන්‌ති, ඵලාඵලං වා හරන්‌ති, පරික්‌ඛාරෙ වා අච්‌ඡින්‌දන්‌ති. භික්‌ඛුනී වොහාරිකෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘අම්‌හාකං උපස්‌සයෙ ඉදං නාම කත’’න්‌ති වදති. ‘‘කෙනා’’ති වුත්‌තෙ ‘‘අසුකෙන ච අසුකෙන චා’’ති ආචික්‌ඛති. එවං අතීතං ආරබ්‌භ ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා හොති, සා න වට්‌ටති. තඤ්‌චෙ සුත්‌වා තෙ වොහාරිකා තෙසං දණ්‌ඩං කරොන්‌ති, සබ්‌බං භික්‌ඛුනියා ගීවා හොති. ‘‘දණ්‌ඩං ගණ්‌හිස්‌සන්‌තී’’ති අධිප්‌පායෙපි සති ගීවායෙව හොති. සචෙ පන තස්‌ස ‘‘දණ්‌ඩං ගණ්‌හථා’’ති වදති, පඤ්‌චමාසකමත්‌තෙ ගහිතෙ පාරාජිකං හොති.
Kathaṃ atītaṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti? Bhikkhunupassaye gāmadārakā, dhuttādayo vā ye keci anācāraṃ vā ācaranti, rukkhaṃ vā chindanti, phalāphalaṃ vā haranti, parikkhāre vā acchindanti. Bhikkhunī vohārike upasaṅkamitvā ‘‘amhākaṃ upassaye idaṃ nāma kata’’nti vadati. ‘‘Kenā’’ti vutte ‘‘asukena ca asukena cā’’ti ācikkhati. Evaṃ atītaṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti, sā na vaṭṭati. Tañce sutvā te vohārikā tesaṃ daṇḍaṃ karonti, sabbaṃ bhikkhuniyā gīvā hoti. ‘‘Daṇḍaṃ gaṇhissantī’’ti adhippāyepi sati gīvāyeva hoti. Sace pana tassa ‘‘daṇḍaṃ gaṇhathā’’ti vadati, pañcamāsakamatte gahite pārājikaṃ hoti.
තෙහි ‘‘කෙනා’’ති වුත්‌තෙ පන ‘‘අසුකෙනා’ති වත්‌තුං අම්‌හාකං න වට්‌ටති, තුම්‌හෙයෙව ජානිස්‌සථ. කෙවලඤ්‌හි මයං රක්‌ඛං යාචාම, තං නො දෙථ, අවහටභණ්‌ඩම්‌පි ආහරාපෙථා’’ති වත්‌තබ්‌බං. එවං අනොදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා හොති, සා වට්‌ටති. එවං වුත්‌තෙ සචෙපි තෙ වොහාරිකා තෙ කාරකෙ ගවෙසිත්‌වා තෙසං දණ්‌ඩං කරොන්‌ති, සබ්‌බං සාපතෙය්‍යම්‌පි ගහිතං, භික්‌ඛුනියා නෙව ගීවා, න ආපත්‌ති.
Tehi ‘‘kenā’’ti vutte pana ‘‘asukenā’ti vattuṃ amhākaṃ na vaṭṭati, tumheyeva jānissatha. Kevalañhi mayaṃ rakkhaṃ yācāma, taṃ no detha, avahaṭabhaṇḍampi āharāpethā’’ti vattabbaṃ. Evaṃ anodissa ācikkhanā hoti, sā vaṭṭati. Evaṃ vutte sacepi te vohārikā te kārake gavesitvā tesaṃ daṇḍaṃ karonti, sabbaṃ sāpateyyampi gahitaṃ, bhikkhuniyā neva gīvā, na āpatti.
පරික්‌ඛාරං හරන්‌තෙ දිස්‌වා තෙසං අනත්‌ථකාමතාය ‘‘චොරො චොරො’’ති වත්‌තුම්‌පි න වට්‌ටති. එවං වුත්‌තෙපි හි යං තෙසං දණ්‌ඩං කරොන්‌ති, සබ්‌බං භික්‌ඛුනියා ගීවා හොති. අත්‌තනො වචනකරං පන ‘‘ඉමිනා මෙ පරික්‌ඛාරො ගහිතො, තං ආහරාපෙහි, මා චස්‌ස දණ්‌ඩං කරොථා’’ති වත්‌තුං වට්‌ටති. දාසදාසිවාපිආදීනං අත්‌ථාය අඩ්‌ඩං කරොන්‌ති, අයං අකප්‌පියඅඩ්‌ඩො නාම, න වට්‌ටති.
Parikkhāraṃ harante disvā tesaṃ anatthakāmatāya ‘‘coro coro’’ti vattumpi na vaṭṭati. Evaṃ vuttepi hi yaṃ tesaṃ daṇḍaṃ karonti, sabbaṃ bhikkhuniyā gīvā hoti. Attano vacanakaraṃ pana ‘‘iminā me parikkhāro gahito, taṃ āharāpehi, mā cassa daṇḍaṃ karothā’’ti vattuṃ vaṭṭati. Dāsadāsivāpiādīnaṃ atthāya aḍḍaṃ karonti, ayaṃ akappiyaaḍḍo nāma, na vaṭṭati.
කථං අනාගතං ආරබ්‌භ ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා හොති? වුත්‌තනයෙනෙව පරෙහි අනාචාරාදීසු කතෙසු භික්‌ඛුනී වොහාරිකෙ එවං වදති ‘‘අම්‌හාකං උපස්‌සයෙ ඉදඤ්‌චිදඤ්‌ච කරොන්‌ති, රක්‌ඛං නො දෙථ ආයතිං අකරණත්‌ථායා’’ති. ‘‘කෙන එවං කත’’න්‌ති වුත්‌තෙ ‘‘අසුකෙන ච අසුකෙන චා’’ති ආචික්‌ඛති. එවං අනාගතං ආරබ්‌භ ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා හොති, සාපි න වට්‌ටති. තෙසඤ්‌හි දණ්‌ඩෙ කතෙ පුරිමනයෙනෙව සබ්‌බං භික්‌ඛුනියා ගීවා. සෙසං පුරිමසදිසමෙව.
Kathaṃ anāgataṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti? Vuttanayeneva parehi anācārādīsu katesu bhikkhunī vohārike evaṃ vadati ‘‘amhākaṃ upassaye idañcidañca karonti, rakkhaṃ no detha āyatiṃ akaraṇatthāyā’’ti. ‘‘Kena evaṃ kata’’nti vutte ‘‘asukena ca asukena cā’’ti ācikkhati. Evaṃ anāgataṃ ārabbha odissa ācikkhanā hoti, sāpi na vaṭṭati. Tesañhi daṇḍe kate purimanayeneva sabbaṃ bhikkhuniyā gīvā. Sesaṃ purimasadisameva.
සචෙ පන වොහාරිකා භික්‌ඛුනුපස්‌සයෙ එවරූපං අනාචාරං කරොන්‌තානං ‘‘ඉමං නාම දණ්‌ඩං කරොමා’’ති භෙරිං චරාපෙත්‌වා ආණාය අතිට්‌ඨමානෙ පරියෙසිත්‌වා දණ්‌ඩං කරොන්‌ති, භික්‌ඛුනියා නෙව ගීවා, න ආපත්‌ති.
Sace pana vohārikā bhikkhunupassaye evarūpaṃ anācāraṃ karontānaṃ ‘‘imaṃ nāma daṇḍaṃ karomā’’ti bheriṃ carāpetvā āṇāya atiṭṭhamāne pariyesitvā daṇḍaṃ karonti, bhikkhuniyā neva gīvā, na āpatti.
යො චායං භික්‌ඛුනීනං වුත්‌තො, භික්‌ඛූනම්‌පි එසෙව නයො. භික්‌ඛුනොපි හි ඔදිස්‌ස ආචික්‌ඛනා න වට්‌ටති, යං තථා ආචික්‌ඛිතෙ තෙසං දණ්‌ඩං කරොන්‌ති, තං සබ්‌බං ගීවා හොති. වුත්‌තනයෙනෙව දණ්‌ඩං ගණ්‌හාපෙන්‌තස්‌ස පාරාජිකං. යො පන ‘‘දණ්‌ඩං කරිස්‌සන්‌තී’’ති ජානන්‌තොපි අනොදිස්‌ස කථෙති, තෙ ච පරියෙසිත්‌වා දණ්‌ඩං කරොන්‌තියෙව, න දොසො. විහාරසීමාය රුක්‌ඛාදීනි ඡින්‌දන්‌තානං වාසිඵරසුආදීනි ගහෙත්‌වා පාසාණෙ කොට්‌ටෙන්‌ති, න වට්‌ටති. සචෙ ධාරා භිජ්‌ජති, කාරාපෙත්‌වා දාතබ්‌බා. උපධාවිත්‌වා තෙසං පරික්‌ඛාරෙ ගණ්‌හන්‌ති, තම්‌පි න කාතබ්‌බං. ලහුපරිවත්‌තඤ්‌හි චිත්‌තං, ථෙය්‍යචෙතනාය උප්‌පන්‌නාය මූලච්‌ඡෙජ්‌ජම්‌පි ගච්‌ඡෙය්‍ය.
Yo cāyaṃ bhikkhunīnaṃ vutto, bhikkhūnampi eseva nayo. Bhikkhunopi hi odissa ācikkhanā na vaṭṭati, yaṃ tathā ācikkhite tesaṃ daṇḍaṃ karonti, taṃ sabbaṃ gīvā hoti. Vuttanayeneva daṇḍaṃ gaṇhāpentassa pārājikaṃ. Yo pana ‘‘daṇḍaṃ karissantī’’ti jānantopi anodissa katheti, te ca pariyesitvā daṇḍaṃ karontiyeva, na doso. Vihārasīmāya rukkhādīni chindantānaṃ vāsipharasuādīni gahetvā pāsāṇe koṭṭenti, na vaṭṭati. Sace dhārā bhijjati, kārāpetvā dātabbā. Upadhāvitvā tesaṃ parikkhāre gaṇhanti, tampi na kātabbaṃ. Lahuparivattañhi cittaṃ, theyyacetanāya uppannāya mūlacchejjampi gaccheyya.
උස්‌සයවාදිකාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ussayavādikāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
