Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ๘. วชฺชิตเตฺถรคาถาวณฺณนา

    8. Vajjitattheragāthāvaṇṇanā

    สํสรํ ทีฆมทฺธานนฺติ อายสฺมโต วชฺชิตเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต อิโต ปญฺจสฎฺฐิเม กเปฺป เอกสฺมิํ ปจฺจนฺตคาเม นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต วนจรโก หุตฺวา วิจรโนฺต เอกทิวสํ อุปสนฺตํ นาม ปเจฺจกพุทฺธํ ปพฺพตคุหายํ วิหรนฺตํ อทฺทสฯ โส ตสฺส อุปสมํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส จมฺปกปุเปฺผน ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรเฎฺฐ อิพฺภกุเล นิพฺพโตฺต ชาตทิวสโต ปฎฺฐาย มาตุคามหตฺถํ คโต โรทติฯ พฺรหฺมโลกโต กิร จวิตฺวา อิธาคโต ยสฺมา มาตุคามสมฺผสฺสํ น สหติ, ตสฺมา มาตุคามสมฺผสฺสวชฺชนโต วชฺชิโตเตฺวว นามํ ชาตํฯ โส วยปฺปโตฺต สตฺถุ ยมกปาฎิหาริยํ ทิสฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฎฺฐเปตฺวา ตทเหว ฉฬภิโญฺญ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๑.๓๗.๒๗-๓๐) –

    Saṃsaraṃdīghamaddhānanti āyasmato vajjitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcasaṭṭhime kappe ekasmiṃ paccantagāme nibbattitvā viññutaṃ patto vanacarako hutvā vicaranto ekadivasaṃ upasantaṃ nāma paccekabuddhaṃ pabbataguhāyaṃ viharantaṃ addasa. So tassa upasamaṃ disvā pasannamānaso campakapupphena pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbatto jātadivasato paṭṭhāya mātugāmahatthaṃ gato rodati. Brahmalokato kira cavitvā idhāgato yasmā mātugāmasamphassaṃ na sahati, tasmā mātugāmasamphassavajjanato vajjitotveva nāmaṃ jātaṃ. So vayappatto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.27-30) –

    ‘‘อุปสโนฺต จ สมฺพุโทฺธ, วสตี ปพฺพตนฺตเร;

    ‘‘Upasanto ca sambuddho, vasatī pabbatantare;

    เอกจมฺปกมาทาย, อุปคจฺฉิํ นรุตฺตมํฯ

    Ekacampakamādāya, upagacchiṃ naruttamaṃ.

    ‘‘ปสนฺนจิโตฺต สุมโน, ปเจฺจกมุนิมุตฺตมํ;

    ‘‘Pasannacitto sumano, paccekamunimuttamaṃ;

    อุโภ หเตฺถหิ ปคฺคยฺห, ปูชยิํ อปราชิตํฯ

    Ubho hatthehi paggayha, pūjayiṃ aparājitaṃ.

    ‘‘ปญฺจสฎฺฐิมฺหิโต กเปฺป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยิํ;

    ‘‘Pañcasaṭṭhimhito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;

    ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ฉฬภิโญฺญ ปน หุตฺวา อตฺตโน ปุเพฺพนิวาสํ อนุสฺสริตฺวา ธมฺมสํเวเคน –

    Chaḷabhiñño pana hutvā attano pubbenivāsaṃ anussaritvā dhammasaṃvegena –

    ๒๑๕.

    215.

    ‘‘สํสรํ ทีฆมทฺธานํ, คตีสุ ปริวตฺติสํ;

    ‘‘Saṃsaraṃ dīghamaddhānaṃ, gatīsu parivattisaṃ;

    อปสฺสํ อริยสจฺจานิ, อนฺธภูโต ปุถุชฺชโนฯ

    Apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano.

    ๒๑๖.

    216.

    ‘‘ตสฺส เม อปฺปมตฺตสฺส, สํสารา วินฬีกตา;

    ‘‘Tassa me appamattassa, saṃsārā vinaḷīkatā;

    สพฺพา คตี สมุจฺฉินฺนา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ – เทฺว คาถา อภาสิ;

    Sabbā gatī samucchinnā, natthi dāni punabbhavo’’ti. – dve gāthā abhāsi;

    ตตฺถ สํสรนฺติ สํสรโนฺต, ตสฺมิํ ตสฺมิํ ภเว อาทานนิเกฺขปวเสน อปราปรํ สนฺธาวโนฺตฯ ทีฆมทฺธานนฺติ จิรกาลํ อนาทิมติ สํสาเร อปริมาณกาลํฯ คตีสูติ สุกตทุกฺกฎานํ กมฺมานํ วเสน สุคติทุคฺคตีสุฯ ปริวตฺติสนฺติ ฆฎียนฺตํ วิย ปริพฺภมโนฺต จวนุปปชฺชนวเสน อปราปรํ ปริวตฺติํฯ ตสฺส ปน ปริวตฺตนสฺส การณมาห ‘‘อปสฺสํ อริยสจฺจานิ, อนฺธภูโต ปุถุชฺชโน’’ติฯ ทุกฺขาทีนิ จตฺตาริ อริยสจฺจานิ ญาณจกฺขุนา อปสฺสโนฺต อปฺปฎิวิชฺฌโนฺต, ตโต เอว อวิชฺชนฺธตาย อนฺธภูโต ปุถูนํ ชนนาทีหิ การเณหิ ปุถุชฺชโน โหโนฺต คตีสุ ปริวตฺติสนฺติ โยชนา, เตเนวาห ภควา –

    Tattha saṃsaranti saṃsaranto, tasmiṃ tasmiṃ bhave ādānanikkhepavasena aparāparaṃ sandhāvanto. Dīghamaddhānanti cirakālaṃ anādimati saṃsāre aparimāṇakālaṃ. Gatīsūti sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ vasena sugatiduggatīsu. Parivattisanti ghaṭīyantaṃ viya paribbhamanto cavanupapajjanavasena aparāparaṃ parivattiṃ. Tassa pana parivattanassa kāraṇamāha ‘‘apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano’’ti. Dukkhādīni cattāri ariyasaccāni ñāṇacakkhunā apassanto appaṭivijjhanto, tato eva avijjandhatāya andhabhūto puthūnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano honto gatīsu parivattisanti yojanā, tenevāha bhagavā –

    ‘‘จตุนฺนํ , ภิกฺขเว, อริยสจฺจานํ อนนุโพธา อปฺปฎิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมเญฺจว ตุมฺหากญฺจา’’ติ (มหาว. ๒๘๗; ที. นิ. ๒.๑๕๕; สํ. นิ. ๕.๑๐๙๑; เนตฺติ. ๑๑๔)ฯ

    ‘‘Catunnaṃ , bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañcā’’ti (mahāva. 287; dī. ni. 2.155; saṃ. ni. 5.1091; netti. 114).

    ตสฺส มยฺหํ วุตฺตนเยน ปุเพฺพ ปุถุชฺชนเสฺสว สโต อิทานิ สตฺถารา ทินฺนนเยน อปฺปมตฺตสฺส อปฺปมาทปฎิปตฺติยา สมถวิปสฺสนาภาวนํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ฐิตสฺสฯ สํสารา วินฬีกตาติ สํสรนฺติ สตฺตา เอเตหีติ ‘‘สํสารา’’ติ ลทฺธนามา กมฺมกิเลสา อคฺคมเคฺคน สมุจฺฉินฺนตฺตา วิคตนฬา นิมฺมูลา กตาฯ สพฺพา คตี สมุจฺฉินฺนาติ เอวํ กมฺมกิเลสวฎฺฎานํ วินฬีกตตฺตา นิรยาทิกา สพฺพาปิ คติโย สมฺมเทว อุจฺฉินฺนา วิทฺธํสิตา, ตโต เอว นตฺถิ ทานิ อายติํ ปุนพฺภโวติ อิทเมว จ เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสีติฯ

    Tassa mayhaṃ vuttanayena pubbe puthujjanasseva sato idāni satthārā dinnanayena appamattassa appamādapaṭipattiyā samathavipassanābhāvanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhitassa. Saṃsārā vinaḷīkatāti saṃsaranti sattā etehīti ‘‘saṃsārā’’ti laddhanāmā kammakilesā aggamaggena samucchinnattā vigatanaḷā nimmūlā katā. Sabbā gatī samucchinnāti evaṃ kammakilesavaṭṭānaṃ vinaḷīkatattā nirayādikā sabbāpi gatiyo sammadeva ucchinnā viddhaṃsitā, tato eva natthi dāni āyatiṃ punabbhavoti idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.

    วชฺชิตเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ

    Vajjitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๘. วชฺชิตเตฺถรคาถา • 8. Vajjitattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact