| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
१०. (उत्तर) पायासिविमानवण्णना
10. (Uttara) pāyāsivimānavaṇṇanā
या देवराजस्स सभा सुधम्माति उत्तरविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवति परिनिब्बुते धातुविभागे च कते तत्थ तत्थ थूपेसु पतिट्ठापियमानेसु धम्मविनयं सङ्गायितुं उच्चिनित्वा गहितेसु महाकस्सपप्पमुखेसु महाथेरेसु याव वस्सूपगमना अञ्ञेसु च थेरेसु अत्तनो अत्तनो परिसाय सद्धिं तत्थ तत्थ वसन्तेसु आयस्मा कुमारकस्सपो पञ्चहि भिक्खुसतेहि सद्धिं सेतब्यनगरं गन्त्वा सिंसपावने वसि। अथ पायासि राजञ्ञो थेरस्स तत्थ वसनभावं सुत्वा महता जनकायेन परिवुतो तं उपसङ्कमित्वा पटिसन्थारं कत्वा निसिन्नो अत्तनो दिट्ठिगतं पवेदेसि। अथ नं थेरो चन्दिमसूरियूदाहरणादीहि परलोकस्स अत्थिभावं पकासेन्तो अनेकविहितहेतूपमालङ्कतं दिट्ठिगण्ठिविनिवेठनं नानानयविचित्तं पायासिसुत्तं (दी॰ नि॰ २.४०६ आदयो) देसेत्वा तं दिट्ठिसम्पदायं पतिट्ठापेसि।
Yā devarājassa sabhā sudhammāti uttaravimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute dhātuvibhāge ca kate tattha tattha thūpesu patiṭṭhāpiyamānesu dhammavinayaṃ saṅgāyituṃ uccinitvā gahitesu mahākassapappamukhesu mahātheresu yāva vassūpagamanā aññesu ca theresu attano attano parisāya saddhiṃ tattha tattha vasantesu āyasmā kumārakassapo pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ setabyanagaraṃ gantvā siṃsapāvane vasi. Atha pāyāsi rājañño therassa tattha vasanabhāvaṃ sutvā mahatā janakāyena parivuto taṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā nisinno attano diṭṭhigataṃ pavedesi. Atha naṃ thero candimasūriyūdāharaṇādīhi paralokassa atthibhāvaṃ pakāsento anekavihitahetūpamālaṅkataṃ diṭṭhigaṇṭhiviniveṭhanaṃ nānānayavicittaṃ pāyāsisuttaṃ (dī. ni. 2.406 ādayo) desetvā taṃ diṭṭhisampadāyaṃ patiṭṭhāpesi.
सो विसुद्धदिट्ठिको हुत्वा समणब्राह्मणकपणद्धिकादीनं दानं देन्तो अनुळारज्झासयताय लूखं अदासि घासच्छादनमत्तं कणाजकं बिलङ्गदुतियं साणानि च वत्थानि । एवं पन असक्कच्चदानं दत्वा कायस्स भेदा हीनकायं उपपज्जि चातुमहाराजिकानं सहब्यतं। तस्स पन किच्चाकिच्चेसु युत्तप्पयुत्तो उत्तरो नाम माणवो अहोसि दाने ब्यावटो। सो सक्कच्चदानं दत्वा तावतिंसकायं उपपन्नो, तस्स द्वादसयोजनिकं विमानं निब्बत्ति। सो कतञ्ञुतं विभावेन्तो सह विमानेन कुमारकस्सपत्थेरं उपसङ्कमित्वा विमानतो ओरुय्ह पञ्चपतिट्ठितेन वन्दित्वा अञ्जलिं पग्गय्ह अट्ठासि। तं थेरो –
So visuddhadiṭṭhiko hutvā samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikādīnaṃ dānaṃ dento anuḷārajjhāsayatāya lūkhaṃ adāsi ghāsacchādanamattaṃ kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ sāṇāni ca vatthāni . Evaṃ pana asakkaccadānaṃ datvā kāyassa bhedā hīnakāyaṃ upapajji cātumahārājikānaṃ sahabyataṃ. Tassa pana kiccākiccesu yuttappayutto uttaro nāma māṇavo ahosi dāne byāvaṭo. So sakkaccadānaṃ datvā tāvatiṃsakāyaṃ upapanno, tassa dvādasayojanikaṃ vimānaṃ nibbatti. So kataññutaṃ vibhāvento saha vimānena kumārakassapattheraṃ upasaṅkamitvā vimānato oruyha pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Taṃ thero –
११०८.
1108.
‘‘या देवराजस्स सभा सुधम्मा, यत्थच्छति देवसङ्घो समग्गो।
‘‘Yā devarājassa sabhā sudhammā, yatthacchati devasaṅgho samaggo;
तथूपमं तुय्हमिदं विमानं, ओभासयं तिट्ठति अन्तलिक्खे॥
Tathūpamaṃ tuyhamidaṃ vimānaṃ, obhāsayaṃ tiṭṭhati antalikkhe.
११०९.
1109.
‘‘देविद्धिपत्तोसि महानुभावो…पे॰…
‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo…pe…
वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥ – गाथाहि पटिपुच्छि।
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. – gāthāhi paṭipucchi;
१११०.
1110.
‘‘सो देवपुत्तो अत्तमनो…पे॰… यस्स कम्मस्सिदं फलं’’॥
‘‘So devaputto attamano…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
११११.
1111.
‘‘अहं मनुस्सेसु मनुस्सभूतो, रञ्ञो पायासिस्स अहोसिं माणवो।
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūto, rañño pāyāsissa ahosiṃ māṇavo;
लद्धा धनं संविभागं अकासिं, पिया च मे सीलवन्तो अहेसुं।
Laddhā dhanaṃ saṃvibhāgaṃ akāsiṃ, piyā ca me sīlavanto ahesuṃ;
अन्नञ्च पानञ्च पसन्नचित्तो, सक्कच्च दानं विपुलं अदासिं॥
Annañca pānañca pasannacitto, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ.
१११२.
1112.
‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥ –
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
सो देवपुत्तो तस्स इमाहि गाथाहि ब्याकासि।
So devaputto tassa imāhi gāthāhi byākāsi.
११०८. तत्थ देवराजस्साति सक्कस्स। सभा सुधम्माति एवंनामकं सन्थागारं। यत्थाति यस्सं सभायं। अच्छतीति निसीदति। देवसङ्घोति तावतिंसदेवकायो। समग्गोति सहितो सन्निपतितो।
1108. Tattha devarājassāti sakkassa. Sabhā sudhammāti evaṃnāmakaṃ santhāgāraṃ. Yatthāti yassaṃ sabhāyaṃ. Acchatīti nisīdati. Devasaṅghoti tāvatiṃsadevakāyo. Samaggoti sahito sannipatito.
११११. पायासिस्स अहोसिं माणवोति पायासिराजञ्ञस्स किच्चाकिच्चकरो दहरताय माणवो, नामेन पन उत्तरो नाम अहोसिं। संविभागं अकासिन्ति अहमेव अभुञ्जित्वा यथालद्धं धनं दानमुखे परिच्चजनवसेन संविभजनं अकासिं। अन्नञ्च पानञ्च परिच्चजन्तोति वचनसेसो। अथ वा दानं विपुलं अदासिं। कथं? सक्कच्चं। कीदिसं? अन्नञ्च पानञ्चाति योजेतब्बं।
1111.Pāyāsissaahosiṃ māṇavoti pāyāsirājaññassa kiccākiccakaro daharatāya māṇavo, nāmena pana uttaro nāma ahosiṃ. Saṃvibhāgaṃ akāsinti ahameva abhuñjitvā yathāladdhaṃ dhanaṃ dānamukhe pariccajanavasena saṃvibhajanaṃ akāsiṃ. Annañca pānañca pariccajantoti vacanaseso. Atha vā dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ. Kathaṃ? Sakkaccaṃ. Kīdisaṃ? Annañca pānañcāti yojetabbaṃ.
(उत्तर) पायासिविमानवण्णना निट्ठिता।
(Uttara) pāyāsivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
इति परमत्थदीपनिया खुद्दक-अट्ठकथाय विमानवत्थुस्मिं
Iti paramatthadīpaniyā khuddaka-aṭṭhakathāya vimānavatthusmiṃ
दसवत्थुपटिमण्डितस्स छट्ठस्स पायासिवग्गस्स
Dasavatthupaṭimaṇḍitassa chaṭṭhassa pāyāsivaggassa
अत्थवण्णना निट्ठिता।
Atthavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / १०. (उत्तर) पायासिविमानवत्थु • 10. (Uttara) pāyāsivimānavatthu
