Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
5. වජ්ජිපුත්තත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා
5. Vajjiputtattheraapadānavaṇṇanā
සහස්සරංසී භගවාතිආදිකං ආයස්මතො වජ්ජිපුත්තත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං පුඤ්ඤං උපචිනන්තො ඉතො චතුනවුතිකප්පෙ එකං පච්චෙකබුද්ධං භික්ඛාය ගච්ඡන්තං දිස්වා පසන්නමානසො කදලිඵලානි අදාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ වෙසාලියං ලිච්ඡවිරාජකුමාරො හුත්වා නිබ්බත්ති, වජ්ජිරාජපුත්තත්තා වජ්ජිපුත්තොත්වෙවස්ස සමඤ්ඤා. සො දහරො හුත්වා හත්ථිසිප්පාදිසික්ඛනකාලෙපි හෙතුසම්පන්නතාය නිස්සරණජ්ඣාසයොව හුත්වා විචරන්තො සත්ථු ධම්මදෙසනං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා විපස්සනාය කම්මං කත්වා නචිරස්සෙව ඡළභිඤ්ඤො අහොසි. ඡළභිඤ්ඤො පන හුත්වා අපරභාගෙ අචිරපරිනිබ්බුතෙ සත්ථරි ධම්මං සඞ්ගායිතුං සඞ්කෙතං කත්වා මහාථෙරෙසු තත්ථ තත්ථ විහරන්තෙසු එකදිවසං ආයස්මන්තං ආනන්දං සෙඛංයෙව සමානං මහතියා පරිසාය පරිවුතං ධම්මං දෙසෙන්තං දිස්වා තස්ස උපරිමග්ගාධිගමාය උස්සාහං ජනෙන්තො –
Sahassaraṃsībhagavātiādikaṃ āyasmato vajjiputtattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavutikappe ekaṃ paccekabuddhaṃ bhikkhāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso kadaliphalāni adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakumāro hutvā nibbatti, vajjirājaputtattā vajjiputtotvevassa samaññā. So daharo hutvā hatthisippādisikkhanakālepi hetusampannatāya nissaraṇajjhāsayova hutvā vicaranto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthu santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ katvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Chaḷabhiñño pana hutvā aparabhāge aciraparinibbute satthari dhammaṃ saṅgāyituṃ saṅketaṃ katvā mahātheresu tattha tattha viharantesu ekadivasaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ sekhaṃyeva samānaṃ mahatiyā parisāya parivutaṃ dhammaṃ desentaṃ disvā tassa uparimaggādhigamāya ussāhaṃ janento –
‘‘රුක්ඛමූලගහනං පසක්කිය, නිබ්බානං හදයස්මිං ඔපිය;
‘‘Rukkhamūlagahanaṃ pasakkiya, nibbānaṃ hadayasmiṃ opiya;
ඣාය ගොතම මා ච පමාදො, කිං තෙ බිළිබිළිකා කරිස්සතී’’ති. (ථෙරගා. 119) – ගාථං අභාසි;
Jhāya gotama mā ca pamādo, kiṃ te biḷibiḷikā karissatī’’ti. (theragā. 119) – gāthaṃ abhāsi;
තත්ථ රුක්ඛමූලගහනන්ති රුක්ඛමූලභූතං ගහනං, ගහනඤ්හි අත්ථි, න රුක්ඛමූලං, රුක්ඛමූලඤ්ච අත්ථි, න ගහනං, තෙසු රුක්ඛමූලග්ගහණෙන ඨානස්ස ඡායාය සම්පන්නතාය වාතාතපපරිස්සයාභාවං දීපෙති, ගහනග්ගහණෙන නිවාතභාවෙන වාතපරිස්සයාභාවං ජනසම්බාධාභාවඤ්ච දස්සෙති, තදුභයෙන ච භාවනායොග්යතං. පසක්කියාති උපගන්ත්වා. නිබ්බානං හදයස්මිං ඔපියාති ‘‘එවං මයා පටිපජ්ජිත්වා නිබ්බානං අධිගන්තබ්බ’’න්ති නිබ්බුතිං හදයෙ ඨපෙත්වා චිත්තෙ කත්වා. ඣායාති තිලක්ඛණූපනිජ්ඣානෙන ඣාය, විපස්සනාභාවනාසහිතං මග්ගභාවනං භාවෙහි. ගොතමාති ධම්මභණ්ඩාගාරිකං ගොත්තෙනාලපති. මා ච පමාදොති අධිකුසලෙසු ධම්මෙසු මා පමාදං ආපජ්ජි. ඉදානි යාදිසො ථෙරස්ස පමාදො, තං පටික්ඛෙපවසෙන දස්සෙන්තො ‘‘කිං තෙ බිළිබිළිකා කරිස්සතී’’ති ආහ. තත්ථ බිළිබිළිකාති බිළිබිළිකිරියා, බිළිබිළිතිසද්දපවත්ති යථා නිරත්ථකා, එවං බිළිබිළිකාසදිසා ජනපඤ්ඤත්ති. කිං තෙ කරිස්සතීති කීදිසං අත්ථං තුය්හං සාධෙස්සති, තස්මා ජනපඤ්ඤත්තිං පහාය සදත්ථපසුතො හොහීති ඔවාදං අදාසි.
Tattha rukkhamūlagahananti rukkhamūlabhūtaṃ gahanaṃ, gahanañhi atthi, na rukkhamūlaṃ, rukkhamūlañca atthi, na gahanaṃ, tesu rukkhamūlaggahaṇena ṭhānassa chāyāya sampannatāya vātātapaparissayābhāvaṃ dīpeti, gahanaggahaṇena nivātabhāvena vātaparissayābhāvaṃ janasambādhābhāvañca dasseti, tadubhayena ca bhāvanāyogyataṃ. Pasakkiyāti upagantvā. Nibbānaṃ hadayasmiṃ opiyāti ‘‘evaṃ mayā paṭipajjitvā nibbānaṃ adhigantabba’’nti nibbutiṃ hadaye ṭhapetvā citte katvā. Jhāyāti tilakkhaṇūpanijjhānena jhāya, vipassanābhāvanāsahitaṃ maggabhāvanaṃ bhāvehi. Gotamāti dhammabhaṇḍāgārikaṃ gottenālapati. Mā ca pamādoti adhikusalesu dhammesu mā pamādaṃ āpajji. Idāni yādiso therassa pamādo, taṃ paṭikkhepavasena dassento ‘‘kiṃ te biḷibiḷikā karissatī’’ti āha. Tattha biḷibiḷikāti biḷibiḷikiriyā, biḷibiḷitisaddapavatti yathā niratthakā, evaṃ biḷibiḷikāsadisā janapaññatti. Kiṃ te karissatīti kīdisaṃ atthaṃ tuyhaṃ sādhessati, tasmā janapaññattiṃ pahāya sadatthapasuto hohīti ovādaṃ adāsi.
තං සුත්වා අඤ්ඤෙහි වුත්තෙන විස්සගන්ධවායනවචනෙන සංවෙගජාතො බහුදෙව රත්තිං චඞ්කමෙන වීතිනාමෙන්තො විපස්සනං උස්සුක්කාපෙත්වා සෙනාසනං පවිසිත්වා මඤ්චකෙ නිසින්නමත්තොව ‘‘කිඤ්චි සයාමී’’ති සීසං බිම්බොහනමසම්පත්තං පාදං භූමිතො උග්ගතං සරීරස්ස ආකාසගතක්ඛණෙයෙව අරහත්තං පාපුණි.
Taṃ sutvā aññehi vuttena vissagandhavāyanavacanena saṃvegajāto bahudeva rattiṃ caṅkamena vītināmento vipassanaṃ ussukkāpetvā senāsanaṃ pavisitvā mañcake nisinnamattova ‘‘kiñci sayāmī’’ti sīsaṃ bimbohanamasampattaṃ pādaṃ bhūmito uggataṃ sarīrassa ākāsagatakkhaṇeyeva arahattaṃ pāpuṇi.
49. වජ්ජිපුත්තත්ථෙරො අපරභාගෙ සොමනස්සජාතො අත්තනො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො සහස්සරංසී භගවාතිආදිමාහ. තත්ථ සහස්සරංසීති එත්ථ ‘‘අනෙකසතසහස්සරංසී’’ති වත්තබ්බෙ ගාථාබන්ධසුඛත්ථං ‘‘සහස්සරංසී’’ති වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙවාති.
49. Vajjiputtatthero aparabhāge somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sahassaraṃsī bhagavātiādimāha. Tattha sahassaraṃsīti ettha ‘‘anekasatasahassaraṃsī’’ti vattabbe gāthābandhasukhatthaṃ ‘‘sahassaraṃsī’’ti vuttanti veditabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
වජ්ජිපුත්තත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.
Vajjiputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 5. වජ්ජීපුත්තත්ථෙරඅපදානං • 5. Vajjīputtattheraapadānaṃ