| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ವಚೀಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Vacīkammadvārakathāvaṇṇanā
ಚತೂಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುಭಾಸಿತಭಾಸನಸಙ್ಖಾತಾ ಅಪಿಸುಣವಾಚಾ, ಧಮ್ಮಭಾಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಅಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ, ಪಿಯಭಾಸನಸಙ್ಖಾತಾ ಅಫರುಸವಾಚಾ, ಸಚ್ಚಭಾಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಅಮುಸಾವಾದೋ ಚಾತಿ ಏತಾ ವಾಚಾ ತಥಾಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಸಹಸದ್ದಾ ಪನಾತಿ ತಸ್ಸ ವಿಕಾರಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ಸಹ ಸಮ್ಭೂತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ಪನ ಸೋ ನ ಯಾವ ಸದ್ದಭಾವೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ವಿತಕ್ಕವಿಪ್ಫಾರಸದ್ದೋ ನ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಪವತ್ತೇನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೇನ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಸದ್ದೋ ವಿನಾಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಘಟ್ಟನೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ಯಾ ತಾಯ ವಾಚಾಯ ವಿಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೬೩೬) ಹಿ ವಚನತೋ ಅಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸದ್ದೇನ ಸಹ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ।
Catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatāti ettha subhāsitabhāsanasaṅkhātā apisuṇavācā, dhammabhāsanasaṅkhāto asamphappalāpo, piyabhāsanasaṅkhātā apharusavācā, saccabhāsanasaṅkhāto amusāvādo cāti etā vācā tathāpavattā cetanā daṭṭhabbā. Sahasaddā panāti tassa vikārassa saddena saha sambhūtattā vuttaṃ. Cittānuparivattitāya pana so na yāva saddabhāvīti daṭṭhabbo, vitakkavipphārasaddo na sotaviññeyyoti pavattena mahāaṭṭhakathāvādena cittasamuṭṭhānasaddo vināpi viññattighaṭṭanena uppajjatīti āpajjati. ‘‘Yā tāya vācāya viññattī’’ti (dha. sa. 636) hi vacanato asotaviññeyyasaddena saha viññattiyā uppatti natthīti viññāyatīti.
ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಸದ್ದಾಯತನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚ ನ ಕೋಚಿ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನೋ ಸದ್ದೋ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಂ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ। ಛಬ್ಬಿಧೇನ ರೂಪಸಙ್ಗಹಾದೀಸು ಹಿ ‘‘ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುತ’’ನ್ತಿ ಚ ನ ಕೋಚಿ ಸದ್ದೋ ನ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಹಜಮೇವ ಜಿವ್ಹಾತಾಲುಚಲನಾದಿಕರವಿತಕ್ಕಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುಖುಮಸದ್ದಂ ‘‘ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ಸುತ್ವಾ ಆದಿಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ತೇ ಪಟ್ಠಾನೇ ಚ ಓಳಾರಿಕಸದ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ವುತ್ತಾ ಸಿಯಾ। ಸದ್ದೋ ಚ ಅಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಚಾತಿ ವಿರುದ್ಧಮೇತನ್ತಿ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ ಘಟ್ಟನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಘಟ್ಟನಾ। ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಏವ ವಾ। ಘಟ್ಟನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಭೂತವಿಕಾರೋ ಹಿ ‘‘ಘಟ್ಟನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸಙ್ಘಟ್ಟನೇನ ಸಹೇವ ಸದ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪುಬ್ಬಾಪರಭಾವೇನ। ಪಥವೀಧಾತುಯಾತಿ ಇದಂ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ವಿಯ ಚಾಲನಂ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಅಧಿಕನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ವಿಕಾರಸ್ಸ ಚ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಬ್ಬಿಕಾರಾನಞ್ಹಿ ಭೂತಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋತಿ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಧಾನಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ವಿಯ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Cittasamuṭṭhānaṃ saddāyatananti ettha ca na koci cittasamuṭṭhāno saddo asaṅgahito nāma atthīti adhippāyena mahāaṭṭhakathāvādaṃ paṭisedheti. Chabbidhena rūpasaṅgahādīsu hi ‘‘sotaviññeyya’’nti ‘‘diṭṭhaṃ suta’’nti ettha ‘‘suta’’nti ca na koci saddo na saṅgayhatīti. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana viññattisahajameva jivhātālucalanādikaravitakkasamuṭṭhitaṃ sukhumasaddaṃ ‘‘dibbasotena sutvā ādisatī’’ti sutte paṭṭhāne ca oḷārikasaddaṃ sandhāya ‘‘sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti vuttanti iminā adhippāyena asotaviññeyyatā vuttā siyā. Saddo ca asotaviññeyyo cāti viruddhametanti pana paṭikkhepo veditabbo. Viññattipaccayā ghaṭṭanā viññattighaṭṭanā. Viññatti eva vā. Ghaṭṭanākārappavattabhūtavikāro hi ‘‘ghaṭṭanā’’ti vutto. Saṅghaṭṭanena saheva saddo uppajjati, na pubbāparabhāvena. Pathavīdhātuyāti idaṃ vāyodhātuyā viya cālanaṃ pathavīdhātuyā saṅghaṭṭanaṃ kiccaṃ adhikanti katvā vuttaṃ, vikārassa ca tappaccayabhāvo vuttanayeneva veditabbo. Tabbikārānañhi bhūtānaṃ aññamaññassa paccayabhāvoti. Aññampi sabbaṃ vidhānaṃ kāyaviññattiyaṃ viya veditabbaṃ.
ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಕಾಯಂ…ಪೇ॰… ನ ಲಬ್ಭತಿ। ನ ಹಿ ಚಾಲನಂ ಉಪಾದಿನ್ನಘಟ್ಟನನ್ತಿ। ಚಾಲನಞ್ಹಿ ದೇಸನ್ತರುಪ್ಪಾದನಪರಮ್ಪರತಾ, ಘಟ್ಟನಂ ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇನ ಭೂತಕಲಾಪಾನಂ ಆಸನ್ನತರುಪ್ಪಾದೋತಿ। ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೇನ ವಿನಾ ಪಠಮಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾಪಿ ಘಟ್ಟನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಘಟ್ಟನತ್ಥಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೇನ ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥಿ, ಲದ್ಧಾಸೇವನೇನ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಘಟ್ಟನಸ್ಸ ಬಲವಭಾವತೋ ಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಂ ನತ್ಥಿ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Tisamuṭṭhānikakāyaṃ…pe… na labbhati. Na hi cālanaṃ upādinnaghaṭṭananti. Cālanañhi desantaruppādanaparamparatā, ghaṭṭanaṃ paccayavisesena bhūtakalāpānaṃ āsannataruppādoti. Upatthambhanakiccampi natthīti upatthambhanena vinā paṭhamacittasamuṭṭhānāpi ghaṭṭanākārena pavattatīti ghaṭṭanatthaṃ upatthambhanena payojanaṃ natthi, laddhāsevanena citteneva ghaṭṭanassa balavabhāvato cāti adhippāyo. Upatthambhanaṃ natthi atthīti vicāretvā gahetabbaṃ.
ವಚೀಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vacīkammadvārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ವಚೀಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Vacīkammadvārakathāvaṇṇanā
