Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
၄၃-၄. ဝဇ္ဇီသု ဇနပဒေသု ဝသန္တာ ဝဇ္ဇိနော နာမ, တေသံ ပုတ္တာ။ ယာဝဒတ္ထန္တိ ယာဝတာ အတ္ထော အဓိပ္ပာယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံအနာဝိကတ္ဝာ’’တိ, တံ ကာမံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ, တဒေကဋ္ဌေ စ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကရဏေ ပညတ္တေ သတိ ယုဇ္ဇတိ, န အညထာ။ တထာပိ ဣဒာနိ ပညပေတဗ္ဗံ ဥပာဒာယ ဝုတ္တံ, ကထဉ္ဟိ နာမ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေသ္သန္တိ (ပာရာ. ၄၅၉), အာဠဝကာ ဘိက္ခူ ကုဋိယော ကာရာပေန္တိ အပ္ပမာဏိကာယော (ပာရာ. ၃၄၂), ဘိက္ခုနိယော ဒ္ဝေ ဝသ္သာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိ (ပာစိ. ၁၀၇၇), သင္ဃေန အသမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေန္တီတိအာဒိ (ပာစိ. ၁၀၈၄) ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ တတော ပုဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိကပ္ပနံ ဝာ အနုညာတံ။ ယဒဘာဝာ အတိရေကစီဝရန္တိ ဝဒေယ္ယ, ပမာဏံ ဝာ န ပညတ္တံ, ယဒဘာဝာ အပ္ပမာဏိကာယောတိ ဝဒေယ္ယ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဥလ္လုမ္ပတု မံ, ဘန္တေ, သင္ဃော အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယာ’’တိ (မဟာဝ. ၇၁, ၁၂၆) ဥပသမ္ပဒံ ယာစိတ္ဝာ ဥပသမ္ပန္နေန ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရမေဝ ‘‘ဥပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုနာ မေထုနော ဓမ္မော န ပဋိသေဝိတဗ္ဗော, အသက္ယပုတ္တိယော’’တိ (မဟာဝ. ၁၂၉) စ ပညတ္တေန အသ္သမဏာဒိဘာဝံ ဥပဂန္တုကာမေန နနု ပဌမံ အဇ္ဈုပဂတာ သိက္ခာ ပစ္စက္ခာတဗ္ဗာ, တတ္ထ ဒုဗ္ဗလ္ယံ ဝာ အာဝိကာတဗ္ဗံ သိယာ, တေ ပန ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိံသူ’’တိ အနုပညတ္တိယာ ဩကာသကရဏတ္ထံ ဝာ တံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ကိဉ္စာပိ ဧတ္ထေဝ ဝုတ္တံ, တထာပိ ဣတရေသုပိ ပာရာဇိကေသု ယထာသမ္ဘဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ ယော ပာရာဇိကဝတ္ထုံ အဒိန္နံ ထေယ္ယသင္ခာတံ အာဒိယတိ, မနုသ္သဝိဂ္ဂဟံ ဝာ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတိ, ပဋိဝိဇာနန္တသ္သ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မံ ဝာ ဥလ္လပတိ, သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ အနုပညတ္တိ ဟိ ဒဠ္ဟီကမ္မသိထိလကမ္မကရဏပ္ပယောဇနာ။ သာ ဟိ ယသ္သ ပာရာဇိကံ ဟောတိ အညာ ဝာ အာပတ္တိ, တသ္သ နိယမဒသ္သနပ္ပယောဇနာတိလက္ခဏာနုပညတ္တိကတ္တာ။ ဧဝဉ္ဟိ အန္တေ အဝတ္ဝာ အာဒိမ္ဟိ ဝုတ္တာ ‘‘ဂာမာ ဝာ အရညာ ဝာ’’တိ (ပာရာ. ၉၁) အနုပညတ္တိ ဝိယ။ ပရိပုဏ္ဏေ ပနေတသ္မိံ သိက္ခာပဒေ –
43-4. Vajjīsu janapadesu vasantā vajjino nāma, tesaṃ puttā. Yāvadatthanti yāvatā attho adhippāyoti vuttaṃ hoti, tattha yaṃ vuttaṃ ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃanāvikatvā’’ti, taṃ kāmaṃ sikkhāpaccakkhāne, tadekaṭṭhe ca dubbalyāvikaraṇe paññatte sati yujjati, na aññathā. Tathāpi idāni paññapetabbaṃ upādāya vuttaṃ, kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū atirekacīvaraṃ dhāressanti (pārā. 459), āḷavakā bhikkhū kuṭiyo kārāpenti appamāṇikāyo (pārā. 342), bhikkhuniyo dve vassāni chasu dhammesu asikkhitasikkhaṃ sikkhamānaṃ vuṭṭhāpenti (pāci. 1077), saṅghena asammataṃ vuṭṭhāpentītiādi (pāci. 1084) viya daṭṭhabbaṃ. Na hi tato pubbe adhiṭṭhānaṃ vikappanaṃ vā anuññātaṃ. Yadabhāvā atirekacīvaranti vadeyya, pamāṇaṃ vā na paññattaṃ, yadabhāvā appamāṇikāyoti vadeyya, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Ullumpatu maṃ, bhante, saṅgho anukampaṃ upādāyā’’ti (mahāva. 71, 126) upasampadaṃ yācitvā upasampannena upasampannasamanantarameva ‘‘upasampannena bhikkhunā methuno dhammo na paṭisevitabbo, asakyaputtiyo’’ti (mahāva. 129) ca paññattena assamaṇādibhāvaṃ upagantukāmena nanu paṭhamaṃ ajjhupagatā sikkhā paccakkhātabbā, tattha dubbalyaṃ vā āvikātabbaṃ siyā, te pana ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseviṃsū’’ti anupaññattiyā okāsakaraṇatthaṃ vā taṃ vuttanti veditabbaṃ. ‘‘So āgato na upasampādetabbo’’ti kiñcāpi ettheva vuttaṃ, tathāpi itaresupi pārājikesu yathāsambhavaṃ veditabbaṃ. Na hi sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā yo pārājikavatthuṃ adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyati, manussaviggahaṃ vā jīvitā voropeti, paṭivijānantassa uttarimanussadhammaṃ vā ullapati, so āgato na upasampādetabbo. Anupaññatti hi daḷhīkammasithilakammakaraṇappayojanā. Sā hi yassa pārājikaṃ hoti aññā vā āpatti, tassa niyamadassanappayojanātilakkhaṇānupaññattikattā. Evañhi ante avatvā ādimhi vuttā ‘‘gāmā vā araññā vā’’ti (pārā. 91) anupaññatti viya. Paripuṇṇe panetasmiṃ sikkhāpade –
‘‘နိဒာနာ မာတိကာဘေဒော၊ ဝိဘင္ဂော တံနိယာမကော။
‘‘Nidānā mātikābhedo, vibhaṅgo taṃniyāmako;
တတော အာပတ္တိယာ ဘေဒော၊ အနာပတ္တိ တဒညထာ’’တိ။ –
Tato āpattiyā bhedo, anāpatti tadaññathā’’ti. –
အယံ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သုဒိန္နဝတ္ထု မက္ကဋိဝတ္ထု ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထု စာတိ တိပ္ပဘေဒံ ဝတ္ထု ဣမသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ နိဒာနံ နာမ, တတော နိဒာနာ ‘‘ယော ပန, ဘိက္ခု, ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော။ပေ.။ အသံဝာသော’’တိ ဣမိသ္သာ မာတိကာယ ဘေဒော ဇာတော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယာ’’တိ ဣတ္ထိလိင္ဂဝစနေန ‘‘သစ္စံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, တဉ္စ ခော ဣတ္ထိယာ နော ပုရိသေ နော ပဏ္ဍကေ နော ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကေ စာ’’တိ မက္ကဋိပာရာဇိကော ဝိယ အညောပိ လေသံ ဩဍ္ဍေတုံ သက္ကောတိ, တသ္မာ တာဒိသသ္သ အလေသောကာသသ္သ ဒသ္သနတ္ထံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ။ မက္ကဋိဝတ္ထုသင္ခာတာ နိဒာနာ ‘‘အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပီ’’တိ မာတိကာဝစနဘေဒော န ဣတ္ထိယာ ဧဝ မေထုနသိဒ္ဓိဒသ္သနတော ကတော, တသ္မာ ဝိဘင္ဂော တံနိယာမကော တသ္သာ မာတိကာယ အဓိပ္ပေတတ္ထနိယာမကော ဝိဘင္ဂော။ ဝိဘင္ဂေ ဟိ ‘‘တိသ္သော ဣတ္ထိယော။ တယော ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကာ။ တယော ပဏ္ဍကာ။ တယော ပုရိသာ။ မနုသ္သိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ။ပေ.။ တိရစ္ဆာနဂတပုရိသသ္သ ဒ္ဝေ မဂ္ဂေ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၅၆) နယေန သဗ္ဗလေသောကာသံ ပိဒဟိတ္ဝာ နိယမော ကတော။
Ayaṃ nayo veditabbo. Tattha sudinnavatthu makkaṭivatthu vajjiputtakavatthu cāti tippabhedaṃ vatthu imassa sikkhāpadassa nidānaṃ nāma, tato nidānā ‘‘yo pana, bhikkhu, bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno…pe… asaṃvāso’’ti imissā mātikāya bhedo jāto. Tattha hi ‘‘antamaso tiracchānagatāyā’’ti itthiliṅgavacanena ‘‘saccaṃ, āvuso, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tañca kho itthiyā no purise no paṇḍake no ubhatobyañjanake cā’’ti makkaṭipārājiko viya aññopi lesaṃ oḍḍetuṃ sakkoti, tasmā tādisassa alesokāsassa dassanatthaṃ idaṃ vuccati. Makkaṭivatthusaṅkhātā nidānā ‘‘antamaso tiracchānagatāyapī’’ti mātikāvacanabhedo na itthiyā eva methunasiddhidassanato kato, tasmā vibhaṅgo taṃniyāmako tassā mātikāya adhippetatthaniyāmako vibhaṅgo. Vibhaṅge hi ‘‘tisso itthiyo. Tayo ubhatobyañjanakā. Tayo paṇḍakā. Tayo purisā. Manussitthiyā tayo magge…pe… tiracchānagatapurisassa dve magge’’tiādinā (pārā. 56) nayena sabbalesokāsaṃ pidahitvā niyamo kato.
ဧတ္ထာဟ – ယဒိ ဧဝံ သာဓာရဏသိက္ခာပဒဝသေန ဝာ လိင္ဂပရိဝတ္တနဝသေန ဝာ န ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ, ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဝိဘင္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တဒဝစနေန ဘိက္ခုနီ ပုရိသလိင္ဂပာတုဘာဝေန ဘိက္ခုဘာဝေ ဌိတာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘‘နာဟံ ဥပသမ္ပဒကာလေ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နာ, တသ္မာ န အပ္ပစ္စက္ခာတသိက္ခာပိ မေထုနဓမ္မေန ပာရာဇိကာ ဟောမီ’’တိ? ဝုစ္စတေ – တထာ န ဝတ္တဗ္ဗံ အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂတော။ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ အတ္ထီတိ အာပဇ္ဇတိ, တဉ္စာနိဋ္ဌံ။ ဣဒံ အပရံ အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂောတိ ‘‘သဗ္ဗသိက္ခာပဒာနိ သာဓာရဏာနေဝ, နာသာဓာရဏာနီ’’တိ။ အပိစာယံ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောဝာတိ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တံယေဝ ဥပဇ္ဈ’’န္တိအာဒိ (ပာရာ. ၆၉) ဝုတ္တံ, အပိစ ယော တထာ လေသံ ဩဍ္ဍေတ္ဝာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ တေ ဟိ ‘‘ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဝစနာဘာဝေ သတိ ‘‘အာပတ္တိံ တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ, အာပန္နာ ပာရာဇိက’’န္တိ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေစိ ဘိက္ခုလိင္ဂေ ဌိတာ, ‘‘ဣဒာနိ စေပိ မယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, လဘေယ္ယာမ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘေယ္ယာမ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေစိ ဝိဗ္ဘန္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတော အာပတ္တိယာ ဘေဒောတိ တတော ဝိဘင္ဂတော ‘‘အက္ခာယိတေ သရီရေ ပာရာဇိကံ, ယေဘုယ္ယေန ခာယိတေ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိအာဒိ အာပတ္တိယာ ဘေဒော ဟောတိ။ အနာပတ္တိ တဒညထာတိ တတော ဧဝ ဝိဘင္ဂတော ယေနာကာရေန အာပတ္တိ ဝုတ္တာ, တတော အညေနာကာရေန အနာပတ္တိဘေဒောဝ ဟောတိ။ ‘‘သာဒိယတိ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သ, န သာဒိယတိ အနာပတ္တီ’’တိ ဟိ ဝိဘင္ဂေ အသတိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တာဝတာ သမာသတော ဂာထာတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ပန –
Etthāha – yadi evaṃ sādhāraṇasikkhāpadavasena vā liṅgaparivattanavasena vā na kevalaṃ bhikkhūnaṃ, bhikkhunīnampi ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vibhaṅge vattabbaṃ siyā. Tadavacanena bhikkhunī purisaliṅgapātubhāvena bhikkhubhāve ṭhitā evaṃ vadeyya ‘‘nāhaṃ upasampadakāle bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannā, tasmā na appaccakkhātasikkhāpi methunadhammena pārājikā homī’’ti? Vuccate – tathā na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. Bhikkhunīnampi ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vutte bhikkhunīnampi sikkhāpaccakkhānaṃ atthīti āpajjati, tañcāniṭṭhaṃ. Idaṃ aparaṃ aniṭṭhappasaṅgoti ‘‘sabbasikkhāpadāni sādhāraṇāneva, nāsādhāraṇānī’’ti. Apicāyaṃ bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannovāti dassanatthaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, taṃyeva upajjha’’ntiādi (pārā. 69) vuttaṃ, apica yo tathā lesaṃ oḍḍetvā methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto vajjiputtakā viya pārājiko hoti. Te hi ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vacanābhāve sati ‘‘āpattiṃ tumhe, bhikkhave, āpannā pārājika’’nti vuttā bhagavatā. Ettha pana ‘‘bhikkhave’’ti vuttattā keci bhikkhuliṅge ṭhitā, ‘‘idāni cepi mayaṃ, bhante ānanda, labheyyāma bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti vuttattā keci vibbhantāti veditabbā. Tato āpattiyā bhedoti tato vibhaṅgato ‘‘akkhāyite sarīre pārājikaṃ, yebhuyyena khāyite thullaccaya’’ntiādi āpattiyā bhedo hoti. Anāpatti tadaññathāti tato eva vibhaṅgato yenākārena āpatti vuttā, tato aññenākārena anāpattibhedova hoti. ‘‘Sādiyati āpatti pārājikassa, na sādiyati anāpattī’’ti hi vibhaṅge asati na paññāyati. Ettāvatā samāsato gāthāttho vutto hoti. Ettha ca pana –
‘‘နိဒာနမာတိကာဘေဒော၊ ဝိဘင္ဂသ္သ ပယောဇနံ။
‘‘Nidānamātikābhedo, vibhaṅgassa payojanaṃ;
အနာပတ္တိပကာရော စ၊ ပဌမော နိပ္ပယောဇနော’’တိ။ –
Anāpattipakāro ca, paṭhamo nippayojano’’ti. –
ဣမံ နယံ ဒသ္သေတ္ဝာဝ သဗ္ဗသိက္ခာပဒာနံ အတ္ထော ပကာသိတဗ္ဗော။ ကထံ? ဘဂဝတာ ပန ယေနာကာရေန ယံ သိက္ခာပဒံ ပညာပိတံ, တသ္သ အာကာရသ္သ သမတ္ထံ ဝာ အသမတ္ထံ ဝာတိ ဒုဝိဓံ နိဒာနံ, အယံ နိဒာနဘေဒော။ မာတိကာပိ နိဒာနာပေက္ခာ နိဒာနာနပေက္ခာတိ ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ စတုတ္ထပာရာဇိကာဒိသိက္ခာပဒာနိ နိဒာနာပေက္ခာနိ။ န ဟိ ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယာ ဘိက္ခူ သယမေဝ အတ္တနော အတ္တနော အသန္တံ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မံ မုသာဝာဒလက္ခဏံ ပာပေတ္ဝာ ဘာသိံသု။ အညမညသ္သ ဟိ တေ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မသ္သ ဂိဟီနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသိံသု, န စ တာဝတာ ပာရာဇိကဝတ္ထု ဟောတိ။ တတ္ထ တေန လေသေန ဘဂဝာ တံ ဝတ္ထုံ နိဒာနံ ကတ္ဝာ ပာရာဇိကံ ပညပေသိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဒာနာပေက္ခ’’န္တိ။ ဣမိနာ နယေန နိဒာနာပေက္ခာနိ ဉတ္ဝာ တဗ္ဗိပရီတာနိ သိက္ခာပဒာနိ နိဒာနာနပေက္ခာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, အယံ မာတိကာဘေဒော။
Imaṃ nayaṃ dassetvāva sabbasikkhāpadānaṃ attho pakāsitabbo. Kathaṃ? Bhagavatā pana yenākārena yaṃ sikkhāpadaṃ paññāpitaṃ, tassa ākārassa samatthaṃ vā asamatthaṃ vāti duvidhaṃ nidānaṃ, ayaṃ nidānabhedo. Mātikāpi nidānāpekkhā nidānānapekkhāti duvidhā. Tattha catutthapārājikādisikkhāpadāni nidānāpekkhāni. Na hi vaggumudātīriyā bhikkhū sayameva attano attano asantaṃ uttarimanussadhammaṃ musāvādalakkhaṇaṃ pāpetvā bhāsiṃsu. Aññamaññassa hi te uttarimanussadhammassa gihīnaṃ vaṇṇaṃ bhāsiṃsu, na ca tāvatā pārājikavatthu hoti. Tattha tena lesena bhagavā taṃ vatthuṃ nidānaṃ katvā pārājikaṃ paññapesi, tena vuttaṃ ‘‘nidānāpekkha’’nti. Iminā nayena nidānāpekkhāni ñatvā tabbiparītāni sikkhāpadāni nidānānapekkhānīti veditabbāni, ayaṃ mātikābhedo.
နာနပ္ပကာရတော မူလာပတ္တိပ္ပဟောနကဝတ္ထုပယောဂစိတ္တနိယာမဒသ္သနဝသေန မာတိကာယ ဝိဘဇနဘာဝဒီပနတ္ထံ တေသံ အပ္ပဟောနကတာယ ဝာ တဒညတရဝေကလ္လတာယ ဝာ ဝီတိက္ကမေ သတိ အာပတ္တိဘေဒဒသ္သနတ္ထံ, အသတိ အနာပတ္တိဒသ္သနတ္ထဉ္စာတိ သဗ္ဗတ္ထ တယော အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ မာတိကာယ ဝိဘဇနံ ဝိဘင္ဂော အာရဘီယတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဘိက္ခကောတိ ဘိက္ခု, ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု, ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခူ’’တိ ကေဝလံ ဗ္ယဉ္ဇနတ္ထဒီပနဝသေန ပဝတ္တော ဝာ, ‘‘သမညာယ ဘိက္ခူ’’တိ ဘိက္ခုဘာဝသမ္ဘဝံ အနပေက္ခိတ္ဝာပိ ကေဝလံ ဘိက္ခု နာမ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဒီပနဝသေန ပဝတ္တော ဝာ, ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဘိက္ခု, သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နောတိ ဘိက္ခု, ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နောတိ ဘိက္ခူ’’တိ ဥပသမ္ပဒာနန္တရေနာပိ ဘိက္ခုဘာဝသိဒ္ဓိဒီပနဝသေန ပဝတ္တော ဝာ, ‘‘ဘဒ္ရော ဘိက္ခု, သာရော ဘိက္ခု, သေက္ခော ဘိက္ခု, အသေက္ခော ဘိက္ခူ’’တိ ဘိက္ခုကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဘိက္ခုဒီပနဝသေန ပဝတ္တော ဝာ ဝိဘင္ဂော အဇ္ဈုပေက္ခိတော သဗ္ဗသာမညပဒတ္တာ, တထာ အညဘာဂိယသိက္ခာပဒာဒီသု သဒ္ဝာရဝသေန, အဓိကရဏဒသ္သနာဒိဝသေန ပဝတ္တော စ အဇ္ဈုပေက္ခိတော ဣတရတ္ထ တဒဘာဝတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Nānappakārato mūlāpattippahonakavatthupayogacittaniyāmadassanavasena mātikāya vibhajanabhāvadīpanatthaṃ tesaṃ appahonakatāya vā tadaññataravekallatāya vā vītikkame sati āpattibhedadassanatthaṃ, asati anāpattidassanatthañcāti sabbattha tayo atthavase paṭicca mātikāya vibhajanaṃ vibhaṅgo ārabhīyatīti veditabbo. Ettha pana ‘‘bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, bhinnapaṭadharoti bhikkhū’’ti kevalaṃ byañjanatthadīpanavasena pavatto vā, ‘‘samaññāya bhikkhū’’ti bhikkhubhāvasambhavaṃ anapekkhitvāpi kevalaṃ bhikkhu nāma pavattiṭṭhānadīpanavasena pavatto vā, ‘‘ehi bhikkhūti bhikkhu, saraṇagamanehi upasampannoti bhikkhu, ñatticatutthena kammena upasampannoti bhikkhū’’ti upasampadānantarenāpi bhikkhubhāvasiddhidīpanavasena pavatto vā, ‘‘bhadro bhikkhu, sāro bhikkhu, sekkho bhikkhu, asekkho bhikkhū’’ti bhikkhukaraṇehi dhammehi samannāgatabhikkhudīpanavasena pavatto vā vibhaṅgo ajjhupekkhito sabbasāmaññapadattā, tathā aññabhāgiyasikkhāpadādīsu sadvāravasena, adhikaraṇadassanādivasena pavatto ca ajjhupekkhito itarattha tadabhāvatoti veditabbo.
တတ္ထ တိသ္သော ဣတ္ထိယောတိအာဒိ ဝတ္ထုနိယမဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တော, မနုသ္သိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တသ္သ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာတိအာဒိ ပယောဂနိယမဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တော, ဘိက္ခုသ္သ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌိတေတိအာဒိ စိတ္တနိယမဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တော, သာဒိယတိ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သ, န သာဒိယတိ အနာပတ္တီတိအာဒိ ဝတ္ထုပယောဂနိယမေ သတိ စိတ္တနိယမဘာဝာဘာဝဝသေန အာပတ္တာနာပတ္တိဒသ္သနတ္ထံ ပဝတ္တော, မတံ ယေဘုယ္ယေန ခာယိတံ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သာတိအာဒိ ဝတ္ထုသ္သ အပ္ပဟောနကတာယ ဝီတိက္ကမေ အာပတ္တိဘေဒဒသ္သနတ္ထံ ပဝတ္တော, န သာဒိယတိ အနာပတ္တီတိ စိတ္တနိယမဝေကလ္ယေန ဝီတိက္ကမာဘာဝာ အနာပတ္တိဒသ္သနတ္ထံ ပဝတ္တောတိ။ ဧဝံ ဣတရေသုပိ သိက္ခာပဒေသု ယထာသမ္ဘဝနယော အယန္တိ ပယောဇနော ဝိဘင္ဂော။
Tattha tisso itthiyotiādi vatthuniyamadassanavasena pavatto, manussitthiyā tayo magge methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpatti pārājikassātiādi payoganiyamadassanavasena pavatto, bhikkhussa sevanacittaṃ upaṭṭhitetiādi cittaniyamadassanavasena pavatto, sādiyati āpatti pārājikassa, na sādiyati anāpattītiādi vatthupayoganiyame sati cittaniyamabhāvābhāvavasena āpattānāpattidassanatthaṃ pavatto, mataṃ yebhuyyena khāyitaṃ āpatti thullaccayassātiādi vatthussa appahonakatāya vītikkame āpattibhedadassanatthaṃ pavatto, na sādiyati anāpattīti cittaniyamavekalyena vītikkamābhāvā anāpattidassanatthaṃ pavattoti. Evaṃ itaresupi sikkhāpadesu yathāsambhavanayo ayanti payojano vibhaṅgo.
အနာပတ္တိဝာရော ပန မူလာပတ္တိတော, တဒညေကဒေသတော, သဗ္ဗာပတ္တိတော စ အနာပတ္တိဒီပနဝသေန တိဝိဓော။ တတ္ထ ယော ပဌမော, သော ဝိဘင္ဂော ဝိယ တယော အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ပဝတ္တော။ ကတမေ တယော? မာတိကာပဒာနံ သာတ္ထကနိရတ္ထကာနံ တဒညထာ ဥဒ္ဓရဏာနုဒ္ဓရဏဝသေန သပ္ပယောဇနနိပ္ပယောဇနဘာဝဒီပနတ္ထံ, တဒညထာ ပဋိပတ္တိက္ကမဒသ္သနတ္ထံ, အာပတ္တိပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေပိ ဝိသ္သဇ္ဇနတ္ထဉ္စာတိ။ ကထံ? ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေ ‘‘ဘိက္ခုနော ပနေဝ အဒ္ဓာနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နသ္သ ဧဠကလောမာနိ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, အာကင္ခမာနေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနီ’’တိ (ပာရာ. ၅၇၂) ဧတာနိ ကေဝလံ ဝတ္ထုမတ္တဒီပနပဒာနီတိ နိရတ္ထကာနိ နာမ, တေသံ အနာပတ္တိ။ ‘‘အဒ္ဓာနမဂ္ဂံ အပ္ပဋိပန္နသ္သ ဥပ္ပန္နေ ဧဠကလောမေ အနာပတ္တိ, အာကင္ခမာနေန ပဋိဂ္ဂဟိတေ’’တိအာဒိနာ နယေန တဒညထာ အနုဒ္ဓရဏေန နိပ္ပယောဇနဘာဝော ဒီပိတော ဟောတိ, ယဒိဒံ မာတိကာယံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယာ’’တိ, ဣဒံ သာတ္ထကံ။ တသ္သ သပ္ပယောဇနဘာဝဒီပနတ္ထံ ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တသ္သ အသာဒိယန္တသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဇာနနသာဒိယနဘာဝေန အာပတ္တိ, အသေဝန္တသ္သ အနာပတ္တိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ မာတိကာယံ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယ, ပာရာဇိကော ဟောတိ အသံဝာသော’’တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတံ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ ဂရုပရိက္ခာရော ထေယ္ယစိတ္တံ အဝဟရဏ’’န္တိ ဝုတ္တာနံ ပဉ္စန္နမ္ပိ အင္ဂာနံ ပာရိပူရိယာ ပေတတိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟိတေ အာပတ္တိပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေပိ ဝိသ္သဇ္ဇနတ္ထံ ‘‘အနာပတ္တိ ပေတပရိဂ္ဂဟိတေ’’တိအာဒိ (ကင္ခာ. အဋ္ဌ. ဒုတိယပာရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ အနာပတ္တိ ဣမံ ဇာန, ဣမံ ဒေဟိ, ဣမံ အာဟရ, ဣမိနာ အတ္ထော, ဣမံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီတိ ဘဏတီတိအာဒိ ပန တဒညထာ ပဋိပတ္တိက္ကမဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘နိဒာနမာတိကာဘေဒော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဂာထာယ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။
Anāpattivāro pana mūlāpattito, tadaññekadesato, sabbāpattito ca anāpattidīpanavasena tividho. Tattha yo paṭhamo, so vibhaṅgo viya tayo atthavase paṭicca pavatto. Katame tayo? Mātikāpadānaṃ sātthakaniratthakānaṃ tadaññathā uddharaṇānuddharaṇavasena sappayojananippayojanabhāvadīpanatthaṃ, tadaññathā paṭipattikkamadassanatthaṃ, āpattippahonakaṭṭhānepi vissajjanatthañcāti. Kathaṃ? Eḷakalomasikkhāpade ‘‘bhikkhuno paneva addhānamaggappaṭipannassa eḷakalomāni uppajjeyyuṃ, ākaṅkhamānena bhikkhunā paṭiggahetabbānī’’ti (pārā. 572) etāni kevalaṃ vatthumattadīpanapadānīti niratthakāni nāma, tesaṃ anāpatti. ‘‘Addhānamaggaṃ appaṭipannassa uppanne eḷakalome anāpatti, ākaṅkhamānena paṭiggahite’’tiādinā nayena tadaññathā anuddharaṇena nippayojanabhāvo dīpito hoti, yadidaṃ mātikāyaṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti, idaṃ sātthakaṃ. Tassa sappayojanabhāvadīpanatthaṃ ‘‘anāpatti ajānantassa asādiyantassā’’ti vuttaṃ. Yasmā jānanasādiyanabhāvena āpatti, asevantassa anāpatti, tasmā vuttaṃ mātikāyaṃ ‘‘yo pana bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, pārājiko hoti asaṃvāso’’ti adhippāyo. ‘‘Parapariggahitaṃ parapariggahitasaññitā garuparikkhāro theyyacittaṃ avaharaṇa’’nti vuttānaṃ pañcannampi aṅgānaṃ pāripūriyā petatiracchānagatapariggahite āpattippahonakaṭṭhānepi vissajjanatthaṃ ‘‘anāpatti petapariggahite’’tiādi (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ. Anāpatti imaṃ jāna, imaṃ dehi, imaṃ āhara, iminā attho, imaṃ kappiyaṃ karohīti bhaṇatītiādi pana tadaññathā paṭipattikkamadassanatthaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ettāvatā ‘‘nidānamātikābhedo’’tiādinā vuttagāthāya attho pakāsito hoti.
ဧတ္ထ ပဌမပညတ္တိ တာဝ ပဌမဗောဓိံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ပညတ္တတ္တာ, အာယသ္မတော သုဒိန္နသ္သ အဋ္ဌဝသ္သိကကာလေ ပညတ္တတ္တာ စ ရတ္တညုမဟတ္တံ ပတ္တကာလေ ပညတ္တာ။ ဒုတိယအနုပညတ္တိ ဗာဟုသစ္စမဟတ္တံ ပတ္တကာလေ ဥပ္ပန္နာ။ သော ဟာယသ္မာ မက္ကဋိပာရာဇိကော ယထာ မာတုဂာမပဋိသံယုတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီ အနဓိပ္ပေတာ, တထာ ဣဓာပီတိ သညာယ ‘‘သစ္စံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, တဉ္စ ခော မနုသ္သိတ္ထိယာ, နော တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ’’တိ အာဟ။ တတိယာနုပညတ္တိ လာဘဂ္ဂမဟတ္တံ ပတ္တကာလေ ဥပ္ပန္နာ။ တေ ဟိ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ လာဘဂ္ဂမဟတ္တံ ပတ္တာ ဟုတ္ဝာ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ န္ဟာယိတ္ဝာ ဝရသယနေသု သယိတ္ဝာ တတိယာနုပညတ္တိယာ ဝတ္ထုံ ဥပ္ပာဒေသုံ, တေ စ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပတ္တေ သင္ဃေ ဥပ္ပန္နာ, သယဉ္စ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပတ္တာတိ ‘‘ဝေပုလ္လမဟတ္တမ္ပေတ္ထ လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပဌမပာရာဇိကသိက္ခာပဒံ တိဝိဓမ္ပိ ဝတ္ထုံ ဥပာဒာယ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ တံ ကာလံ ပတ္ဝာ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Ettha paṭhamapaññatti tāva paṭhamabodhiṃ atikkamitvā paññattattā, āyasmato sudinnassa aṭṭhavassikakāle paññattattā ca rattaññumahattaṃ pattakāle paññattā. Dutiyaanupaññatti bāhusaccamahattaṃ pattakāle uppannā. So hāyasmā makkaṭipārājiko yathā mātugāmapaṭisaṃyuttesu sikkhāpadesu tiracchānagatitthī anadhippetā, tathā idhāpīti saññāya ‘‘saccaṃ, āvuso, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tañca kho manussitthiyā, no tiracchānagatitthiyā’’ti āha. Tatiyānupaññatti lābhaggamahattaṃ pattakāle uppannā. Te hi vajjiputtakā lābhaggamahattaṃ pattā hutvā yāvadatthaṃ bhuñjitvā nhāyitvā varasayanesu sayitvā tatiyānupaññattiyā vatthuṃ uppādesuṃ, te ca vepullamahattaṃ patte saṅghe uppannā, sayañca vepullamahattaṃ pattāti ‘‘vepullamahattampettha labbhatī’’ti vuttaṃ. Idaṃ paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ tividhampi vatthuṃ upādāya catubbidhampi taṃ kālaṃ patvā paññattanti veditabbaṃ.
တတ္ထ ယော ပနာတိ အနဝသေသပရိယာဒာနပဒံ။ ဘိက္ခူတိ တသ္သ အတိပ္ပသင္ဂနိယမပဒံ။ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ တသ္သ ဝိသေသနဝစနံ။ န ဟိ သဗ္ဗောပိ ဘိက္ခုနာမကော ယာ ဘဂဝတာ ယာယ ကာယစိ ဥပသမ္ပဒာယ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခူနံ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာ ဝိဟိတာ, ‘‘ဧတ္ထ သဟ ဇီဝန္တီ’’တိ ယော စ အာဇီဝော ဝုတ္တော, တံ ဥဘယံ သမာပန္နောဝ ဟောတိ။ ကဒာ ပန သမာပန္နော အဟောသိ? ယာယ ကာယစိ ဥပသမ္ပဒာယ ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရမေဝ တဒုဘယံ ဇာနန္တောပိ အဇာနန္တောပိ တဒဇ္ဈုပဂတတ္တာ သမာပန္နော နာမ ဟောတိ။ သဟ ဇီဝန္တီတိ ယာဝ သိက္ခံ န ပစ္စက္ခာတိ, ပာရာဇိကဘာဝဉ္စ န ပာပုဏာတိ, ယံ ပန ဝုတ္တံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သိက္ခာသမာပန္နော သာဇီဝံ အဝီတိက္ကမန္တော သာဇီဝသမာပန္နော ဟောတီ’’တိ, တံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ သိက္ခံ အပရိပူရေန္တော ကာမဝိတက္ကာဒိဗဟုလော ဝာ ဧကစ္စံ သာဝသေသံ သာဇီဝံ ဝီတိက္ကမန္တော ဝာ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော နာမ န ဟောတိ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ပန စတုက္ကံ လဗ္ဘတိ အတ္ထိ ဘိက္ခု သိက္ခာသမာပန္နော သီလာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တော န သာဇီဝသမာပန္နော အစိတ္တကံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တော, အတ္ထိ န သိက္ခာသမာပန္နော ကာမဝိတက္ကာဒိဗဟုလော သာဇီဝသမာပန္နော နိရာပတ္တိကော, အတ္ထိ န သိက္ခာသမာပန္နော န စ သာဇီဝသမာပန္နော အနဝသေသံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, အတ္ထိ သိက္ခာသမာပန္နော စ သာဇီဝသမာပန္နော စ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော, အယမေဝ စတုတ္ထော ဘိက္ခု ဥက္ကဋ္ဌော ဣဓ အဓိပ္ပေတော သိယာ။ န ဟိ ဘဂဝာ အနုက္ကဋ္ဌံ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ စေ? န, ‘‘တတ္ရ ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာ, အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ သိက္ခာ’’တိဝစနဝိရောဓတော။ ဥက္ကဋ္ဌဂ္ဂဟဏာဓိပ္ပာယေ သတိ ‘‘သိက္ခာတိ တိသ္သော သိက္ခာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သိက္ခတ္တယသမာပန္နော ဟိ သဗ္ဗုက္ကဋ္ဌောတိ။
Tattha yo panāti anavasesapariyādānapadaṃ. Bhikkhūti tassa atippasaṅganiyamapadaṃ. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti tassa visesanavacanaṃ. Na hi sabbopi bhikkhunāmako yā bhagavatā yāya kāyaci upasampadāya upasampannabhikkhūnaṃ heṭṭhimaparicchedena sikkhitabbasikkhā vihitā, ‘‘ettha saha jīvantī’’ti yo ca ājīvo vutto, taṃ ubhayaṃ samāpannova hoti. Kadā pana samāpanno ahosi? Yāya kāyaci upasampadāya upasampannasamanantarameva tadubhayaṃ jānantopi ajānantopi tadajjhupagatattā samāpanno nāma hoti. Saha jīvantīti yāva sikkhaṃ na paccakkhāti, pārājikabhāvañca na pāpuṇāti, yaṃ pana vuttaṃ andhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sikkhaṃ paripūrento sikkhāsamāpanno sājīvaṃ avītikkamanto sājīvasamāpanno hotī’’ti, taṃ ukkaṭṭhaparicchedavasena vuttaṃ. Na hi sikkhaṃ aparipūrento kāmavitakkādibahulo vā ekaccaṃ sāvasesaṃ sājīvaṃ vītikkamanto vā sikkhāsājīvasamāpanno nāma na hoti. Ukkaṭṭhaparicchedena pana catukkaṃ labbhati atthi bhikkhu sikkhāsamāpanno sīlāni paccavekkhanto na sājīvasamāpanno acittakaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamanto, atthi na sikkhāsamāpanno kāmavitakkādibahulo sājīvasamāpanno nirāpattiko, atthi na sikkhāsamāpanno na ca sājīvasamāpanno anavasesaṃ āpattiṃ āpanno, atthi sikkhāsamāpanno ca sājīvasamāpanno ca sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto, ayameva catuttho bhikkhu ukkaṭṭho idha adhippeto siyā. Na hi bhagavā anukkaṭṭhaṃ vattuṃ yuttoti ce? Na, ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’tivacanavirodhato. Ukkaṭṭhaggahaṇādhippāye sati ‘‘sikkhāti tisso sikkhā’’ti ettakameva vattabbanti adhippāyo. Sikkhattayasamāpanno hi sabbukkaṭṭhoti.
‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယာ’’တိ ပရတော ဝစနံ အပေက္ခိတ္ဝာ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဝုတ္တာတိ စေ? န, တသ္သာပိ အဘဗ္ဗတ္တာ။ န ဟိ အဓိသီလသိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတုံ ဘဗ္ဗော, တံ သိက္ခံ အပရိပူရေန္တော သာဇီဝဉ္စ ဝီတိက္ကမန္တော ဧဝ ဟိ ပဋိသေဝေယ္ယာတိ အဓိပ္ပာယော, တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ယသ္မာ သိက္ခာပဒသင္ခာတော သာဇီဝော အဓိသီလသိက္ခမေဝ သင္ဂဏ္ဟာတိ, နေတရံ အဓိစိတ္တသိက္ခံ အဓိပညာသိက္ခံ ဝာ, တသ္မာ ‘‘တတ္ရ ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာ, အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ သိက္ခာ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ အဓိသီလသိက္ခာယ သင္ဂာဟကော သာဇီဝော သိက္ခာသာဇီဝောတိ ဝုတ္တော။ ဣတိ သာဇီဝဝိသေသနတ္ထံ သိက္ခာဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ တဒတ္ထဒီပနတ္ထမေဝ ဝိဘင္ဂေ သိက္ခံ အပရာမသိတ္ဝာ ‘‘တသ္မိံ သိက္ခတိ, တေန ဝုစ္စတိ သာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဝုတ္တံ , တေန ဧကမေဝိဒံ အတ္ထပဒန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ တဉ္စ ဥပသမ္ပဒူပဂမနန္တရတော ပဋ္ဌာယ သိက္ခနာဓိကာရတ္တာ ‘‘သိက္ခတီ’’တိ စ ‘‘သမာပန္နော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယော ဧဝံ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ သင္ခ္ယံ ဂတော, တာဒိသံ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ အပရဘာဂေ သာဇီဝသင္ခာတမေဝ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ, တသ္မိံယေဝ စ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယာတိ အယမတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ကိန္တု အဋ္ဌကထာနယော ပဋိက္ခိတ္တော ဟောတိ။ သော စ န ပဋိက္ခေပာရဟောတိ တေန တဒနုသာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘Methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti parato vacanaṃ apekkhitvā adhisīlasikkhāva vuttāti ce? Na, tassāpi abhabbattā. Na hi adhisīlasikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevituṃ bhabbo, taṃ sikkhaṃ aparipūrento sājīvañca vītikkamanto eva hi paṭiseveyyāti adhippāyo, tasmā evamettha attho gahetabbo. Yasmā sikkhāpadasaṅkhāto sājīvo adhisīlasikkhameva saṅgaṇhāti, netaraṃ adhicittasikkhaṃ adhipaññāsikkhaṃ vā, tasmā ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti vuttaṃ, tasmā adhisīlasikkhāya saṅgāhako sājīvo sikkhāsājīvoti vutto. Iti sājīvavisesanatthaṃ sikkhāggahaṇaṃ kataṃ. Tadatthadīpanatthameva vibhaṅge sikkhaṃ aparāmasitvā ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti vuttaṃ , tena ekamevidaṃ atthapadanti dīpitaṃ hoti. Tañca upasampadūpagamanantarato paṭṭhāya sikkhanādhikārattā ‘‘sikkhatī’’ti ca ‘‘samāpanno’’ti ca vuccati. Yo evaṃ ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti saṅkhyaṃ gato, tādisaṃ paccayaṃ paṭicca aparabhāge sājīvasaṅkhātameva sikkhaṃ appaccakkhāya, tasmiṃyeva ca dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyāti ayamattho yujjati. Kintu aṭṭhakathānayo paṭikkhitto hoti. So ca na paṭikkhepārahoti tena tadanusārena bhavitabbaṃ.
အဓိပ္ပာယော ပနေတ္ထ ပရိယေသိတဗ္ဗော, သော ဒာနိ ဝုစ္စတိ – သဗ္ဗေသုပိ သိက္ခာပဒေသု ဣဒမေဝ ဘိက္ခုလက္ခဏံ သာဓာရဏံ, ယဒိဒံ ‘‘ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ။ ခီဏာသဝောပိ သာဝကော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ အစိတ္တကံ, တထာ သေက္ခော။ ပုထုဇ္ဇနော ပန သစိတ္တကမ္ပိ, တသ္မာ သေက္ခာသေက္ခပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူနံ သာမညမိဒံ ဘိက္ခုလက္ခဏန္တိ ကတ္ဝာ ကေဝလံ သိက္ခာသမာပန္နော, ကေဝလံ သာဇီဝသမာပန္နော စ ဥဘယသမာပန္နော စာတိ သရူပေကဒေသေကသေသနယေန ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမအာပန္နော’’တ္ဝေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတ္ဝာ ဥက္ကဋ္ဌဂ္ဂဟဏေန အနုက္ကဋ္ဌာနံ ဂဟဏသိဒ္ဓိတော အဋ္ဌကထာယံ ဥက္ကဋ္ဌောဝ ဝုတ္တော။ တမေဝ သမ္ပာဒေတုံ ‘‘တသ္မိံ သိက္ခတိ, တေန ဝုစ္စတိ သာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ သိက္ခာပဒသ္သ အဝစနေ ပရိဟာရံ ဝတ္ဝာ ယသ္မာ ပန သော အသိက္ခမ္ပိ သမာပန္နော, တသ္မာ သိက္ခာသမာပန္နောတိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ စ ဝတ္ဝာ ‘‘ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော တံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ယဉ္စ သာဇီဝံ သမာပန္နော တတ္ထ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အယမဋ္ဌကထာယံ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတသ္မိံ ပန အဓိပ္ပာယေ အဓိသီလသိက္ခာယ ဧဝ ဂဟဏံ သဗ္ဗတ္ထိကတ္တာ, သီလာဓိကာရတော စ ဝိနယသ္သာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယန္တော သီလံ သမာဒိယတီတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ သိက္ခာပဒံ ပစ္စက္ခန္တော သီလသင္ခာတံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတီတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ, တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော, တံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ပဋိသေဝိတမေထုနသ္သ ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနန္တော န သမူဟနတိ နာမ။ န ဟိ သော ဘိက္ခု ဟုတ္ဝာ ပဋိသေဝိ, ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိ စ ပညတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ သမာသတော ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာန္နော’’တိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝုတ္တံ။
Adhippāyo panettha pariyesitabbo, so dāni vuccati – sabbesupi sikkhāpadesu idameva bhikkhulakkhaṇaṃ sādhāraṇaṃ, yadidaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’ti. Khīṇāsavopi sāvako āpattiṃ āpajjati acittakaṃ, tathā sekkho. Puthujjano pana sacittakampi, tasmā sekkhāsekkhaputhujjanabhikkhūnaṃ sāmaññamidaṃ bhikkhulakkhaṇanti katvā kevalaṃ sikkhāsamāpanno, kevalaṃ sājīvasamāpanno ca ubhayasamāpanno cāti sarūpekadesekasesanayena ‘‘sikkhāsājīvasamaāpanno’’tveva sampiṇḍetvā ukkaṭṭhaggahaṇena anukkaṭṭhānaṃ gahaṇasiddhito aṭṭhakathāyaṃ ukkaṭṭhova vutto. Tameva sampādetuṃ ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti ettha sikkhāpadassa avacane parihāraṃ vatvā yasmā pana so asikkhampi samāpanno, tasmā sikkhāsamāpannotipi atthato veditabboti ca vatvā ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno taṃ appaccakkhāya yañca sājīvaṃ samāpanno tattha dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti vuttanti ayamaṭṭhakathāyaṃ adhippāyo veditabbo. Etasmiṃ pana adhippāye adhisīlasikkhāya eva gahaṇaṃ sabbatthikattā, sīlādhikārato ca vinayassāti veditabbaṃ. Yathā ca sikkhāpadaṃ samādiyanto sīlaṃ samādiyatīti vuccati, evaṃ sikkhāpadaṃ paccakkhanto sīlasaṅkhātaṃ sikkhaṃ paccakkhātīti vattuṃ yujjati, tasmā tattha vuttaṃ ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ appaccakkhāyā’’ti. Sikkhaṃ paccakkhāya paṭisevitamethunassa upasampadaṃ anujānanto na samūhanati nāma. Na hi so bhikkhu hutvā paṭisevi, ‘‘yo pana bhikkhū’’ti ca paññattaṃ. Ettāvatā samāsato ‘‘sikkhāsājīvasamānno’’ti ettha vattabbaṃ vuttaṃ.
ကိံ ဣမိနာ ဝိသေသဝစနေန ပယောဇနံ, နနု ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ။ပေ.။ အသံဝာသော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ ? န ဝတ္တဗ္ဗံ အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂတော။ ယော ပန သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ထေယ္ယသံဝာသာဒိကော ကေဝလေန သမညာမတ္တေန, ပဋိညာမတ္တေန ဝာ ဘိက္ခု, တသ္သာပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ အတ္ထိ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ စ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တသ္သ ပာရာဇိကာပတ္တိ။ ယော ဝာ ပစ္ဆာ ပာရာဇိကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ န သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော တသ္သ စ, ယော ဝာ ပက္ခပဏ္ဍကတ္တာ ပဏ္ဍကဘာဝူပဂမနေန န သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော တသ္သ စ တဒုဘယံ အတ္ထီတိ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေ စ ပက္ခပဏ္ဍကော ဥပသမ္ပဒာယ န ဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဣတရသ္မိံ ပက္ခေ ဝတ္ထူတိ သိဒ္ဓံ, တသ္မိံ ပက္ခေ ဥပသမ္ပန္နော ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေ ပဏ္ဍကတ္တာ န သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော, သော ပရိစ္စဇိတဗ္ဗသိက္ခာယ အဘာဝေန သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ မုခေန ပရသ္သ အင္ဂဇာတဂ္ဂဟဏာဒယော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယ, တသ္သ ကုတော ပာရာဇိကာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ အယံ နယော အပဏ္ဍကပက္ခံ အလဘမာနသ္သေဝ ပရတော ယုဇ္ဇတိ, လဘန္တသ္သ ပန အရူပသတ္တာနံ ကုသလာနံ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဘဝင္ဂဝိစ္ဆေဒေ သတိပိ အမရဏံ ဝိယ ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေပိ ဘိက္ခုဘာဝော အတ္ထိ။ သံဝာသံ ဝာ သာဒိယန္တသ္သ န ထေယ္ယသံဝာသကဘာဝော အတ္ထိ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နသ္သ ဝိယ။ န စ သဟသေယ္ယာဒိကံ ဇနေတိ။ ဂဏပူရကော ပန န ဟောတိ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နော ဝိယ, န သော သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော, ဣတရသ္မိံ ပန ပက္ခေ ဟောတိ, အယံ ဣမသ္သ တတော ဝိသေသော။ ကိမယံ သဟေတုကော, ဥဒာဟု အဟေတုကောတိ? န အဟေတုကော။ ယတော ဥပသမ္ပဒာ တသ္သ အပဏ္ဍကပက္ခေ အနုညာတာ သဟေတုကပဋိသန္ဓိကတ္တာ။ ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေပိ ကိသ္သ နာနုညာတာတိ စေ? ပဏ္ဍကဘူတတ္တာ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကသ္သ ဝိယ။
Kiṃ iminā visesavacanena payojanaṃ, nanu ‘‘yo pana bhikkhu sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā…pe… asaṃvāso’’ti ettakameva vattabbanti ce ? Na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. Yo pana sikkhāsājīvasamāpanno theyyasaṃvāsādiko kevalena samaññāmattena, paṭiññāmattena vā bhikkhu, tassāpi sikkhāpaccakkhānaṃ atthi. Sikkhaṃ appaccakkhāya ca methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa pārājikāpatti. Yo vā pacchā pārājikaṃ āpattiṃ āpajjitvā na sikkhāsājīvasamāpanno tassa ca, yo vā pakkhapaṇḍakattā paṇḍakabhāvūpagamanena na sikkhāsājīvasamāpanno tassa ca tadubhayaṃ atthīti āpajjati. ‘‘Paṇḍakabhāvapakkhe ca pakkhapaṇḍako upasampadāya na vatthū’’ti vuttaṃ, tasmā itarasmiṃ pakkhe vatthūti siddhaṃ, tasmiṃ pakkhe upasampanno paṇḍakabhāvapakkhe paṇḍakattā na sikkhāsājīvasamāpanno, so pariccajitabbasikkhāya abhāvena sikkhaṃ appaccakkhāya mukhena parassa aṅgajātaggahaṇādayo methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, tassa kuto pārājikāpattīti adhippāyo. Ayaṃ nayo apaṇḍakapakkhaṃ alabhamānasseva parato yujjati, labhantassa pana arūpasattānaṃ kusalānaṃ samāpattikkhaṇe bhavaṅgavicchede satipi amaraṇaṃ viya paṇḍakabhāvapakkhepi bhikkhubhāvo atthi. Saṃvāsaṃ vā sādiyantassa na theyyasaṃvāsakabhāvo atthi antimavatthuṃ ajjhāpannassa viya. Na ca sahaseyyādikaṃ janeti. Gaṇapūrako pana na hoti antimavatthuṃ ajjhāpanno viya, na so sikkhāsājīvasamāpanno, itarasmiṃ pana pakkhe hoti, ayaṃ imassa tato viseso. Kimayaṃ sahetuko, udāhu ahetukoti? Na ahetuko. Yato upasampadā tassa apaṇḍakapakkhe anuññātā sahetukapaṭisandhikattā. Paṇḍakabhāvapakkhepi kissa nānuññātāti ce? Paṇḍakabhūtattā opakkamikapaṇḍakassa viya.
အပိစ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ ဣမိနာ တသ္သ သိက္ခာသမာဒာနံ ဒီပေတ္ဝာ တံ သမာဒိန္နသိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ တတ္ထ စ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ, န အညထာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ယထာဝုတ္တာနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂတော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ, တထာ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ ဂာမာ ဝာ အရညာ ဝာ အဒိန္နံ ထေယ္ယသင္ခာတံ အာဒိယေယ္ယ (ပာရာ. ၈၉), သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ စီဝရံ ကာရာပေယ္ယ အတိရေကံ ဝာ, ဆေဒနကံ ပာစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပာစိ. ၅၄၈) နယေန သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ ။ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပီတိ မနုသ္သိတ္ထိံ ဥပာဒာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ‘‘ပဂေဝ ပဏ္ဍကေ ပုရိသေ ဝာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
Apica sikkhāsājīvasamāpannoti iminā tassa sikkhāsamādānaṃ dīpetvā taṃ samādinnasikkhaṃ appaccakkhāya tattha ca dubbalyaṃ anāvikatvāti vattuṃ yujjati, na aññathāti iminā kāraṇena yathāvuttāniṭṭhappasaṅgato ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ appaccakkhāyā’’tiādi vuttaṃ. Yathā cettha, tathā ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ appaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā gāmā vā araññā vā adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādiyeyya (pārā. 89), sugatacīvarappamāṇaṃ cīvaraṃ kārāpeyya atirekaṃ vā, chedanakaṃ pācittiya’’ntiādinā (pāci. 548) nayena sabbattha yojetabbaṃ . Antamaso tiracchānagatāyapīti manussitthiṃ upādāya vuttaṃ. Na hi ‘‘pageva paṇḍake purise vā’’ti vattuṃ yujjati. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva.
အယံ ပဌမပာရာဇိကသ္သ မာတိကာယ တာဝ ဝိနိစ္ဆယော။
Ayaṃ paṭhamapārājikassa mātikāya tāva vinicchayo.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Vajjiputtakavatthukathāvaṇṇanā