Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ๒. วจฺฉโคตฺตเตฺถรคาถาวณฺณนา

    2. Vacchagottattheragāthāvaṇṇanā

    เตวิโชฺชหํ มหาฌายีติ อายสฺมโต วจฺฉโคตฺตเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ กุสลพีชํ โรเปโนฺต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล พนฺธุมตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต เอกทิวสํ รญฺญา นาคเรหิ จ สทฺธิํ พุทฺธปูชํ กตฺวา ตโต ปรํ เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห วิภวสมฺปนฺนสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุโตฺต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ตสฺส วจฺฉโคตฺตตาย วจฺฉโคโตฺตเตฺวว สมญฺญา อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺวา พฺราหฺมณวิชฺชาสุ นิปฺผตฺติํ คโต วิมุตฺติํ คเวสโนฺต ตตฺถ สารํ อทิสฺวา ปริพฺพาชกปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา วิจรโนฺต สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ตสฺมิํ วิสฺสชฺชิเต ปสนฺนมานโส สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรโนฺต นจิรเสฺสว ฉฬภิโญฺญ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๑.๑๖.๑๕-๒๐) –

    Tevijjohaṃmahājhāyīti āyasmato vacchagottattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalabījaṃ ropento vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ raññā nāgarehi ca saddhiṃ buddhapūjaṃ katvā tato paraṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, tassa vacchagottatāya vacchagottotveva samaññā ahosi. So viññutaṃ patvā brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gato vimuttiṃ gavesanto tattha sāraṃ adisvā paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchitvā tasmiṃ vissajjite pasannamānaso satthu santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.15-20) –

    ‘‘อุเทนฺตํ สตรํสิํว, ปีตรํสิํว ภาณุมํ;

    ‘‘Udentaṃ sataraṃsiṃva, pītaraṃsiṃva bhāṇumaṃ;

    ปนฺนรเส ยถา จนฺทํ, นิยฺยนฺตํ โลกนายกํฯ

    Pannarase yathā candaṃ, niyyantaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘อฎฺฐสฎฺฐิสหสฺสานิ, สเพฺพ ขีณาสวา อหุํ;

    ‘‘Aṭṭhasaṭṭhisahassāni, sabbe khīṇāsavā ahuṃ;

    ปริวาริํสุ สมฺพุทฺธํ, ทฺวิปทินฺทํ นราสภํฯ

    Parivāriṃsu sambuddhaṃ, dvipadindaṃ narāsabhaṃ.

    ‘‘สมฺมชฺชิตฺวาน ตํ วีถิํ, นิยฺยเนฺต โลกนายเก;

    ‘‘Sammajjitvāna taṃ vīthiṃ, niyyante lokanāyake;

    อุสฺสาเปสิํ ธชํ ตตฺถ, วิปฺปสเนฺนน เจตสาฯ

    Ussāpesiṃ dhajaṃ tattha, vippasannena cetasā.

    ‘‘เอกนวุติโต กเปฺป, ยํ ธชํ อภิโรปยิํ;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ dhajaṃ abhiropayiṃ;

    ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ

    Duggatiṃ nābhijānāmi, dhajadānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘อิโต จตุตฺถเก กเปฺป, ราชาโหสิํ มหพฺพโล;

    ‘‘Ito catutthake kappe, rājāhosiṃ mahabbalo;

    สพฺพากาเรน สมฺปโนฺน, สุธโช อิติ วิสฺสุโตฯ

    Sabbākārena sampanno, sudhajo iti vissuto.

    ‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ฉฬภิโญฺญ ปน หุตฺวา อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา โสมนสฺสชาโต อุทานวเสน –

    Chaḷabhiñño pana hutvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajāto udānavasena –

    ๑๑๒.

    112.

    ‘‘เตวิโชฺชหํ มหาฌายี, เจโตสมถโกวิโท;

    ‘‘Tevijjohaṃ mahājhāyī, cetosamathakovido;

    สทโตฺถ เม อนุปฺปโตฺต, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ – คาถํ อภาสิ;

    Sadattho me anuppatto, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;

    ตตฺถ เตวิโชฺชหนฺติ ยทิปิ มํ ปุเพฺพ ติณฺณํ เวทานํ ปารํ คตตฺตา ‘‘พฺราหฺมโณ เตวิโชฺช’’ติ สญฺชานนฺติ, ตํ ปน สมญฺญามตฺตํ เวเทสุ วิชฺชากิจฺจสฺส อภาวโตฯ อิทานิ ปน ปุเพฺพนิวาสญาณาทีนํ ติสฺสนฺนํ วิชฺชานํ อธิคตตฺตา ปรมตฺถโต เตวิโชฺช อหํ, มหนฺตสฺส อนวเสสสฺส สมุทยปกฺขิยสฺส กิเลสคณสฺส ฌาปนโต, มหเนฺตน มคฺคผลฌาเนน มหนฺตสฺส อุฬารสฺส ปณีตสฺส นิพฺพานสฺส ฌายนโต จ มหาฌายีฯ เจโตสมถโกวิโทติ จิตฺตสโงฺขภกรานํ สํกิเลสธมฺมานํ วูปสมเนน เจตโส สมาทหเน กุสโลฯ เอเตน เตวิชฺชภาวสฺส การณมาหฯ สมาธิโกสลฺลสหิเตน หิ อาสวกฺขเยน เตวิชฺชตา, น เกวเลนฯ สทโตฺถติ สกโตฺถ ก-การสฺสายํ ท-กาโร กโต ‘‘อนุปฺปตฺตสทโตฺถ’’ติอาทีสุ (ม. นิ. ๑.๙; อ. นิ. ๓.๓๘) วิยฯ ‘‘สทโตฺถ’’ติ จ อรหตฺตํ เวทิตพฺพํฯ ตญฺหิ อตฺตปฎิพนฺธเฎฺฐน อตฺตานํ อวิชหนเฎฺฐน อตฺตโน ปรมตฺถเฎฺฐน อตฺตโน อตฺถตฺตา ‘‘สกโตฺถ’’ติ วุจฺจติฯ สฺวายํ สทโตฺถ เม มยา อนุปฺปโตฺต อธิคโตฯ เอเตน ยถาวุตฺตํ มหาฌายิภาวํ สิขาปตฺตํ กตฺวา ทเสฺสติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

    Tattha tevijjohanti yadipi maṃ pubbe tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṃ gatattā ‘‘brāhmaṇo tevijjo’’ti sañjānanti, taṃ pana samaññāmattaṃ vedesu vijjākiccassa abhāvato. Idāni pana pubbenivāsañāṇādīnaṃ tissannaṃ vijjānaṃ adhigatattā paramatthato tevijjo ahaṃ, mahantassa anavasesassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa jhāpanato, mahantena maggaphalajhānena mahantassa uḷārassa paṇītassa nibbānassa jhāyanato ca mahājhāyī. Cetosamathakovidoti cittasaṅkhobhakarānaṃ saṃkilesadhammānaṃ vūpasamanena cetaso samādahane kusalo. Etena tevijjabhāvassa kāraṇamāha. Samādhikosallasahitena hi āsavakkhayena tevijjatā, na kevalena. Sadatthoti sakattho ka-kārassāyaṃ da-kāro kato ‘‘anuppattasadattho’’tiādīsu (ma. ni. 1.9; a. ni. 3.38) viya. ‘‘Sadattho’’ti ca arahattaṃ veditabbaṃ. Tañhi attapaṭibandhaṭṭhena attānaṃ avijahanaṭṭhena attano paramatthaṭṭhena attano atthattā ‘‘sakattho’’ti vuccati. Svāyaṃ sadattho me mayā anuppatto adhigato. Etena yathāvuttaṃ mahājhāyibhāvaṃ sikhāpattaṃ katvā dasseti. Sesaṃ vuttanayameva.

    วจฺฉโคตฺตเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ

    Vacchagottattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๒. วจฺฉโคตฺตเตฺถรคาถา • 2. Vacchagottattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact