| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ
4. Catutthapārājikaṃ
વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ
Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
੧੯੩. ਅਧਿਟ੍ਠੇਮਾਤਿ ਸਂવਿਦਹਾਮ। ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਪਧਾਨਾਨੁਰੂਪਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਨਾਗਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਪਨ ਅਸਤੀਤਿ ਭਾਸਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਾਠਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨਾਗਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਅਸਤਿ। ਭਾਸਿਤੋਤਿ ਅਤੀਤવਚਨਂ ਕਥਂ ਅਨਾਗਤવਚਨੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੁਪਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਆਹ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਨਾਤਿਆਦਿ। ਈਦਿਸੇ ਹਿ ਠਾਨੇ ਧਾਤੁਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਧਾਤ੍વਤ੍ਥਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਤਿ ਅਯਥਾਕਾਲવਿਹਿਤਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਾਧવੋ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥવਿਦੂ વਦਨ੍ਤਿ।
193.Adhiṭṭhemāti saṃvidahāma. Iriyāpathaṃ saṇṭhapetvāti padhānānurūpaṃ katvā. Anāgatasambandhe pana asatīti bhāsito bhavissatīti pāṭhasesaṃ katvā anāgatasambandhe asati. Bhāsitoti atītavacanaṃ kathaṃ anāgatavacanena sambandhamupagacchatīti āha lakkhaṇaṃ panātiādi. Īdise hi ṭhāne dhātusambandhe paccayāti iminā lakkhaṇena dhātvatthasambandhe sati ayathākālavihitāpi paccayā sādhavo bhavantīti saddasatthavidū vadanti.
੧੯੪. વਣ੍ਣવਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਭਿਨવੁਪ੍ਪਨ੍ਨવਣ੍ਣਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਸਨ੍ਨਮੁਖવਣ੍ਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮੁਖવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਅਤਿਪਣੀਤਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਚ੍ਛવਿવਣ੍ਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਕਤਿਸਰੀਰવਣ੍ਣਸ੍ਸੇવ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਤ੍ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨੇવ ਪੀਣਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠੋਕਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦਾਨਂ વਿਯ ਹਦਯਰੂਪਸ੍ਸਾਪਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾ વੁਤ੍ਤਾਯੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾ ਇਮਂ ਸਰੀਰਸੋਭਂ ਨੇવ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਯਥਾ ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਚਤੁਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੋવ ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
194.Vaṇṇavāti iminā abhinavuppannavaṇṇatā vuttā. Pasannamukhavaṇṇāti iminā mukhavaṇṇassa atipaṇītatā vuttā. Vippasannacchavivaṇṇāti iminā pakatisarīravaṇṇasseva yathāvuttanayena vippasannatā vuttā. Yasmā indriyānaṃ upādārūpattā nissayavaseneva pīṇananti āha ‘‘abhiniviṭṭhokāsassa paripuṇṇattā’’ti. Pañcappasādānaṃ viya hadayarūpassāpi paripuṇṇatā vuttāyevāti āha ‘‘manacchaṭṭhānaṃ indriyāna’’nti. Uddesaṃ paripucchaṃ anuyuñjantā imaṃ sarīrasobhaṃ neva pāpuṇiṃsūti sambandho. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ. Catucakkanti ettha pavattanaṭṭhena iriyāpathova cakkanti vutto.
੧੯੫. ਉਪਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚਨ੍ਤੋਤਿ ਪੀਲ਼ੇਨ੍ਤੋ, ਗੇਹਾਦੀਨਿ વਾ ਸਯਂ ਡਹਨ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਞੇਹਿ વਾ ਪਾਚੇਨ੍ਤੋ। ਉਦ੍ਧਤੇਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕਤਿਕੇ। ਉਨ੍ਨਲ਼ੇਤਿ ਉਗ੍ਗਤਨਲ਼ਸਦਿਸੇਨ ਉਗ੍ਗਤਤੁਚ੍ਛਮਾਨੇਨ ਸਹਿਤੇ। ਚਪਲੇਤਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਣ੍ਡਨਾਦਿਨਾ ਚਾਪਲ੍ਲੇਨ ਯੁਤ੍ਤੇ। ਮੁਖਰੇਤਿ ਖਰવਚਨੇ। ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਤਿ ਅਸਂવੁਤਤ੍ਤਾ ਗਿਹਿਕਾਲੇ વਿਯ ਪਕਤਿਯਂ ਠਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ। ਇਰਿਯਾਪਥਸਣ੍ਠਪਨਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਾਨਂ ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਰਮਸਲ੍ਲੇਖવੁਤ੍ਤੀਹਿ ਮਹਾਅਰਿਯવਂਸੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਨਿવੁਤ੍ਥਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਲੋਕਸਮ੍ਮਤਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਨਾਮ। ਪਰਿਪਾਚੇਤੁਨ੍ਤਿ વਿਮ੍ਹਾਪਨવਸੇਨ ਪਰਿਣਾਮੇਤੁਂ। ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰੇ ਅਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਤਿ ਇਦਂ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਂ વਾਚੇਨ੍ਤੋਤਿਆਦੀਹਿ, ਤਾਨਿ ਪਨ ਪਦਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰવਾਸਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਜਨਪਦੇਸੁਪਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਚ ਤੇ વਤ੍ਤਸੀਸੇਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਲਾਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਤੇਨਾਹ ਤਨ੍ਤੀਤਿਆਦਿ। ਕਿਚ੍ਛੇਨਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ ਕਸਿਰੇਨਾਤਿ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਪਾਰਮੀਪੂਰਣવਾਯਾਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਾਧਾਰਣਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭਾવੇਨਾਤਿ ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭਾવੇਨ। ਤਥਾਭਾવਤੋ ਥੇਨੇਤ੍વਾਤਿ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਯਅવੇਭਙ੍ਗਿਯਭਾવਤੋ ਥੇਨੇਤ੍વਾ, ਨ ਠਾਨਾਚਾવਨવਸੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕੁਲਦੂਸਕਦੁਕ੍ਕਟਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਅਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਭੂਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਕਾਰਣવਚਨਂ, ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਿਤવਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਕਿਤવਸ੍ਸ ਸਕੁਣਗਹਣਮਿવ। ਕੇਰਾਟਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਸਠਸ੍ਸ। ਸਮਣੋਤਿ ਗੋਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤਿ ਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਗੋਤ੍ਰਭੁਨੋ, ਨਾਮਮਤ੍ਤਸਮਣਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਜ੍ਜਾਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਦੁਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਾવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਞਾਤੁਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਰਂ, ਨ ਪਨ ਸਰੂਪવਸੇਨ ਞਾਤੁਂ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਸ੍ਸ ਅવਿਸਯਭਾવਾ।
195.Upalabbhantīti dissanti, ñāyantīti attho. Pacantoti pīḷento, gehādīni vā sayaṃ ḍahanto, aññehi vā pācento. Uddhateti uddhaccapakatike. Unnaḷeti uggatanaḷasadisena uggatatucchamānena sahite. Capaleti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yutte. Mukhareti kharavacane. Pākatindriyeti asaṃvutattā gihikāle viya pakatiyaṃ ṭhitindriye. Iriyāpathasaṇṭhapanādīnīti ādi-saddena paccayapaṭisevanasāmantajappānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Paramasallekhavuttīhi mahāariyavaṃsehi bhikkhūhi nivutthasenāsanāni lokasammatasenāsanāni nāma. Paripācetunti vimhāpanavasena pariṇāmetuṃ. Bhikkhācāre asampajjamāneti idaṃ janapadacārikaṃcarantīti iminā sambandhitabbaṃ, na pana pāḷiṃ vācentotiādīhi, tāni pana padāni attano nirantaravāsaṭṭhānepi janapadesupi kattabbakiccadassanavasena vuttāni, tāni ca te vattasīsena karonti, na lābhanimittaṃ, tenāha tantītiādi. Kicchenāti imasseva vevacanaṃ kasirenāti. Tadubhayampi pāramīpūraṇavāyāmaṃ sandhāya vuttaṃ. Sādhāraṇaparikkhārabhāvenāti saṅghikaparikkhārabhāvena. Tathābhāvato thenetvāti avissajjiyaavebhaṅgiyabhāvato thenetvā, na ṭhānācāvanavasenāti adhippāyo, tenāha ‘‘kuladūsakadukkaṭaṃ āpajjatī’’ti. Asantanti imassa abhūtanti idaṃ kāraṇavacanaṃ, anuppannattā avijjamānanti attho. Kitavassevāti kitavassa sakuṇagahaṇamiva. Kerāṭikassāti saṭhassa. Samaṇoti gottamattaṃ anubhonti dhārentīti gotrabhuno, nāmamattasamaṇāti attho. Dujjānaparicchedanti anantadukkhattā ‘‘ettakaṃ dukkha’’nti saṅkhyāvasena paricchinditvā ñātuṃ sabbaññutaññāṇenāpi dukkaraṃ, na pana sarūpavasena ñātuṃ buddhañāṇassa avisayabhāvā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ • Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ • Vaggumudātīriyabhikkhuvatthuvaṇṇanā
