Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
వజ్జిపుత్తకవత్థువణ్ణనా
Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
౪౩-౪. వజ్జీసు జనపదేసు వసన్తా వజ్జినో నామ, తేసం పుత్తా. యావదత్థన్తి యావతా అత్థో అధిప్పాయోతి వుత్తం హోతి, తత్థ యం వుత్తం ‘‘సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ దుబ్బల్యంఅనావికత్వా’’తి, తం కామం సిక్ఖాపచ్చక్ఖానే, తదేకట్ఠే చ దుబ్బల్యావికరణే పఞ్ఞత్తే సతి యుజ్జతి, న అఞ్ఞథా. తథాపి ఇదాని పఞ్ఞపేతబ్బం ఉపాదాయ వుత్తం, కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అతిరేకచీవరం ధారేస్సన్తి (పారా॰ ౪౫౯), ఆళవకా భిక్ఖూ కుటియో కారాపేన్తి అప్పమాణికాయో (పారా॰ ౩౪౨), భిక్ఖునియో ద్వే వస్సాని ఛసు ధమ్మేసు అసిక్ఖితసిక్ఖం సిక్ఖమానం వుట్ఠాపేన్తి (పాచి॰ ౧౦౭౭), సఙ్ఘేన అసమ్మతం వుట్ఠాపేన్తీతిఆది (పాచి॰ ౧౦౮౪) వియ దట్ఠబ్బం. న హి తతో పుబ్బే అధిట్ఠానం వికప్పనం వా అనుఞ్ఞాతం. యదభావా అతిరేకచీవరన్తి వదేయ్య, పమాణం వా న పఞ్ఞత్తం, యదభావా అప్పమాణికాయోతి వదేయ్య, ఏవంసమ్పదమిదం దట్ఠబ్బం. ‘‘ఉల్లుమ్పతు మం, భన్తే, సఙ్ఘో అనుకమ్పం ఉపాదాయా’’తి (మహావ॰ ౭౧, ౧౨౬) ఉపసమ్పదం యాచిత్వా ఉపసమ్పన్నేన ఉపసమ్పన్నసమనన్తరమేవ ‘‘ఉపసమ్పన్నేన భిక్ఖునా మేథునో ధమ్మో న పటిసేవితబ్బో, అసక్యపుత్తియో’’తి (మహావ॰ ౧౨౯) చ పఞ్ఞత్తేన అస్సమణాదిభావం ఉపగన్తుకామేన నను పఠమం అజ్ఝుపగతా సిక్ఖా పచ్చక్ఖాతబ్బా, తత్థ దుబ్బల్యం వా ఆవికాతబ్బం సియా, తే పన ‘‘సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ దుబ్బల్యం అనావికత్వా మేథునం ధమ్మం పటిసేవింసూ’’తి అనుపఞ్ఞత్తియా ఓకాసకరణత్థం వా తం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. ‘‘సో ఆగతో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో’’తి కిఞ్చాపి ఏత్థేవ వుత్తం, తథాపి ఇతరేసుపి పారాజికేసు యథాసమ్భవం వేదితబ్బం. న హి సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ దుబ్బల్యం అనావికత్వా యో పారాజికవత్థుం అదిన్నం థేయ్యసఙ్ఖాతం ఆదియతి, మనుస్సవిగ్గహం వా జీవితా వోరోపేతి, పటివిజానన్తస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం వా ఉల్లపతి, సో ఆగతో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో. అనుపఞ్ఞత్తి హి దళ్హీకమ్మసిథిలకమ్మకరణప్పయోజనా. సా హి యస్స పారాజికం హోతి అఞ్ఞా వా ఆపత్తి, తస్స నియమదస్సనప్పయోజనాతిలక్ఖణానుపఞ్ఞత్తికత్తా. ఏవఞ్హి అన్తే అవత్వా ఆదిమ్హి వుత్తా ‘‘గామా వా అరఞ్ఞా వా’’తి (పారా॰ ౯౧) అనుపఞ్ఞత్తి వియ. పరిపుణ్ణే పనేతస్మిం సిక్ఖాపదే –
43-4. Vajjīsu janapadesu vasantā vajjino nāma, tesaṃ puttā. Yāvadatthanti yāvatā attho adhippāyoti vuttaṃ hoti, tattha yaṃ vuttaṃ ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃanāvikatvā’’ti, taṃ kāmaṃ sikkhāpaccakkhāne, tadekaṭṭhe ca dubbalyāvikaraṇe paññatte sati yujjati, na aññathā. Tathāpi idāni paññapetabbaṃ upādāya vuttaṃ, kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū atirekacīvaraṃ dhāressanti (pārā. 459), āḷavakā bhikkhū kuṭiyo kārāpenti appamāṇikāyo (pārā. 342), bhikkhuniyo dve vassāni chasu dhammesu asikkhitasikkhaṃ sikkhamānaṃ vuṭṭhāpenti (pāci. 1077), saṅghena asammataṃ vuṭṭhāpentītiādi (pāci. 1084) viya daṭṭhabbaṃ. Na hi tato pubbe adhiṭṭhānaṃ vikappanaṃ vā anuññātaṃ. Yadabhāvā atirekacīvaranti vadeyya, pamāṇaṃ vā na paññattaṃ, yadabhāvā appamāṇikāyoti vadeyya, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Ullumpatu maṃ, bhante, saṅgho anukampaṃ upādāyā’’ti (mahāva. 71, 126) upasampadaṃ yācitvā upasampannena upasampannasamanantarameva ‘‘upasampannena bhikkhunā methuno dhammo na paṭisevitabbo, asakyaputtiyo’’ti (mahāva. 129) ca paññattena assamaṇādibhāvaṃ upagantukāmena nanu paṭhamaṃ ajjhupagatā sikkhā paccakkhātabbā, tattha dubbalyaṃ vā āvikātabbaṃ siyā, te pana ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseviṃsū’’ti anupaññattiyā okāsakaraṇatthaṃ vā taṃ vuttanti veditabbaṃ. ‘‘So āgato na upasampādetabbo’’ti kiñcāpi ettheva vuttaṃ, tathāpi itaresupi pārājikesu yathāsambhavaṃ veditabbaṃ. Na hi sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā yo pārājikavatthuṃ adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyati, manussaviggahaṃ vā jīvitā voropeti, paṭivijānantassa uttarimanussadhammaṃ vā ullapati, so āgato na upasampādetabbo. Anupaññatti hi daḷhīkammasithilakammakaraṇappayojanā. Sā hi yassa pārājikaṃ hoti aññā vā āpatti, tassa niyamadassanappayojanātilakkhaṇānupaññattikattā. Evañhi ante avatvā ādimhi vuttā ‘‘gāmā vā araññā vā’’ti (pārā. 91) anupaññatti viya. Paripuṇṇe panetasmiṃ sikkhāpade –
‘‘నిదానా మాతికాభేదో, విభఙ్గో తంనియామకో;
‘‘Nidānā mātikābhedo, vibhaṅgo taṃniyāmako;
తతో ఆపత్తియా భేదో, అనాపత్తి తదఞ్ఞథా’’తి. –
Tato āpattiyā bhedo, anāpatti tadaññathā’’ti. –
అయం నయో వేదితబ్బో. తత్థ సుదిన్నవత్థు మక్కటివత్థు వజ్జిపుత్తకవత్థు చాతి తిప్పభేదం వత్థు ఇమస్స సిక్ఖాపదస్స నిదానం నామ, తతో నిదానా ‘‘యో పన, భిక్ఖు, భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో…పే॰… అసంవాసో’’తి ఇమిస్సా మాతికాయ భేదో జాతో. తత్థ హి ‘‘అన్తమసో తిరచ్ఛానగతాయా’’తి ఇత్థిలిఙ్గవచనేన ‘‘సచ్చం, ఆవుసో, భగవతా సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం, తఞ్చ ఖో ఇత్థియా నో పురిసే నో పణ్డకే నో ఉభతోబ్యఞ్జనకే చా’’తి మక్కటిపారాజికో వియ అఞ్ఞోపి లేసం ఓడ్డేతుం సక్కోతి, తస్మా తాదిసస్స అలేసోకాసస్స దస్సనత్థం ఇదం వుచ్చతి. మక్కటివత్థుసఙ్ఖాతా నిదానా ‘‘అన్తమసో తిరచ్ఛానగతాయపీ’’తి మాతికావచనభేదో న ఇత్థియా ఏవ మేథునసిద్ధిదస్సనతో కతో, తస్మా విభఙ్గో తంనియామకో తస్సా మాతికాయ అధిప్పేతత్థనియామకో విభఙ్గో. విభఙ్గే హి ‘‘తిస్సో ఇత్థియో. తయో ఉభతోబ్యఞ్జనకా. తయో పణ్డకా. తయో పురిసా. మనుస్సిత్థియా తయో మగ్గే…పే॰… తిరచ్ఛానగతపురిసస్స ద్వే మగ్గే’’తిఆదినా (పారా॰ ౫౬) నయేన సబ్బలేసోకాసం పిదహిత్వా నియమో కతో.
Ayaṃ nayo veditabbo. Tattha sudinnavatthu makkaṭivatthu vajjiputtakavatthu cāti tippabhedaṃ vatthu imassa sikkhāpadassa nidānaṃ nāma, tato nidānā ‘‘yo pana, bhikkhu, bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno…pe… asaṃvāso’’ti imissā mātikāya bhedo jāto. Tattha hi ‘‘antamaso tiracchānagatāyā’’ti itthiliṅgavacanena ‘‘saccaṃ, āvuso, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tañca kho itthiyā no purise no paṇḍake no ubhatobyañjanake cā’’ti makkaṭipārājiko viya aññopi lesaṃ oḍḍetuṃ sakkoti, tasmā tādisassa alesokāsassa dassanatthaṃ idaṃ vuccati. Makkaṭivatthusaṅkhātā nidānā ‘‘antamaso tiracchānagatāyapī’’ti mātikāvacanabhedo na itthiyā eva methunasiddhidassanato kato, tasmā vibhaṅgo taṃniyāmako tassā mātikāya adhippetatthaniyāmako vibhaṅgo. Vibhaṅge hi ‘‘tisso itthiyo. Tayo ubhatobyañjanakā. Tayo paṇḍakā. Tayo purisā. Manussitthiyā tayo magge…pe… tiracchānagatapurisassa dve magge’’tiādinā (pārā. 56) nayena sabbalesokāsaṃ pidahitvā niyamo kato.
ఏత్థాహ – యది ఏవం సాధారణసిక్ఖాపదవసేన వా లిఙ్గపరివత్తనవసేన వా న కేవలం భిక్ఖూనం, భిక్ఖునీనమ్పి ‘‘సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో’’తి విభఙ్గే వత్తబ్బం సియా. తదవచనేన భిక్ఖునీ పురిసలిఙ్గపాతుభావేన భిక్ఖుభావే ఠితా ఏవం వదేయ్య ‘‘నాహం ఉపసమ్పదకాలే భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నా, తస్మా న అప్పచ్చక్ఖాతసిక్ఖాపి మేథునధమ్మేన పారాజికా హోమీ’’తి? వుచ్చతే – తథా న వత్తబ్బం అనిట్ఠప్పసఙ్గతో. భిక్ఖునీనమ్పి ‘‘సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో’’తి వుత్తే భిక్ఖునీనమ్పి సిక్ఖాపచ్చక్ఖానం అత్థీతి ఆపజ్జతి, తఞ్చానిట్ఠం. ఇదం అపరం అనిట్ఠప్పసఙ్గోతి ‘‘సబ్బసిక్ఖాపదాని సాధారణానేవ, నాసాధారణానీ’’తి. అపిచాయం భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నోవాతి దస్సనత్థం ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తంయేవ ఉపజ్ఝ’’న్తిఆది (పారా॰ ౬౯) వుత్తం, అపిచ యో తథా లేసం ఓడ్డేత్వా మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తో వజ్జిపుత్తకా వియ పారాజికో హోతి. తే హి ‘‘భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో’’తి వచనాభావే సతి ‘‘ఆపత్తిం తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఆపన్నా పారాజిక’’న్తి వుత్తా భగవతా. ఏత్థ పన ‘‘భిక్ఖవే’’తి వుత్తత్తా కేచి భిక్ఖులిఙ్గే ఠితా, ‘‘ఇదాని చేపి మయం, భన్తే ఆనన్ద, లభేయ్యామ భగవతో సన్తికే పబ్బజ్జం లభేయ్యామ ఉపసమ్పద’’న్తి వుత్తత్తా కేచి విబ్భన్తాతి వేదితబ్బా. తతో ఆపత్తియా భేదోతి తతో విభఙ్గతో ‘‘అక్ఖాయితే సరీరే పారాజికం, యేభుయ్యేన ఖాయితే థుల్లచ్చయ’’న్తిఆది ఆపత్తియా భేదో హోతి. అనాపత్తి తదఞ్ఞథాతి తతో ఏవ విభఙ్గతో యేనాకారేన ఆపత్తి వుత్తా, తతో అఞ్ఞేనాకారేన అనాపత్తిభేదోవ హోతి. ‘‘సాదియతి ఆపత్తి పారాజికస్స, న సాదియతి అనాపత్తీ’’తి హి విభఙ్గే అసతి న పఞ్ఞాయతి. ఏత్తావతా సమాసతో గాథాత్థో వుత్తో హోతి. ఏత్థ చ పన –
Etthāha – yadi evaṃ sādhāraṇasikkhāpadavasena vā liṅgaparivattanavasena vā na kevalaṃ bhikkhūnaṃ, bhikkhunīnampi ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vibhaṅge vattabbaṃ siyā. Tadavacanena bhikkhunī purisaliṅgapātubhāvena bhikkhubhāve ṭhitā evaṃ vadeyya ‘‘nāhaṃ upasampadakāle bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannā, tasmā na appaccakkhātasikkhāpi methunadhammena pārājikā homī’’ti? Vuccate – tathā na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. Bhikkhunīnampi ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vutte bhikkhunīnampi sikkhāpaccakkhānaṃ atthīti āpajjati, tañcāniṭṭhaṃ. Idaṃ aparaṃ aniṭṭhappasaṅgoti ‘‘sabbasikkhāpadāni sādhāraṇāneva, nāsādhāraṇānī’’ti. Apicāyaṃ bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannovāti dassanatthaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, taṃyeva upajjha’’ntiādi (pārā. 69) vuttaṃ, apica yo tathā lesaṃ oḍḍetvā methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto vajjiputtakā viya pārājiko hoti. Te hi ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vacanābhāve sati ‘‘āpattiṃ tumhe, bhikkhave, āpannā pārājika’’nti vuttā bhagavatā. Ettha pana ‘‘bhikkhave’’ti vuttattā keci bhikkhuliṅge ṭhitā, ‘‘idāni cepi mayaṃ, bhante ānanda, labheyyāma bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti vuttattā keci vibbhantāti veditabbā. Tato āpattiyā bhedoti tato vibhaṅgato ‘‘akkhāyite sarīre pārājikaṃ, yebhuyyena khāyite thullaccaya’’ntiādi āpattiyā bhedo hoti. Anāpatti tadaññathāti tato eva vibhaṅgato yenākārena āpatti vuttā, tato aññenākārena anāpattibhedova hoti. ‘‘Sādiyati āpatti pārājikassa, na sādiyati anāpattī’’ti hi vibhaṅge asati na paññāyati. Ettāvatā samāsato gāthāttho vutto hoti. Ettha ca pana –
‘‘నిదానమాతికాభేదో, విభఙ్గస్స పయోజనం;
‘‘Nidānamātikābhedo, vibhaṅgassa payojanaṃ;
అనాపత్తిపకారో చ, పఠమో నిప్పయోజనో’’తి. –
Anāpattipakāro ca, paṭhamo nippayojano’’ti. –
ఇమం నయం దస్సేత్వావ సబ్బసిక్ఖాపదానం అత్థో పకాసితబ్బో. కథం? భగవతా పన యేనాకారేన యం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞాపితం, తస్స ఆకారస్స సమత్థం వా అసమత్థం వాతి దువిధం నిదానం, అయం నిదానభేదో. మాతికాపి నిదానాపేక్ఖా నిదానానపేక్ఖాతి దువిధా. తత్థ చతుత్థపారాజికాదిసిక్ఖాపదాని నిదానాపేక్ఖాని. న హి వగ్గుముదాతీరియా భిక్ఖూ సయమేవ అత్తనో అత్తనో అసన్తం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం ముసావాదలక్ఖణం పాపేత్వా భాసింసు. అఞ్ఞమఞ్ఞస్స హి తే ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స గిహీనం వణ్ణం భాసింసు, న చ తావతా పారాజికవత్థు హోతి. తత్థ తేన లేసేన భగవా తం వత్థుం నిదానం కత్వా పారాజికం పఞ్ఞపేసి, తేన వుత్తం ‘‘నిదానాపేక్ఖ’’న్తి. ఇమినా నయేన నిదానాపేక్ఖాని ఞత్వా తబ్బిపరీతాని సిక్ఖాపదాని నిదానానపేక్ఖానీతి వేదితబ్బాని, అయం మాతికాభేదో.
Imaṃ nayaṃ dassetvāva sabbasikkhāpadānaṃ attho pakāsitabbo. Kathaṃ? Bhagavatā pana yenākārena yaṃ sikkhāpadaṃ paññāpitaṃ, tassa ākārassa samatthaṃ vā asamatthaṃ vāti duvidhaṃ nidānaṃ, ayaṃ nidānabhedo. Mātikāpi nidānāpekkhā nidānānapekkhāti duvidhā. Tattha catutthapārājikādisikkhāpadāni nidānāpekkhāni. Na hi vaggumudātīriyā bhikkhū sayameva attano attano asantaṃ uttarimanussadhammaṃ musāvādalakkhaṇaṃ pāpetvā bhāsiṃsu. Aññamaññassa hi te uttarimanussadhammassa gihīnaṃ vaṇṇaṃ bhāsiṃsu, na ca tāvatā pārājikavatthu hoti. Tattha tena lesena bhagavā taṃ vatthuṃ nidānaṃ katvā pārājikaṃ paññapesi, tena vuttaṃ ‘‘nidānāpekkha’’nti. Iminā nayena nidānāpekkhāni ñatvā tabbiparītāni sikkhāpadāni nidānānapekkhānīti veditabbāni, ayaṃ mātikābhedo.
నానప్పకారతో మూలాపత్తిప్పహోనకవత్థుపయోగచిత్తనియామదస్సనవసేన మాతికాయ విభజనభావదీపనత్థం తేసం అప్పహోనకతాయ వా తదఞ్ఞతరవేకల్లతాయ వా వీతిక్కమే సతి ఆపత్తిభేదదస్సనత్థం, అసతి అనాపత్తిదస్సనత్థఞ్చాతి సబ్బత్థ తయో అత్థవసే పటిచ్చ మాతికాయ విభజనం విభఙ్గో ఆరభీయతీతి వేదితబ్బో. ఏత్థ పన ‘‘భిక్ఖకోతి భిక్ఖు, భిక్ఖాచరియం అజ్ఝుపగతోతి భిక్ఖు, భిన్నపటధరోతి భిక్ఖూ’’తి కేవలం బ్యఞ్జనత్థదీపనవసేన పవత్తో వా, ‘‘సమఞ్ఞాయ భిక్ఖూ’’తి భిక్ఖుభావసమ్భవం అనపేక్ఖిత్వాపి కేవలం భిక్ఖు నామ పవత్తిట్ఠానదీపనవసేన పవత్తో వా, ‘‘ఏహి భిక్ఖూతి భిక్ఖు, సరణగమనేహి ఉపసమ్పన్నోతి భిక్ఖు, ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన ఉపసమ్పన్నోతి భిక్ఖూ’’తి ఉపసమ్పదానన్తరేనాపి భిక్ఖుభావసిద్ధిదీపనవసేన పవత్తో వా, ‘‘భద్రో భిక్ఖు, సారో భిక్ఖు, సేక్ఖో భిక్ఖు, అసేక్ఖో భిక్ఖూ’’తి భిక్ఖుకరణేహి ధమ్మేహి సమన్నాగతభిక్ఖుదీపనవసేన పవత్తో వా విభఙ్గో అజ్ఝుపేక్ఖితో సబ్బసామఞ్ఞపదత్తా, తథా అఞ్ఞభాగియసిక్ఖాపదాదీసు సద్వారవసేన, అధికరణదస్సనాదివసేన పవత్తో చ అజ్ఝుపేక్ఖితో ఇతరత్థ తదభావతోతి వేదితబ్బో.
Nānappakārato mūlāpattippahonakavatthupayogacittaniyāmadassanavasena mātikāya vibhajanabhāvadīpanatthaṃ tesaṃ appahonakatāya vā tadaññataravekallatāya vā vītikkame sati āpattibhedadassanatthaṃ, asati anāpattidassanatthañcāti sabbattha tayo atthavase paṭicca mātikāya vibhajanaṃ vibhaṅgo ārabhīyatīti veditabbo. Ettha pana ‘‘bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, bhinnapaṭadharoti bhikkhū’’ti kevalaṃ byañjanatthadīpanavasena pavatto vā, ‘‘samaññāya bhikkhū’’ti bhikkhubhāvasambhavaṃ anapekkhitvāpi kevalaṃ bhikkhu nāma pavattiṭṭhānadīpanavasena pavatto vā, ‘‘ehi bhikkhūti bhikkhu, saraṇagamanehi upasampannoti bhikkhu, ñatticatutthena kammena upasampannoti bhikkhū’’ti upasampadānantarenāpi bhikkhubhāvasiddhidīpanavasena pavatto vā, ‘‘bhadro bhikkhu, sāro bhikkhu, sekkho bhikkhu, asekkho bhikkhū’’ti bhikkhukaraṇehi dhammehi samannāgatabhikkhudīpanavasena pavatto vā vibhaṅgo ajjhupekkhito sabbasāmaññapadattā, tathā aññabhāgiyasikkhāpadādīsu sadvāravasena, adhikaraṇadassanādivasena pavatto ca ajjhupekkhito itarattha tadabhāvatoti veditabbo.
తత్థ తిస్సో ఇత్థియోతిఆది వత్థునియమదస్సనవసేన పవత్తో, మనుస్సిత్థియా తయో మగ్గే మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స ఆపత్తి పారాజికస్సాతిఆది పయోగనియమదస్సనవసేన పవత్తో, భిక్ఖుస్స సేవనచిత్తం ఉపట్ఠితేతిఆది చిత్తనియమదస్సనవసేన పవత్తో, సాదియతి ఆపత్తి పారాజికస్స, న సాదియతి అనాపత్తీతిఆది వత్థుపయోగనియమే సతి చిత్తనియమభావాభావవసేన ఆపత్తానాపత్తిదస్సనత్థం పవత్తో, మతం యేభుయ్యేన ఖాయితం ఆపత్తి థుల్లచ్చయస్సాతిఆది వత్థుస్స అప్పహోనకతాయ వీతిక్కమే ఆపత్తిభేదదస్సనత్థం పవత్తో, న సాదియతి అనాపత్తీతి చిత్తనియమవేకల్యేన వీతిక్కమాభావా అనాపత్తిదస్సనత్థం పవత్తోతి. ఏవం ఇతరేసుపి సిక్ఖాపదేసు యథాసమ్భవనయో అయన్తి పయోజనో విభఙ్గో.
Tattha tisso itthiyotiādi vatthuniyamadassanavasena pavatto, manussitthiyā tayo magge methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpatti pārājikassātiādi payoganiyamadassanavasena pavatto, bhikkhussa sevanacittaṃ upaṭṭhitetiādi cittaniyamadassanavasena pavatto, sādiyati āpatti pārājikassa, na sādiyati anāpattītiādi vatthupayoganiyame sati cittaniyamabhāvābhāvavasena āpattānāpattidassanatthaṃ pavatto, mataṃ yebhuyyena khāyitaṃ āpatti thullaccayassātiādi vatthussa appahonakatāya vītikkame āpattibhedadassanatthaṃ pavatto, na sādiyati anāpattīti cittaniyamavekalyena vītikkamābhāvā anāpattidassanatthaṃ pavattoti. Evaṃ itaresupi sikkhāpadesu yathāsambhavanayo ayanti payojano vibhaṅgo.
అనాపత్తివారో పన మూలాపత్తితో, తదఞ్ఞేకదేసతో, సబ్బాపత్తితో చ అనాపత్తిదీపనవసేన తివిధో. తత్థ యో పఠమో, సో విభఙ్గో వియ తయో అత్థవసే పటిచ్చ పవత్తో. కతమే తయో? మాతికాపదానం సాత్థకనిరత్థకానం తదఞ్ఞథా ఉద్ధరణానుద్ధరణవసేన సప్పయోజననిప్పయోజనభావదీపనత్థం, తదఞ్ఞథా పటిపత్తిక్కమదస్సనత్థం, ఆపత్తిప్పహోనకట్ఠానేపి విస్సజ్జనత్థఞ్చాతి. కథం? ఏళకలోమసిక్ఖాపదే ‘‘భిక్ఖునో పనేవ అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నస్స ఏళకలోమాని ఉప్పజ్జేయ్యుం, ఆకఙ్ఖమానేన భిక్ఖునా పటిగ్గహేతబ్బానీ’’తి (పారా॰ ౫౭౨) ఏతాని కేవలం వత్థుమత్తదీపనపదానీతి నిరత్థకాని నామ, తేసం అనాపత్తి. ‘‘అద్ధానమగ్గం అప్పటిపన్నస్స ఉప్పన్నే ఏళకలోమే అనాపత్తి, ఆకఙ్ఖమానేన పటిగ్గహితే’’తిఆదినా నయేన తదఞ్ఞథా అనుద్ధరణేన నిప్పయోజనభావో దీపితో హోతి, యదిదం మాతికాయం ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్యా’’తి, ఇదం సాత్థకం. తస్స సప్పయోజనభావదీపనత్థం ‘‘అనాపత్తి అజానన్తస్స అసాదియన్తస్సా’’తి వుత్తం. యస్మా జాననసాదియనభావేన ఆపత్తి, అసేవన్తస్స అనాపత్తి, తస్మా వుత్తం మాతికాయం ‘‘యో పన భిక్ఖు మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, పారాజికో హోతి అసంవాసో’’తి అధిప్పాయో. ‘‘పరపరిగ్గహితం పరపరిగ్గహితసఞ్ఞితా గరుపరిక్ఖారో థేయ్యచిత్తం అవహరణ’’న్తి వుత్తానం పఞ్చన్నమ్పి అఙ్గానం పారిపూరియా పేతతిరచ్ఛానగతపరిగ్గహితే ఆపత్తిప్పహోనకట్ఠానేపి విస్సజ్జనత్థం ‘‘అనాపత్తి పేతపరిగ్గహితే’’తిఆది (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ దుతియపారాజికవణ్ణనా) వుత్తం. అనాపత్తి ఇమం జాన, ఇమం దేహి, ఇమం ఆహర, ఇమినా అత్థో, ఇమం కప్పియం కరోహీతి భణతీతిఆది పన తదఞ్ఞథా పటిపత్తిక్కమదస్సనత్థం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. ఏత్తావతా ‘‘నిదానమాతికాభేదో’’తిఆదినా వుత్తగాథాయ అత్థో పకాసితో హోతి.
Anāpattivāro pana mūlāpattito, tadaññekadesato, sabbāpattito ca anāpattidīpanavasena tividho. Tattha yo paṭhamo, so vibhaṅgo viya tayo atthavase paṭicca pavatto. Katame tayo? Mātikāpadānaṃ sātthakaniratthakānaṃ tadaññathā uddharaṇānuddharaṇavasena sappayojananippayojanabhāvadīpanatthaṃ, tadaññathā paṭipattikkamadassanatthaṃ, āpattippahonakaṭṭhānepi vissajjanatthañcāti. Kathaṃ? Eḷakalomasikkhāpade ‘‘bhikkhuno paneva addhānamaggappaṭipannassa eḷakalomāni uppajjeyyuṃ, ākaṅkhamānena bhikkhunā paṭiggahetabbānī’’ti (pārā. 572) etāni kevalaṃ vatthumattadīpanapadānīti niratthakāni nāma, tesaṃ anāpatti. ‘‘Addhānamaggaṃ appaṭipannassa uppanne eḷakalome anāpatti, ākaṅkhamānena paṭiggahite’’tiādinā nayena tadaññathā anuddharaṇena nippayojanabhāvo dīpito hoti, yadidaṃ mātikāyaṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti, idaṃ sātthakaṃ. Tassa sappayojanabhāvadīpanatthaṃ ‘‘anāpatti ajānantassa asādiyantassā’’ti vuttaṃ. Yasmā jānanasādiyanabhāvena āpatti, asevantassa anāpatti, tasmā vuttaṃ mātikāyaṃ ‘‘yo pana bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, pārājiko hoti asaṃvāso’’ti adhippāyo. ‘‘Parapariggahitaṃ parapariggahitasaññitā garuparikkhāro theyyacittaṃ avaharaṇa’’nti vuttānaṃ pañcannampi aṅgānaṃ pāripūriyā petatiracchānagatapariggahite āpattippahonakaṭṭhānepi vissajjanatthaṃ ‘‘anāpatti petapariggahite’’tiādi (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ. Anāpatti imaṃ jāna, imaṃ dehi, imaṃ āhara, iminā attho, imaṃ kappiyaṃ karohīti bhaṇatītiādi pana tadaññathā paṭipattikkamadassanatthaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ettāvatā ‘‘nidānamātikābhedo’’tiādinā vuttagāthāya attho pakāsito hoti.
ఏత్థ పఠమపఞ్ఞత్తి తావ పఠమబోధిం అతిక్కమిత్వా పఞ్ఞత్తత్తా, ఆయస్మతో సుదిన్నస్స అట్ఠవస్సికకాలే పఞ్ఞత్తత్తా చ రత్తఞ్ఞుమహత్తం పత్తకాలే పఞ్ఞత్తా. దుతియఅనుపఞ్ఞత్తి బాహుసచ్చమహత్తం పత్తకాలే ఉప్పన్నా. సో హాయస్మా మక్కటిపారాజికో యథా మాతుగామపటిసంయుత్తేసు సిక్ఖాపదేసు తిరచ్ఛానగతిత్థీ అనధిప్పేతా, తథా ఇధాపీతి సఞ్ఞాయ ‘‘సచ్చం, ఆవుసో, భగవతా సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం, తఞ్చ ఖో మనుస్సిత్థియా, నో తిరచ్ఛానగతిత్థియా’’తి ఆహ. తతియానుపఞ్ఞత్తి లాభగ్గమహత్తం పత్తకాలే ఉప్పన్నా. తే హి వజ్జిపుత్తకా లాభగ్గమహత్తం పత్తా హుత్వా యావదత్థం భుఞ్జిత్వా న్హాయిత్వా వరసయనేసు సయిత్వా తతియానుపఞ్ఞత్తియా వత్థుం ఉప్పాదేసుం, తే చ వేపుల్లమహత్తం పత్తే సఙ్ఘే ఉప్పన్నా, సయఞ్చ వేపుల్లమహత్తం పత్తాతి ‘‘వేపుల్లమహత్తమ్పేత్థ లబ్భతీ’’తి వుత్తం. ఇదం పఠమపారాజికసిక్ఖాపదం తివిధమ్పి వత్థుం ఉపాదాయ చతుబ్బిధమ్పి తం కాలం పత్వా పఞ్ఞత్తన్తి వేదితబ్బం.
Ettha paṭhamapaññatti tāva paṭhamabodhiṃ atikkamitvā paññattattā, āyasmato sudinnassa aṭṭhavassikakāle paññattattā ca rattaññumahattaṃ pattakāle paññattā. Dutiyaanupaññatti bāhusaccamahattaṃ pattakāle uppannā. So hāyasmā makkaṭipārājiko yathā mātugāmapaṭisaṃyuttesu sikkhāpadesu tiracchānagatitthī anadhippetā, tathā idhāpīti saññāya ‘‘saccaṃ, āvuso, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tañca kho manussitthiyā, no tiracchānagatitthiyā’’ti āha. Tatiyānupaññatti lābhaggamahattaṃ pattakāle uppannā. Te hi vajjiputtakā lābhaggamahattaṃ pattā hutvā yāvadatthaṃ bhuñjitvā nhāyitvā varasayanesu sayitvā tatiyānupaññattiyā vatthuṃ uppādesuṃ, te ca vepullamahattaṃ patte saṅghe uppannā, sayañca vepullamahattaṃ pattāti ‘‘vepullamahattampettha labbhatī’’ti vuttaṃ. Idaṃ paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ tividhampi vatthuṃ upādāya catubbidhampi taṃ kālaṃ patvā paññattanti veditabbaṃ.
తత్థ యో పనాతి అనవసేసపరియాదానపదం. భిక్ఖూతి తస్స అతిప్పసఙ్గనియమపదం. భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నోతి తస్స విసేసనవచనం. న హి సబ్బోపి భిక్ఖునామకో యా భగవతా యాయ కాయచి ఉపసమ్పదాయ ఉపసమ్పన్నభిక్ఖూనం హేట్ఠిమపరిచ్ఛేదేన సిక్ఖితబ్బసిక్ఖా విహితా, ‘‘ఏత్థ సహ జీవన్తీ’’తి యో చ ఆజీవో వుత్తో, తం ఉభయం సమాపన్నోవ హోతి. కదా పన సమాపన్నో అహోసి? యాయ కాయచి ఉపసమ్పదాయ ఉపసమ్పన్నసమనన్తరమేవ తదుభయం జానన్తోపి అజానన్తోపి తదజ్ఝుపగతత్తా సమాపన్నో నామ హోతి. సహ జీవన్తీతి యావ సిక్ఖం న పచ్చక్ఖాతి, పారాజికభావఞ్చ న పాపుణాతి, యం పన వుత్తం అన్ధకట్ఠకథాయం ‘‘సిక్ఖం పరిపూరేన్తో సిక్ఖాసమాపన్నో సాజీవం అవీతిక్కమన్తో సాజీవసమాపన్నో హోతీ’’తి, తం ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదవసేన వుత్తం. న హి సిక్ఖం అపరిపూరేన్తో కామవితక్కాదిబహులో వా ఏకచ్చం సావసేసం సాజీవం వీతిక్కమన్తో వా సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో నామ న హోతి. ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదేన పన చతుక్కం లబ్భతి అత్థి భిక్ఖు సిక్ఖాసమాపన్నో సీలాని పచ్చవేక్ఖన్తో న సాజీవసమాపన్నో అచిత్తకం సిక్ఖాపదం వీతిక్కమన్తో, అత్థి న సిక్ఖాసమాపన్నో కామవితక్కాదిబహులో సాజీవసమాపన్నో నిరాపత్తికో, అత్థి న సిక్ఖాసమాపన్నో న చ సాజీవసమాపన్నో అనవసేసం ఆపత్తిం ఆపన్నో, అత్థి సిక్ఖాసమాపన్నో చ సాజీవసమాపన్నో చ సిక్ఖం పరిపూరేన్తో సాజీవఞ్చ అవీతిక్కమన్తో, అయమేవ చతుత్థో భిక్ఖు ఉక్కట్ఠో ఇధ అధిప్పేతో సియా. న హి భగవా అనుక్కట్ఠం వత్తుం యుత్తోతి చే? న, ‘‘తత్ర యాయం అధిసీలసిక్ఖా, అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతా సిక్ఖా’’తివచనవిరోధతో. ఉక్కట్ఠగ్గహణాధిప్పాయే సతి ‘‘సిక్ఖాతి తిస్సో సిక్ఖా’’తి ఏత్తకమేవ వత్తబ్బన్తి అధిప్పాయో. సిక్ఖత్తయసమాపన్నో హి సబ్బుక్కట్ఠోతి.
Tattha yo panāti anavasesapariyādānapadaṃ. Bhikkhūti tassa atippasaṅganiyamapadaṃ. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti tassa visesanavacanaṃ. Na hi sabbopi bhikkhunāmako yā bhagavatā yāya kāyaci upasampadāya upasampannabhikkhūnaṃ heṭṭhimaparicchedena sikkhitabbasikkhā vihitā, ‘‘ettha saha jīvantī’’ti yo ca ājīvo vutto, taṃ ubhayaṃ samāpannova hoti. Kadā pana samāpanno ahosi? Yāya kāyaci upasampadāya upasampannasamanantarameva tadubhayaṃ jānantopi ajānantopi tadajjhupagatattā samāpanno nāma hoti. Saha jīvantīti yāva sikkhaṃ na paccakkhāti, pārājikabhāvañca na pāpuṇāti, yaṃ pana vuttaṃ andhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sikkhaṃ paripūrento sikkhāsamāpanno sājīvaṃ avītikkamanto sājīvasamāpanno hotī’’ti, taṃ ukkaṭṭhaparicchedavasena vuttaṃ. Na hi sikkhaṃ aparipūrento kāmavitakkādibahulo vā ekaccaṃ sāvasesaṃ sājīvaṃ vītikkamanto vā sikkhāsājīvasamāpanno nāma na hoti. Ukkaṭṭhaparicchedena pana catukkaṃ labbhati atthi bhikkhu sikkhāsamāpanno sīlāni paccavekkhanto na sājīvasamāpanno acittakaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamanto, atthi na sikkhāsamāpanno kāmavitakkādibahulo sājīvasamāpanno nirāpattiko, atthi na sikkhāsamāpanno na ca sājīvasamāpanno anavasesaṃ āpattiṃ āpanno, atthi sikkhāsamāpanno ca sājīvasamāpanno ca sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto, ayameva catuttho bhikkhu ukkaṭṭho idha adhippeto siyā. Na hi bhagavā anukkaṭṭhaṃ vattuṃ yuttoti ce? Na, ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’tivacanavirodhato. Ukkaṭṭhaggahaṇādhippāye sati ‘‘sikkhāti tisso sikkhā’’ti ettakameva vattabbanti adhippāyo. Sikkhattayasamāpanno hi sabbukkaṭṭhoti.
‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్యా’’తి పరతో వచనం అపేక్ఖిత్వా అధిసీలసిక్ఖావ వుత్తాతి చే? న, తస్సాపి అభబ్బత్తా. న హి అధిసీలసిక్ఖం పరిపూరేన్తో సాజీవఞ్చ అవీతిక్కమన్తో మేథునం ధమ్మం పటిసేవితుం భబ్బో, తం సిక్ఖం అపరిపూరేన్తో సాజీవఞ్చ వీతిక్కమన్తో ఏవ హి పటిసేవేయ్యాతి అధిప్పాయో, తస్మా ఏవమేత్థ అత్థో గహేతబ్బో. యస్మా సిక్ఖాపదసఙ్ఖాతో సాజీవో అధిసీలసిక్ఖమేవ సఙ్గణ్హాతి, నేతరం అధిచిత్తసిక్ఖం అధిపఞ్ఞాసిక్ఖం వా, తస్మా ‘‘తత్ర యాయం అధిసీలసిక్ఖా, అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతా సిక్ఖా’’తి వుత్తం, తస్మా అధిసీలసిక్ఖాయ సఙ్గాహకో సాజీవో సిక్ఖాసాజీవోతి వుత్తో. ఇతి సాజీవవిసేసనత్థం సిక్ఖాగ్గహణం కతం. తదత్థదీపనత్థమేవ విభఙ్గే సిక్ఖం అపరామసిత్వా ‘‘తస్మిం సిక్ఖతి, తేన వుచ్చతి సాజీవసమాపన్నో’’తి వుత్తం , తేన ఏకమేవిదం అత్థపదన్తి దీపితం హోతి. తఞ్చ ఉపసమ్పదూపగమనన్తరతో పట్ఠాయ సిక్ఖనాధికారత్తా ‘‘సిక్ఖతీ’’తి చ ‘‘సమాపన్నో’’తి చ వుచ్చతి. యో ఏవం ‘‘సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో’’తి సఙ్ఖ్యం గతో, తాదిసం పచ్చయం పటిచ్చ అపరభాగే సాజీవసఙ్ఖాతమేవ సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ, తస్మింయేవ చ దుబ్బల్యం అనావికత్వా మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్యాతి అయమత్థో యుజ్జతి. కిన్తు అట్ఠకథానయో పటిక్ఖిత్తో హోతి. సో చ న పటిక్ఖేపారహోతి తేన తదనుసారేన భవితబ్బం.
‘‘Methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti parato vacanaṃ apekkhitvā adhisīlasikkhāva vuttāti ce? Na, tassāpi abhabbattā. Na hi adhisīlasikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevituṃ bhabbo, taṃ sikkhaṃ aparipūrento sājīvañca vītikkamanto eva hi paṭiseveyyāti adhippāyo, tasmā evamettha attho gahetabbo. Yasmā sikkhāpadasaṅkhāto sājīvo adhisīlasikkhameva saṅgaṇhāti, netaraṃ adhicittasikkhaṃ adhipaññāsikkhaṃ vā, tasmā ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti vuttaṃ, tasmā adhisīlasikkhāya saṅgāhako sājīvo sikkhāsājīvoti vutto. Iti sājīvavisesanatthaṃ sikkhāggahaṇaṃ kataṃ. Tadatthadīpanatthameva vibhaṅge sikkhaṃ aparāmasitvā ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti vuttaṃ , tena ekamevidaṃ atthapadanti dīpitaṃ hoti. Tañca upasampadūpagamanantarato paṭṭhāya sikkhanādhikārattā ‘‘sikkhatī’’ti ca ‘‘samāpanno’’ti ca vuccati. Yo evaṃ ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti saṅkhyaṃ gato, tādisaṃ paccayaṃ paṭicca aparabhāge sājīvasaṅkhātameva sikkhaṃ appaccakkhāya, tasmiṃyeva ca dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyāti ayamattho yujjati. Kintu aṭṭhakathānayo paṭikkhitto hoti. So ca na paṭikkhepārahoti tena tadanusārena bhavitabbaṃ.
అధిప్పాయో పనేత్థ పరియేసితబ్బో, సో దాని వుచ్చతి – సబ్బేసుపి సిక్ఖాపదేసు ఇదమేవ భిక్ఖులక్ఖణం సాధారణం, యదిదం ‘‘భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో’’తి. ఖీణాసవోపి సావకో ఆపత్తిం ఆపజ్జతి అచిత్తకం, తథా సేక్ఖో. పుథుజ్జనో పన సచిత్తకమ్పి, తస్మా సేక్ఖాసేక్ఖపుథుజ్జనభిక్ఖూనం సామఞ్ఞమిదం భిక్ఖులక్ఖణన్తి కత్వా కేవలం సిక్ఖాసమాపన్నో, కేవలం సాజీవసమాపన్నో చ ఉభయసమాపన్నో చాతి సరూపేకదేసేకసేసనయేన ‘‘సిక్ఖాసాజీవసమఆపన్నో’’త్వేవ సమ్పిణ్డేత్వా ఉక్కట్ఠగ్గహణేన అనుక్కట్ఠానం గహణసిద్ధితో అట్ఠకథాయం ఉక్కట్ఠోవ వుత్తో. తమేవ సమ్పాదేతుం ‘‘తస్మిం సిక్ఖతి, తేన వుచ్చతి సాజీవసమాపన్నో’’తి ఏత్థ సిక్ఖాపదస్స అవచనే పరిహారం వత్వా యస్మా పన సో అసిక్ఖమ్పి సమాపన్నో, తస్మా సిక్ఖాసమాపన్నోతిపి అత్థతో వేదితబ్బోతి చ వత్వా ‘‘యం సిక్ఖం సమాపన్నో తం అప్పచ్చక్ఖాయ యఞ్చ సాజీవం సమాపన్నో తత్థ దుబ్బల్యం అనావికత్వా’’తి వుత్తన్తి అయమట్ఠకథాయం అధిప్పాయో వేదితబ్బో. ఏతస్మిం పన అధిప్పాయే అధిసీలసిక్ఖాయ ఏవ గహణం సబ్బత్థికత్తా, సీలాధికారతో చ వినయస్సాతి వేదితబ్బం. యథా చ సిక్ఖాపదం సమాదియన్తో సీలం సమాదియతీతి వుచ్చతి, ఏవం సిక్ఖాపదం పచ్చక్ఖన్తో సీలసఙ్ఖాతం సిక్ఖం పచ్చక్ఖాతీతి వత్తుం యుజ్జతి, తస్మా తత్థ వుత్తం ‘‘యం సిక్ఖం సమాపన్నో, తం అప్పచ్చక్ఖాయా’’తి. సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ పటిసేవితమేథునస్స ఉపసమ్పదం అనుజానన్తో న సమూహనతి నామ. న హి సో భిక్ఖు హుత్వా పటిసేవి, ‘‘యో పన భిక్ఖూ’’తి చ పఞ్ఞత్తం. ఏత్తావతా సమాసతో ‘‘సిక్ఖాసాజీవసమాన్నో’’తి ఏత్థ వత్తబ్బం వుత్తం.
Adhippāyo panettha pariyesitabbo, so dāni vuccati – sabbesupi sikkhāpadesu idameva bhikkhulakkhaṇaṃ sādhāraṇaṃ, yadidaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’ti. Khīṇāsavopi sāvako āpattiṃ āpajjati acittakaṃ, tathā sekkho. Puthujjano pana sacittakampi, tasmā sekkhāsekkhaputhujjanabhikkhūnaṃ sāmaññamidaṃ bhikkhulakkhaṇanti katvā kevalaṃ sikkhāsamāpanno, kevalaṃ sājīvasamāpanno ca ubhayasamāpanno cāti sarūpekadesekasesanayena ‘‘sikkhāsājīvasamaāpanno’’tveva sampiṇḍetvā ukkaṭṭhaggahaṇena anukkaṭṭhānaṃ gahaṇasiddhito aṭṭhakathāyaṃ ukkaṭṭhova vutto. Tameva sampādetuṃ ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti ettha sikkhāpadassa avacane parihāraṃ vatvā yasmā pana so asikkhampi samāpanno, tasmā sikkhāsamāpannotipi atthato veditabboti ca vatvā ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno taṃ appaccakkhāya yañca sājīvaṃ samāpanno tattha dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti vuttanti ayamaṭṭhakathāyaṃ adhippāyo veditabbo. Etasmiṃ pana adhippāye adhisīlasikkhāya eva gahaṇaṃ sabbatthikattā, sīlādhikārato ca vinayassāti veditabbaṃ. Yathā ca sikkhāpadaṃ samādiyanto sīlaṃ samādiyatīti vuccati, evaṃ sikkhāpadaṃ paccakkhanto sīlasaṅkhātaṃ sikkhaṃ paccakkhātīti vattuṃ yujjati, tasmā tattha vuttaṃ ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ appaccakkhāyā’’ti. Sikkhaṃ paccakkhāya paṭisevitamethunassa upasampadaṃ anujānanto na samūhanati nāma. Na hi so bhikkhu hutvā paṭisevi, ‘‘yo pana bhikkhū’’ti ca paññattaṃ. Ettāvatā samāsato ‘‘sikkhāsājīvasamānno’’ti ettha vattabbaṃ vuttaṃ.
కిం ఇమినా విసేసవచనేన పయోజనం, నను ‘‘యో పన భిక్ఖు సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ దుబ్బల్యం అనావికత్వా…పే॰… అసంవాసో’’తి ఏత్తకమేవ వత్తబ్బన్తి చే ? న వత్తబ్బం అనిట్ఠప్పసఙ్గతో. యో పన సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో థేయ్యసంవాసాదికో కేవలేన సమఞ్ఞామత్తేన, పటిఞ్ఞామత్తేన వా భిక్ఖు, తస్సాపి సిక్ఖాపచ్చక్ఖానం అత్థి. సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ చ మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స పారాజికాపత్తి. యో వా పచ్ఛా పారాజికం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా న సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో తస్స చ, యో వా పక్ఖపణ్డకత్తా పణ్డకభావూపగమనేన న సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో తస్స చ తదుభయం అత్థీతి ఆపజ్జతి. ‘‘పణ్డకభావపక్ఖే చ పక్ఖపణ్డకో ఉపసమ్పదాయ న వత్థూ’’తి వుత్తం, తస్మా ఇతరస్మిం పక్ఖే వత్థూతి సిద్ధం, తస్మిం పక్ఖే ఉపసమ్పన్నో పణ్డకభావపక్ఖే పణ్డకత్తా న సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో, సో పరిచ్చజితబ్బసిక్ఖాయ అభావేన సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ ముఖేన పరస్స అఙ్గజాతగ్గహణాదయో మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, తస్స కుతో పారాజికాపత్తీతి అధిప్పాయో. అయం నయో అపణ్డకపక్ఖం అలభమానస్సేవ పరతో యుజ్జతి, లభన్తస్స పన అరూపసత్తానం కుసలానం సమాపత్తిక్ఖణే భవఙ్గవిచ్ఛేదే సతిపి అమరణం వియ పణ్డకభావపక్ఖేపి భిక్ఖుభావో అత్థి. సంవాసం వా సాదియన్తస్స న థేయ్యసంవాసకభావో అత్థి అన్తిమవత్థుం అజ్ఝాపన్నస్స వియ. న చ సహసేయ్యాదికం జనేతి. గణపూరకో పన న హోతి అన్తిమవత్థుం అజ్ఝాపన్నో వియ, న సో సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో, ఇతరస్మిం పన పక్ఖే హోతి, అయం ఇమస్స తతో విసేసో. కిమయం సహేతుకో, ఉదాహు అహేతుకోతి? న అహేతుకో. యతో ఉపసమ్పదా తస్స అపణ్డకపక్ఖే అనుఞ్ఞాతా సహేతుకపటిసన్ధికత్తా. పణ్డకభావపక్ఖేపి కిస్స నానుఞ్ఞాతాతి చే? పణ్డకభూతత్తా ఓపక్కమికపణ్డకస్స వియ.
Kiṃ iminā visesavacanena payojanaṃ, nanu ‘‘yo pana bhikkhu sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā…pe… asaṃvāso’’ti ettakameva vattabbanti ce ? Na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. Yo pana sikkhāsājīvasamāpanno theyyasaṃvāsādiko kevalena samaññāmattena, paṭiññāmattena vā bhikkhu, tassāpi sikkhāpaccakkhānaṃ atthi. Sikkhaṃ appaccakkhāya ca methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa pārājikāpatti. Yo vā pacchā pārājikaṃ āpattiṃ āpajjitvā na sikkhāsājīvasamāpanno tassa ca, yo vā pakkhapaṇḍakattā paṇḍakabhāvūpagamanena na sikkhāsājīvasamāpanno tassa ca tadubhayaṃ atthīti āpajjati. ‘‘Paṇḍakabhāvapakkhe ca pakkhapaṇḍako upasampadāya na vatthū’’ti vuttaṃ, tasmā itarasmiṃ pakkhe vatthūti siddhaṃ, tasmiṃ pakkhe upasampanno paṇḍakabhāvapakkhe paṇḍakattā na sikkhāsājīvasamāpanno, so pariccajitabbasikkhāya abhāvena sikkhaṃ appaccakkhāya mukhena parassa aṅgajātaggahaṇādayo methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, tassa kuto pārājikāpattīti adhippāyo. Ayaṃ nayo apaṇḍakapakkhaṃ alabhamānasseva parato yujjati, labhantassa pana arūpasattānaṃ kusalānaṃ samāpattikkhaṇe bhavaṅgavicchede satipi amaraṇaṃ viya paṇḍakabhāvapakkhepi bhikkhubhāvo atthi. Saṃvāsaṃ vā sādiyantassa na theyyasaṃvāsakabhāvo atthi antimavatthuṃ ajjhāpannassa viya. Na ca sahaseyyādikaṃ janeti. Gaṇapūrako pana na hoti antimavatthuṃ ajjhāpanno viya, na so sikkhāsājīvasamāpanno, itarasmiṃ pana pakkhe hoti, ayaṃ imassa tato viseso. Kimayaṃ sahetuko, udāhu ahetukoti? Na ahetuko. Yato upasampadā tassa apaṇḍakapakkhe anuññātā sahetukapaṭisandhikattā. Paṇḍakabhāvapakkhepi kissa nānuññātāti ce? Paṇḍakabhūtattā opakkamikapaṇḍakassa viya.
అపిచ సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నోతి ఇమినా తస్స సిక్ఖాసమాదానం దీపేత్వా తం సమాదిన్నసిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ తత్థ చ దుబ్బల్యం అనావికత్వాతి వత్తుం యుజ్జతి, న అఞ్ఞథాతి ఇమినా కారణేన యథావుత్తానిట్ఠప్పసఙ్గతో ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయా’’తిఆది వుత్తం. యథా చేత్థ, తథా ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖూనం సిక్ఖాసాజీవసమాపన్నో సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ దుబ్బల్యం అనావికత్వా గామా వా అరఞ్ఞా వా అదిన్నం థేయ్యసఙ్ఖాతం ఆదియేయ్య (పారా॰ ౮౯), సుగతచీవరప్పమాణం చీవరం కారాపేయ్య అతిరేకం వా, ఛేదనకం పాచిత్తియ’’న్తిఆదినా (పాచి॰ ౫౪౮) నయేన సబ్బత్థ యోజేతబ్బం . అన్తమసో తిరచ్ఛానగతాయపీతి మనుస్సిత్థిం ఉపాదాయ వుత్తం. న హి ‘‘పగేవ పణ్డకే పురిసే వా’’తి వత్తుం యుజ్జతి. సేసం తత్థ తత్థ వుత్తనయమేవ.
Apica sikkhāsājīvasamāpannoti iminā tassa sikkhāsamādānaṃ dīpetvā taṃ samādinnasikkhaṃ appaccakkhāya tattha ca dubbalyaṃ anāvikatvāti vattuṃ yujjati, na aññathāti iminā kāraṇena yathāvuttāniṭṭhappasaṅgato ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ appaccakkhāyā’’tiādi vuttaṃ. Yathā cettha, tathā ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā gāmā vā araññā vā adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyya (pārā. 89), sugatacīvarappamāṇaṃ cīvaraṃ kārāpeyya atirekaṃ vā, chedanakaṃ pācittiya’’ntiādinā (pāci. 548) nayena sabbattha yojetabbaṃ . Antamaso tiracchānagatāyapīti manussitthiṃ upādāya vuttaṃ. Na hi ‘‘pageva paṇḍake purise vā’’ti vattuṃ yujjati. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva.
అయం పఠమపారాజికస్స మాతికాయ తావ వినిచ్ఛయో.
Ayaṃ paṭhamapārājikassa mātikāya tāva vinicchayo.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / వజ్జిపుత్తకవత్థువణ్ణనా • Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / వజ్జిపుత్తకవత్థుకథావణ్ణనా • Vajjiputtakavatthukathāvaṇṇanā