Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరీగాథా-అట్ఠకథా • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
౨. ఉత్తమాథేరీగాథావణ్ణనా
2. Uttamātherīgāthāvaṇṇanā
చతుక్ఖత్తుం పఞ్చక్ఖత్తున్తిఆదికా ఉత్తమాయ థేరియా గాథా. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారా తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తీ విపస్సిస్స భగవతో కాలే బన్ధుమతీనగరే అఞ్ఞతరస్స కుటుమ్బికస్స గేహే ఘరదాసీ హుత్వా నిబ్బత్తి. సా వయప్పత్తా అత్తనో అయ్యకానం వేయ్యావచ్చం కరోన్తీ జీవతి. తేన చ సమయేన బన్ధుమరాజా పుణ్ణమీదివసే ఉపోసథికో హుత్వా పురేభత్తం దానాని దత్వా పచ్ఛాభత్తం గన్త్వా ధమ్మం సుణాతి. అథ మహాజనా యథా రాజా పటిపజ్జతి, తథేవ పుణ్ణమీదివసే ఉపోసథఙ్గాని సమాదాయ వత్తన్తి. అథస్సా దాసియా ఏతదహోసి – ‘‘ఏతరహి ఖో మహారాజా మహాజనా చ ఉపోసథఙ్గాని సమాదాయ వత్తన్తి, యంనూనాహం ఉపోసథదివసేసు ఉపోసథసీలం సమాదాయ వత్తేయ్య’’న్తి. సా తథా కరోన్తీ సుపరిసుద్ధం ఉపోసథసీలం రక్ఖిత్వా తావతింసేసు నిబ్బత్తా అపరాపరం సుగతీసుయేవ సంసరన్తీ ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం సేట్ఠికులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్వా పటాచారాయ థేరియా సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పబ్బజిత్వా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా తం మత్థకం పాపేతుం నాసక్ఖి. పటాచారా థేరీ తస్సా చిత్తాచారం ఞత్వా ఓవాదమదాసి. సా తస్సా ఓవాదే ఠత్వా సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేరీ ౨.౨.౧-౨౧) –
Catukkhattuṃ pañcakkhattuntiādikā uttamāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare aññatarassa kuṭumbikassa gehe gharadāsī hutvā nibbatti. Sā vayappattā attano ayyakānaṃ veyyāvaccaṃ karontī jīvati. Tena ca samayena bandhumarājā puṇṇamīdivase uposathiko hutvā purebhattaṃ dānāni datvā pacchābhattaṃ gantvā dhammaṃ suṇāti. Atha mahājanā yathā rājā paṭipajjati, tatheva puṇṇamīdivase uposathaṅgāni samādāya vattanti. Athassā dāsiyā etadahosi – ‘‘etarahi kho mahārājā mahājanā ca uposathaṅgāni samādāya vattanti, yaṃnūnāhaṃ uposathadivasesu uposathasīlaṃ samādāya vatteyya’’nti. Sā tathā karontī suparisuddhaṃ uposathasīlaṃ rakkhitvā tāvatiṃsesu nibbattā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbattitvā viññutaṃ patvā paṭācārāya theriyā santike dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā taṃ matthakaṃ pāpetuṃ nāsakkhi. Paṭācārā therī tassā cittācāraṃ ñatvā ovādamadāsi. Sā tassā ovāde ṭhatvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.1-21) –
‘‘నగరే బన్ధుమతియా, బన్ధుమా నామ ఖత్తియో;
‘‘Nagare bandhumatiyā, bandhumā nāma khattiyo;
దివసే పుణ్ణమాయ సో, ఉపవసి ఉపోసథం.
Divase puṇṇamāya so, upavasi uposathaṃ.
‘‘అహం తేన సమయేన, కుమ్భదాసీ అహం తహిం;
‘‘Ahaṃ tena samayena, kumbhadāsī ahaṃ tahiṃ;
దిస్వా సరాజకం సేనం, ఏవాహం చిన్తయిం తదా.
Disvā sarājakaṃ senaṃ, evāhaṃ cintayiṃ tadā.
‘‘రాజాపి రజ్జం ఛడ్డేత్వా, ఉపవసి ఉపోసథం;
‘‘Rājāpi rajjaṃ chaḍḍetvā, upavasi uposathaṃ;
సఫలం నూన తం కమ్మం, జనకాయో పమోదితో.
Saphalaṃ nūna taṃ kammaṃ, janakāyo pamodito.
‘‘యోనిసో పచ్చవేక్ఖిత్వా, దుగ్గచ్చఞ్చ దలిద్దతం;
‘‘Yoniso paccavekkhitvā, duggaccañca daliddataṃ;
మానసం సమ్పహంసిత్వా, ఉపవసిం ఉపోసథం.
Mānasaṃ sampahaṃsitvā, upavasiṃ uposathaṃ.
‘‘అహం ఉపోసథం కత్వా, సమ్మాసమ్బుద్ధసాసనే;
‘‘Ahaṃ uposathaṃ katvā, sammāsambuddhasāsane;
తేన కమ్మేన సుకతేన, తావతింసమగచ్ఛహం.
Tena kammena sukatena, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘తత్థ మే సుకతం బ్యమ్హం, ఉబ్భయోజనముగ్గతం;
‘‘Tattha me sukataṃ byamhaṃ, ubbhayojanamuggataṃ;
కూటాగారవరూపేతం, మహాసనసుభూసితం.
Kūṭāgāravarūpetaṃ, mahāsanasubhūsitaṃ.
‘‘అచ్ఛరా సతసహస్సా, ఉపతిట్ఠన్తి మం సదా;
‘‘Accharā satasahassā, upatiṭṭhanti maṃ sadā;
అఞ్ఞే దేవే అతిక్కమ్మ, అతిరోచామి సబ్బదా.
Aññe deve atikkamma, atirocāmi sabbadā.
‘‘చతుసట్ఠిదేవరాజూనం, మహేసిత్తమకారయిం;
‘‘Catusaṭṭhidevarājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ;
తేసట్ఠిచక్కవత్తీనం, మహేసిత్తమకారయిం.
Tesaṭṭhicakkavattīnaṃ, mahesittamakārayiṃ.
‘‘సువణ్ణవణ్ణా హుత్వాన, భవేసు సంసరామహం;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇā hutvāna, bhavesu saṃsarāmahaṃ;
సబ్బత్థ పవరా హోమి, ఉపోసథస్సిదం ఫలం.
Sabbattha pavarā homi, uposathassidaṃ phalaṃ.
‘‘హత్థియానం అస్సయానం, రథయానఞ్చ సీవికం;
‘‘Hatthiyānaṃ assayānaṃ, rathayānañca sīvikaṃ;
లభామి సబ్బమేవేతం, ఉపోసథస్సిదం ఫలం.
Labhāmi sabbamevetaṃ, uposathassidaṃ phalaṃ.
‘‘సోణ్ణమయం రూపిమయం, అథోపి ఫలికామయం;
‘‘Soṇṇamayaṃ rūpimayaṃ, athopi phalikāmayaṃ;
లోహితఙ్గమయఞ్చేవ, సబ్బం పటిలభామహం.
Lohitaṅgamayañceva, sabbaṃ paṭilabhāmahaṃ.
‘‘కోసేయ్యకమ్బలియాని, ఖోమకప్పాసికాని చ;
‘‘Koseyyakambaliyāni, khomakappāsikāni ca;
మహగ్ఘాని చ వత్థాని, సబ్బం పటిలభామహం.
Mahagghāni ca vatthāni, sabbaṃ paṭilabhāmahaṃ.
‘‘అన్నం పానం ఖాదనీయం, వత్థసేనాసనాని చ;
‘‘Annaṃ pānaṃ khādanīyaṃ, vatthasenāsanāni ca;
సబ్బమేతం పటిలభే, ఉపోసథస్సిదం ఫలం.
Sabbametaṃ paṭilabhe, uposathassidaṃ phalaṃ.
‘‘వరగన్ధఞ్చ మాలఞ్చ, చుణ్ణకఞ్చ విలేపనం;
‘‘Varagandhañca mālañca, cuṇṇakañca vilepanaṃ;
సబ్బమేతం పటిలభే, ఉపోసథస్సిదం ఫలం.
Sabbametaṃ paṭilabhe, uposathassidaṃ phalaṃ.
‘‘కూటాగారఞ్చ పాసాదం, మణ్డపం హమ్మియం గుహం;
‘‘Kūṭāgārañca pāsādaṃ, maṇḍapaṃ hammiyaṃ guhaṃ;
సబ్బమేతం పటిలభే, ఉపోసథస్సిదం ఫలం.
Sabbametaṃ paṭilabhe, uposathassidaṃ phalaṃ.
‘‘జాతియా సత్తవస్సాహం, పబ్బజిం అనగారియం;
‘‘Jātiyā sattavassāhaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
అడ్ఢమాసే అసమ్పత్తే, అరహత్తమపాపుణిం.
Aḍḍhamāse asampatte, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
సబ్బాసవపరిక్ఖీణా, నత్థి దాని పునబ్భవో.
Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం కమ్మమకరిం తదా;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఉపోసథస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, uposathassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా ఉదానవసేన –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
౪౨.
42.
‘‘చతుక్ఖత్తుం పఞ్చక్ఖత్తుం, విహారా ఉపనిక్ఖమిం;
‘‘Catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ, vihārā upanikkhamiṃ;
అలద్ధా చేతసో సన్తిం, చిత్తే అవసవత్తినీ.
Aladdhā cetaso santiṃ, citte avasavattinī.
౪౩.
43.
‘‘సా భిక్ఖునిం ఉపాగచ్ఛిం, యా మే సద్ధాయికా అహు;
‘‘Sā bhikkhuniṃ upāgacchiṃ, yā me saddhāyikā ahu;
సా మే ధమ్మమదేసేసి, ఖన్ధాయతనధాతుయో.
Sā me dhammamadesesi, khandhāyatanadhātuyo.
౪౪.
44.
‘‘తస్సా ధమ్మం సుణిత్వాన, యథా మం అనుసాసి సా;
‘‘Tassā dhammaṃ suṇitvāna, yathā maṃ anusāsi sā;
సత్తాహం ఏకపల్లఙ్కేన, నిసీదిం పీతిసుఖసమప్పితా;
Sattāhaṃ ekapallaṅkena, nisīdiṃ pītisukhasamappitā;
అట్ఠమియా పాదే పసారేసిం, తమోఖన్ధం పదాలియా’’తి. –
Aṭṭhamiyā pāde pasāresiṃ, tamokhandhaṃ padāliyā’’ti. –
ఇమా గాథా అభాసి.
Imā gāthā abhāsi.
తత్థ సా భిక్ఖునిం ఉపాగచ్ఛిం , యా మే సద్ధాయికా అహూతి యా మయా సద్ధాతబ్బా సద్ధేయ్యవచనా అహోసి, తం భిక్ఖునిం సాహం ఉపగచ్ఛిం ఉపసఙ్కమిం, పటాచారాథేరిం సద్ధాయ వదతి. ‘‘సా భిక్ఖునీ ఉపగచ్ఛి, యా మే సాధయికా’’తిపి పాఠో. సా పటాచారా భిక్ఖునీ అనుకమ్పాయ మం ఉపగచ్ఛి, యా మయ్హం సదత్థస్స సాధికాతి అత్థో. సా మే ధమ్మమదేసేసి, ఖన్ధాయతనధాతుయోతి సా పటాచారా థేరీ ‘‘ఇమే పఞ్చక్ఖన్ధా, ఇమాని ద్వాదసాయతనాని, ఇమా అట్ఠారస ధాతుయో’’తి ఖన్ధాదికే విభజిత్వా దస్సేన్తీ మయ్హం ధమ్మం దేసేసి.
Tattha sā bhikkhuniṃ upāgacchiṃ, yā me saddhāyikā ahūti yā mayā saddhātabbā saddheyyavacanā ahosi, taṃ bhikkhuniṃ sāhaṃ upagacchiṃ upasaṅkamiṃ, paṭācārātheriṃ saddhāya vadati. ‘‘Sā bhikkhunī upagacchi, yā me sādhayikā’’tipi pāṭho. Sā paṭācārā bhikkhunī anukampāya maṃ upagacchi, yā mayhaṃ sadatthassa sādhikāti attho. Sā me dhammamadesesi, khandhāyatanadhātuyoti sā paṭācārā therī ‘‘ime pañcakkhandhā, imāni dvādasāyatanāni, imā aṭṭhārasa dhātuyo’’ti khandhādike vibhajitvā dassentī mayhaṃ dhammaṃ desesi.
తస్సా ధమ్మం సుణిత్వానాతి తస్సా పటిసమ్భిదాప్పత్తాయ థేరియా సన్తికే ఖన్ధాదివిభాగపుబ్బఙ్గమం అరియమగ్గం పాపేత్వా దేసితసణ్హసుఖుమవిపస్సనాధమ్మం సుత్వా. యథా మం అనుసాసి సాతి సా థేరీ యథా మం అనుసాసి ఓవది, తథా పటిపజ్జన్తీ పటిపత్తిం మత్థకం పాపేత్వాపి సత్తాహం ఏకపల్లఙ్కేన నిసీదిం. కథం? పీతిసుఖసమప్పితాతి ఝానమయేన పీతిసుఖేన సమఙ్గీభూతా. అట్ఠమియా పాదే పసారేసిం, తమోఖన్ధం పదాలియాతి అనవసేసం మోహక్ఖన్ధం అగ్గమగ్గేన పదాలేత్వా అట్ఠమే దివసే పల్లఙ్కం భిన్దన్తీ పాదే పసారేసిం. ఇదమేవ చస్సా అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసి.
Tassādhammaṃ suṇitvānāti tassā paṭisambhidāppattāya theriyā santike khandhādivibhāgapubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ pāpetvā desitasaṇhasukhumavipassanādhammaṃ sutvā. Yathā maṃ anusāsi sāti sā therī yathā maṃ anusāsi ovadi, tathā paṭipajjantī paṭipattiṃ matthakaṃ pāpetvāpi sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdiṃ. Kathaṃ? Pītisukhasamappitāti jhānamayena pītisukhena samaṅgībhūtā. Aṭṭhamiyā pāde pasāresiṃ, tamokhandhaṃ padāliyāti anavasesaṃ mohakkhandhaṃ aggamaggena padāletvā aṭṭhame divase pallaṅkaṃ bhindantī pāde pasāresiṃ. Idameva cassā aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ఉత్తమాథేరీగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Uttamātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరీగాథాపాళి • Therīgāthāpāḷi / ౨. ఉత్తమాథేరీగాథా • 2. Uttamātherīgāthā