Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൦. ഉത്തിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
10. Uttiyattheragāthāvaṇṇanā
ആബാധേ മേ സമുപ്പന്നേതി ആയസ്മതോ ഉത്തിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോ കിര പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ വിവട്ടൂപനിസ്സയം പുഞ്ഞം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ചതുനവുതേ കപ്പേ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ചന്ദഭാഗായ നദിയാ മഹാരൂപോ സുസുമാരോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തോ. സോ പാരം ഗന്തും നദിയാ തീരം ഉപഗതം ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പസന്നചിത്തോ പാരം നേതുകാമോ തീരസമീപേ നിപജ്ജി. ഭഗവാ തസ്സ അനുകമ്പായ പിട്ഠിയം പാദേ ഠപേസി. സോ ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ പീതിവേഗേന ദിഗുണുസ്സാഹോ ഹുത്വാ സോതം ഛിന്ദന്തോ സീഘേന ജവേന ഭഗവന്തം പരതീരം നേസി. ഭഗവാ തസ്സ ചിത്തപ്പസാദം ഓലോകേത്വാ ‘‘അയം ഇതോ ചുതോ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിത്വാ തതോ പട്ഠായ സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇതോ ചതുനവുതേ കപ്പേ അമതം പാപുണിസ്സതീ’’തി ബ്യാകരിത്വാ പക്കാമി.
Ābādhe me samuppanneti āyasmato uttiyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle candabhāgāya nadiyā mahārūpo susumāro hutvā nibbatto. So pāraṃ gantuṃ nadiyā tīraṃ upagataṃ bhagavantaṃ disvā pasannacitto pāraṃ netukāmo tīrasamīpe nipajji. Bhagavā tassa anukampāya piṭṭhiyaṃ pāde ṭhapesi. So haṭṭho udaggo pītivegena diguṇussāho hutvā sotaṃ chindanto sīghena javena bhagavantaṃ paratīraṃ nesi. Bhagavā tassa cittappasādaṃ oloketvā ‘‘ayaṃ ito cuto devaloke nibbattitvā tato paṭṭhāya sugatīsuyeva saṃsaranto ito catunavute kappe amataṃ pāpuṇissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.
സോ തഥാ സുഗതീസുയേവ പരിബ്ഭമന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം അഞ്ഞതരസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി ഉത്തിയോ നാമ നാമേന. സോ വയപ്പത്തോ ‘‘അമതം പരിയേസിസ്സാമീ’’തി പരിബ്ബാജകോ ഹുത്വാ വിചരന്തോ ഏകദിവസം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ധമ്മം സുത്വാ സാസനേ പബ്ബജിത്വാപി സീലാദീനം അവിസോധിതത്താ വിസേസം നിബ്ബത്തേതും അസക്കോന്തോ അഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ വിസേസം നിബ്ബത്തേത്വാ അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തേ ദിസ്വാ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ സങ്ഖേപേനേവ ഓവാദം യാചി. സത്ഥാപി തസ്സ ‘‘തസ്മാതിഹ ത്വം, ഉത്തിയ, ആദിമേവ വിസോധേഹീ’’തിആദിനാ (സം॰ നി॰ ൫.൩൬൯) സങ്ഖേപേനേവ ഓവാദം അദാസി. സോ തസ്സ ഓവാദേ ഠത്വാ വിപസ്സനം ആരഭി. തസ്സ ആരദ്ധവിപസ്സനസ്സ ആബാധോ ഉപ്പജ്ജി. ഉപ്പന്നേ പന ആബാധേ സഞ്ജാതസംവേഗോ വീരിയാരമ്ഭവത്ഥും കത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൩.൧൬൯-൧൭൯) –
So tathā sugatīsuyeva paribbhamanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti uttiyo nāma nāmena. So vayappatto ‘‘amataṃ pariyesissāmī’’ti paribbājako hutvā vicaranto ekadivasaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sāsane pabbajitvāpi sīlādīnaṃ avisodhitattā visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto aññe bhikkhū visesaṃ nibbattetvā aññaṃ byākaronte disvā satthāraṃ upasaṅkamitvā saṅkhepeneva ovādaṃ yāci. Satthāpi tassa ‘‘tasmātiha tvaṃ, uttiya, ādimeva visodhehī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.369) saṅkhepeneva ovādaṃ adāsi. So tassa ovāde ṭhatvā vipassanaṃ ārabhi. Tassa āraddhavipassanassa ābādho uppajji. Uppanne pana ābādhe sañjātasaṃvego vīriyārambhavatthuṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.3.169-179) –
‘‘ചന്ദഭാഗാനദീതീരേ, സുസുമാരോ അഹം തദാ;
‘‘Candabhāgānadītīre, susumāro ahaṃ tadā;
സഗോചരപസുതോഹം, നദിതിത്ഥം അഗച്ഛഹം.
Sagocarapasutohaṃ, nadititthaṃ agacchahaṃ.
‘‘സിദ്ധത്ഥോ തമ്ഹി സമയേ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;
‘‘Siddhattho tamhi samaye, sayambhū aggapuggalo;
നദിം തരിതുകാമോ സോ, നദിതിത്ഥം ഉപാഗമി.
Nadiṃ taritukāmo so, nadititthaṃ upāgami.
‘‘ഉപഗതേ ച സമ്ബുദ്ധേ, അഹമ്പി തത്ഥുപാഗമിം;
‘‘Upagate ca sambuddhe, ahampi tatthupāgamiṃ;
ഉപഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധം, ഇമം വാചം ഉദീരയിം.
Upagantvāna sambuddhaṃ, imaṃ vācaṃ udīrayiṃ.
‘‘അഭിരൂഹ മഹാവീര, താരേസ്സാമി അഹം തുവം;
‘‘Abhirūha mahāvīra, tāressāmi ahaṃ tuvaṃ;
പേത്തികം വിസയം മയ്ഹം, അനുകമ്പ മഹാമുനി.
Pettikaṃ visayaṃ mayhaṃ, anukampa mahāmuni.
‘‘മമ ഉഗ്ഗജ്ജനം സുത്വാ, അഭിരൂഹി മഹാമുനി;
‘‘Mama uggajjanaṃ sutvā, abhirūhi mahāmuni;
ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, താരേസിം ലോകനായകം.
Haṭṭho haṭṭhena cittena, tāresiṃ lokanāyakaṃ.
‘‘നദിയാ പാരിമേ തീരേ, സിദ്ധത്ഥോ ലോകനായകോ;
‘‘Nadiyā pārime tīre, siddhattho lokanāyako;
അസ്സാസേസി മമം തത്ഥ, അമതം പാപുണിസ്സതി.
Assāsesi mamaṃ tattha, amataṃ pāpuṇissati.
‘‘തമ്ഹാ കായാ ചവിത്വാന, ദേവലോകം അഗച്ഛഹം;
‘‘Tamhā kāyā cavitvāna, devalokaṃ agacchahaṃ;
ദിബ്ബസുഖം അനുഭവിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.
Dibbasukhaṃ anubhaviṃ, accharāhi purakkhato.
‘‘സത്തക്ഖത്തുഞ്ച ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജമകാസഹം;
‘‘Sattakkhattuñca devindo, devarajjamakāsahaṃ;
തീണിക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, മഹിയാ ഇസ്സരോ അഹും.
Tīṇikkhattuṃ cakkavattī, mahiyā issaro ahuṃ.
‘‘വിവേകമനുയുത്തോഹം , നിപകോ ച സുസംവുതോ;
‘‘Vivekamanuyuttohaṃ , nipako ca susaṃvuto;
ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.
Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, താരേസിം യം നരാസഭം;
‘‘Catunnavutito kappe, tāresiṃ yaṃ narāsabhaṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, തരണായ ഇദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, taraṇāya idaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അത്തനോ സമ്മാ പടിപത്തിയാ പരിപുണ്ണാകാരവിഭാവനമുഖേന അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ ‘‘ആബാധേ മേ സമുപ്പന്നേ’’തി ഗാഥം അഭാസി.
Arahattaṃ pana patvā attano sammā paṭipattiyā paripuṇṇākāravibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto ‘‘ābādhe me samuppanne’’ti gāthaṃ abhāsi.
൩൦. തത്ഥ ആബാധേ മേ സമുപ്പന്നേതി സരീരസ്സ ആബാധനതോ ‘‘ആബാധോ’’തി ലദ്ധനാമേ വിസഭാഗധാതുക്ഖോഭഹേതുകേ രോഗേ മയ്ഹം സഞ്ജാതേ. സതി മേ ഉദപജ്ജഥാതി ‘‘ഉപ്പന്നോ ഖോ മേ ആബാധോ, ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യദിദം ആബാധോ വഡ്ഢേയ്യ. യാവ പനായം ആബാധോ ന വഡ്ഢതി, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി ‘അപ്പത്തസ്സ പത്തിയാ അനധിഗതസ്സ അധിഗമായ അസച്ഛികതസ്സ സച്ഛികിരിയായാ’’’തി വീരിയാരമ്ഭവത്ഥുഭൂതാ സതി തസ്സേവ ആബാധസ്സ വസേന ദുക്ഖായ വേദനായ പീളിയമാനസ്സ മയ്ഹം ഉദപാദി. തേനാഹ ‘‘ആബോധോ മേ സമുപ്പന്നോ, കാലോ മേ നപ്പമജ്ജിതു’’ന്തി. ഏവം ഉപ്പന്നഞ്ഹി സതിം അങ്കുസം കത്വാ അയം ഥേരോ അരഹത്തം പത്തോതി.
30. Tattha ābādhe me samuppanneti sarīrassa ābādhanato ‘‘ābādho’’ti laddhanāme visabhāgadhātukkhobhahetuke roge mayhaṃ sañjāte. Sati me udapajjathāti ‘‘uppanno kho me ābādho, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yadidaṃ ābādho vaḍḍheyya. Yāva panāyaṃ ābādho na vaḍḍhati, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi ‘appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’’’ti vīriyārambhavatthubhūtā sati tasseva ābādhassa vasena dukkhāya vedanāya pīḷiyamānassa mayhaṃ udapādi. Tenāha ‘‘ābodho me samuppanno, kālo me nappamajjitu’’nti. Evaṃ uppannañhi satiṃ aṅkusaṃ katvā ayaṃ thero arahattaṃ pattoti.
ഉത്തിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Uttiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
തതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧൦. ഉത്തിയത്ഥേരഗാഥാ • 10. Uttiyattheragāthā