องฺคุตฺตร นิกาย ๑๐ฯ๙๕

๑๐ฯ อุปาลิวคฺค

อุตฺติยสุตฺต

อถ โข อุตฺติโย ปริพฺพาชโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิฯ

สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุตฺติโย ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ: “กึ นุ โข, โภ โคตม, สสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ”ติ?

“อพฺยากตํ โข เอตํ, อุตฺติย, มยา: ‘สสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'”ติฯ

“กึ ปน, โภ โคตม, อสสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ”ติ?

“เอตมฺปิ โข, อุตฺติย, อพฺยากตํ มยา: ‘อสสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'”ติฯ

“กึ นุ โข, โภ โคตม, อนฺตวา โลโก …เป… อนนฺตวา โลโก … ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ … อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ … โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา … น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา … โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา … เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ”ติ?

“เอตมฺปิ โข, อุตฺติย, อพฺยากตํ มยา: ‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'”ติฯ

“‘กึ นุ โข, โภ โคตม, สสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘อพฺยากตํ โข เอตํ, อุตฺติย, มยา—สสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'ติ วเทสิฯ

‘กึ ปน, โภ โคตม, อสสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน: ‘เอตมฺปิ โข, อุตฺติย, อพฺยากตํ มยา อสสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'ติ วเทสิฯ

‘กึ นุ โข, โภ โคตม, อนฺตวา โลโก …เป… อนนฺตวา โลโก … ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ … อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ … โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา … น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา … โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา … เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน: ‘เอตมฺปิ โข, อุตฺติย, อพฺยากตํ มยา—เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ'ติ วเทสิฯ อถ กิญฺจรหิ โภตา โคตเมน พฺยากตนฺ”ติ?

“อภิญฺญาย โข อหํ, อุตฺติย, สาวกานํ ธมฺมํ เทเสมิ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายา”ติฯ

“ยํ ปเนตํ ภวํ โคตโม อภิญฺญาย สาวกานํ ธมฺมํ เทเสสิ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย, สพฺโพ วา เตน โลโก นียติ อุปฑฺโฒ วา ติภาโค วา”ติ? เอวํ วุตฺเต, ภควา ตุณฺหี อโหสิฯ

อถ โข อายสฺมโต อานนฺทสฺส เอตทโหสิ: “มา เหวํ โข อุตฺติโย ปริพฺพาชโก ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ ปฏิลภิ: ‘สพฺพสามุกฺกํสิกํ วต เม สมโณ โคตโม ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สํสาเทติ, โน วิสฺสชฺเชติ, น นูน วิสหตี'ติฯ ตทสฺส อุตฺติยสฺส ปริพฺพาชกสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายา”ติฯ

อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อุตฺติยํ ปริพฺพาชกํ เอตทโวจ: “เตนหาวุโส อุตฺติย, อุปมํ เต กริสฺสามิฯ อุปมาย มฺ'อิเธกจฺเจ วิญฺญู ปุริสา ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานนฺติฯ เสยฺยถาปิ, อาวุโส อุตฺติย, รญฺโญ ปจฺจนฺติมํ นครํ ทฬฺหุทฺธาปํ ทฬฺหปาการโตรณํ เอกทฺวารํฯ ตตฺรสฺส โทวาริโก ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี อญฺญาตานํ นิวาเรตา ญาตานํ ปเวเสตาฯ โส ตสฺส นครสฺส สมนฺตา อนุปริยายปถํ อนุกฺกมติฯ อนุปริยายปถํ อนุกฺกมมาโน น ปเสฺสยฺย ปาการสนฺธึ วา ปาการวิวรํ วา, อนฺตมโส พิฬารนิกฺขมนมตฺตมฺปิฯ โน จ ขฺวสฺส เอวํ ญาณํ โหติ: ‘เอตฺตกา ปาณา อิมํ นครํ ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วา'ติฯ อถ ขฺวสฺส เอวเมตฺถ โหติ: ‘เย โข เกจิ โอฬาริกา ปาณา อิมํ นครํ ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วา, สพฺเพ เต อิมินา ทฺวาเรน ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วา'ติฯ

เอวเมวํ โข, อาวุโส อุตฺติย, น ตถาคตสฺส เอวํ อุสฺสุกฺกํ โหติ: ‘สพฺโพ วา เตน โลโก นียติ, อุปฑฺโฒ วา, ติภาโค วา'ติฯ อถ โข เอวเมตฺถ ตถาคตสฺส โหติ: ‘เย โข เกจิ โลกมฺหา นียึสุ วา นียนฺติ วา นียิสฺสนฺติ วา, สพฺเพ เต ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณ, จตูสุ สติปฏฺฐาเนสุ สุปฺปติฏฺฐิตจิตฺตา, สตฺต โพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวาฯ เอวเมเต โลกมฺหา นียึสุ วา นียนฺติ วา นียิสฺสนฺติ วา'ติฯ ยเทว โข ตฺวํ, อาวุโส อุตฺติย, ภควนฺตํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ ตเทเวตํ ปญฺหํ ภควนฺตํ อญฺเญน ปริยาเยน อปุจฺฉิฯ ตสฺมา เต ตํ ภควา น พฺยากาสี”ติฯ

ปญฺจมํฯ