Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၂. ဝဇ္ဇိပုတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
2. Vajjiputtattheragāthāvaṇṇanā
ဧကကာ မယံ အရညေတိ အာယသ္မတော ဝဇ္ဇိပုတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဝိပသ္သိံ ဘဂဝန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော နာဂပုပ္ဖကေသရေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ဝဇ္ဇိပုတ္တောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတော ဝေသာလိဂမနေ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဝေသာလိယာ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ။ တေန စ သမယေန ဝေသာလိယံ ဥသ္သဝော အဟောသိ။ တတ္ထ တတ္ထ နစ္စဂီတဝာဒိတံ ပဝတ္တတိ, မဟာဇနော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥသ္သဝသမ္ပတ္တိံ ပစ္စနုဘောတိ, တံ သုတ္ဝာ သော ဘိက္ခု အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တော ဝိဝေကံ ဝဇ္ဇမာနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ အတ္တနော အနဘိရတိံ ပကာသေန္တော –
Ekakāmayaṃ araññeti āyasmato vajjiputtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso nāgapupphakesarehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde amaccakule nibbatti, vajjiputtotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavato vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco kammaṭṭhānaṃ gahetvā vesāliyā avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati. Tena ca samayena vesāliyaṃ ussavo ahosi. Tattha tattha naccagītavāditaṃ pavattati, mahājano haṭṭhatuṭṭho ussavasampattiṃ paccanubhoti, taṃ sutvā so bhikkhu ayoniso ummujjanto vivekaṃ vajjamāno kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā attano anabhiratiṃ pakāsento –
‘‘ဧကကာ မယံ အရညေ ဝိဟရာမ၊ အပဝိဒ္ဓံဝ ဝနသ္မိံ ဒာရုကံ။
‘‘Ekakā mayaṃ araññe viharāma, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
ဧတာဒိသိကာယ ရတ္တိယာ၊ ကော သု နာမ အမ္ဟေဟိ ပာပိယော’’တိ။ – ဂာထမာဟ။
Etādisikāya rattiyā, ko su nāma amhehi pāpiyo’’ti. – gāthamāha;
တံ သုတ္ဝာ ဝနသဏ္ဍေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ တံ ဘိက္ခုံ အနုကမ္ပမာနာ ‘‘ယဒိပိ, တ္ဝံ ဘိက္ခု, အရညဝာသံ ဟီဠေန္တော ဝဒသိ, ဝိဝေကကာမာ ပန ဝိဒ္ဒသုနော တံ ဗဟု မညန္တိယေဝာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေန္တီ –
Taṃ sutvā vanasaṇḍe adhivatthā devatā taṃ bhikkhuṃ anukampamānā ‘‘yadipi, tvaṃ bhikkhu, araññavāsaṃ hīḷento vadasi, vivekakāmā pana viddasuno taṃ bahu maññantiyevā’’ti imamatthaṃ dassentī –
‘‘ဧကကော တ္ဝံ အရညေ ဝိဟရသိ၊ အပဝိဒ္ဓံဝ ဝနသ္မိံ ဒာရုကံ။
‘‘Ekako tvaṃ araññe viharasi, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
တသ္သ တေ ဗဟုကာ ပိဟယန္တိ၊ နေရယိကာ ဝိယ သဂ္ဂဂာမိန’’န္တိ။ –
Tassa te bahukā pihayanti, nerayikā viya saggagāmina’’nti. –
ဂာထံ ဝတ္ဝာ, ‘‘ကထဉ္ဟိ နာမ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, နိယ္ယာနိကေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အနိယ္ယာနိကံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသ္သသီ’’တိ သန္တဇ္ဇေန္တီ သံဝေဇေသိ ။ ဧဝံ သော ဘိက္ခု တာယ ဒေဝတာယ သံဝေဇိတော ကသာဘိဟတော ဝိယ ဘဒ္ရော အသ္သာဇာနီယော ဝိပသ္သနာဝီထိံ ဩတရိတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၁.၆၂-၆၆) –
Gāthaṃ vatvā, ‘‘kathañhi nāma tvaṃ, bhikkhu, niyyānike sammāsambuddhassa sāsane pabbajitvā aniyyānikaṃ vitakkaṃ vitakkessasī’’ti santajjentī saṃvejesi . Evaṃ so bhikkhu tāya devatāya saṃvejito kasābhihato viya bhadro assājānīyo vipassanāvīthiṃ otaritvā nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.62-66) –
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သတရံသိံဝ ဘာဏုမံ။
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, sataraṃsiṃva bhāṇumaṃ;
ဩဘာသေန္တံ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဥဠုရာဇံဝ ပူရိတံ။
Obhāsentaṃ disā sabbā, uḷurājaṃva pūritaṃ.
‘‘ပုရက္ခတံ သာဝကေဟိ၊ သာဂရေဟေဝ မေဒနိံ။
‘‘Purakkhataṃ sāvakehi, sāgareheva medaniṃ;
နာဂံ ပဂ္ဂယ္ဟ ရေဏူဟိ၊ ဝိပသ္သိသ္သာဘိရောပယိံ။
Nāgaṃ paggayha reṇūhi, vipassissābhiropayiṃ.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ရေဏုမဘိရောပယိံ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ reṇumabhiropayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ပဏ္ဏတာလီသိတော ကပ္ပေ၊ ရေဏု နာမာသိ ခတ္တိယော။
‘‘Paṇṇatālīsito kappe, reṇu nāmāsi khattiyo;
သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ‘‘အယံ မေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ အင္ကုသော ဇာတော’’တိ အတ္တနော ဒေဝတာယ စ ဝုတ္တနယံ သံကဍ္ဎိတ္ဝာ –
Arahattaṃ pana patvā ‘‘ayaṃ me arahattappattiyā aṅkuso jāto’’ti attano devatāya ca vuttanayaṃ saṃkaḍḍhitvā –
၆၂.
62.
‘‘ဧကကာ မယံ အရညေ ဝိဟရာမ၊ အပဝိဒ္ဓံဝ ဝနသ္မိံ ဒာရုကံ။
‘‘Ekakā mayaṃ araññe viharāma, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
တသ္သ မေ ဗဟုကာ ပိဟယန္တိ၊ နေရယိကာ ဝိယ သဂ္ဂဂာမိန’’န္တိ။ –
Tassa me bahukā pihayanti, nerayikā viya saggagāmina’’nti. –
ဂာထံ အဘာသိ။
Gāthaṃ abhāsi.
တသ္သတ္ထော – အနပေက္ခဘာဝေန ဝနေ ဆဍ္ဍိတဒာရုက္ခဏ္ဍံ ဝိယ ယဒိပိ မယံ ဧကကာ ဧကာကိနော အသဟာယာ ဣမသ္မိံ အရညေ ဝိဟရာမ, ဧဝံ ဝိဟရတော ပန တသ္သ မေ ဗဟုကာ ပိဟယန္တိ မံ ဗဟူ အတ္ထကာမရူပာ ကုလပုတ္တာ အဘိပတ္ထေန္တိ, ‘‘အဟော ဝတသ္သ မယမ္ပိ ဝဇ္ဇိပုတ္တတ္ထေရော ဝိယ ဃရဗန္ဓနံ ပဟာယ အရညေ ဝိဟရေယ္ယာမာ’’တိ။ ယထာ ကိံ? နေရယိကာ ဝိယ သဂ္ဂဂာမိနံ, ယထာ နာမ နေရယိကာ အတ္တနော ပာပကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ သဂ္ဂဂာမီနံ သဂ္ဂူပဂာမီနံ ပိဟယန္တိ – ‘‘အဟော ဝတ မယမ္ပိ နိရယဒုက္ခံ ပဟာယ သဂ္ဂသုခံ ပစ္စနုဘဝေယ္ယာမာ’’တိ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အတ္တနိ ဂရုဗဟုဝစနပ္ပယောဂသ္သ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကကာ မယံ ဝိဟရာမာ’’တိ ပုန တသ္သ အတ္ထသ္သ ဧကတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘တသ္သ မေ’’တိ ဧကဝစနပ္ပယောဂော ကတော။ ‘‘တသ္သ မေ’’, ‘‘သဂ္ဂဂာမိန’’န္တိ စ ဥဘယမ္ပိ ‘ပိဟယန္တီ’တိ ပဒံ အပေက္ခိတ္ဝာ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒာနနိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ အဘိပတ္ထေန္တီတိ စ တာဒိသေ အရညဝာသာဒိဂုဏေ အဘိပတ္ထေန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ တသ္သ မေတိ ဝာ တသ္သ မမ သန္တိကေ ဂုဏေတိ အဓိပ္ပာယော။
Tassattho – anapekkhabhāvena vane chaḍḍitadārukkhaṇḍaṃ viya yadipi mayaṃ ekakā ekākino asahāyā imasmiṃ araññe viharāma, evaṃ viharato pana tassa me bahukā pihayanti maṃ bahū atthakāmarūpā kulaputtā abhipatthenti, ‘‘aho vatassa mayampi vajjiputtatthero viya gharabandhanaṃ pahāya araññe vihareyyāmā’’ti. Yathā kiṃ? Nerayikā viya saggagāminaṃ, yathā nāma nerayikā attano pāpakammena niraye nibbattasattā saggagāmīnaṃ saggūpagāmīnaṃ pihayanti – ‘‘aho vata mayampi nirayadukkhaṃ pahāya saggasukhaṃ paccanubhaveyyāmā’’ti evaṃsampadamidanti attho. Ettha ca attani garubahuvacanappayogassa icchitabbattā ‘‘ekakā mayaṃ viharāmā’’ti puna tassa atthassa ekattaṃ sandhāya ‘‘tassa me’’ti ekavacanappayogo kato. ‘‘Tassa me’’, ‘‘saggagāmina’’nti ca ubhayampi ‘pihayantī’ti padaṃ apekkhitvā upayogatthe sampadānaniddeso daṭṭhabbo. Taṃ abhipatthentīti ca tādise araññavāsādiguṇe abhipatthentā nāma hontīti katvā vuttaṃ. Tassa meti vā tassa mama santike guṇeti adhippāyo.
ဝဇ္ဇိပုတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vajjiputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၂. ဝဇ္ဇိပုတ္တတ္ထေရဂာထာ • 2. Vajjiputtattheragāthā