| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๑๐. วฑฺฒมานเตฺถรคาถาวณฺณนา
10. Vaḍḍhamānattheragāthāvaṇṇanā
สตฺติยา วิย โอมโฎฺฐติ อายสฺมโต วฑฺฒมานเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ กิร ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร อิโต เทฺวนวุเต กเปฺป ติสฺสสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต ติสฺสํ ภควนฺตํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สุปริปกฺกานิ วณฺฎโต มุตฺตานิ อมฺพผลานิ อทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวโลเก นิพฺพโตฺต อปราปรํ ปุญฺญกมฺมานิ อุปจินโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เวสาลิยํ ลิจฺฉวิราชกุเล นิพฺพตฺติ, วฑฺฒมาโนติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วยปฺปโตฺต สโทฺธ ปสโนฺน ทายโก ทานรโต การโก สงฺฆุปฎฺฐาโก หุตฺวา ตถารูเป อปราเธ สตฺถารา ปตฺตนิกฺกุชฺชนกเมฺม การาปิเต อคฺคิํ อกฺกโนฺต วิย สงฺฆํ ขมาเปตฺวา กมฺมํ ปฎิปฺปสฺสเมฺภตฺวา สญฺชาตสํเวโค ปพฺพชิ, ปพฺพชิตฺวา ปน ถินมิทฺธาภิภูโต วิหาสิฯ ตํ สตฺถา สํเวเชโนฺต ‘‘สตฺติยา วิย โอมโฎฺฐ’’ติ คาถํ อภาสิฯ
Sattiyāviya omaṭṭhoti āyasmato vaḍḍhamānattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi kira purimabuddhesu katādhikāro ito dvenavute kappe tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto tissaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso suparipakkāni vaṇṭato muttāni ambaphalāni adāsi. So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññakammāni upacinanto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakule nibbatti, vaḍḍhamānotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto saddho pasanno dāyako dānarato kārako saṅghupaṭṭhāko hutvā tathārūpe aparādhe satthārā pattanikkujjanakamme kārāpite aggiṃ akkanto viya saṅghaṃ khamāpetvā kammaṃ paṭippassambhetvā sañjātasaṃvego pabbaji, pabbajitvā pana thinamiddhābhibhūto vihāsi. Taṃ satthā saṃvejento ‘‘sattiyā viya omaṭṭho’’ti gāthaṃ abhāsi.
๔๐. ตตฺถ ภวราคปฺปหานายาติ ภวราคสฺส รูปราคสฺส อรูปราคสฺส จ ปชหนตฺถายฯ ยทิปิ อชฺฌตฺตสํโยชนานิ อปฺปหาย พหิทฺธสํโยชนานํ ปหานํ นาม นตฺถิ, นานนฺตริกภาวโต ปน อุทฺธมฺภาคิยสํโยชนปฺปหานวจเนน โอรมฺภาคิยสํโยชนปฺปหานมฺปิ วุตฺตเมว โหติฯ ยสฺมา วา สมุจฺฉิโนฺนรมฺภาคิยสํโยชนานมฺปิ เกสญฺจิ อริยานํ อุทฺธมฺภาคิยสํโยชนานิ ทุปฺปเหยฺยานิ โหนฺติ, ตสฺมา สุปฺปเหยฺยโต ทุปฺปเหยฺยเมว ทเสฺสโนฺต ภควา ภวราคปฺปหานสีเสน สพฺพสฺสาปิ อุทฺธมฺภาคิยสํโยชนสฺส ปหานมาหฯ เถรสฺส เอว วา อชฺฌาสยวเสเนวํ วุตฺตํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ
40. Tattha bhavarāgappahānāyāti bhavarāgassa rūparāgassa arūparāgassa ca pajahanatthāya. Yadipi ajjhattasaṃyojanāni appahāya bahiddhasaṃyojanānaṃ pahānaṃ nāma natthi, nānantarikabhāvato pana uddhambhāgiyasaṃyojanappahānavacanena orambhāgiyasaṃyojanappahānampi vuttameva hoti. Yasmā vā samucchinnorambhāgiyasaṃyojanānampi kesañci ariyānaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanāni duppaheyyāni honti, tasmā suppaheyyato duppaheyyameva dassento bhagavā bhavarāgappahānasīsena sabbassāpi uddhambhāgiyasaṃyojanassa pahānamāha. Therassa eva vā ajjhāsayavasenevaṃ vuttaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
วฑฺฒมานเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vaḍḍhamānattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
จตุตฺถวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๑๐. วฑฺฒมานเตฺถรคาถา • 10. Vaḍḍhamānattheragāthā
