| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
८. उत्तियत्थेरअपदानवण्णना
8. Uttiyattheraapadānavaṇṇanā
चन्दभागानदीतीरेतिआदिकं आयस्मतो उत्तियत्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो सिद्धत्थस्स भगवतो काले चन्दभागानदियं सुसुमारो हुत्वा निब्बत्तो नदीतीरं उपगतं भगवन्तं दिस्वा पसन्नचित्तो पारं नेतुकामो तीरसमीपेयेव निपज्जि। भगवा तस्स अनुकम्पाय पिट्ठियं पादे ठपेसि। सो तुट्ठो उदग्गो पीतिवेगेन महुस्साहो हुत्वा सोतं छिन्दन्तो सीघेन जवेन भगवन्तं परतीरं नेसि। भगवा तस्स चित्तप्पसादं ञत्वा ‘‘अयं इतो चुतो देवलोके निब्बत्तिस्सति , ततो पट्ठाय सुगतीसुयेव संसरन्तो इतो चतुन्नवुतिकप्पे अमतं पापुणिस्सती’’ति ब्याकरित्वा पक्कामि।
Candabhāgānadītīretiādikaṃ āyasmato uttiyattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle candabhāgānadiyaṃ susumāro hutvā nibbatto nadītīraṃ upagataṃ bhagavantaṃ disvā pasannacitto pāraṃ netukāmo tīrasamīpeyeva nipajji. Bhagavā tassa anukampāya piṭṭhiyaṃ pāde ṭhapesi. So tuṭṭho udaggo pītivegena mahussāho hutvā sotaṃ chindanto sīghena javena bhagavantaṃ paratīraṃ nesi. Bhagavā tassa cittappasādaṃ ñatvā ‘‘ayaṃ ito cuto devaloke nibbattissati , tato paṭṭhāya sugatīsuyeva saṃsaranto ito catunnavutikappe amataṃ pāpuṇissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.
सो तथा सुगतीसुयेव संसरन्तो इमस्मिं बुद्धुप्पादे सावत्थियं अञ्ञतरस्स ब्राह्मणस्स पुत्तो हुत्वा निब्बत्ति, उत्तियोतिस्स नामं अकंसु। सो वयप्पत्तो ‘‘अमतं परियेसिस्सामी’’ति परिब्बाजको हुत्वा एकदिवसं भगवन्तं दिस्वा उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा धम्मं सुत्वा पटिलद्धसद्धो हुत्वा सासने पब्बजित्वा सीलदिट्ठीनं अविसोधितत्ता विसेसं निब्बत्तेतुं असक्कोन्तो अञ्ञं भिक्खुं विसेसं निब्बत्तेत्वा अञ्ञं ब्याकरोन्तं दिस्वा सत्थारं उपसङ्कमित्वा सङ्खेपेन ओवादं याचि। सत्थापि तस्स , ‘‘तस्मातिह त्वं, उत्तिय, आदिमेव विसोधेही’’तिआदिना (सं॰ नि॰ ५.३८२) सङ्खेपेनेव ओवादं अदासि। सो सत्थु ओवादे ठत्वा विपस्सनं आरभि। तस्स आरद्धविपस्सकस्स आबाधो उप्पज्जि। उप्पन्ने आबाधे जातसंवेगो वीरियारम्भवत्थुं ञत्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा अरहत्तं पापुणि।
So tathā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, uttiyotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto ‘‘amataṃ pariyesissāmī’’ti paribbājako hutvā ekadivasaṃ bhagavantaṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho hutvā sāsane pabbajitvā sīladiṭṭhīnaṃ avisodhitattā visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto aññaṃ bhikkhuṃ visesaṃ nibbattetvā aññaṃ byākarontaṃ disvā satthāraṃ upasaṅkamitvā saṅkhepena ovādaṃ yāci. Satthāpi tassa , ‘‘tasmātiha tvaṃ, uttiya, ādimeva visodhehī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.382) saṅkhepeneva ovādaṃ adāsi. So satthu ovāde ṭhatvā vipassanaṃ ārabhi. Tassa āraddhavipassakassa ābādho uppajji. Uppanne ābādhe jātasaṃvego vīriyārambhavatthuṃ ñatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
१६९. एवं सो कतसम्भारानुरूपेन पत्तअरहत्तफलो अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा सोमनस्सजातो पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो चन्दभागानदीतीरेतिआदिमाह। तत्थ चन्दभागानदीतीरेति परिसुद्धपण्डरपुलिनतलेहि च पभासम्पन्नपसन्नमधुरोदकपरिपुण्णताय च चन्दप्पभाकिरणसस्सिरीकाभा नदमाना सद्दं कुरुमाना गच्छतीति चन्दभागानदी, तस्सा चन्दभागानदिया तीरे सुसुमारो अहोसिन्ति सम्बन्धो। तत्थ सुसुमारोति खुद्दकमच्छगुम्बे खण्डाखण्डिकं करोन्तो मारेतीति सुसुमारो, चण्डमच्छो कुम्भीलोति अत्थो। सभोजनपसुतोहन्ति अहं सभोजने सकगोचरे पसुतो ब्यावटो। नदीतित्थं अगच्छहन्ति भगवतो आगमनकाले अहं नदीतित्थं अगच्छिं पत्तोम्हि।
169. Evaṃ so katasambhārānurūpena pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento candabhāgānadītīretiādimāha. Tattha candabhāgānadītīreti parisuddhapaṇḍarapulinatalehi ca pabhāsampannapasannamadhurodakaparipuṇṇatāya ca candappabhākiraṇasassirīkābhā nadamānā saddaṃ kurumānā gacchatīti candabhāgānadī, tassā candabhāgānadiyā tīre susumāro ahosinti sambandho. Tattha susumāroti khuddakamacchagumbe khaṇḍākhaṇḍikaṃ karonto māretīti susumāro, caṇḍamaccho kumbhīloti attho. Sabhojanapasutohanti ahaṃ sabhojane sakagocare pasuto byāvaṭo. Nadītitthaṃ agacchahanti bhagavato āgamanakāle ahaṃ nadītitthaṃ agacchiṃ pattomhi.
१७०. सिद्धत्थो तम्हि समयेति तस्मिं मम तित्थगमनकाले सिद्धत्थो भगवा अग्गपुग्गलो सब्बसत्तेसु जेट्ठो सेट्ठो सयम्भू सयमेव भूतो जातो बुद्धभूतो सो भगवा नदिं तरितुकामो नदीतीरं उपागमि।
170.Siddhattho tamhi samayeti tasmiṃ mama titthagamanakāle siddhattho bhagavā aggapuggalo sabbasattesu jeṭṭho seṭṭho sayambhū sayameva bhūto jāto buddhabhūto so bhagavā nadiṃ taritukāmo nadītīraṃ upāgami.
१७२. पेत्तिकं विसयं मय्हन्ति मय्हं पितुपितामहादीहि परम्परानीतं, यदिदं सम्पत्तसम्पत्तमहानुभावानं तरणन्ति अत्थो।
172.Pettikaṃ visayaṃ mayhanti mayhaṃ pitupitāmahādīhi paramparānītaṃ, yadidaṃ sampattasampattamahānubhāvānaṃ taraṇanti attho.
१७३. मम उग्गज्जनं सुत्वाति मय्हं उग्गज्जनं आराधनं सुत्वा महामुनि भगवा अभिरुहीति सम्बन्धो। सेसं उत्तानत्थमेवाति।
173.Mamauggajjanaṃ sutvāti mayhaṃ uggajjanaṃ ārādhanaṃ sutvā mahāmuni bhagavā abhiruhīti sambandho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
उत्तियत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Uttiyattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ८. उत्तियत्थेरअपदानं • 8. Uttiyattheraapadānaṃ
