| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
๔. จตุตฺถปาราชิกํ
4. Catutthapārājikaṃ
วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุวณฺณนา
Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
๑๙๓. อธิเฎฺฐมาติ สํวิทหามฯ อิริยาปถํ สณฺฐเปตฺวาติ ปธานานุรูปํ กตฺวาฯ อนาคตสมฺพเนฺธ ปน อสตีติ ภาสิโต ภวิสฺสตีติ ปาฐเสสํ กตฺวา อนาคตสมฺพเนฺธ อสติฯ ภาสิโตติ อตีตวจนํ กถํ อนาคตวจเนน สมฺพนฺธมุปคจฺฉตีติ อาห ลกฺขณํ ปนาติอาทิฯ อีทิเส หิ ฐาเน ธาตุสมฺพเนฺธ ปจฺจยาติ อิมินา ลกฺขเณน ธาตฺวตฺถสมฺพเนฺธ สติ อยถากาลวิหิตาปิ ปจฺจยา สาธโว ภวนฺตีติ สทฺทสตฺถวิทู วทนฺติฯ
193.Adhiṭṭhemāti saṃvidahāma. Iriyāpathaṃ saṇṭhapetvāti padhānānurūpaṃ katvā. Anāgatasambandhe pana asatīti bhāsito bhavissatīti pāṭhasesaṃ katvā anāgatasambandhe asati. Bhāsitoti atītavacanaṃ kathaṃ anāgatavacanena sambandhamupagacchatīti āha lakkhaṇaṃ panātiādi. Īdise hi ṭhāne dhātusambandhe paccayāti iminā lakkhaṇena dhātvatthasambandhe sati ayathākālavihitāpi paccayā sādhavo bhavantīti saddasatthavidū vadanti.
๑๙๔. วณฺณวาติ อิมินา อภินวุปฺปนฺนวณฺณตา วุตฺตาฯ ปสนฺนมุขวณฺณาติ อิมินา มุขวณฺณสฺส อติปณีตตา วุตฺตาฯ วิปฺปสนฺนจฺฉวิวณฺณาติ อิมินา ปกติสรีรวณฺณเสฺสว ยถาวุตฺตนเยน วิปฺปสนฺนตา วุตฺตาฯ ยสฺมา อินฺทฺริยานํ อุปาทารูปตฺตา นิสฺสยวเสเนว ปีณนนฺติ อาห ‘‘อภินิวิโฎฺฐกาสสฺส ปริปุณฺณตฺตา’’ติฯ ปญฺจปฺปสาทานํ วิย หทยรูปสฺสาปิ ปริปุณฺณตา วุตฺตาเยวาติ อาห ‘‘มนจฺฉฎฺฐานํ อินฺทฺริยาน’’นฺติฯ อุเทฺทสํ ปริปุจฺฉํ อนุยุญฺชนฺตา อิมํ สรีรโสภํ เนว ปาปุณิํสูติ สมฺพโนฺธฯ ยถา ตนฺติ เอตฺถ ตนฺติ นิปาตมตฺตํฯ จตุจกฺกนฺติ เอตฺถ ปวตฺตนเฎฺฐน อิริยาปโถว จกฺกนฺติ วุโตฺตฯ
194.Vaṇṇavāti iminā abhinavuppannavaṇṇatā vuttā. Pasannamukhavaṇṇāti iminā mukhavaṇṇassa atipaṇītatā vuttā. Vippasannacchavivaṇṇāti iminā pakatisarīravaṇṇasseva yathāvuttanayena vippasannatā vuttā. Yasmā indriyānaṃ upādārūpattā nissayavaseneva pīṇananti āha ‘‘abhiniviṭṭhokāsassa paripuṇṇattā’’ti. Pañcappasādānaṃ viya hadayarūpassāpi paripuṇṇatā vuttāyevāti āha ‘‘manacchaṭṭhānaṃ indriyāna’’nti. Uddesaṃ paripucchaṃ anuyuñjantā imaṃ sarīrasobhaṃ neva pāpuṇiṃsūti sambandho. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ. Catucakkanti ettha pavattanaṭṭhena iriyāpathova cakkanti vutto.
๑๙๕. อุปลพฺภนฺตีติ ทิสฺสนฺติ, ญายนฺตีติ อโตฺถฯ ปจโนฺตติ ปีเฬโนฺต, เคหาทีนิ วา สยํ ฑหโนฺต, อเญฺญหิ วา ปาเจโนฺตฯ อุทฺธเตติ อุทฺธจฺจปกติเกฯ อุนฺนเฬติ อุคฺคตนฬสทิเสน อุคฺคตตุจฺฉมาเนน สหิเตฯ จปเลติ ปตฺตจีวรมณฺฑนาทินา จาปเลฺลน ยุเตฺตฯ มุขเรติ ขรวจเนฯ ปากตินฺทฺริเยติ อสํวุตตฺตา คิหิกาเล วิย ปกติยํ ฐิตินฺทฺริเยฯ อิริยาปถสณฺฐปนาทีนีติ อาทิ-สเทฺทน ปจฺจยปฎิเสวนสามนฺตชปฺปานํ คหณํ เวทิตพฺพํฯ ปรมสเลฺลขวุตฺตีหิ มหาอริยวํเสหิ ภิกฺขูหิ นิวุตฺถเสนาสนานิ โลกสมฺมตเสนาสนานิ นามฯ ปริปาเจตุนฺติ วิมฺหาปนวเสน ปริณาเมตุํฯ ภิกฺขาจาเร อสมฺปชฺชมาเนติ อิทํ ชนปทจาริกํ จรนฺตีติ อิมินา สมฺพนฺธิตพฺพํ, น ปน ปาฬิํ วาเจโนฺตติอาทีหิ, ตานิ ปน ปทานิ อตฺตโน นิรนฺตรวาสฎฺฐาเนปิ ชนปเทสุปิ กตฺตพฺพกิจฺจทสฺสนวเสน วุตฺตานิ, ตานิ จ เต วตฺตสีเสน กโรนฺติ, น ลาภนิมิตฺตํ, เตนาห ตนฺตีติอาทิฯ กิเจฺฉนาติ อิมเสฺสว เววจนํ กสิเรนาติฯ ตทุภยมฺปิ ปารมีปูรณวายามํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สาธารณปริกฺขารภาเวนาติ สงฺฆิกปริกฺขารภาเวนฯ ตถาภาวโต เถเนตฺวาติ อวิสฺสชฺชิยอเวภงฺคิยภาวโต เถเนตฺวา, น ฐานาจาวนวเสนาติ อธิปฺปาโย, เตนาห ‘‘กุลทูสกทุกฺกฎํ อาปชฺชตี’’ติฯ อสนฺตนฺติ อิมสฺส อภูตนฺติ อิทํ การณวจนํ, อนุปฺปนฺนตฺตา อวิชฺชมานนฺติ อโตฺถฯ กิตวเสฺสวาติ กิตวสฺส สกุณคหณมิวฯ เกราฎิกสฺสาติ สฐสฺสฯ สมโณติ โคตฺตมตฺตํ อนุโภนฺติ ธาเรนฺตีติ โคตฺรภุโน, นามมตฺตสมณาติ อโตฺถฯ ทุชฺชานปริเจฺฉทนฺติ อนนฺตทุกฺขตฺตา ‘‘เอตฺตกํ ทุกฺข’’นฺติ สงฺขฺยาวเสน ปริจฺฉินฺทิตฺวา ญาตุํ สพฺพญฺญุตญฺญาเณนาปิ ทุกฺกรํ, น ปน สรูปวเสน ญาตุํ พุทฺธญาณสฺส อวิสยภาวาฯ
195.Upalabbhantīti dissanti, ñāyantīti attho. Pacantoti pīḷento, gehādīni vā sayaṃ ḍahanto, aññehi vā pācento. Uddhateti uddhaccapakatike. Unnaḷeti uggatanaḷasadisena uggatatucchamānena sahite. Capaleti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yutte. Mukhareti kharavacane. Pākatindriyeti asaṃvutattā gihikāle viya pakatiyaṃ ṭhitindriye. Iriyāpathasaṇṭhapanādīnīti ādi-saddena paccayapaṭisevanasāmantajappānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Paramasallekhavuttīhi mahāariyavaṃsehi bhikkhūhi nivutthasenāsanāni lokasammatasenāsanāni nāma. Paripācetunti vimhāpanavasena pariṇāmetuṃ. Bhikkhācāre asampajjamāneti idaṃ janapadacārikaṃcarantīti iminā sambandhitabbaṃ, na pana pāḷiṃ vācentotiādīhi, tāni pana padāni attano nirantaravāsaṭṭhānepi janapadesupi kattabbakiccadassanavasena vuttāni, tāni ca te vattasīsena karonti, na lābhanimittaṃ, tenāha tantītiādi. Kicchenāti imasseva vevacanaṃ kasirenāti. Tadubhayampi pāramīpūraṇavāyāmaṃ sandhāya vuttaṃ. Sādhāraṇaparikkhārabhāvenāti saṅghikaparikkhārabhāvena. Tathābhāvato thenetvāti avissajjiyaavebhaṅgiyabhāvato thenetvā, na ṭhānācāvanavasenāti adhippāyo, tenāha ‘‘kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjatī’’ti. Asantanti imassa abhūtanti idaṃ kāraṇavacanaṃ, anuppannattā avijjamānanti attho. Kitavassevāti kitavassa sakuṇagahaṇamiva. Kerāṭikassāti saṭhassa. Samaṇoti gottamattaṃ anubhonti dhārentīti gotrabhuno, nāmamattasamaṇāti attho. Dujjānaparicchedanti anantadukkhattā ‘‘ettakaṃ dukkha’’nti saṅkhyāvasena paricchinditvā ñātuṃ sabbaññutaññāṇenāpi dukkaraṃ, na pana sarūpavasena ñātuṃ buddhañāṇassa avisayabhāvā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. จตุตฺถปาราชิกํ • 4. Catutthapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๔. จตุตฺถปาราชิกํ • 4. Catutthapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุวณฺณนา • Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุวณฺณนา • Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
