Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၂. ဝစ္ဆဂောတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
2. Vacchagottattheragāthāvaṇṇanā
တေဝိဇ္ဇောဟံ မဟာဈာယီတိ အာယသ္မတော ဝစ္ဆဂောတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလဗီဇံ ရောပေန္တော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဗန္ဓုမတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ရညာ နာဂရေဟိ စ သဒ္ဓိံ ဗုဒ္ဓပူဇံ ကတ္ဝာ တတော ပရံ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဝိဘဝသမ္ပန္နသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, တသ္သ ဝစ္ဆဂောတ္တတာယ ဝစ္ဆဂောတ္တောတ္ဝေဝ သမညာ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏဝိဇ္ဇာသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ဝိမုတ္တိံ ဂဝေသန္တော တတ္ထ သာရံ အဒိသ္ဝာ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိစရန္တော သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တသ္မိံ ဝိသ္သဇ္ဇိတေ ပသန္နမာနသော သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရသ္သေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၆.၁၅-၂၀) –
Tevijjohaṃmahājhāyīti āyasmato vacchagottattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalabījaṃ ropento vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ raññā nāgarehi ca saddhiṃ buddhapūjaṃ katvā tato paraṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, tassa vacchagottatāya vacchagottotveva samaññā ahosi. So viññutaṃ patvā brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gato vimuttiṃ gavesanto tattha sāraṃ adisvā paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchitvā tasmiṃ vissajjite pasannamānaso satthu santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.15-20) –
‘‘ဥဒေန္တံ သတရံသိံဝ၊ ပီတရံသိံဝ ဘာဏုမံ။
‘‘Udentaṃ sataraṃsiṃva, pītaraṃsiṃva bhāṇumaṃ;
ပန္နရသေ ယထာ စန္ဒံ၊ နိယ္ယန္တံ လောကနာယကံ။
Pannarase yathā candaṃ, niyyantaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိသဟသ္သာနိ၊ သဗ္ဗေ ခီဏာသဝာ အဟုံ။
‘‘Aṭṭhasaṭṭhisahassāni, sabbe khīṇāsavā ahuṃ;
ပရိဝာရိံသု သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဒ္ဝိပဒိန္ဒံ နရာသဘံ။
Parivāriṃsu sambuddhaṃ, dvipadindaṃ narāsabhaṃ.
‘‘သမ္မဇ္ဇိတ္ဝာန တံ ဝီထိံ၊ နိယ္ယန္တေ လောကနာယကေ။
‘‘Sammajjitvāna taṃ vīthiṃ, niyyante lokanāyake;
ဥသ္သာပေသိံ ဓဇံ တတ္ထ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
Ussāpesiṃ dhajaṃ tattha, vippasannena cetasā.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဓဇံ အဘိရောပယိံ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ dhajaṃ abhiropayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဓဇဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, dhajadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ဣတော စတုတ္ထကေ ကပ္ပေ၊ ရာဇာဟောသိံ မဟဗ္ဗလော။
‘‘Ito catutthake kappe, rājāhosiṃ mahabbalo;
သဗ္ဗာကာရေန သမ္ပန္နော၊ သုဓဇော ဣတိ ဝိသ္သုတော။
Sabbākārena sampanno, sudhajo iti vissuto.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ဆဠဘိညော ပန ဟုတ္ဝာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ သောမနသ္သဇာတော ဥဒာနဝသေန –
Chaḷabhiñño pana hutvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajāto udānavasena –
၁၁၂.
112.
‘‘တေဝိဇ္ဇောဟံ မဟာဈာယီ၊ စေတောသမထကောဝိဒော။
‘‘Tevijjohaṃ mahājhāyī, cetosamathakovido;
သဒတ္ထော မေ အနုပ္ပတ္တော၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။
Sadattho me anuppatto, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
တတ္ထ တေဝိဇ္ဇောဟန္တိ ယဒိပိ မံ ပုဗ္ဗေ တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ ပာရံ ဂတတ္တာ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏော တေဝိဇ္ဇော’’တိ သဉ္ဇာနန္တိ, တံ ပန သမညာမတ္တံ ဝေဒေသု ဝိဇ္ဇာကိစ္စသ္သ အဘာဝတော။ ဣဒာနိ ပန ပုဗ္ဗေနိဝာသဉာဏာဒီနံ တိသ္သန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ အဓိဂတတ္တာ ပရမတ္ထတော တေဝိဇ္ဇော အဟံ, မဟန္တသ္သ အနဝသေသသ္သ သမုဒယပက္ခိယသ္သ ကိလေသဂဏသ္သ ဈာပနတော, မဟန္တေန မဂ္ဂဖလဈာနေန မဟန္တသ္သ ဥဠာရသ္သ ပဏီတသ္သ နိဗ္ဗာနသ္သ ဈာယနတော စ မဟာဈာယီ။ စေတောသမထကောဝိဒောတိ စိတ္တသင္ခောဘကရာနံ သံကိလေသဓမ္မာနံ ဝူပသမနေန စေတသော သမာဒဟနေ ကုသလော။ ဧတေန တေဝိဇ္ဇဘာဝသ္သ ကာရဏမာဟ။ သမာဓိကောသလ္လသဟိတေန ဟိ အာသဝက္ခယေန တေဝိဇ္ဇတာ, န ကေဝလေန။ သဒတ္ထောတိ သကတ္ထော က-ကာရသ္သာယံ ဒ-ကာရော ကတော ‘‘အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၉; အ. နိ. ၃.၃၈) ဝိယ။ ‘‘သဒတ္ထော’’တိ စ အရဟတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္ဟိ အတ္တပဋိဗန္ဓဋ္ဌေန အတ္တာနံ အဝိဇဟနဋ္ဌေန အတ္တနော ပရမတ္ထဋ္ဌေန အတ္တနော အတ္ထတ္တာ ‘‘သကတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သ္ဝာယံ သဒတ္ထော မေ မယာ အနုပ္ပတ္တော အဓိဂတော။ ဧတေန ယထာဝုတ္တံ မဟာဈာယိဘာဝံ သိခာပတ္တံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Tattha tevijjohanti yadipi maṃ pubbe tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṃ gatattā ‘‘brāhmaṇo tevijjo’’ti sañjānanti, taṃ pana samaññāmattaṃ vedesu vijjākiccassa abhāvato. Idāni pana pubbenivāsañāṇādīnaṃ tissannaṃ vijjānaṃ adhigatattā paramatthato tevijjo ahaṃ, mahantassa anavasesassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa jhāpanato, mahantena maggaphalajhānena mahantassa uḷārassa paṇītassa nibbānassa jhāyanato ca mahājhāyī. Cetosamathakovidoti cittasaṅkhobhakarānaṃ saṃkilesadhammānaṃ vūpasamanena cetaso samādahane kusalo. Etena tevijjabhāvassa kāraṇamāha. Samādhikosallasahitena hi āsavakkhayena tevijjatā, na kevalena. Sadatthoti sakattho ka-kārassāyaṃ da-kāro kato ‘‘anuppattasadattho’’tiādīsu (ma. ni. 1.9; a. ni. 3.38) viya. ‘‘Sadattho’’ti ca arahattaṃ veditabbaṃ. Tañhi attapaṭibandhaṭṭhena attānaṃ avijahanaṭṭhena attano paramatthaṭṭhena attano atthattā ‘‘sakattho’’ti vuccati. Svāyaṃ sadattho me mayā anuppatto adhigato. Etena yathāvuttaṃ mahājhāyibhāvaṃ sikhāpattaṃ katvā dasseti. Sesaṃ vuttanayameva.
ဝစ္ဆဂောတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vacchagottattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၂. ဝစ္ဆဂောတ္တတ္ထေရဂာထာ • 2. Vacchagottattheragāthā