| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๕. วจีเภทกถาวณฺณนา
5. Vacībhedakathāvaṇṇanā
๓๒๖. อิทานิ วจีเภทกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ปฐมํ ฌานํ สมาปนฺนสฺส ทุกฺขนฺติ วาจา ภิชฺชตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ ปุพฺพเสลิยาทีนํ; เต สนฺธาย สมาปนฺนสฺส อตฺถิ วจีเภโทติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ลทฺธิยํ ฐตฺวา ปฎิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน สพฺพตฺถาติ ตโย ภเว สนฺธาย ปุโฎฺฐ อรูปํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติฯ สพฺพทาติ กาลวเสน ปุโฎฺฐ ปฐมมคฺคกฺขเณ ปฐมชฺฌานิกสมาปตฺติโต อญฺญํ สพฺพํ สมาปตฺติกาลํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติฯ สเพฺพสํ สมาปนฺนานนฺติ ปุโฎฺฐ โลกิยสมาปตฺติโย สมาปเนฺน สนฺธาย ปฎิกฺขิปติฯ สพฺพสมาปตฺตีสูติ ปุโฎฺฐ ทุติยชฺฌานาทิกํ โลกุตฺตรํ สพฺพญฺจ โลกิยสมาปตฺติํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติฯ
326. Idāni vacībhedakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘sotāpattimaggakkhaṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa dukkhanti vācā bhijjatī’’ti laddhi, seyyathāpi etarahi pubbaseliyādīnaṃ; te sandhāya samāpannassa atthi vacībhedoti pucchā sakavādissa, laddhiyaṃ ṭhatvā paṭiññā paravādissa. Puna sabbatthāti tayo bhave sandhāya puṭṭho arūpaṃ sandhāya paṭikkhipati. Sabbadāti kālavasena puṭṭho paṭhamamaggakkhaṇe paṭhamajjhānikasamāpattito aññaṃ sabbaṃ samāpattikālaṃ sandhāya paṭikkhipati. Sabbesaṃ samāpannānanti puṭṭho lokiyasamāpattiyo samāpanne sandhāya paṭikkhipati. Sabbasamāpattīsūti puṭṭho dutiyajjhānādikaṃ lokuttaraṃ sabbañca lokiyasamāpattiṃ sandhāya paṭikkhipati.
กายเภโทติ อภิกฺกมาทิวเสน ปวตฺตกายวิญฺญตฺติฯ อิทํ ‘‘ยานิ จิตฺตานิ วจีวิญฺญตฺติํ สมุฎฺฐาเปนฺติ, ตาเนว กายวิญฺญตฺติํฯ เอวํ สเนฺต กสฺมา กายเภโทปิ น โหตี’’ติ โจทนตฺถํ ปุจฺฉติฯ อิตโร ลทฺธิวเสน ปฎิกฺขิปติ เจว ปฎิชานาติ จฯ อิทานิ ยทิ โส มคฺคกฺขเณ ‘‘ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสติ, ‘‘สมุทโย’’ติอาทิกมฺปิ ภาเสยฺยฯ ยทิ วา ตํ น ภาสติ, อิตรมฺปิ น ภาเสยฺยาติ โจทนตฺถํ ทุกฺขนฺติ ชานโนฺตติอาทโย ปญฺหา วุตฺตาฯ อิตโร ปน อตฺตโน ลทฺธิวเสเนว ปฎิชานาติ เจว ปฎิกฺขิปติ จฯ โลกุตฺตรํ ปฐมชฺฌานํ สมาปโนฺน ทุกฺขทุกฺขนฺติ วิปสฺสตีติ หิสฺส ลทฺธิฯ
Kāyabhedoti abhikkamādivasena pavattakāyaviññatti. Idaṃ ‘‘yāni cittāni vacīviññattiṃ samuṭṭhāpenti, tāneva kāyaviññattiṃ. Evaṃ sante kasmā kāyabhedopi na hotī’’ti codanatthaṃ pucchati. Itaro laddhivasena paṭikkhipati ceva paṭijānāti ca. Idāni yadi so maggakkhaṇe ‘‘dukkha’’nti vācaṃ bhāsati, ‘‘samudayo’’tiādikampi bhāseyya. Yadi vā taṃ na bhāsati, itarampi na bhāseyyāti codanatthaṃ dukkhanti jānantotiādayo pañhā vuttā. Itaro pana attano laddhivaseneva paṭijānāti ceva paṭikkhipati ca. Lokuttaraṃ paṭhamajjhānaṃ samāpanno dukkhadukkhanti vipassatīti hissa laddhi.
๓๒๘. ญาณนฺติ โลกุตฺตรํ จตุสจฺจญาณํฯ โสตนฺติ โสตวิญฺญาณํ อธิเปฺปตํ, เยน ตํ สทฺทํ สุณาติฯ ทฺวินฺนํ ผสฺสานนฺติ โสตสมฺผสฺสมโนสมฺผสฺสานํฯ
328. Ñāṇanti lokuttaraṃ catusaccañāṇaṃ. Sotanti sotaviññāṇaṃ adhippetaṃ, yena taṃ saddaṃ suṇāti. Dvinnaṃ phassānanti sotasamphassamanosamphassānaṃ.
๓๒๙. โน วต เร วตฺตเพฺพติ ยทิ อวิเสเสน ยํกิญฺจิ สมาปนฺนสฺส นตฺถิ วจีเภโท, น อวิเสเสน วตฺตพฺพํ ‘‘สมาปนฺนสฺส อตฺถิ วจีเภโท’’ติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว สทฺธิํ สุตฺตสาธนายฯ ยํ ปเนเตน ‘‘สิขิสฺส อานนฺท, ภควโต’’ติ ปริโยสาเน สุตฺตํ อาภตํ, ตตฺถ เยน สมาปตฺติจิเตฺตน โส วจีเภโท สมุฎฺฐิโต, กายเภโทปิ เตน สมุฎฺฐาติเยว, น จ ตํ โลกุตฺตรํ ปฐมชฺฌานจิตฺตํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ
329. No vata re vattabbeti yadi avisesena yaṃkiñci samāpannassa natthi vacībhedo, na avisesena vattabbaṃ ‘‘samāpannassa atthi vacībhedo’’ti. Sesamettha uttānatthameva saddhiṃ suttasādhanāya. Yaṃ panetena ‘‘sikhissa ānanda, bhagavato’’ti pariyosāne suttaṃ ābhataṃ, tattha yena samāpatticittena so vacībhedo samuṭṭhito, kāyabhedopi tena samuṭṭhātiyeva, na ca taṃ lokuttaraṃ paṭhamajjhānacittaṃ, tasmā asādhakanti.
วจีเภทกถาวณฺณนาฯ
Vacībhedakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๑๔) ๕. วจีเภทกถา • (14) 5. Vacībhedakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๕. วจีเภทกถาวณฺณนา • 5. Vacībhedakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๕. วจีเภทกถาวณฺณนา • 5. Vacībhedakathāvaṇṇanā
