| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ
4. Catutthapārājikaṃ
ਚਤੁਸਚ੍ਚવਿਦੂਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਸਮਾਹਟਾਨਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਂ, ਤਂ ਅવੇਦਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੀਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚવਿਦੂ। ਸਤਿਪਿ ਸਾવਕਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਚਤੁਸਚ੍ਚવਿਦੁਭਾવੇ ਅਨਞ੍ਞਪੁਬ੍ਬਕਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਚਤੁਸਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਾਯ ਬਲੇਸੁ ਚ વਸੀਭਾવਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਪਸਾਰਿਤਭਾવੇਨ ਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਚ ਭਗવਾવ વਿਸੇਸੇਨ ‘‘ਚਤੁਸਚ੍ਚવਿਦੂ’’ਤਿ ਥੋਮਨਂ ਅਰਹਤਿ।
Catusaccavidūti cattāri saccāni samāhaṭāni catusaccaṃ, taṃ avedi paṭivijjhīti catusaccavidū. Satipi sāvakānaṃ paccekabuddhānañca catusaccavidubhāve anaññapubbakattā bhagavato catusaccadassanassa tattha ca sabbaññutāya balesu ca vasībhāvassa pattito parasantānesu pasāritabhāvena pākaṭattā ca bhagavāva visesena ‘‘catusaccavidū’’ti thomanaṃ arahati.
વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ
Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
੧੯੩. ਅਧਿਟ੍ਠੇਮਾਤਿ ਸਂવਿਦਹਾਮ। ਦੂਤਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਗਿਹੀਨਂ ਪਣ੍ਣਂ વਾ ਸਾਸਨਂ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਮਨਂ। ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਪਧਾਨਾਨੁਰੂਪਂ ਕਤ੍વਾ। ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ વਾਤਿ ‘‘ਅਯ੍ਯਾ ਸਨ੍ਤਇਰਿਯਾਪਥਾ ਅਤਿવਿਯ ਉਪਸਨ੍ਤਾ, ਕਤਰਂ વਿਸੇਸਮਧਿਗਚ੍ਛਿਂਸੂ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ। ਅਨਾਗਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਪਨ ਅਸਤੀਤਿ ‘‘ਭਾਸਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਾਠਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨਾਗਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਅਸਤਿ। ‘‘ਭਾਸਿਤੋ’’ਤਿ ਅਤੀਤવਚਨਂ ਕਥਂ ਅਨਾਗਤવਚਨੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੁਪਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਨ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥਤੋ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਈਦਿਸੇ ਹਿ ਠਾਨੇ ‘‘ਧਾਤੁਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਧਾਤ੍વਤ੍ਥਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਤਿ ਅਯਥਾਕਾਲવਿਹਿਤਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਾਧવੋ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥવਿਦੂ વਦਨ੍ਤਿ।
193.Adhiṭṭhemāti saṃvidahāma. Dūtakammanti gihīnaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ. Iriyāpathaṃ saṇṭhapetvāti padhānānurūpaṃ katvā. Pucchantānaṃ vāti ‘‘ayyā santairiyāpathā ativiya upasantā, kataraṃ visesamadhigacchiṃsū’’ti pucchantānaṃ. Anāgatasambandhe pana asatīti ‘‘bhāsito bhavissatī’’ti pāṭhasesaṃ katvā anāgatasambandhe asati. ‘‘Bhāsito’’ti atītavacanaṃ kathaṃ anāgatavacanena sambandhamupagacchatīti āha ‘‘lakkhaṇaṃ pana saddasatthato pariyesitabba’’nti. Īdise hi ṭhāne ‘‘dhātusambandhe paccayā’’ti iminā lakkhaṇena dhātvatthasambandhe sati ayathākālavihitāpi paccayā sādhavo bhavantīti saddasatthavidū vadanti.
੧੯੪. વਣ੍ਣવਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਕਲਸਰੀਰਾਨੁਗਤવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮਨਾਪਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਸਨ੍ਨਮੁਖવਣ੍ਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਕਲਸਰੀਰવਣ੍ਣਤੋਪਿ ਅਧਿਕਤਰਂ ਮੁਖવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮਨਾਪਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਛવਿવਣ੍ਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸੇવ ਸਰੀਰવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਅਤਿવਿਯ ਪਸਨ੍ਨਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਊਨਤ੍ਤਂ વਾ ਪੂਰਣਤ੍ਤਂ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠੋਕਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਛਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠੋਕਾਸੋ ਹਦਯવਤ੍ਥੁ, ਪਞ੍ਚਪਸਾਦਾਨਂ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠੋਕਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾવਚਨੇਨੇવ ਹਦਯવਤ੍ਥੁਆਦਿਸਕਲਸਰੀਰਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਭਨ੍ਤਮਿਗਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਤ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਤੋ ਭਨ੍ਤਮਿਗਸਦਿਸਾ। ਚਤੁਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਂ। ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਹਿ ਇਧ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਨવਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਨવਹਿ વਣਮੁਖੇਹਿ ਨવਦ੍વਾਰਂ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਸੀਸਰੋਗਾਦਿਦੁਕ੍ਖਂ। ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇਸੂਤਿ ਪਤ੍ਤਪਚਨਚੀવਰਰਜਨਯੋਗਟ੍ਠਾਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚੇਸੁ। ਯਾਪੇਤੁਨ੍ਤਿ વਹਿਤੁਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਗਮੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
194.Vaṇṇavāti iminā sakalasarīrānugatavaṇṇassa manāpatā vuttā. Pasannamukhavaṇṇāti iminā sakalasarīravaṇṇatopi adhikataraṃ mukhavaṇṇassa manāpatā vuttā. Vippasannachavivaṇṇāti iminā pana vijjamānasseva sarīravaṇṇassa ativiya pasannatā vuttā. Yasmā indriyānaṃ ūnattaṃ vā pūraṇattaṃ vā natthi, tasmā ‘‘abhiniviṭṭhokāsassa paripuṇṇattā’’ti vuttaṃ. Chaṭṭhassa abhiniviṭṭhokāso hadayavatthu, pañcapasādānaṃ abhiniviṭṭhokāsassa paripuṇṇatāvacaneneva hadayavatthuādisakalasarīrassa paripuṇṇatā dassitāyeva hotīti āha – ‘‘manacchaṭṭhānaṃindriyāna’’nti. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ. Bhantamigappaṭibhāgāti kattabbākattabbassa ajānanato bhantamigasadisā. Catucakkanti catuiriyāpathaṃ. Iriyāpatho hi idha pavattanaṭṭhena ‘‘cakka’’nti adhippeto. Navadvāranti navahi vaṇamukhehi navadvāraṃ. Dukkhanti sīsarogādidukkhaṃ. Sabbakiccesūti pattapacanacīvararajanayogaṭṭhānādikiccesu. Yāpetunti vahituṃ pavattetuṃ. Tenāha ‘‘gametu’’nti.
੧੯੫. ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤੇਸਂ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਤੇਸਂ ਉਪਲਬ੍ਭਮਾਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਚੇવ ਉਪਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਚਾ’’ਤਿ। ਉਪਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਨ੍ਥਦੂਹਨਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਨ੍ਥਘਾਤਨਕਮ੍ਮਂ। ਹਨਨ੍ਤੋਤਿ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ। ਘਾਤੇਨ੍ਤੋਤਿ ਮਾਰਾਪੇਨ੍ਤੋ। ਅਥ વਾ ਹਨਨ੍ਤੋਤਿ ਬਨ੍ਧਨਤਾਲ਼ਨਾਦੀਹਿ ਹਿਂਸਨ੍ਤੋ। ਘਾਤੇਨ੍ਤੋਤਿ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ। ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋਤਿ ਪਰੇਸਂ ਹਤ੍ਥਾਦੀਨਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ। ਪਚਨ੍ਤੋਤਿ ਦਣ੍ਡੇਨ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਨ੍ਤੋ। ਪਚਨਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਦਹਨਂ વਿਬਾਧਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਪਚਨ੍ਤੋਤਿ વਾ ਤਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਾਸੇਨ੍ਤੋ। ਅਥ વਾ ਪਚਨ੍ਤੋਤਿ ਗਾਮੇਸੁ ਅਗ੍ਗਿਪਾਤਨવਸੇਨ ਗੇਹਾਦੀਨਿ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਅਜੇਲ਼ਕਾਦੀਨਿ ਪਚਨ੍ਤੋ।
195.Santoti iminā tesaṃ vijjamānataṃ dasseti, saṃvijjamānāti iminā pana tesaṃ upalabbhamānataṃ dasseti. Tenāha – ‘‘atthi ceva upalabbhanti cā’’ti. Upalabbhantīti dissanti, ñāyantīti attho. Panthadūhanakammanti panthaghātanakammaṃ. Hanantoti mārento. Ghātentoti mārāpento. Atha vā hanantoti bandhanatāḷanādīhi hiṃsanto. Ghātentoti mārento. Chindantoti paresaṃ hatthādīni chindanto. Pacantoti daṇḍena uppīḷento. Pacanañhettha dahanaṃ vibādhanaṃ adhippetaṃ. Pacantoti vā tajjento tāsento. Atha vā pacantoti gāmesu aggipātanavasena gehādīni jhāpetvā tattha ajeḷakādīni pacanto.
ਯੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਬਹੁਲਗਾਰવਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿવੀਤਿਕ੍ਕਮਬਹੁਲਾ, ਤੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਅਤਿਬ੍ਬਗਾਰવਾ। ਉਦ੍ਧਤੇਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯੇ ਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਕਪ੍ਪਿਯੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਅવਜ੍ਜੇ વਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾਯ વਜ੍ਜੇ ਅવਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਚ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕਤਿਕੇ। ਉਨ੍ਨਲ਼ੇਤਿ ਉਗ੍ਗਤਨਲ਼ੇ, ਉਟ੍ਠਿਤਤੁਚ੍ਛਮਾਨੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਚਪਲੇਤਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਣ੍ਡਨਾਦਿਨਾ ਚਾਪਲ੍ਲੇਨ ਯੁਤ੍ਤੇ। ਮੁਖਰੇਤਿ ਮੁਖਖਰੇ , ਖਰવਚਨੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚੇਤਿ ਅਸਂਯਤવਚਨੇ ਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕવਚਨਪ੍ਪਲਾਪਿਨੇ। ਮੁਟ੍ਠਾ ਨਟ੍ਠਾ ਸਤਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤੀ, ਸਤਿવਿਰਹਿਤੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੇਤਿ ਨਿਪ੍ਪਞ੍ਞੇ। ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਤਿ ਸਂવਰਾਭਾવੇਨ ਗਿਹਿਕਾਲੇ વਿਯ વਿવਟਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ। ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇਹਿ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਕੇਤਿ ਧਮ੍ਮੇਨ ਆਮਿਸੇਨ ਚ ਅਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇਹਿ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤੇ ਅਨਾਥੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠੇ। ਲਾਭਗਰੁਕੇਤਿ ਪਚ੍ਚਯਗਰੁਕੇ।
Ye sikkhāpadesu bahulagāravā na honti āpattivītikkamabahulā, te sikkhāpadesu atibbagāravā. Uddhateti akappiye kappiyasaññitāya kappiye akappiyasaññitāya avajje vajjasaññitāya vajje avajjasaññitāya ca uddhaccapakatike. Unnaḷeti uggatanaḷe, uṭṭhitatucchamāneti vuttaṃ hoti. Capaleti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yutte. Mukhareti mukhakhare , kharavacaneti vuttaṃ hoti. Vikiṇṇavāceti asaṃyatavacane divasampi niratthakavacanappalāpine. Muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatī, sativirahiteti vuttaṃ hoti. Asampajāneti nippaññe. Pākatindriyeti saṃvarābhāvena gihikāle viya vivaṭaindriye. Ācariyupajjhāyehi pariccattaketi dhammena āmisena ca asaṅgahetvā ācariyupajjhāyehi pariccatte anāthe appatiṭṭhe. Lābhagaruketi paccayagaruke.
ਇਰਿਯਾਪਥਸਣ੍ਠਪਨਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਾਨਂ ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੭) ਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥਸਣ੍ਠਪਨਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ ਕੁਹਕવਤ੍ਥੁ ਆਗਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਕਤੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥਸਣ੍ਠਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਕવਤ੍ਥੁ। ਤਥਾ ਚੀવਰਾਦੀਹਿ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਸ੍ਸ ਤਦਤ੍ਥਿਕਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਨੇਨ ਤੇ ਚ ਗਹਪਤਿਕੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਦ੍ਧੇ ਞਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤੇਸਂ ‘‘ਅਹੋ ਅਯ੍ਯੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ ਨੋ ਅਸ੍ਸ, ਸਚੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧੇਹਿ ਉਪਾਯੇਹਿ ਪਣੀਤਾਨਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਿ ਉਪਨੇਨ੍ਤਾਨਂ ਤਦਨੁਗ੍ਗਹਕਾਮਤਂਯੇવ ਆવਿਕਤ੍વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਅਸੀਤਿਸਕਟਭਾਰੇਹਿ ਉਪਨਾਮਨਹੇਤੁਭੂਤਂ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਕવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਸਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਧਿਗਮਪਰਿਦੀਪਨવਾਚਾਯ ਤਥਾ ਤਥਾ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਕવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤਾਦਿવਿਹਾਰੋ ਲੋਕਸਮ੍ਮਤਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ। ਲੋਕਸਮ੍ਮਤ …ਪੇ॰… ਉਪਾਯੇਹਿ ਸਂવਣ੍ਣਿਯਮਾਨਗੁਣੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਰਿਪਾਚੇਤੁਨ੍ਤਿ ਪਰਿਣਾਮੇਤੁਂ। ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਨ੍ਥਧੁਰਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਤਮ੍ਮੂਲਕਪਚ੍ਚਯਪਰਿਭੋਗੇ ਦੋਸਾਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰੇ ਅਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਤਿ ਗੋਚਰਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਲਭਿਤਬ੍ਬਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਅਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ। ਤੇ ਚ વਤ੍ਤਸੀਸੇਨ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪੇਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਲਾਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਨ੍ਤਿਪવੇਣਿਘਟਨਕਾ ਸਾਸਨਜੋਤਕਾ’’ਤਿ।
Iriyāpathasaṇṭhapanādīnīti ādi-saddena paccayapaṭisevanasāmantajappānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Mahāniddese (mahāni. 87) hi iriyāpathasaṇṭhapanapaccayapaṭisevanasāmantajappanavasena tividhaṃ kuhakavatthu āgataṃ. Tattha pāpicchasseva sato sambhāvanādhippāyakatena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasaṇṭhapanasaṅkhātaṃ kuhakavatthu. Tathā cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhepanena te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitasaddhe ñatvā puna tesaṃ ‘‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa, sace appamattakampi kiñci paṭiggaṇheyyā’’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva āvikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti asītisakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhakavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhakavatthūti veditabbaṃ. Cittalapabbatādivihāro lokasammatasenāsanaṃ nāma. Lokasammata …pe… upāyehi saṃvaṇṇiyamānaguṇoti sambandho. Paripācetunti pariṇāmetuṃ. Suddhacittena attano ganthadhurādikammaṃ katvā vicarantānaṃ tammūlakapaccayaparibhoge dosābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ye panā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhācāre asampajjamāneti gocaragāme bhikkhāya caritvā labhitabbapiṇḍapāte asampajjante. Te ca vattasīsena sabbampetaṃ karonti, na lābhanimittaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘tantipaveṇighaṭanakā sāsanajotakā’’ti.
ਕਿਚ੍ਛੇਨਾਤਿ ਨ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਮਗ੍ਗਾ ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਾਰਮੀਪੂਰਣਕਾਲੇ ਪਨ ਸਰਾਗਦੋਸਮੋਹਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਆਗਤਾਨਂ ਯਾਚਕਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਤਪ੍ਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਸੀਸਂ ਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ ਗਲਲੋਹਿਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸੁਅਞ੍ਜਿਤਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਕੁਲવਂਸਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਕਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਨਾਪਚਾਰਿਨਿਂ ਭਰਿਯਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਿ ਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਖਨ੍ਤਿવਾਦੀਸਦਿਸੇਸੁ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਸੁ ਛੇਜ੍ਜਭੇਜ੍ਜਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨੀਯਪਟਿਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸਿਰੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ।
Kicchenāti na dukkhāya paṭipadāya. Buddhānañhi cattāropi maggā sukhāpaṭipadāva honti, pāramīpūraṇakāle pana sarāgadosamohasseva sato āgatānaṃ yācakānaṃ alaṅkatappaṭiyattaṃ sīsaṃ kantitvā galalohitaṃ nīharitvā suañjitāni akkhīni uppāṭetvā kulavaṃsappatiṭṭhāpakaṃ puttaṃ manāpacāriniṃ bhariyanti evamādīni dentassa aññānipi khantivādīsadisesu attabhāvesu chejjabhejjādīni pāpuṇantassa āgamanīyapaṭipadaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kasirenāti tasseva vevacanaṃ.
ਏਕਸ੍ਸੇવ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਗਰੁਭਾવਤੋ ‘‘ਗਰੁਭਣ੍ਡਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਭਾਜੇਤ੍વਾਪਿ ਗਹੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ‘‘ਗਰੁਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਾਧਾਰਣਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭਾવੇਨਾਤਿ ਸਙ੍ਘਿਕਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਭਿਕ੍ਖੁਸਾਧਾਰਣਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭਾવੇਨ। ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਉਪਲਾਪੇਤੀਤਿ ਇਦਂ ਅਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਤਥਾਭਾવਤੋ ਥੇਨੇਤ੍વਾ’’ਤਿ, ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਯਅવੇਭਙ੍ਗਿਯਭਾવਤੋ ਥੇਨੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਰੁਭਣ੍ਡਞ੍ਹਿ ਕੁਲਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਯਅવਏਭਙ੍ਗਿਯਭਾવਂ ਥੇਨੇਤਿ। ਕੁਲਦੂਸਕਦੁਕ੍ਕਟਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਚ੍ਚਯਾ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯੇਨਪਿ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ।
Ekasseva dātuṃ asakkuṇeyyatāya garubhāvato ‘‘garubhaṇḍānī’’ti vuttaṃ, sabbesaṃ bhājetvāpi gahetuṃ asakkuṇeyyatāya ‘‘garuparikkhārānī’’ti vuttaṃ. Sādhāraṇaparikkhārabhāvenāti saṅghikattā sabbabhikkhusādhāraṇaparikkhārabhāvena. Saṅgaṇhāti upalāpetīti idaṃ atheyyacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘tathābhāvato thenetvā’’ti, avissajjiyaavebhaṅgiyabhāvato thenetvāti attho. Garubhaṇḍañhi kulasaṅgahatthāya vissajjento vibhajanto ca tassa avissajjiyaavaebhaṅgiyabhāvaṃ theneti. Kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjatīti ettha ‘‘yo vissajjeyya, āpatti thullaccayassā’’ti vuttattā vissajjanapaccayā thullaccayenapi na muccati.
ਅਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਅਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਉਲ੍ਲਪਤੀਤਿ ਉਗ੍ਗਤਾਯੁਕੋ ਲਪਤਿ। ਸੀਲਞ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਆਯੁ, ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਲਪਨਸਮਕਾਲਮੇવ વਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਸਨ੍ਤਸਮ੍ਭਾવਨਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਗੁਣੇਹਿ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਯ। ਏવਞ੍ਹਿ ਗਣ੍ਹਤਾ…ਪੇ॰… ਥੇਨੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਸਨ੍ਤਸਮ੍ਭਾવਨਾਯ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਸ੍ਸ ਥੇਨੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋਪਿ ਥੇਨਿਤੋਯੇવ ਹੋਤਿ। ਕਿਤવਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਕਿਤવਸ੍ਸ ਸਕੁਣਗ੍ਗਹਣਮਿવ। ਕੇਰਾਟਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਸਠਸ੍ਸ। ਗੋਤ੍ਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਾਧਾਰਣਨਾਮਂ, ਮਤ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੋ ਲੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮਣਾਤਿ ਗੋਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਗੋਤ੍ਰਭੁਨੋ, ਨਾਮਮਤ੍ਤਸਮਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Asantanti avijjamānaṃ. Abhūtanti anuppannaṃ. Anuppannattā hi tassa taṃ asantanti. Purimassa pacchimaṃ kāraṇavacanaṃ. Ullapatīti uggatāyuko lapati. Sīlañhi bhikkhuno āyu, taṃ tassa tathālapanasamakālameva vigacchati. Asantasambhāvanāyāti attano avijjamānaguṇehi sambhāvanāya. Evañhi gaṇhatā…pe… thenetvā gahitā hontīti ettha asantasambhāvanāya raṭṭhapiṇḍassa thenetvā gahitattā lokuttaradhammopi thenitoyeva hoti. Kitavassevāti kitavassa sakuṇaggahaṇamiva. Kerāṭikassāti saṭhassa. Gottaṃ vuccati sādhāraṇanāmaṃ, matta-saddo luttaniddiṭṭho, tasmā samaṇāti gottamattaṃ anubhavanti dhārentīti gotrabhuno, nāmamattasamaṇāti vuttaṃ hoti.
વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ • Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ • Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
