| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៨-៩. វាចាសុត្តាទិវណ្ណនា
8-9. Vācāsuttādivaṇṇanā
១៩៨-៩. អដ្ឋមេ អង្គេហីតិ ការណេហិ។ អង្គីយន្តិ ហេតុភាវេន ញាយន្តីតិ អង្គានិ, ការណានិ។ ការណត្ថេ ច អង្គ-សទ្ទោ។ បញ្ចហីតិ ហេតុម្ហិ និស្សក្កវចនំ។ សមន្នាគតាតិ សមនុអាគតា បវត្តា យុត្តា ច។ វាចាតិ សមុល្លបន-វាចា។ យា ‘‘វាចា គិរា ព្យប្បថោ’’តិ (ធ. ស. ៦៣៦) ច, ‘‘នេលា កណ្ណសុខា’’តិ (ទី. និ. ១.៩) ច អាគច្ឆតិ។ យា បន ‘‘វាចាយ ចេ កតំ កម្ម’’ន្តិ (ធ. ស. អដ្ឋ. ១ កាយកម្មទ្វារ) ឯវំ វិញ្ញត្តិ ច, ‘‘យា ចតូហិ វចីទុច្ចរិតេហិ អារតិ…បេ.… អយំ វុច្ចតិ សម្មាវាចា’’តិ (ធ. ស. ២៩៩) ឯវំ វិរតិ ច, ‘‘ផរុសវាចា, ភិក្ខវេ, អាសេវិតា ភាវិតា ពហុលីកតា និរយសំវត្តនិកា ហោតី’’តិ (អ. និ. ៨.៤០) ឯវំ ចេតនា ច វាចាតិ អាគតា, ន សា ឥធ អធិប្បេតា។ កស្មា? អភាសិតព្ពតោ។ ‘‘សុភាសិតា ហោតិ, នោ ទុព្ភាសិតា’’តិ ហិ វុត្តំ។ សុភាសិតាតិ សុដ្ឋុ ភាសិតា។ តេនស្សា អត្ថាវហតំ ទីបេតិ។ អនវជ្ជាតិ រាគាទិអវជ្ជរហិតា។ ឥមិនាស្ស ការណសុទ្ធិំ អគតិគមនាទិប្បវត្តទោសាភាវញ្ច ទីបេតិ។ រាគទោសាទិវិមុត្តញ្ហិ យំ ភាសតោ អនុរោធវិវជ្ជនតោ អគតិគមនំ ទុរសមុស្សិតមេវាតិ។ អននុវជ្ជាតិ អនុវាទវិមុត្តា។ ឥមិនាស្សា សព្ពាការសម្បត្តិំ ទីបេតិ។ សតិ ហិ សព្ពាការសម្បត្តិយំ អននុវជ្ជតាតិ។ វិញ្ញូនន្តិ បណ្ឌិតានំ។ តេន និន្ទាបសំសាសុ ពាលា អប្បមាណាតិ ទីបេតិ។
198-9. Aṭṭhame aṅgehīti kāraṇehi. Aṅgīyanti hetubhāvena ñāyantīti aṅgāni, kāraṇāni. Kāraṇatthe ca aṅga-saddo. Pañcahīti hetumhi nissakkavacanaṃ. Samannāgatāti samanuāgatā pavattā yuttā ca. Vācāti samullapana-vācā. Yā ‘‘vācā girā byappatho’’ti (dha. sa. 636) ca, ‘‘nelā kaṇṇasukhā’’ti (dī. ni. 1.9) ca āgacchati. Yā pana ‘‘vācāya ce kataṃ kamma’’nti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) evaṃ viññatti ca, ‘‘yā catūhi vacīduccaritehi ārati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā’’ti (dha. sa. 299) evaṃ virati ca, ‘‘pharusavācā, bhikkhave, āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā hotī’’ti (a. ni. 8.40) evaṃ cetanā ca vācāti āgatā, na sā idha adhippetā. Kasmā? Abhāsitabbato. ‘‘Subhāsitā hoti, no dubbhāsitā’’ti hi vuttaṃ. Subhāsitāti suṭṭhu bhāsitā. Tenassā atthāvahataṃ dīpeti. Anavajjāti rāgādiavajjarahitā. Imināssa kāraṇasuddhiṃ agatigamanādippavattadosābhāvañca dīpeti. Rāgadosādivimuttañhi yaṃ bhāsato anurodhavivajjanato agatigamanaṃ durasamussitamevāti. Ananuvajjāti anuvādavimuttā. Imināssā sabbākārasampattiṃ dīpeti. Sati hi sabbākārasampattiyaṃ ananuvajjatāti. Viññūnanti paṇḍitānaṃ. Tena nindāpasaṃsāsu bālā appamāṇāti dīpeti.
ឥមេហិ ខោតិអាទីនិ តានិ អង្គានិ បច្ចក្ខតោ ទស្សេន្តោ តំ វាចំ និគមេតិ។ យញ្ច អញ្ញេ បដិញ្ញាទីហិ អវយវេហិ, នាមាទីហិ បទេហិ, លិង្គវចនវិភត្តិកាលការកសម្បត្តីហិ ច សមន្នាគតំ មុសាវាទាទិវាចម្បិ សុភាសិតន្តិ មញ្ញន្តិ, តំ បដិសេធេតិ។ អវយវាទិសមន្នាគតាបិ ហិ តថារូបី វាចា ទុព្ភាសិតាវ ហោតិ អត្តនោ ច បរេសញ្ច អនត្ថាវហត្តា។ ឥមេហិ បន បញ្ចហង្គេហិ សមន្នាគតា សចេបិ មិលក្ខុភាសាបរិយាបន្នា ឃដចេដិកាគីតិកបរិយាបន្នាបិ ហោតិ, តថាបិ សុភាសិតាវ លោកិយលោកុត្តរហិតសុខាវហត្តា។ តថា ហិ មគ្គបស្សេ សស្សំ រក្ខន្តិយា សីហឡចេដិកាយ សីហឡកេនេវ ជាតិជរាមរណយុត្តំ គីតិកំ គាយន្តិយា សទ្ទំ សុត្វា មគ្គំ គច្ឆន្តា សដ្ឋិមត្តា វិបស្សកភិក្ខូ អរហត្តំ បាបុណិំសុ។
Imehi khotiādīni tāni aṅgāni paccakkhato dassento taṃ vācaṃ nigameti. Yañca aññe paṭiññādīhi avayavehi, nāmādīhi padehi, liṅgavacanavibhattikālakārakasampattīhi ca samannāgataṃ musāvādādivācampi subhāsitanti maññanti, taṃ paṭisedheti. Avayavādisamannāgatāpi hi tathārūpī vācā dubbhāsitāva hoti attano ca paresañca anatthāvahattā. Imehi pana pañcahaṅgehi samannāgatā sacepi milakkhubhāsāpariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannāpi hoti, tathāpi subhāsitāva lokiyalokuttarahitasukhāvahattā. Tathā hi maggapasse sassaṃ rakkhantiyā sīhaḷaceṭikāya sīhaḷakeneva jātijarāmaraṇayuttaṃ gītikaṃ gāyantiyā saddaṃ sutvā maggaṃ gacchantā saṭṭhimattā vipassakabhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
តថា តិស្សោ នាម អារទ្ធវិបស្សកោ ភិក្ខុ បទុមស្សរសមីបេន គច្ឆន្តោ បទុមស្សរេ បទុមានិ ភញ្ជិត្វា –
Tathā tisso nāma āraddhavipassako bhikkhu padumassarasamīpena gacchanto padumassare padumāni bhañjitvā –
‘‘បាតោវ ផុល្លិតកោកនទំ,
‘‘Pātova phullitakokanadaṃ,
សូរិយាលោកេន ភិជ្ជិយតេ;
Sūriyālokena bhijjiyate;
ឯវំ មនុស្សត្តំ គតា សត្តា,
Evaṃ manussattaṃ gatā sattā,
ជរាភិវេគេន មទ្ទីយន្តី’’តិ។ (សំ. និ. អដ្ឋ. ១.១.២១៣; សុ. និ. អដ្ឋ. ២.៤៥២ សុភាសិតសុត្តវណ្ណនា) –
Jarābhivegena maddīyantī’’ti. (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.213; su. ni. aṭṭha. 2.452 subhāsitasuttavaṇṇanā) –
ឥមំ គីតិំ គាយន្តិយា ចេដិកាយ សុត្វា អរហត្តំ បត្តោ។
Imaṃ gītiṃ gāyantiyā ceṭikāya sutvā arahattaṃ patto.
ពុទ្ធន្តរេបិ អញ្ញតរោ បុរិសោ សត្តហិ បុត្តេហិ សទ្ធិំ អដវិតោ អាគម្ម អញ្ញតរាយ ឥត្ថិយា មុសលេន តណ្ឌុលេ កោដ្ដេន្តិយា –
Buddhantarepi aññataro puriso sattahi puttehi saddhiṃ aṭavito āgamma aññatarāya itthiyā musalena taṇḍule koṭṭentiyā –
‘‘ជរាយ បរិមទ្ទិតំ ឯតំ, មិលាតចម្មនិស្សិតំ;
‘‘Jarāya parimadditaṃ etaṃ, milātacammanissitaṃ;
មរណេន ភិជ្ជតិ ឯតំ, មច្ចុស្ស ឃាសមាមិសំ។
Maraṇena bhijjati etaṃ, maccussa ghāsamāmisaṃ.
‘‘កិមីនំ អាលយំ ឯតំ, នានាកុណបេន បូរិតំ;
‘‘Kimīnaṃ ālayaṃ etaṃ, nānākuṇapena pūritaṃ;
អសុចិភាជនំ ឯតំ, តទលិក្ខន្ធសមំ ឥទ’’ន្តិ។ (សំ. និ. អដ្ឋ. ១.១.២១៣; សុ. និ. អដ្ឋ. ២.៤៥២ សុភាសិតសុត្តវណ្ណនា) –
Asucibhājanaṃ etaṃ, tadalikkhandhasamaṃ ida’’nti. (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.213; su. ni. aṭṭha. 2.452 subhāsitasuttavaṇṇanā) –
ឥមំ គីតំ សុត្វា បច្ចវេក្ខន្តោ សហ បុត្តេហិ បច្ចេកពោធិំ បត្តោ។ ឯវំ ឥមេហិ បញ្ចហិ អង្គេហិ សមន្នាគតា វាចា សចេបិ មិលក្ខុភាសាយ បរិយាបន្នា ឃដចេដិកាគីតិកបរិយាបន្នា វាចា ហោតិ, តថាបិ សុភាសិតាតិ វេទិតព្ពា។ សុភាសិតា ឯវ អនវជ្ជា អននុវជ្ជា ច វិញ្ញូនំ អត្ថត្ថិកានំ កុលបុត្តានំ អត្ថប្បដិសរណានំ, នោ ព្យញ្ជនប្បដិសរណានន្តិ។ នវមំ ឧត្តានមេវ។
Imaṃ gītaṃ sutvā paccavekkhanto saha puttehi paccekabodhiṃ patto. Evaṃ imehi pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā sacepi milakkhubhāsāya pariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannā vācā hoti, tathāpi subhāsitāti veditabbā. Subhāsitā eva anavajjā ananuvajjā ca viññūnaṃ atthatthikānaṃ kulaputtānaṃ atthappaṭisaraṇānaṃ, no byañjanappaṭisaraṇānanti. Navamaṃ uttānameva.
វាចាសុត្តាទិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vācāsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya
៨. វាចាសុត្តំ • 8. Vācāsuttaṃ
៩. កុលសុត្តំ • 9. Kulasuttaṃ
