Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౨. వజ్జిపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా
2. Vajjiputtattheragāthāvaṇṇanā
ఏకకా మయం అరఞ్ఞేతి ఆయస్మతో వజ్జిపుత్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం పుఞ్ఞం ఉపచినన్తో ఇతో ఏకనవుతే కప్పే విపస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం విపస్సిం భగవన్తం దిస్వా పసన్నమానసో నాగపుప్ఫకేసరేహి పూజం అకాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే అమచ్చకులే నిబ్బత్తి, వజ్జిపుత్తోతిస్స నామం అహోసి. సో భగవతో వేసాలిగమనే బుద్ధానుభావం దిస్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా కతపుబ్బకిచ్చో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వేసాలియా అవిదూరే అఞ్ఞతరస్మిం వనసణ్డే విహరతి. తేన చ సమయేన వేసాలియం ఉస్సవో అహోసి. తత్థ తత్థ నచ్చగీతవాదితం పవత్తతి, మహాజనో హట్ఠతుట్ఠో ఉస్సవసమ్పత్తిం పచ్చనుభోతి, తం సుత్వా సో భిక్ఖు అయోనిసో ఉమ్ముజ్జన్తో వివేకం వజ్జమానో కమ్మట్ఠానం విస్సజ్జేత్వా అత్తనో అనభిరతిం పకాసేన్తో –
Ekakāmayaṃ araññeti āyasmato vajjiputtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso nāgapupphakesarehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde amaccakule nibbatti, vajjiputtotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavato vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco kammaṭṭhānaṃ gahetvā vesāliyā avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati. Tena ca samayena vesāliyaṃ ussavo ahosi. Tattha tattha naccagītavāditaṃ pavattati, mahājano haṭṭhatuṭṭho ussavasampattiṃ paccanubhoti, taṃ sutvā so bhikkhu ayoniso ummujjanto vivekaṃ vajjamāno kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā attano anabhiratiṃ pakāsento –
‘‘ఏకకా మయం అరఞ్ఞే విహరామ, అపవిద్ధంవ వనస్మిం దారుకం;
‘‘Ekakā mayaṃ araññe viharāma, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
ఏతాదిసికాయ రత్తియా, కో సు నామ అమ్హేహి పాపియో’’తి. – గాథమాహ;
Etādisikāya rattiyā, ko su nāma amhehi pāpiyo’’ti. – gāthamāha;
తం సుత్వా వనసణ్డే అధివత్థా దేవతా తం భిక్ఖుం అనుకమ్పమానా ‘‘యదిపి, త్వం భిక్ఖు, అరఞ్ఞవాసం హీళేన్తో వదసి, వివేకకామా పన విద్దసునో తం బహు మఞ్ఞన్తియేవా’’తి ఇమమత్థం దస్సేన్తీ –
Taṃ sutvā vanasaṇḍe adhivatthā devatā taṃ bhikkhuṃ anukampamānā ‘‘yadipi, tvaṃ bhikkhu, araññavāsaṃ hīḷento vadasi, vivekakāmā pana viddasuno taṃ bahu maññantiyevā’’ti imamatthaṃ dassentī –
‘‘ఏకకో త్వం అరఞ్ఞే విహరసి, అపవిద్ధంవ వనస్మిం దారుకం;
‘‘Ekako tvaṃ araññe viharasi, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
తస్స తే బహుకా పిహయన్తి, నేరయికా వియ సగ్గగామిన’’న్తి. –
Tassa te bahukā pihayanti, nerayikā viya saggagāmina’’nti. –
గాథం వత్వా, ‘‘కథఞ్హి నామ త్వం, భిక్ఖు, నియ్యానికే సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సాసనే పబ్బజిత్వా అనియ్యానికం వితక్కం వితక్కేస్ససీ’’తి సన్తజ్జేన్తీ సంవేజేసి . ఏవం సో భిక్ఖు తాయ దేవతాయ సంవేజితో కసాభిహతో వియ భద్రో అస్సాజానీయో విపస్సనావీథిం ఓతరిత్వా నచిరస్సేవ విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౧.౬౨-౬౬) –
Gāthaṃ vatvā, ‘‘kathañhi nāma tvaṃ, bhikkhu, niyyānike sammāsambuddhassa sāsane pabbajitvā aniyyānikaṃ vitakkaṃ vitakkessasī’’ti santajjentī saṃvejesi . Evaṃ so bhikkhu tāya devatāya saṃvejito kasābhihato viya bhadro assājānīyo vipassanāvīthiṃ otaritvā nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.62-66) –
‘‘సువణ్ణవణ్ణం సమ్బుద్ధం, సతరంసింవ భాణుమం;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, sataraṃsiṃva bhāṇumaṃ;
ఓభాసేన్తం దిసా సబ్బా, ఉళురాజంవ పూరితం.
Obhāsentaṃ disā sabbā, uḷurājaṃva pūritaṃ.
‘‘పురక్ఖతం సావకేహి, సాగరేహేవ మేదనిం;
‘‘Purakkhataṃ sāvakehi, sāgareheva medaniṃ;
నాగం పగ్గయ్హ రేణూహి, విపస్సిస్సాభిరోపయిం.
Nāgaṃ paggayha reṇūhi, vipassissābhiropayiṃ.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం రేణుమభిరోపయిం;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ reṇumabhiropayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘పణ్ణతాలీసితో కప్పే, రేణు నామాసి ఖత్తియో;
‘‘Paṇṇatālīsito kappe, reṇu nāmāsi khattiyo;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా ‘‘అయం మే అరహత్తప్పత్తియా అఙ్కుసో జాతో’’తి అత్తనో దేవతాయ చ వుత్తనయం సంకడ్ఢిత్వా –
Arahattaṃ pana patvā ‘‘ayaṃ me arahattappattiyā aṅkuso jāto’’ti attano devatāya ca vuttanayaṃ saṃkaḍḍhitvā –
౬౨.
62.
‘‘ఏకకా మయం అరఞ్ఞే విహరామ, అపవిద్ధంవ వనస్మిం దారుకం;
‘‘Ekakā mayaṃ araññe viharāma, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
తస్స మే బహుకా పిహయన్తి, నేరయికా వియ సగ్గగామిన’’న్తి. –
Tassa me bahukā pihayanti, nerayikā viya saggagāmina’’nti. –
గాథం అభాసి.
Gāthaṃ abhāsi.
తస్సత్థో – అనపేక్ఖభావేన వనే ఛడ్డితదారుక్ఖణ్డం వియ యదిపి మయం ఏకకా ఏకాకినో అసహాయా ఇమస్మిం అరఞ్ఞే విహరామ, ఏవం విహరతో పన తస్స మే బహుకా పిహయన్తి మం బహూ అత్థకామరూపా కులపుత్తా అభిపత్థేన్తి, ‘‘అహో వతస్స మయమ్పి వజ్జిపుత్తత్థేరో వియ ఘరబన్ధనం పహాయ అరఞ్ఞే విహరేయ్యామా’’తి. యథా కిం? నేరయికా వియ సగ్గగామినం, యథా నామ నేరయికా అత్తనో పాపకమ్మేన నిరయే నిబ్బత్తసత్తా సగ్గగామీనం సగ్గూపగామీనం పిహయన్తి – ‘‘అహో వత మయమ్పి నిరయదుక్ఖం పహాయ సగ్గసుఖం పచ్చనుభవేయ్యామా’’తి ఏవంసమ్పదమిదన్తి అత్థో. ఏత్థ చ అత్తని గరుబహువచనప్పయోగస్స ఇచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘ఏకకా మయం విహరామా’’తి పున తస్స అత్థస్స ఏకత్తం సన్ధాయ ‘‘తస్స మే’’తి ఏకవచనప్పయోగో కతో. ‘‘తస్స మే’’, ‘‘సగ్గగామిన’’న్తి చ ఉభయమ్పి ‘పిహయన్తీ’తి పదం అపేక్ఖిత్వా ఉపయోగత్థే సమ్పదాననిద్దేసో దట్ఠబ్బో. తం అభిపత్థేన్తీతి చ తాదిసే అరఞ్ఞవాసాదిగుణే అభిపత్థేన్తా నామ హోన్తీతి కత్వా వుత్తం. తస్స మేతి వా తస్స మమ సన్తికే గుణేతి అధిప్పాయో.
Tassattho – anapekkhabhāvena vane chaḍḍitadārukkhaṇḍaṃ viya yadipi mayaṃ ekakā ekākino asahāyā imasmiṃ araññe viharāma, evaṃ viharato pana tassa me bahukā pihayanti maṃ bahū atthakāmarūpā kulaputtā abhipatthenti, ‘‘aho vatassa mayampi vajjiputtatthero viya gharabandhanaṃ pahāya araññe vihareyyāmā’’ti. Yathā kiṃ? Nerayikā viya saggagāminaṃ, yathā nāma nerayikā attano pāpakammena niraye nibbattasattā saggagāmīnaṃ saggūpagāmīnaṃ pihayanti – ‘‘aho vata mayampi nirayadukkhaṃ pahāya saggasukhaṃ paccanubhaveyyāmā’’ti evaṃsampadamidanti attho. Ettha ca attani garubahuvacanappayogassa icchitabbattā ‘‘ekakā mayaṃ viharāmā’’ti puna tassa atthassa ekattaṃ sandhāya ‘‘tassa me’’ti ekavacanappayogo kato. ‘‘Tassa me’’, ‘‘saggagāmina’’nti ca ubhayampi ‘pihayantī’ti padaṃ apekkhitvā upayogatthe sampadānaniddeso daṭṭhabbo. Taṃ abhipatthentīti ca tādise araññavāsādiguṇe abhipatthentā nāma hontīti katvā vuttaṃ. Tassa meti vā tassa mama santike guṇeti adhippāyo.
వజ్జిపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Vajjiputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౨. వజ్జిపుత్తత్థేరగాథా • 2. Vajjiputtattheragāthā