| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
வசீகம்மத்³வாரகதா²
Vacīkammadvārakathā
வசீகம்மத்³வாரகதா²யங் பன சேதனாவிரதிஸத்³த³வஸேன திவிதா⁴ வாசா நாம. தத்த² ‘‘சதூஹி, பி⁴க்க²வே, அங்கே³ஹி ஸமன்னாக³தா வாசா ஸுபா⁴ஸிதா ஹோதி நோ து³ப்³பா⁴ஸிதா, அனவஜ்ஜா ச அனநுவஜ்ஜா ச விஞ்ஞூன’’ந்தி (ஸங்॰ நி॰ 1.213); அயங் சேதனாவாசா நாம. யா ‘‘சதூஹி வசீது³ச்சரிதேஹி ஆரதி விரதி…பே॰… அயங் வுச்சதி ஸம்மாவாசா’’தி (விப⁴॰ 206), அயங் விரதிவாசா நாம. ‘‘வாசா கி³ரா ப்³யப்பதோ² உதீ³ரணங் கோ⁴ஸோ கோ⁴ஸகம்மங் வாசா வசீபே⁴தோ³’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 850), அயங் ஸத்³த³வாசா நாம. தாஸு வசீகம்மத்³வாரந்தி நேவ சேதனாய நாமங் ந விரதியா. ஸஹஸத்³தா³ பன ஏகா விஞ்ஞத்தி அத்தி², இத³ங் வசீகம்மத்³வாரங் நாம. யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் – ‘‘கதமங் தங் ரூபங் வசீவிஞ்ஞத்தி? யா குஸலசித்தஸ்ஸ வா அகுஸலசித்தஸ்ஸ வா அப்³யாகதசித்தஸ்ஸ வா வாசா கி³ரா ப்³யப்பதோ² உதீ³ரணங் கோ⁴ஸோ கோ⁴ஸகம்மங் வாசா வசீபே⁴தோ³, அயங் வுச்சதி வாசா. யா தாய வாசாய விஞ்ஞத்தி விஞ்ஞாபனா விஞ்ஞாபிதத்தங், இத³ங் தங் ரூபங் வசீவிஞ்ஞத்தீ’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 636).
Vacīkammadvārakathāyaṃ pana cetanāviratisaddavasena tividhā vācā nāma. Tattha ‘‘catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti no dubbhāsitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūna’’nti (saṃ. ni. 1.213); ayaṃ cetanāvācā nāma. Yā ‘‘catūhi vacīduccaritehi ārati virati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā’’ti (vibha. 206), ayaṃ virativācā nāma. ‘‘Vācā girā byappatho udīraṇaṃ ghoso ghosakammaṃ vācā vacībhedo’’ti (dha. sa. 850), ayaṃ saddavācā nāma. Tāsu vacīkammadvāranti neva cetanāya nāmaṃ na viratiyā. Sahasaddā pana ekā viññatti atthi, idaṃ vacīkammadvāraṃ nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ vacīviññatti? Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā abyākatacittassa vā vācā girā byappatho udīraṇaṃ ghoso ghosakammaṃ vācā vacībhedo, ayaṃ vuccati vācā. Yā tāya vācāya viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ, idaṃ taṃ rūpaṃ vacīviññattī’’ti (dha. sa. 636).
‘இத³ங் வக்கா²மி ஏதங் வக்கா²மீ’தி ஹி விதக்கயதோ விதக்கவிப்பா²ரஸத்³தோ³ நாம உப்பஜ்ஜதி. அயங் ந ஸோதவிஞ்ஞெய்யோ மனோவிஞ்ஞெய்யோதி மஹாஅட்ட²கதா²யங் ஆக³தோ. ஆக³மட்ட²கதா²ஸு பன ‘விதக்கவிப்பா²ரஸத்³த³’ந்தி விதக்கவிப்பா²ரவஸேன உப்பன்னங் விப்பலபந்தானங் ஸுத்தப்பமத்தாதீ³னங் ஸத்³த³ங்; ‘ஸுத்வா’தி தங் ஸுத்வா, யங் விதக்கயதோ தஸ்ஸ ஸோ ஸத்³தோ³ உப்பன்னோ; தஸ்ஸ வஸேன ‘ஏவம்பி தே மனோ, இத்த²ம்பி தே மனோ’தி ஆதி³ஸதீதி வத்வா வத்தூ²னிபி கதி²தானி. பட்டா²னேபி ‘‘சித்தஸமுட்டா²னங் ஸத்³தா³யதனங் ஸோதவிஞ்ஞாணஸ்ஸ ஆரம்மணபச்சயேன பச்சயோ’’தி ஆக³தங். தஸ்மா வினா விஞ்ஞத்திக⁴ட்டனாய உப்பஜ்ஜமானோ அஸோதவிஞ்ஞெய்யோ விதக்கவிப்பா²ரஸத்³தோ³ நாம நத்தி². ‘இத³ங் வக்கா²மி ஏதங் வக்கா²மீ’தி உப்பஜ்ஜமானங் பன சித்தங் பத²வீதா⁴து ஆபோதா⁴து தேஜோதா⁴து வாயோதா⁴து வண்ணோ க³ந்தோ⁴ ரஸோ ஓஜாதி அட்ட² ரூபானி ஸமுட்டா²பேதி. தேஸங் அப்³ப⁴ந்தரே சித்தஸமுட்டா²னா பத²வீதா⁴து உபாதி³ன்னகங் க⁴ட்டயமானாவ உப்பஜ்ஜதி. தேன தா⁴துஸங்க⁴ட்டனேன ஸஹேவ ஸத்³தோ³ உப்பஜ்ஜதீதி. அயங் சித்தஸமுட்டா²னஸத்³தோ³ நாம. அயங் ந விஞ்ஞத்தி. தஸ்ஸா பன சித்தஸமுட்டா²னாய பத²வீதா⁴துயா உபாதி³ன்னகக⁴ட்டனஸ்ஸ பச்சயபூ⁴தோ ஏகோ ஆகாரவிகாரோ அத்தி², அயங் வசீவிஞ்ஞத்தி நாம. இதோ பரங் ஸா அட்ட² ரூபானி விய ந சித்தஸமுட்டா²னாதிஆதி³ ஸப்³ப³ங் ஹெட்டா² வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ங்.
‘Idaṃ vakkhāmi etaṃ vakkhāmī’ti hi vitakkayato vitakkavipphārasaddo nāma uppajjati. Ayaṃ na sotaviññeyyo manoviññeyyoti mahāaṭṭhakathāyaṃ āgato. Āgamaṭṭhakathāsu pana ‘vitakkavipphārasadda’nti vitakkavipphāravasena uppannaṃ vippalapantānaṃ suttappamattādīnaṃ saddaṃ; ‘sutvā’ti taṃ sutvā, yaṃ vitakkayato tassa so saddo uppanno; tassa vasena ‘evampi te mano, itthampi te mano’ti ādisatīti vatvā vatthūnipi kathitāni. Paṭṭhānepi ‘‘cittasamuṭṭhānaṃ saddāyatanaṃ sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti āgataṃ. Tasmā vinā viññattighaṭṭanāya uppajjamāno asotaviññeyyo vitakkavipphārasaddo nāma natthi. ‘Idaṃ vakkhāmi etaṃ vakkhāmī’ti uppajjamānaṃ pana cittaṃ pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātu vaṇṇo gandho raso ojāti aṭṭha rūpāni samuṭṭhāpeti. Tesaṃ abbhantare cittasamuṭṭhānā pathavīdhātu upādinnakaṃ ghaṭṭayamānāva uppajjati. Tena dhātusaṅghaṭṭanena saheva saddo uppajjatīti. Ayaṃ cittasamuṭṭhānasaddo nāma. Ayaṃ na viññatti. Tassā pana cittasamuṭṭhānāya pathavīdhātuyā upādinnakaghaṭṭanassa paccayabhūto eko ākāravikāro atthi, ayaṃ vacīviññatti nāma. Ito paraṃ sā aṭṭha rūpāni viya na cittasamuṭṭhānātiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
இதா⁴பி ஹி ‘திஸ்ஸ, த³த்த, மித்தா’தி பக்கோஸந்தஸ்ஸ ஸத்³த³ங் ஸுத்வா விஞ்ஞத்திங் மனொத்³வாரிகசித்தேன சிந்தெத்வா ‘இத³ஞ்சித³ஞ்ச ஏஸ காரேதி மஞ்ஞே’தி ஜானாதி. காயவிஞ்ஞத்தி விய ச அயம்பி திரச்சா²னக³தானம்பி பாகடா ஹோதி. ‘ஏஹி, யாஹீ’தி ஹி ஸத்³த³ங் ஸுத்வா திரச்சா²னக³தாபி ‘இத³ங் நாமேஸ காரேதி மஞ்ஞே’தி ஞத்வா ஆக³ச்ச²ந்தி சேவ க³ச்ச²ந்தி ச. திஸமுட்டா²னிககாயங் சாலேதி ந சாலேதீதி, அயங் பன வாரோ இத⁴ ந லப்³ப⁴தி. புரிமசித்தஸமுட்டா²னாய உபத்த²ம்ப⁴னகிச்சம்பி நத்தி². யா பன தஸ்மிங் வசீத்³வாரே ஸித்³தா⁴ சேதனா, யாய முஸா கதே²தி, பேஸுஞ்ஞங் கதே²தி, ப²ருஸங் கதே²தி, ஸம்ப²ங் பலபதி, முஸாவாதா³தீ³ஹி விரமதி, இத³ங் வசீகம்மங் நாம. இதோ பரங் ஸப்³ப³ங் கம்மவவத்தா²னஞ்ச த்³வாரவவத்தா²னஞ்ச ஹெட்டா² வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ந்தி.
Idhāpi hi ‘tissa, datta, mittā’ti pakkosantassa saddaṃ sutvā viññattiṃ manodvārikacittena cintetvā ‘idañcidañca esa kāreti maññe’ti jānāti. Kāyaviññatti viya ca ayampi tiracchānagatānampi pākaṭā hoti. ‘Ehi, yāhī’ti hi saddaṃ sutvā tiracchānagatāpi ‘idaṃ nāmesa kāreti maññe’ti ñatvā āgacchanti ceva gacchanti ca. Tisamuṭṭhānikakāyaṃ cāleti na cāletīti, ayaṃ pana vāro idha na labbhati. Purimacittasamuṭṭhānāya upatthambhanakiccampi natthi. Yā pana tasmiṃ vacīdvāre siddhā cetanā, yāya musā katheti, pesuññaṃ katheti, pharusaṃ katheti, samphaṃ palapati, musāvādādīhi viramati, idaṃ vacīkammaṃ nāma. Ito paraṃ sabbaṃ kammavavatthānañca dvāravavatthānañca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbanti.
வசீகம்மத்³வாரகதா² நிட்டி²தா.
Vacīkammadvārakathā niṭṭhitā.
