Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൨. വജ്ജിപുത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
2. Vajjiputtattheragāthāvaṇṇanā
ഏകകാ മയം അരഞ്ഞേതി ആയസ്മതോ വജ്ജിപുത്തത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം പുഞ്ഞം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകനവുതേ കപ്പേ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം വിപസ്സിം ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ നാഗപുപ്ഫകേസരേഹി പൂജം അകാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ അമച്ചകുലേ നിബ്ബത്തി, വജ്ജിപുത്തോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ ഭഗവതോ വേസാലിഗമനേ ബുദ്ധാനുഭാവം ദിസ്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ കതപുബ്ബകിച്ചോ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ വേസാലിയാ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം വനസണ്ഡേ വിഹരതി. തേന ച സമയേന വേസാലിയം ഉസ്സവോ അഹോസി. തത്ഥ തത്ഥ നച്ചഗീതവാദിതം പവത്തതി, മഹാജനോ ഹട്ഠതുട്ഠോ ഉസ്സവസമ്പത്തിം പച്ചനുഭോതി, തം സുത്വാ സോ ഭിക്ഖു അയോനിസോ ഉമ്മുജ്ജന്തോ വിവേകം വജ്ജമാനോ കമ്മട്ഠാനം വിസ്സജ്ജേത്വാ അത്തനോ അനഭിരതിം പകാസേന്തോ –
Ekakāmayaṃ araññeti āyasmato vajjiputtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso nāgapupphakesarehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde amaccakule nibbatti, vajjiputtotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavato vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco kammaṭṭhānaṃ gahetvā vesāliyā avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati. Tena ca samayena vesāliyaṃ ussavo ahosi. Tattha tattha naccagītavāditaṃ pavattati, mahājano haṭṭhatuṭṭho ussavasampattiṃ paccanubhoti, taṃ sutvā so bhikkhu ayoniso ummujjanto vivekaṃ vajjamāno kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā attano anabhiratiṃ pakāsento –
‘‘ഏകകാ മയം അരഞ്ഞേ വിഹരാമ, അപവിദ്ധംവ വനസ്മിം ദാരുകം;
‘‘Ekakā mayaṃ araññe viharāma, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
ഏതാദിസികായ രത്തിയാ, കോ സു നാമ അമ്ഹേഹി പാപിയോ’’തി. – ഗാഥമാഹ;
Etādisikāya rattiyā, ko su nāma amhehi pāpiyo’’ti. – gāthamāha;
തം സുത്വാ വനസണ്ഡേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ തം ഭിക്ഖും അനുകമ്പമാനാ ‘‘യദിപി, ത്വം ഭിക്ഖു, അരഞ്ഞവാസം ഹീളേന്തോ വദസി, വിവേകകാമാ പന വിദ്ദസുനോ തം ബഹു മഞ്ഞന്തിയേവാ’’തി ഇമമത്ഥം ദസ്സേന്തീ –
Taṃ sutvā vanasaṇḍe adhivatthā devatā taṃ bhikkhuṃ anukampamānā ‘‘yadipi, tvaṃ bhikkhu, araññavāsaṃ hīḷento vadasi, vivekakāmā pana viddasuno taṃ bahu maññantiyevā’’ti imamatthaṃ dassentī –
‘‘ഏകകോ ത്വം അരഞ്ഞേ വിഹരസി, അപവിദ്ധംവ വനസ്മിം ദാരുകം;
‘‘Ekako tvaṃ araññe viharasi, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
തസ്സ തേ ബഹുകാ പിഹയന്തി, നേരയികാ വിയ സഗ്ഗഗാമിന’’ന്തി. –
Tassa te bahukā pihayanti, nerayikā viya saggagāmina’’nti. –
ഗാഥം വത്വാ, ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, ഭിക്ഖു, നിയ്യാനികേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ അനിയ്യാനികം വിതക്കം വിതക്കേസ്സസീ’’തി സന്തജ്ജേന്തീ സംവേജേസി . ഏവം സോ ഭിക്ഖു തായ ദേവതായ സംവേജിതോ കസാഭിഹതോ വിയ ഭദ്രോ അസ്സാജാനീയോ വിപസ്സനാവീഥിം ഓതരിത്വാ നചിരസ്സേവ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൧.൬൨-൬൬) –
Gāthaṃ vatvā, ‘‘kathañhi nāma tvaṃ, bhikkhu, niyyānike sammāsambuddhassa sāsane pabbajitvā aniyyānikaṃ vitakkaṃ vitakkessasī’’ti santajjentī saṃvejesi . Evaṃ so bhikkhu tāya devatāya saṃvejito kasābhihato viya bhadro assājānīyo vipassanāvīthiṃ otaritvā nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.62-66) –
‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, സതരംസിംവ ഭാണുമം;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, sataraṃsiṃva bhāṇumaṃ;
ഓഭാസേന്തം ദിസാ സബ്ബാ, ഉളുരാജംവ പൂരിതം.
Obhāsentaṃ disā sabbā, uḷurājaṃva pūritaṃ.
‘‘പുരക്ഖതം സാവകേഹി, സാഗരേഹേവ മേദനിം;
‘‘Purakkhataṃ sāvakehi, sāgareheva medaniṃ;
നാഗം പഗ്ഗയ്ഹ രേണൂഹി, വിപസ്സിസ്സാഭിരോപയിം.
Nāgaṃ paggayha reṇūhi, vipassissābhiropayiṃ.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം രേണുമഭിരോപയിം;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ reṇumabhiropayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘പണ്ണതാലീസിതോ കപ്പേ, രേണു നാമാസി ഖത്തിയോ;
‘‘Paṇṇatālīsito kappe, reṇu nāmāsi khattiyo;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ ‘‘അയം മേ അരഹത്തപ്പത്തിയാ അങ്കുസോ ജാതോ’’തി അത്തനോ ദേവതായ ച വുത്തനയം സംകഡ്ഢിത്വാ –
Arahattaṃ pana patvā ‘‘ayaṃ me arahattappattiyā aṅkuso jāto’’ti attano devatāya ca vuttanayaṃ saṃkaḍḍhitvā –
൬൨.
62.
‘‘ഏകകാ മയം അരഞ്ഞേ വിഹരാമ, അപവിദ്ധംവ വനസ്മിം ദാരുകം;
‘‘Ekakā mayaṃ araññe viharāma, apaviddhaṃva vanasmiṃ dārukaṃ;
തസ്സ മേ ബഹുകാ പിഹയന്തി, നേരയികാ വിയ സഗ്ഗഗാമിന’’ന്തി. –
Tassa me bahukā pihayanti, nerayikā viya saggagāmina’’nti. –
ഗാഥം അഭാസി.
Gāthaṃ abhāsi.
തസ്സത്ഥോ – അനപേക്ഖഭാവേന വനേ ഛഡ്ഡിതദാരുക്ഖണ്ഡം വിയ യദിപി മയം ഏകകാ ഏകാകിനോ അസഹായാ ഇമസ്മിം അരഞ്ഞേ വിഹരാമ, ഏവം വിഹരതോ പന തസ്സ മേ ബഹുകാ പിഹയന്തി മം ബഹൂ അത്ഥകാമരൂപാ കുലപുത്താ അഭിപത്ഥേന്തി, ‘‘അഹോ വതസ്സ മയമ്പി വജ്ജിപുത്തത്ഥേരോ വിയ ഘരബന്ധനം പഹായ അരഞ്ഞേ വിഹരേയ്യാമാ’’തി. യഥാ കിം? നേരയികാ വിയ സഗ്ഗഗാമിനം, യഥാ നാമ നേരയികാ അത്തനോ പാപകമ്മേന നിരയേ നിബ്ബത്തസത്താ സഗ്ഗഗാമീനം സഗ്ഗൂപഗാമീനം പിഹയന്തി – ‘‘അഹോ വത മയമ്പി നിരയദുക്ഖം പഹായ സഗ്ഗസുഖം പച്ചനുഭവേയ്യാമാ’’തി ഏവംസമ്പദമിദന്തി അത്ഥോ. ഏത്ഥ ച അത്തനി ഗരുബഹുവചനപ്പയോഗസ്സ ഇച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഏകകാ മയം വിഹരാമാ’’തി പുന തസ്സ അത്ഥസ്സ ഏകത്തം സന്ധായ ‘‘തസ്സ മേ’’തി ഏകവചനപ്പയോഗോ കതോ. ‘‘തസ്സ മേ’’, ‘‘സഗ്ഗഗാമിന’’ന്തി ച ഉഭയമ്പി ‘പിഹയന്തീ’തി പദം അപേക്ഖിത്വാ ഉപയോഗത്ഥേ സമ്പദാനനിദ്ദേസോ ദട്ഠബ്ബോ. തം അഭിപത്ഥേന്തീതി ച താദിസേ അരഞ്ഞവാസാദിഗുണേ അഭിപത്ഥേന്താ നാമ ഹോന്തീതി കത്വാ വുത്തം. തസ്സ മേതി വാ തസ്സ മമ സന്തികേ ഗുണേതി അധിപ്പായോ.
Tassattho – anapekkhabhāvena vane chaḍḍitadārukkhaṇḍaṃ viya yadipi mayaṃ ekakā ekākino asahāyā imasmiṃ araññe viharāma, evaṃ viharato pana tassa me bahukā pihayanti maṃ bahū atthakāmarūpā kulaputtā abhipatthenti, ‘‘aho vatassa mayampi vajjiputtatthero viya gharabandhanaṃ pahāya araññe vihareyyāmā’’ti. Yathā kiṃ? Nerayikā viya saggagāminaṃ, yathā nāma nerayikā attano pāpakammena niraye nibbattasattā saggagāmīnaṃ saggūpagāmīnaṃ pihayanti – ‘‘aho vata mayampi nirayadukkhaṃ pahāya saggasukhaṃ paccanubhaveyyāmā’’ti evaṃsampadamidanti attho. Ettha ca attani garubahuvacanappayogassa icchitabbattā ‘‘ekakā mayaṃ viharāmā’’ti puna tassa atthassa ekattaṃ sandhāya ‘‘tassa me’’ti ekavacanappayogo kato. ‘‘Tassa me’’, ‘‘saggagāmina’’nti ca ubhayampi ‘pihayantī’ti padaṃ apekkhitvā upayogatthe sampadānaniddeso daṭṭhabbo. Taṃ abhipatthentīti ca tādise araññavāsādiguṇe abhipatthentā nāma hontīti katvā vuttaṃ. Tassa meti vā tassa mama santike guṇeti adhippāyo.
വജ്ജിപുത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Vajjiputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൨. വജ്ജിപുത്തത്ഥേരഗാഥാ • 2. Vajjiputtattheragāthā