| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
๑๐. (อุตฺตร) ปายาสิวิมานวณฺณนา
10. (Uttara) pāyāsivimānavaṇṇanā
ยา เทวราชสฺส สภา สุธมฺมาติ อุตฺตรวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ ปรินิพฺพุเต ธาตุวิภาเค จ กเต ตตฺถ ตตฺถ ถูเปสุ ปติฎฺฐาปิยมาเนสุ ธมฺมวินยํ สงฺคายิตุํ อุจฺจินิตฺวา คหิเตสุ มหากสฺสปปฺปมุเขสุ มหาเถเรสุ ยาว วสฺสูปคมนา อเญฺญสุ จ เถเรสุ อตฺตโน อตฺตโน ปริสาย สทฺธิํ ตตฺถ ตตฺถ วสเนฺตสุ อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธิํ เสตพฺยนครํ คนฺตฺวา สิํสปาวเน วสิฯ อถ ปายาสิ ราชโญฺญ เถรสฺส ตตฺถ วสนภาวํ สุตฺวา มหตา ชนกาเยน ปริวุโต ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฎิสนฺถารํ กตฺวา นิสิโนฺน อตฺตโน ทิฎฺฐิคตํ ปเวเทสิฯ อถ นํ เถโร จนฺทิมสูริยูทาหรณาทีหิ ปรโลกสฺส อตฺถิภาวํ ปกาเสโนฺต อเนกวิหิตเหตูปมาลงฺกตํ ทิฎฺฐิคณฺฐิวินิเวฐนํ นานานยวิจิตฺตํ ปายาสิสุตฺตํ (ที. นิ. ๒.๔๐๖ อาทโย) เทเสตฺวา ตํ ทิฎฺฐิสมฺปทายํ ปติฎฺฐาเปสิฯ
Yā devarājassa sabhā sudhammāti uttaravimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute dhātuvibhāge ca kate tattha tattha thūpesu patiṭṭhāpiyamānesu dhammavinayaṃ saṅgāyituṃ uccinitvā gahitesu mahākassapappamukhesu mahātheresu yāva vassūpagamanā aññesu ca theresu attano attano parisāya saddhiṃ tattha tattha vasantesu āyasmā kumārakassapo pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ setabyanagaraṃ gantvā siṃsapāvane vasi. Atha pāyāsi rājañño therassa tattha vasanabhāvaṃ sutvā mahatā janakāyena parivuto taṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā nisinno attano diṭṭhigataṃ pavedesi. Atha naṃ thero candimasūriyūdāharaṇādīhi paralokassa atthibhāvaṃ pakāsento anekavihitahetūpamālaṅkataṃ diṭṭhigaṇṭhiviniveṭhanaṃ nānānayavicittaṃ pāyāsisuttaṃ (dī. ni. 2.406 ādayo) desetvā taṃ diṭṭhisampadāyaṃ patiṭṭhāpesi.
โส วิสุทฺธทิฎฺฐิโก หุตฺวา สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกาทีนํ ทานํ เทโนฺต อนุฬารชฺฌาสยตาย ลูขํ อทาสิ ฆาสจฺฉาทนมตฺตํ กณาชกํ พิลงฺคทุติยํ สาณานิ จ วตฺถานิ ฯ เอวํ ปน อสกฺกจฺจทานํ ทตฺวา กายสฺส เภทา หีนกายํ อุปปชฺชิ จาตุมหาราชิกานํ สหพฺยตํฯ ตสฺส ปน กิจฺจากิเจฺจสุ ยุตฺตปฺปยุโตฺต อุตฺตโร นาม มาณโว อโหสิ ทาเน พฺยาวโฎฯ โส สกฺกจฺจทานํ ทตฺวา ตาวติํสกายํ อุปปโนฺน, ตสฺส ทฺวาทสโยชนิกํ วิมานํ นิพฺพตฺติฯ โส กตญฺญุตํ วิภาเวโนฺต สห วิมาเนน กุมารกสฺสปเตฺถรํ อุปสงฺกมิตฺวา วิมานโต โอรุยฺห ปญฺจปติฎฺฐิเตน วนฺทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห อฎฺฐาสิฯ ตํ เถโร –
So visuddhadiṭṭhiko hutvā samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikādīnaṃ dānaṃ dento anuḷārajjhāsayatāya lūkhaṃ adāsi ghāsacchādanamattaṃ kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ sāṇāni ca vatthāni . Evaṃ pana asakkaccadānaṃ datvā kāyassa bhedā hīnakāyaṃ upapajji cātumahārājikānaṃ sahabyataṃ. Tassa pana kiccākiccesu yuttappayutto uttaro nāma māṇavo ahosi dāne byāvaṭo. So sakkaccadānaṃ datvā tāvatiṃsakāyaṃ upapanno, tassa dvādasayojanikaṃ vimānaṃ nibbatti. So kataññutaṃ vibhāvento saha vimānena kumārakassapattheraṃ upasaṅkamitvā vimānato oruyha pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Taṃ thero –
๑๑๐๘.
1108.
‘‘ยา เทวราชสฺส สภา สุธมฺมา, ยตฺถจฺฉติ เทวสโงฺฆ สมโคฺค;
‘‘Yā devarājassa sabhā sudhammā, yatthacchati devasaṅgho samaggo;
ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฎฺฐติ อนฺตลิเกฺขฯ
Tathūpamaṃ tuyhamidaṃ vimānaṃ, obhāsayaṃ tiṭṭhati antalikkhe.
๑๑๐๙.
1109.
‘‘เทวิทฺธิปโตฺตสิ มหานุภาโว…เป.…
‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo…pe…
วโณฺณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – คาถาหิ ปฎิปุจฺฉิ;
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. – gāthāhi paṭipucchi;
๑๑๑๐.
1110.
‘‘โส เทวปุโตฺต อตฺตมโน…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ
‘‘So devaputto attamano…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
๑๑๑๑.
1111.
‘‘อหํ มนุเสฺสสุ มนุสฺสภูโต, รโญฺญ ปายาสิสฺส อโหสิํ มาณโว;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūto, rañño pāyāsissa ahosiṃ māṇavo;
ลทฺธา ธนํ สํวิภาคํ อกาสิํ, ปิยา จ เม สีลวโนฺต อเหสุํ;
Laddhā dhanaṃ saṃvibhāgaṃ akāsiṃ, piyā ca me sīlavanto ahesuṃ;
อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิโตฺต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ
Annañca pānañca pasannacitto, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ.
๑๑๑๒.
1112.
‘‘เตน เมตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
โส เทวปุโตฺต ตสฺส อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิฯ
So devaputto tassa imāhi gāthāhi byākāsi.
๑๑๐๘. ตตฺถ เทวราชสฺสาติ สกฺกสฺสฯ สภา สุธมฺมาติ เอวํนามกํ สนฺถาคารํฯ ยตฺถาติ ยสฺสํ สภายํฯ อจฺฉตีติ นิสีทติฯ เทวสโงฺฆติ ตาวติํสเทวกาโยฯ สมโคฺคติ สหิโต สนฺนิปติโตฯ
1108. Tattha devarājassāti sakkassa. Sabhā sudhammāti evaṃnāmakaṃ santhāgāraṃ. Yatthāti yassaṃ sabhāyaṃ. Acchatīti nisīdati. Devasaṅghoti tāvatiṃsadevakāyo. Samaggoti sahito sannipatito.
๑๑๑๑. ปายาสิสฺส อโหสิํ มาณโวติ ปายาสิราชญฺญสฺส กิจฺจากิจฺจกโร ทหรตาย มาณโว, นาเมน ปน อุตฺตโร นาม อโหสิํฯ สํวิภาคํ อกาสินฺติ อหเมว อภุญฺชิตฺวา ยถาลทฺธํ ธนํ ทานมุเข ปริจฺจชนวเสน สํวิภชนํ อกาสิํฯ อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปริจฺจชโนฺตติ วจนเสโสฯ อถ วา ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ กถํ? สกฺกจฺจํฯ กีทิสํ? อนฺนญฺจ ปานญฺจาติ โยเชตพฺพํฯ
1111.Pāyāsissaahosiṃ māṇavoti pāyāsirājaññassa kiccākiccakaro daharatāya māṇavo, nāmena pana uttaro nāma ahosiṃ. Saṃvibhāgaṃ akāsinti ahameva abhuñjitvā yathāladdhaṃ dhanaṃ dānamukhe pariccajanavasena saṃvibhajanaṃ akāsiṃ. Annañca pānañca pariccajantoti vacanaseso. Atha vā dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ. Kathaṃ? Sakkaccaṃ. Kīdisaṃ? Annañca pānañcāti yojetabbaṃ.
(อุตฺตร) ปายาสิวิมานวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
(Uttara) pāyāsivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
อิติ ปรมตฺถทีปนิยา ขุทฺทก-อฎฺฐกถาย วิมานวตฺถุสฺมิํ
Iti paramatthadīpaniyā khuddaka-aṭṭhakathāya vimānavatthusmiṃ
ทสวตฺถุปฎิมณฺฑิตสฺส ฉฎฺฐสฺส ปายาสิวคฺคสฺส
Dasavatthupaṭimaṇḍitassa chaṭṭhassa pāyāsivaggassa
อตฺถวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Atthavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi / ๑๐. (อุตฺตร) ปายาสิวิมานวตฺถุ • 10. (Uttara) pāyāsivimānavatthu
