| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
วชฺชิปุตฺตกวตฺถุวณฺณนา
Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
๔๓. เวสาลี นิวาโส เอเตสนฺติ เวสาลิกาติ อาห ‘‘เวสาลิวาสิโน’’ติฯ วชฺชีสุ ชนปเท วสนฺตา วชฺชิโน, วชฺชีนํ ปุตฺตกา วชฺชิปุตฺตกาติ อาห ‘‘วชฺชิรเฎฺฐ เวสาลิยํ กุลานํ ปุตฺตา’’ติฯ ญาตีนํ พฺยสนนฺติ ญาตีนํ วินาโสฯ โส ปน ญาตีนํ วินาโส ราชทณฺฑาทิการเณน โหตีติ อาห ‘‘ราชทณฺฑพฺยาธิมรณวิปฺปวาสนิมิเตฺตนา’’ติฯ โภคานํ พฺยสนํ วินาโส โภคพฺยสนํฯ ตญฺจ หิรญฺญสุวณฺณทาสิทาสาทีนํ อุปโภคปริโภควตฺถูนํ ราชทณฺฑาทินา วินาโสติ อาห ‘‘เอส นโย ทุติยปเทปี’’ติฯ น พุทฺธํ ครหามาติ ‘‘อสพฺพญฺญุ พุโทฺธ’’ติอาทินา พุทฺธํ น ครหามฯ น ธมฺมครหิโนติ ‘‘อนิยฺยานิโก ธโมฺม’’ติอาทินา ธมฺมํ น ครหามฯ น สงฺฆครหิโนติ ‘‘ทุปฺปฎิปโนฺน สโงฺฆ’’ติอาทินา สงฺฆํ น ครหามฯ อฎฺฐติํสารมฺมเณสูติ ทส กสิณา ทส อสุภา ทสานุสฺสติโย จตฺตาโร พฺรหฺมวิหารา จตฺตาโร อารุปฺปา จตุธาตุววตฺถานํ อาหาเร ปฎิกูลสญฺญาติ อิเมสุ จตฺตาลีสกมฺมฎฺฐาเนสุ ปาฬิยํ อนาคตตฺตา อาโลกากาสกสิณทฺวยํ ฐเปตฺวา อวเสสานิ คเหตฺวา วุตฺตํฯ วิภตฺตา กุสลา ธมฺมาติ ‘‘อิมสฺมิํ อารมฺมเณ อิทํ โหตี’’ติ เอวํ วิภตฺตา อุปจารชฺฌาเนน สทฺธิํ ปฐมชฺฌานาทโย มหคฺคตกุสลา ธมฺมา ฯ เตว ธเมฺมติ เต เอว กุสเล ธเมฺมฯ มชฺฌิมยาโม ภิกฺขูนํ นิทฺทากิลมถวิโนทโนกาสตฺตา น คหิโตติ อาห ‘‘ปฐมยามญฺจ ปจฺฉิมยามญฺจา’’ติฯ สจฺจานิ พุชฺฌติ ปฎิวิชฺฌตีติ โพธิ, อรหตฺตมคฺคญาณํฯ อุปการกเตฺตน ตสฺส ปเกฺข ภวา โพธิปกฺขิยาติ อาห ‘‘โพธิสฺส ปเกฺข ภวานํ, อรหตฺตมคฺคญาณสฺส อุปการกาน’’นฺติฯ จตฺตาโร สติปฎฺฐานา, จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา, จตฺตาโร อิทฺธิปาทา, ปญฺจินฺทฺริยานิ, ปญฺจ พลานิ, สตฺต โพชฺฌงฺคา, อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺคติ อิเม สตฺตติํส โพธิปกฺขิยธมฺมาฯ ‘‘คิหิปลิโพธํ อาวาสปลิโพธญฺจ ปหายา’’ติ อิเมสํเยว ทฺวินฺนํ ปลิโพธานํ อุปเจฺฉทสฺส สุทุกฺกรภาวโต วุตฺตํฯ ยุตฺตปยุตฺตาติ สมฺมเทว ยุตฺตาฯ
43. Vesālī nivāso etesanti vesālikāti āha ‘‘vesālivāsino’’ti. Vajjīsu janapade vasantā vajjino, vajjīnaṃ puttakā vajjiputtakāti āha ‘‘vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā’’ti. Ñātīnaṃ byasananti ñātīnaṃ vināso. So pana ñātīnaṃ vināso rājadaṇḍādikāraṇena hotīti āha ‘‘rājadaṇḍabyādhimaraṇavippavāsanimittenā’’ti. Bhogānaṃ byasanaṃ vināso bhogabyasanaṃ. Tañca hiraññasuvaṇṇadāsidāsādīnaṃ upabhogaparibhogavatthūnaṃ rājadaṇḍādinā vināsoti āha ‘‘esa nayo dutiyapadepī’’ti. Na buddhaṃ garahāmāti ‘‘asabbaññu buddho’’tiādinā buddhaṃ na garahāma. Na dhammagarahinoti ‘‘aniyyāniko dhammo’’tiādinā dhammaṃ na garahāma. Na saṅghagarahinoti ‘‘duppaṭipanno saṅgho’’tiādinā saṅghaṃ na garahāma. Aṭṭhatiṃsārammaṇesūti dasa kasiṇā dasa asubhā dasānussatiyo cattāro brahmavihārā cattāro āruppā catudhātuvavatthānaṃ āhāre paṭikūlasaññāti imesu cattālīsakammaṭṭhānesu pāḷiyaṃ anāgatattā ālokākāsakasiṇadvayaṃ ṭhapetvā avasesāni gahetvā vuttaṃ. Vibhattā kusalādhammāti ‘‘imasmiṃ ārammaṇe idaṃ hotī’’ti evaṃ vibhattā upacārajjhānena saddhiṃ paṭhamajjhānādayo mahaggatakusalā dhammā . Teva dhammeti te eva kusale dhamme. Majjhimayāmo bhikkhūnaṃ niddākilamathavinodanokāsattā na gahitoti āha ‘‘paṭhamayāmañca pacchimayāmañcā’’ti. Saccāni bujjhati paṭivijjhatīti bodhi, arahattamaggañāṇaṃ. Upakārakattena tassa pakkhe bhavā bodhipakkhiyāti āha ‘‘bodhissa pakkhe bhavānaṃ, arahattamaggañāṇassa upakārakāna’’nti. Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti ime sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā. ‘‘Gihipalibodhaṃ āvāsapalibodhañca pahāyā’’ti imesaṃyeva dvinnaṃ palibodhānaṃ upacchedassa sudukkarabhāvato vuttaṃ. Yuttapayuttāti sammadeva yuttā.
อาสยนฺติ อชฺฌาสยํฯ สิกฺขํ อปฺปจฺจกฺขาย ภิกฺขุภาเว ฐตฺวา ปฎิเสวิตเมถุนานํ เตสํ วชฺชิปุตฺตกานํ อุปสมฺปทํ อนุชานโนฺต ภควา ‘‘ปาราชิโก โหติ อสํวาโส’’ติ เอวํ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ สมูหนติ นามาติ อาห – ‘‘ยทิ หิ ภควา…เป.… ปญฺญตฺตํ สมูหเนยฺยา’’ติฯ ‘‘โย ปน ภิกฺขู’’ติ วุตฺตตฺตา ปน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย ปฎิเสวิตเมถุนสฺส อุปสมฺปทํ อนุชานโนฺต น สมูหนติ นามฯ น หิ โส ภิกฺขุ หุตฺวา ปฎิเสวติฯ ‘‘โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตโพฺพ’’ติ วจนโต สามเณรภูมิ อนุญฺญาตาติ อาห ‘‘สามเณรภูมิยํ ปน ฐิโต’’ติอาทิฯ อุตฺตมตฺถนฺติ อรหตฺตํ นิพฺพานเมว วาฯ
Āsayanti ajjhāsayaṃ. Sikkhaṃ appaccakkhāya bhikkhubhāve ṭhatvā paṭisevitamethunānaṃ tesaṃ vajjiputtakānaṃ upasampadaṃ anujānanto bhagavā ‘‘pārājiko hoti asaṃvāso’’ti evaṃ paññattasikkhāpadaṃ samūhanati nāmāti āha – ‘‘yadi hi bhagavā…pe… paññattaṃ samūhaneyyā’’ti. ‘‘Yo pana bhikkhū’’ti vuttattā pana sikkhaṃ paccakkhāya paṭisevitamethunassa upasampadaṃ anujānanto na samūhanati nāma. Na hi so bhikkhu hutvā paṭisevati. ‘‘So āgato na upasampādetabbo’’ti vacanato sāmaṇerabhūmi anuññātāti āha ‘‘sāmaṇerabhūmiyaṃ pana ṭhito’’tiādi. Uttamatthanti arahattaṃ nibbānameva vā.
วชฺชิปุตฺตกวตฺถุวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / วชฺชิปุตฺตกวตฺถุวณฺณนา • Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / วชฺชิปุตฺตกวตฺถุกถาวณฺณนา • Vajjiputtakavatthukathāvaṇṇanā
